Honor Harger: A history of the universe in sound

Honor Harger: Lịch sử vũ trụ bằng âm thanh

Translator: trang nguyen Reviewer: Thach Thao Nguyen Phuc

Space,

Không gian vũ trụ

we all know what it looks like.

tất cả chúng ta đều biết trông nó ra sao.

We've been surrounded by images of space

Chúng ta đã được vây quanh bởi hình ảnh về vũ trụ

our whole lives,

trong suốt cuộc đời chúng ta,

from the speculative images

từ những hình ảnh suy diễn

of science fiction

trong tiểu thuyết khoa học

to the inspirational visions of artists

cho tới tầm nhìn đầy cảm hứng của các nghệ sĩ

to the increasingly beautiful pictures

những bức hình ngày càng đẹp hơn

made possible by complex technologies.

nhờ công nghệ phức tạp.

But whilst we have

Nhưng trong khi chúng ta có

an overwhelmingly vivid

hiểu biết thị giác tràn ngập và sống động

visual understanding of space,

về không gian vũ trụ,

we have no sense of what space sounds like.

chúng ta lại không biết âm thanh của vũ trụ ra sao.

And indeed, most people associate space with silence.

Và trong thực tế, hầu hết mọi người gắn vũ trụ với sự yên lặng.

But the story of how

Nhưng câu chuyện về

we came to understand the universe

làm thế nào chúng ta hiểu về vũ trụ

is just as much a story of listening

là một câu chuyện để lắng nghe

as it is by looking.

cũng quan trọng như để chiêm ngưỡng.

And yet despite this,

Tuy nhiên, mặc dù như vậy

hardly any of us have ever heard space.

hiếm có ai trong chúng ta từng lắng nghe vũ trụ.

How many of you here

Bao nhiêu người trong số bạn ngồi đây

could describe the sound

có thể mô tả âm thanh

of a single planet or star?

của một hành tinh hoặc một vì sao?

Well in case you've ever wondered,

À, trong trường hợp bạn thắc mắc,

this is what the Sun sounds like.

thì đây là âm thanh của Mặt Trời.

(Static)

(Nhiễu)

(Crackling)

(Lách tách)

(Static)

(Nhiễu)

(Crackling)

(Lách tách)

This is the planet Jupiter.

Đây là hành tinh có tên là Sao Mộc.

(Soft crackling)

(Lốp bốp)

And this is the space probe Cassini

Và đây là máy dò không gian Cassini

pirouetting through the ice rings of Saturn.

xoay quanh các vành đai băng của Sao Thổ.

(Crackling)

(Lách cách)

This is a a highly condensed clump

Đây là một đám rất đậm đặc

of neutral matter,

của vật chất trung hòa

spinning in the distant universe.

quay vòng trong vũ trụ xa xôi.

(Tapping)

(Tiếng gõ)

So my artistic practice

Vậy đó, công việc nghệ thuật của tôi

is all about listening

là lắng nghe

to the weird and wonderful noises

những âm thanh lạ thường và tuyệt diệu

emitted by the magnificent celestial objects

phát xạ bởi các thiên thể vĩ đại

that make up our universe.

đã tạo nên vũ trụ của chúng ta.

And you may wonder,

Có lẽ bạn tự hỏi

how do we know what these sounds are?

làm sao chúng ta biết những tiếng động này là gì?

How can we tell the difference

Làm sao chúng ta có thể nêu sự khác biệt

between the sound of the Sun

giữa âm thanh của Mặt Trời

and the sound of a pulsar?

và âm thanh của một ẩn tinh?

Well the answer

Câu trả lời

is the science of radio astronomy.

nằm ở ngành thiên văn vô tuyến học.

Radio astronomers

Các nhà thiên văn vô tuyến

study radio waves from space

nghiên cứu sóng vô tuyến từ không gian

using sensitive antennas and receivers,

sử dụng các ăng-ten và bộ thu rất nhạy

which give them precise information

giúp đưa ra những thông tin chính xác

about what an astronomical object is

xem vật thể vũ trụ đó là gì

and where it is in our night sky.

và nó nằm ở đâu trong bầu trời đêm của chúng ta.

And just like the signals

Và giống như các tín hiệu

that we send and receive here on Earth,

mà chúng ta phát và thu nhận trên Trái Đất,

we can convert these transmissions into sound

chúng ta có thể chuyển các tín hiệu thành âm thanh

using simple analog techniques.

bằng cách sử dụng các kỹ thuật tương tự rất đơn giản.

