Mysteries of vernacular: Robot - Jessica Oreck and Rachael Teel

Translator: Daban Q Jaff Reviewer: Aga Ismael

Mysteries of vernacular:

سەیر و سەمەرەی زمان

Robot,

Roobot،

a machine capable of carrying out

ئامێرێک کە دەتوانێت شت هەڵ بگرێت

a programmable series of actions.

بە هۆی کۆمەڵێک پڕۆگرامی کار کردن.

The origin of the word robot

سەر چاوەی وشەی ڕۆبۆت

dates back more than a thousand years

دەگەڕێتەوە بۆ هەزان ساڵ پێش ئێستا

to the era of serfdom in central Europe

بۆ چەرخی کۆیلایەتی ناوەڕاستی ئەوروپا

when servitude was the currency for rent.

کاتێک کۆیلایەتی نەختینە دەبێت.

In those days,

لەو ڕۆژگارەدا،

the Old Church Slavonic word rabota

وشەی Rabota وشەیەکی کڵێسایی سلاڤۆنیکی کۆن بوو

described the forced labor of the people.

بە واتایی سەپاندنی ئەرکی قورس بە سەر خەڵک بەکار دەهات.

A slight adjustment of spelling,

گۆڕانکاریەکی بچووک لە ڕێنووس

and rabota became the Czech robota,

ئەم وشەیە دەبێتە وشەی Robota ی چیکی.

which, in addition to defining the toil of the serfs,

لە پاڵ واتایی زەحمەتکێشی کرێکارەکان،

was also used figuratively

وەک ڕەوانبێژی بەکار دەهات

to describe any kind of hard work or drudgery.

بۆ دەربڕینی هەر ئیشێکی قورس و ئەستەم.

In 1920, Czech writer Karel Capek published

لە ساڵی 1920، نووسەری چیکی کاریل کاپیک ڕۆمانی

a science fiction play called "R.U.R.",

خەیاڵی زانستی R. U. R. بڵاو دەکاتەوە.

short for "Rossum's Universal Robots."

کە کورتکراوەی Rossum's Universal Robots دەبێت.

The story featured automated machines

چیرۆکی ڕۆمانەکە ئامێرێکی خودکار دەبێت

with distinctly human features

کە خەسڵەتی مرۆڤی هەیە

that, until they revolt,

تا ئەو کاتەی کە هەڵدەگەڕێنەوە

catered to the whims of the people of Earth.

و جۆرێکیتر لە مرۆڤ لە سەر زەوی درووست دەکەن.

Capek originally considered

کاپیک بە ئەم ئامێرە ئیش کەرانە دەڵێت

calling these hard-working machines labori

Labori

from the Latin word for labor,

وشەیەکی لاتینییە

but he worried it sounded a bit too scholarly.

بەڵام ترسا کە نەختێک قورس بێت.

He opted, instead, to emphasize their enslaved state

سەڕەڕایی ئەوە، باری کۆیلایەتی روون دەکردەوە

by naming them roboti,

بە ناو ناوی بە Roboti،

or robot in English.

یان وەک ئینگلیزی Robot.

"R.U.R." was wildly successful,

R.U.R. زۆر سەرکەوتوو دەبێت،

and when it was translated into English in 1923,

کاتێک لە ساڵی ١٩٢٣ وەردەگێڕدرێتە سەر زمانی ئینگلیزی

the word robot was enthusiastically embraced.

وشەی ڕۆبۆت جێگەی خۆی دەکاتە و جێگیر دەبێت.

Though most of today's robots look

سەڕەڕایی ئەوەی زۆر بەی ڕۆبۆتەکانی ئێستا

quite different than Capek imagined,

جیاوازن لە تێروانی کاپێک بۆ ڕۆبۆت،

they've become just as popular as he predicted.

بەڵام هەر وەک ئەو چاوەڕوانی دەکرد زۆر بەناوبانگ دەبێت.

Unlike in "R.U.R.", though,

بە پێچەوانەی R.U.R.

our robots haven't risen up against us,

ڕۆبۆتەکانی ئێمە لە ئێمە هەڵنەگەڕاونەتەوە

and here's hoping it stays that way!

هیوادارین بۆ هەمیشە بەم شێوەیە بێت.