How menstruation works - Emma Bryce

Translator: Deren Dlsoz Reviewer: Daban Q. Jaff

This might seem hard to believe, but right now,

لەوانەیە باوەڕ کردن بە سەخت بێت، بەڵام لە ئێستادا،

300 million women across the planet are experiencing the same thing:

٣٠٠ ملیۆن ئافرەت لە سەرانسەری ئەم هەسارەیەدا بە هەمان ئەزموون تێدەپەڕن:

a period.

سووڕی مانگانە.

The monthly menstrual cycle that leads to the period

سووڕی مانگانەی مانگانە کە دەبێتە هۆی ئەو ماوەیە

is a reality most women on Earth will go through in their lives.

ڕاستییەکە کە زۆر لە ژنانی سەر زەوی لە ژیانیاندا پێی تێدەپەڕن.

But why is this cycle so universal?

بەڵام بۆچی ئەم سووڕە ئەوەندە جیهانییە؟

And what makes it a cycle in the first place?

و چی وای لێدەکات کە سووڕێك بێت لە سەرەتاوە؟

Periods last anywhere between two and seven days,

سووڕی مانگانە لە نێوان دوو بۆ حەوت ڕۆژ دەخایەنێت،

arising once within in a 28-day rotation.

لە ماوەی ٢٨ ڕۆژدا جارێك لە خولانەوەدا سەر ھەڵ دەدات.

That whole system occurs on repeat,

هەموو سیستەمەکە دووبارە دەبێتەوە،

happening approximately 450 times during a woman's life.

نزیکەی ٤٥٠ جار ڕوودەدات لە ژیانی ئافرەتاندا.

Behind the scenes are a series of hormonal controls

لە پشت دیمەنەکان زنجیرەیەکن لە کۆنترۆڵی هۆرمۆنی

that fine tune the body's internal workings

ئەو ھێڵە باریکانە کاری ناوەوەی جەستە دەکەن

to make menstruation start or stop during those 28 days.

بۆ ئەوەی دەست بە سووڕی مانگانە بکەن یان بوەستن لە ماوەی ئەو ٢٨ ڕۆژەدا.

This inner machinery includes two ovaries

ئەم ئامێرانەی ناوەوە دوو ھێلکەدان لەخۆ دەگرێت

stocked with thousands of tiny sacks called follicles

بە هەزاران تووڕەگەی بچووکەوە کۆکراوە پێی دەگوترێت ‫کیف

that each contain one oocyte, an unfertilized egg cell.

کە هەریەکەیان یەك خانەی ھێلکەی تێدایە، خانەیەکی هێلکەی بەپیت نەکراو.

At puberty, ovaries hold over 400 thousand egg cells,

لە هەرزەکاری، ھێلکەدان زیاتر لە ٤٠٠ هەزار خانەی هێلکە لەخۆ دەگرێت،

but release only one each month,

بەڵام تەنها یەك دانە لە هەموو مانگێکدا دەردەدات،

which results in pregnancy or a period.

کە ئەنجامی دووگیانییە یان سووڕی مانگانەیەك.

Here's how this cycle unfolds.

بەم شێوەیە ئەم سووڕە دەردەکەوێت.

Each month beginning around puberty,

هەر مانگێك لە دەوروبەری هەرزەکاری،

the hormone-producing pituitary gland in the brain

هۆرمۆنی بەرهەم هێنەری گلاندی پیتویتاری لە مێشکدا

starts releasing two substances into the blood:

دەست دەکات بە دەردانی دوو ماددە بۆ ناو خوێن:

follicle stimulating hormone and luteinizing hormone.

هۆرمۆنی هاندەری فۆلیکڵ و هۆرمۆنی لوتەنایزینگ.

When they reach the ovaries,

کاتێك دەگەنە ھێلکەدانەکان،

they encourage the internal egg cells to grow and mature.

هانی خانەکانی هێلکە ناوەکییەکان دەدەن بۆ گەورە بوون و پێگەیشتن.

The follicles respond by pumping out estrogen.

فۆلیکەکان وەڵام دەدەنەوە بە دەردانی ئیسترۆجین.

The egg cells grow and estrogen levels peak,

خانەکانی هێلکە گەشە دەکەن و ئاستی ئیسترۆجین بەرز دەکەنەوە،

inhibiting the production of FSH,

لە بەرهەم هێنانی ھۆرمۆنی ئێف ئێس ئێچ،

and telling the pituitary to pump out more LH.

و فەرمان بە گلاندی پیتویتاری دەکات بە دەردانی ھۆرمۆنی ئێل ئێچی زیاتر.

That causes only the most mature egg cell from one of the ovaries

کە دەبێتە هۆی ئەوەی تەنها پێگەييوترین خانەی هێلکە لە یەکێك لەو ھێلکەدانانە

to burst out of the follicle and through the ovary wall.

دەربچێت لە کیفەکە و بۆ ناو دیواری ھێلکەدان.

This is called ovulation,

ئەمە پێی دەوترێت هێلکە کردن،

and it usually happens ten to sixteen days before the start of a period.

و بە زۆری دە بۆ شانزە ڕۆژ ڕوودەدات پێش دەست پێکردنی سووڕەکە.

The tiny oocyte moves along the fallopian tube.

خانەی ھێلکە بچووکەکە بە درێژایی جۆگەی فالۆپ دەڕوات.