And therefore, it's through listening

Và do đó, thông qua thính giác

that we've come to uncover

chúng ta đã khám phá ra

some of the universe's most important secrets --

một vài trong số những bí mật quan trọng nhất của vũ trụ -

its scale, what it's made of

phạm vi của vũ trụ, những gì tạo nên vũ trụ

and even how old it is.

và thậm chí là tuổi đời của vũ trụ.

So today, I'm going to tell you a short story

Hôm nay, tôi sẽ kể cho bạn một câu chuyện ngắn

of the history of the universe through listening.

về lịch sử của vũ trụ bằng âm thanh.

It's punctuated

Nó được đánh dấu

by three quick anecdotes,

bởi ba giai thoại ngắn gọn,

which show how accidental encounters

chỉ ra rằng làm thế nào những cuộc chạm trán tình cờ

with strange noises

với những thanh âm lạ

gave us some of the most important information

đã đưa cho chúng ta một số trong những thông tin quan trọng nhất

we have about space.

chúng ta có về vũ trụ.

Now this story doesn't start

Ồ, câu chuyện này không bắt đầu

with vast telescopes

với các viễn vọng kính khổng lồ

or futuristic spacecraft,

hoặc tàu vũ trụ trong tương lai

but a rather more humble technology --

mà ở một thứ có vẻ tầm thường hơn nhiều

and in fact, the very medium

thực ra là hết sức bình thường

which gave us the telecommunications revolution

nhưng đã mang lại cho chúng ta cuộc cách mạng viễn thông

that we're all part of today:

thứ đã trở thành một phần cuộc sống của mỗi chúng ta hiện nay:

the telephone.

chiếc điện thoại.

It's 1876, it's in Boston,

Năm 1876, tại Boston

and this is Alexander Graham Bell

đây là Alexander Graham Bell

who was working with Thomas Watson

người đang làm việc cùng với Thomas Watson

on the invention of the telephone.

sáng chế ra điện thoại.

A key part of their technical set up

Một phần thiết yếu trong thiết lập kỹ thuật của họ

was a half-mile long length of wire,

là một dây kim loại có chiều nửa dặm - khoảng hơn 900 m

which was thrown across the rooftops

đã được ném qua nóc

of several houses in Boston.

của nhiều ngôi nhà ở Boston.

The line carried the telephone signals

Đường dây mang các tín hiệu điện thoại

that would later make Bell a household name.

thứ sau này đã biến Bell thành cái tên mà ai cũng biết.

But like any long length of charged wire,

Nhưng bất kỳ dây kim loại mang điện tích có độ dài nhất định nào

it also inadvertently became

ngẫu nhiên làm sao, nó cũng trở thành

an antenna.

một ăng-ten.

Thomas Watson

Thomas Watson

spent hours listening

đã dành hàng giờ lắng nghe

to the strange crackles and hisses

những tiếng lách tách xì xào

and chirps and whistles

tiếng ríu rắt và tiếng huýt lạ lùng

that his accidental antenna detected.

mà ăng-ten ngẫu nhiên của ông thu nhận được.

Now you have to remember,

Giờ bạn phải nhớ rằng

this is 10 years before

đây là mười năm trước khi

Heinrich Hertz proved the existence of radio waves --

Heinrich Hertz chứng minh sự tồn tại của sóng vô tuyến -

15 years before Nikola Tesla's four-tuned circuit --

15 năm trước khi cộng hưởng điện của Nikola Tesla được tìm ra

nearly 20 years before Marconi's first broadcast.

gần 20 năm trước sự truyền dẫn sóng phát thanh đầu tiên của Marconi

So Thomas Watson wasn't listening to us.

Vậy là Thomas Watson đã không lắng nghe chúng ta.

We didn't have the technology

Bởi chúng ta chưa có công nghệ

to transmit.

để truyền phát.

So what were these strange noises?

Vậy những tiếng động lại đó là gì?

Watson was in fact listening

Thực tế là Watson đã nghe thấy

to very low-frequency radio emissions

bức xạ sóng vô tuyến tần số thấp

caused by nature.

gây ra bởi tự nhiên.

Some of the crackles and pops were lightning,

Một vài trong số những tiếng lách tách đó là tia sét,

but the eerie whistles

nhưng những tiếng huýt kỳ quái

and curiously melodious chirps

và những âm thanh ríu rắt du dương đến lạ thường

had a rather more exotic origin.

có nguồn gốc kỳ lạ hơn nhiều.

Using the very first telephone,

Sử dụng chiếc điện thoại đầu tiên đó

Watson was in fact

thực tế là Watson

dialed into the heavens.

