What is a calorie? - Emma Bryce

Translator: Muhammad L. Khidhr Reviewer: Daban Q. Jaff

We hear about calories all the time.

هەموو کاتێک دەربارەی کالۆری دەبیستین.

How many calories are in this cookie?

چەند کالۆری لەو شەکرۆکەیەدا ھەیە؟

How many are burned by 100 jumping jacks,

بە ١٠٠ بازدان چەند کالۆری دەسوتێت،

or long distance running,

یان بە مەودایەکی درێژی ڕاکردن،

or fidgeting?

یان جوڵەی زۆر؟

But what is a calorie, really, and how many of them do we actually need?

بەڵام لە ڕاستیدا کالۆری چییە و بەڕاستی چەندمان پێویستە؟

Calories are a way of keeping track of the body's energy budget.

کالۆرییەکان ڕێگەییەکی بەدواداچونی کیسەی وزەی لەشن.

A healthy balance occurs when we put in about as much energy as we lose.

کاتێک بڕی وزەی وەرگیراو یەکسانە بە بڕی وزەی سوتاو، ھاوسەنگی تەندروستی بەرھەم دێت.

If we consistently put more energy into our bodies than we burn,

ئەگەر ئەو وزەیەی وەریدەگرین زیاتر بێت لەوەی دەیسوتێنین،

the excess will gradually be stored as fat in our cells,

ئەوا وردە وردە کەڵەکە دەبێت وەکو چەوری خانەکان و

and we'll gain weight.

کێشمان زیاد دەکات.

If we burn off more energy than we replenish, we'll lose weight.

ئەگەر وزەی زیاتر لەو وزەیەی وەریدەگرین بیسوتێنین، کێشمان کەم دەکات.

So we have to be able to measure the energy we consume and use,

بۆیە پێویستە بتوانین ئەو وزەیە بپێوین کە لەناوی دەبەین و بەکاریدەهێنین،

and we do so with a unit called the calorie.

و ئەوە لەگەڵ یەکەیەک دەکەین کە پێی دەڵێین کالۆری.

One calorie, the kind we measure in food, also called a large calorie,

کالۆریەک کە لە خۆراکدا پێوانەی دەکەین، هەروەها پێی دەڵێین کالۆری گەورە،

is defined as the amount of energy

بەو بڕە وزەیە پێناسە دەکرێت

it would take to raise the temperature of one kilogram of water

کە پێویستە بۆ گەرمکردنی یەک کیلۆ لەئاو

by one degree Celsius.

بە یەک پلەی سلیزی.

Everything we consume has a calorie count,

هەموو شتێک کەدەیخۆین کالۆری تیایە،

a measure of how much energy the item stores in its chemical bonds.

پێوانەیەکە کە چەند گەرد وزە لە بەندی کیمیاییدا کۆگا دەکات.

The average pizza slice has 272 calories,

قاشی پیتزا تێکڕا ٢٧٢ کالۆری تێدایە،

there are about 78 in a piece of bread,

نزیکەی ٧٨ کالۆری هەیە لە پارچە نانێکدا،

and an apple has about 52.

و لە سێوێکدا نزیکەی ٥٢ کالۆری هەیە.

That energy is released during digestion,

ئەو وزەیە لەکاتی هەرسکردندا دەڕژێت دەبێت،

and stored in other molecules

و لە گەردی دیکە کۆگای دەکەن

that can be broken down to provide energy when the body needs it.

و لەکاتی پێویستیدا جەستە شیدەکاتەوە.

It's used in three ways:

لە سێ ڕێگادا بەکار دەهێنرێت:

about 10% enables digestion,

نزیکەی %١٠ لە توانای هەرسکردندا،

about 20% fuels physical activity,

نزیکەی %٢٠ چالاکی جەستەییدا

and the biggest chunk, around 70%,

و گەورەترین پارچە، نزیکەی %٧٠،

supports the basic functions of our organs and tissues.

پشتگیری لە کاری بنەڕەتی ئەندام و شانەکان دەکات.

That third usage corresponds to your basal metabolic rate,

بەکارهێنانی سێیەم لەگەڵ بنچینەیی ڕێژەی زیندەپاڵت دەگونجێت،

a number of calories you would need to survive

ژمارەیەک لە کالۆری کەپێویستت دەبێت تا بژیت

if you weren't eating or moving around.

ئەگەر نەتخواردبا یان بەدەوروبەرتدا نەجوڵابایەوە.

Add in some physical activity and digestion,

لە چالاکی جەستەیی و هەرسکردن زیاددەکات،

and you arrive at the official guidelines

و بە ڕێنمایی فەرمی دەگەیت

for how many calories the average person requires each day:

کە کەسێک هەر ڕۆژێک تێکڕای چەند کالۆری پێویستە:

2000 for women and 2500 for men.