A pregnancy can only occur if the egg is fertilized by a sperm cell

سکپڕی تەنھا ڕوودەدات ئەگەر هێلکەکە بپیتێنرێت لە لایەن خانەی تۆوە

within the next 24 hours.

لەماوەی ٢٤ کاتژمێری داهاتوودا.

Otherwise, the egg's escapade ends,

بە پێچەوانەوە، کرداری ھێلکەکە کۆتایی دێت،

and the window for pregnancy closes for that month.

و ڕێگاکە بۆ دووگیانی ئەو مانگە دادەخرێت.

Meanwhile, the now empty follicle begins to release progesterone,

هاوکات، کیفە بەتاڵەکەی ئێستا دەست دەکات بە دەردانی پرۆجەستڕۆن،

another hormone that tells the womb's lining

هۆرمۆنێکی تر کە فرمان بە ناوپۆشی منداڵدان دەکات

to plump up with blood and nutrients

بۆ هەڵمژین بە خوێن و ماددە خۆراکییەکان

in preparation for a fertilized egg that may embed there and grow.

لە ئامادەکردن بۆ هێلکەیەکی پیتێنراو کە لەوانەیە لەوێ بنووسێت و گەشە بکات.

If it doesn't embed,

ئەگەر نەچەسپێت،

a few days later, the body's progesterone and estrogen levels plummet,

دوای چەند ڕۆژێك، پرۆجەستڕۆنی لەش و ئاستی ئیسترۆجین نزم دەبێتەوە،

meaning the womb stops padding out and starts to degenerate,

واتە منداڵدانەکە دەوەستێت لە گەشە کردن و دەست دەکات بە لەناوچوون،

eventually falling away.

لە کۆتایدا دەکەوێتە خوارەوە.

Blood and tissue leave the body, forming the period.

خوێن و شانەی جەستە بەجێ دەھێڵن، بۆ پێکهێنانی سووڕی مانگانە.

The womb can take up to a week to clear out its unused contents,

دەکرێت منداڵدان هەفتەیەك بخایەنێت بۆ پاك بوونەوەی ناوەڕۆکە بەکارنەهاتووەکان،

after which, the cycle begins anew.

دوای ئەوە، سووڕێکی نوێ دەست پێدەکات.

Soon afterwards, the ovaries begin to secrete estrogen again,

پاش ماوەیەك، ھێلکەدانەکان دەست دەکەن بە دووبارە دەردانی ئیسترۆجین،

and the womb lining thickens,

و ناوپۆشی منداڵدان ئەستوور دەبێت،

getting ready to accommodate a fertilized egg

ئامادە بوونی بۆ گونجاندنی هێلکەیەکی پیتێنراو

or be shed.

یان بڕێژرێت.

Hormones continually control these activities

هۆرمۆنەکان بەردەوام کۆنتڕۆڵی ئەم چالاکییانە دەکەن

by circulating in ideal amounts delivered at just the right time.

بە گەڕان بە بڕی نموونەیی لە کاتێکی گونجاودا.

The cycle keeps on turning,

سووڕەکە بەردەوام هەڵدەکات،

transforming each day and each week into a milestone along its course

گۆڕینی هەر ڕۆژێك و هەر هەفتەیەك بۆ ناو نیشانەیەك بەدرێژایی ڕێڕەوەکەی

towards pregnancy or a period.

بەرەو دووگیانی یان سووڕی مانگانەیەك.

Although this cycle appears to move by clockwork,

هەرچی ئەم سووڕە پێدەچێت بجووڵێت بە کاری کاتژمێر،

there's room for variation.

شوێنی جیاوازی هەیە.

Women and their bodies are unique, after all.

ژنان و لەشیان بێ هاوتان، لەدوای هەموو ئەمانه.

Menstrual cycles occur at diffferent times in the month,

سووڕی مانگانە لە کاتی جیاوازدا ڕوودەدات لە مانگەکەدا،

ovulation comes at various points in the cycle,

هێلكەكردن لە کاتی جیاواز دێت لە سووڕەکەدا،

and some periods last longer than others.

و هەندێك سووڕی مانگانە درێژترە وەك لەوانیتر.

Menstruation even begins and ends at different times in life

سووڕی مانگانە تەنانەت کاتی دەستپێك و کۆتایی جیاوازی ھەیە لە ژیان

for different women, too.

بۆ ژنانی جیاوازیش، بە ھەمان شێوە.

In other words, variations between periods are normal.

بە وتەیەکی تر، جیاوازییەکان لە نێوان سووڕی مانگانەکان ئاسایین.

Appreciating these differences and learning about this monthly process

بەرز نرخاندنی ئەم جیاوازیانە و فێربوون دەربارەی ئەم پڕۆسە مانگانەییە

can empower women,

دەتوانێت ژنان بەهێز بکات،

giving them the tools to understand and take charge of their own bodies.

کەرەستەیان پێدەدات بۆ تێگەیشتن و دەست بەسەر جەستەی خۆیان دابگرن.

That way, they're able to factor this small cycle

لەو ڕێگەیەوە، دەتوانن ئەم سووڕە بچووکە بکەن بە پاڵنەر

into a much larger cycle of life.

بۆ ناو سووڕێکی زۆر گەورەتر لە ژیان.