đã gọi tới thiên đường.

As he correctly guessed,

Như ông đã đoán đúng

some of these sounds were caused

một vài trong số những âm thanh này được gây bởi

by activity on the surface of the Sun.

hoạt động của bề mặt Mặt Trời.

It was a solar wind

Đó là gió mặt trời

interacting with our ionosphere

tương tác với tầng điện ly của chúng ta

that he was listening to --

thứ mà ông đang lắng nghe đây -

a phenomena which we can see

hiện tượng chúng ta có thể thấy

at the extreme northern and southern latitudes of our planet

ở vĩ độ tận cùng cực bắc và cực nam của hành tinh chúng ta

as the aurora.

- hiện tượng cực quang.

So whilst inventing the technology

Vậy là trong khi phát minh ra công nghệ

that would usher in the telecommunications revolution,

thứ sẽ dẫn tới cuộc cách mạng viễn thông,

Watson had discovered

Watson đã khám phá ra

that the star at the center of our solar system

rằng ngôi sao ở trung tâm hệ mặt trời của chúng ta

emitted powerful radio waves.

phát xạ sóng vô tuyến một cách dữ dội.

He had accidentally been the first person

Hoàn toàn tình cờ, ông đã trở thành người đầu tiên

to tune in to them.

bắt sóng chúng.

Fast-forward 50 years,

Chuyển tới 50 năm sau,

and Bell and Watson's technology

khi mà công nghệ của Bell và Watson

has completely transformed

đã thay đổi hoàn toàn

global communications.

cách thức giao tiếp toàn cầu.

But going from slinging some wire

Nhưng đi từ việc tung vài dây kim loại

across rooftops in Boston

qua các nóc nhà ở thành phố Boston

to laying thousands and thousands of miles of cable

tới việc lắp đặt hàng ngàn, hàng ngàn dặm cáp

on the Atlantic Ocean seabed

tại đáy biển Đại Tây Dương

is no easy matter.

là vấn đề không dễ.

And so before long,

Và vì vậy, rất lâu trước đó,

Bell were looking to new technologies

Bell đã tìm kiếm các kỹ thuật mới

to optimize their revolution.

nhằm tối ưu hóa cuộc cách mạng của họ.

Radio could carry sound without wires.

Làm sao để sóng vô tuyến có thể truyền tải âm thanh mà không cần dây kim loại.

But the medium is lossy --

Nhưng phương tiện truyền thông đó không được bảo toàn -

it's subject to a lot of noise and interference.

nó gặp nhiều tiếng ồn và nhiễu.

So Bell employed an engineer

Vì thế Bell đã thuê một kỹ sư

to study those noises,

nghiên cứu những tiếng động này,

to try and find out where they came from,

cố gắng tìm xem chúng tới từ đâu,

with a view towards building

với một tầm nhìn hướng tới một cấu trúc

the perfect hardware codec, which would get rid of them

thiết bị hóa mã hoàn hảo sẽ giúp loại bỏ chúng,

so they could think about using radio

để họ có thể nghĩ đến việc dùng sóng vô tuyến

for the purposes of telephony.

cho các mục đích của hệ thống điện thoại.

Most of the noises

Phần lớn các tiếng ồn

that the engineer, Karl Jansky, investigated

mà người kỹ sư, Karl Jansky, đã phát hiện ra

were fairly prosaic in origin.

có nguồn gốc khá là tầm thường.

They turned out to be lightning

Hóa ra chúng là tia sét

or sources of electrical power.

hoặc các nguồn phát điện.

But there was one persistent noise

Nhưng có một âm thanh liên tục xuất hiện

that Jansky couldn't identify,

mà Jansky không thể nhận dạng được,

and it seemed to appear

và dường như nó xuất hiện

in his radio headset

trong bộ tai nghe radio của anh

four minutes earlier each day.

bốn phút ban đầu của mỗi ngày.

Now any astronomer will tell you,

Nào, giờ thì bất cứ nhà thiên văn học nào cũng sẽ bảo bạn

this is the telltale sign

rằng đây là dấu hiệu phát lộ

of something that doesn't originate from Earth.

của thứ gì đó có nguồn gốc ngoài Trái Đất.

Jansky had made a historic discovery,

Jansky đã có một phát hiện lịch sử

that celestial objects could emit radio waves

đó là: các thiên thể vũ trụ có thể phát xạ sóng vô tuyến

as well as light waves.

cũng như sóng ánh sáng.