٢٠٠٠ کالۆری بۆ ژنان و ٢٥٠٠ بۆ پیاوان.

Those estimates are based on factors

ئەو خەمڵاندنانە لەسەر چەند بنەمایەکن

like average weight, physical activity and muscle mass.

وەکو کێشی تێکڕا، چالاکی جەستەیی و بارستەی ماسولکە.

So does that mean everyone should shoot for around 2000 calories?

کەواتە هەموو کەسێک دەبێت دەوروبەری ٢٠٠٠ کالۆری بەدەستبێنێت؟

Not necessarily.

مەرج نییە.

If you're doing an energy guzzling activity,

ئەگەر چالاکیەکی زۆر بە ووزە بکەیت،

like cycling the Tour de France,

وەکو گەشتی پاسکیل سوارییەکەی فەڕەنسا،

your body could use up to 9000 calories per day.

لەشت دەتوانێت سەرو ٩٠٠٠ کالۆری لە ڕۆژێکدا بەکاربهێنێت.

Pregnancy requires slightly more calories than usual,

سکپڕی کەمێک کالۆری زیاتری پێویستە وەک لە ئاسایی،

and elderly people typically have a slower metabolic rate,

خەڵکی بەتەمەن بەزۆری ڕێژەی زیندە پاڵیان لاوازترە،

energy is burned more gradually, so less is needed.

وردە وردە وزە دەسوتێنن بۆیە کەمتریان پێویستە.

Here's something else you should know before you start counting calories.

شتێکی تر هەیە کە پێویستە بیزانین پێش ئەوەی دەست بە ژماردنی کالۆریەکان بکەین

کالۆری لەسەر پێوەری خۆراکسازی دەژمێردرێت خۆراکەکە چەند وزەی تێدایە،

The calorie counts on nutrition labels measure how much energy the food contains,

not how much energy you can actually get out of it.

نەک دەتوانیت چەند وزەی لێدەربێنیت.

Fibrous foods like celery and whole wheat take more energy to digest,

خۆراکی ڕیشاڵی وەکو کەرەوز و گەنمی تەواو لە هەرسکردندا وزەی زیاترت پێدەدەن،

so you'd actually wind up with less energy from a 100 calorie serving of celery

کەواتە لە ڕاستیدا کۆتایی پێهێنا لەگەڵ وزەی کەمتر لە ١٠٠ کالۆری لە کەرەوزدا

than a 100 calorie serving of potato chips.

زیاتر لە ١٠٠ کالۆری لە جپسی پەتاتەدا هەیە.

Not to mention the fact that some foods offer nutrients like protein and vitamins,

بەبێ ئاماژەپێکردنی هەندێک خۆراک کە خۆراکدەر پێشکەش دەکەن وەک پڕۆتین و ڤیتامین

while others provide far less nutritional value.

لەو کاتەی ئەوانی تر بەهاییەکی کەمتری خۆراکسازی دەستەبەر دەکەن.

Eating too many of those foods

زۆر زۆر خواردنی ئەو خۆراکانە

could leave you overweight and malnourished.

کێشت زیادەکات و خۆراکە خراپەکان جێبهێڵیت.

And even with the exact same food,

و تەنانەت ڕێک لەگەڵ هەمان خۆراکدا،

different people might not get the same number of calories.

خەڵکی جیاواز لەوانەیە هەمان ژمارەی کالۆریان دەست نەکەوێت.

Variations in things like enzyme levels,

جیاوازی لە شتەکان وەکو ئاستی ئەنزیم،

gut bacteria,

بەکتریای ڕیخۆڵە،

and even intestine length,

و تەنانەت درێژی ڕیخۆڵە،

means that every individual's ability to extract energy from food

واتا هەر تاکە کەسێک دەتوانێت کە وزە لە خۆراک دەربهێنێت

is a little different.

کەمێک جیاوازە.

So a calorie is a useful energy measure,

بۆیە کالۆری پێوانەیەکی وزەی بەسوودە،

but to work out exactly how many of them each of us requires

بەڵام بۆ دیاریکردنی ڕێژەی تایبەت کەهەریەکێکمان پێویستمانە

we need to factor in things like exercise,

پێویستە هۆکاری وەکو وەرزش،

food type,

جۆری خۆراک،

and our body's ability to process energy.

و توانای لەشمان بۆ شیکردنەوەی ووزە هەژماربکەین.

Good luck finding all of that on a nutrition label.

ئاستەمە ئەوە هەمووی لەسەر لیستی پێکهاتەکان بدۆزیتەوە.