Fifty years on

50 năm trôi qua

from Watson's accidental encounter with the Sun,

kể từ cuộc gặp gỡ tình cờ của Watson với Mặt Trời,

Jansky's careful listening

kể từ lúc Jansky cẩn thận lắng nghe,

ushered in a new age of space exploration:

thời điểm đánh dấu kỷ nguyên mới của công cuộc thám hiểm vũ trụ:

the radio astronomy age.

Kỷ nguyên thiên văn vô tuyến.

Over the next few years,

Qua vài năm sau,

astronomers connected up their antennas to loudspeakers

các nhà thiên văn học đã kết nối ăng-ten của họ với bộ khuếch đại âm thanh

and learned about our radio sky,

và tìm hiểu về bầu trời của chúng ta nhờ sóng vô tuyến,

about Jupiter and the Sun,

về Sao Mộc và Mặt Trời,

by listening.

bằng cách lắng nghe.

Let's jump ahead again.

Hãy cùng nhảy tiếp.

It's 1964,

Năm 1964,

and we're back at Bell Labs.

và chúng ta quay trở lại Phòng thí nghiệm Bell.

And once again,

Và một lần nữa,

two scientists have got a problem with noise.

hai nhà khoa học gặp vấn đề với tiếng ồn.

Arno Penzias and Robert Wilson

Arno Penzias và Robert Wilson

were using the horn antenna

sử dụng ăng-ten râu

at Bell's Holmdel laboratory

tại phòng thí nghiệm Holmdel của Bell

to study the Milky Way

để nghiên cứu Ngân Hà

with extraordinary precision.

với độ chính xác đáng kinh ngạc.

They were really listening

Họ thật sự đang nghe thiên hà

to the galaxy in high fidelity.

với máy thu có độ trung thực cao.

There was a glitch in their soundtrack.

Có một điểm bất thường trong dải âm của họ.

A mysterious persistent noise

Một âm thanh liên tục bí ẩn

was disrupting their research.

đang làm nhiễu nghiên cứu của họ.

It was in the microwave range,

Nó nằm trong dải tần vi sóng

and it appeared to be coming

và nó xuất hiện

from all directions simultaneously.

từ tất cả các hướng một cách đồng thời.

Now this didn't make any sense,

Việc này rất khó hiểu.

and like any reasonable engineer or scientist,

Và như bất kỳ kỹ sư hay khoa học gia hiểu biết nào,

they assumed that the problem must be the technology itself,

họ cho rằng vấn đề hẳn phải do kỹ thuật,

it must be the dish.

hẳn phải do chiếc chảo ăng-ten.

There were pigeons roosting in the dish.

Có lũ bồ câu trọ trong lòng chảo.

And so perhaps once they cleaned up the pigeon droppings,

Vì vậy có lẽ một khi họ dọn sạch phân bồ câu,

get the disk kind of operational again,

rồi vận hành lại,

normal operations would resume.

hoạt động bình thường sẽ được tái lập.

But the noise didn't disappear.

Nhưng âm thanh ấy không biến mất.

The mysterious noise

Âm thanh bí ẩn

that Penzias and Wilson were listening to

mà Penzias và Wilson nghe được

turned out to be the oldest and most significant sound

thực tế chính là âm thanh cổ nhất và ý nghĩa nhất

that anyone had ever heard.

chúng ta từng nghe.

It was cosmic radiation

Đó là bức xạ vũ trụ

left over from the very birth of the universe.

còn lại từ chính thời khắc khai sinh vũ trụ.

This was the first experimental evidence

Đây là bằng chứng thực nghiệm đầu tiên

that the Big Bang existed

cho thấy Vụ Nổ Lớn tồn tại

and the universe was born at a precise moment

và vũ trụ ra đời ở khoảnh khắc đặc biệt

some 14.7 billion years ago.

khoảng 14.7 tỷ năm về trước.

So our story ends

Vậy đó, câu chuyện của chúng ta kết thúc

at the beginning --

ở sự bắt đầu -

the beginning of all things, the Big Bang.

sự bắt đầu của vạn vật, Vụ Nổ Lớn.

This is the noise that Penzias and Wilson heard --

Đây là âm thanh Penzias và Wilson đã nghe -

the oldest sound that you're ever going to hear,

âm thanh cổ xưa nhất bạn từng nghe,

the cosmic microwave background radiation

bức xạ nền vi sóng vũ trụ.

left over from the Big Bang.

còn lại từ Vụ Nổ Lớn.

(Fuzz)

(Ầm ì)

Thanks.

Cảm ơn.

(Applause)

(Vỗ tay)