Understanding the rise of China | Martin Jacques

Martin Jacques: Truy gốc sự trỗi dậy của Trung Quốc

Translator: Cuc Hoang Reviewer: Dang Trang Nguyen

The world is changing

Thế giới đang thay đổi

with really remarkable speed.

với một tốc độ rất ấn tượng.

If you look at the chart at the top here,

Hãy nhìn vào bản đồ nằm trên cùng tại đây,

you'll see that in 2025,

các bạn sẽ thấy rằng vào năm 2025,

these Goldman Sachs projections

những dự đoán của Goldman Sachs

suggest that the Chinese economy

cho rằng nền kinh tế Trung Quốc

will be almost the same size as the American economy.

sẽ gần như ngang ngửa với nền kinh tế Mỹ.

And if you look at the chart

Và hãy nhìn vào biểu đồ

for 2050,

cho năm 2050,

it's projected that the Chinese economy

kinh tế Trung Quốc được dự đoán

will be twice the size of the American economy,

là sẽ lớn gấp hai lần kinh tế Mỹ,

and the Indian economy will be almost the same size

và kinh tế Ấn độ cũng gần bằng

as the American economy.

với kinh tế Mỹ.

And we should bear in mind here

Chúng ta nên nhớ rằng

that these projections were drawn up

những dự đoán này được đưa ra

before the Western financial crisis.

trước khi khủng hoảng tài chỉnh phương Tây diễn ra.

A couple of weeks ago,

Hai tuần trước,

I was looking at the latest projection

khi tôi nhìn vào những nghiên cứu mới nhất

by BNP Paribas

của BNP Paribas

for when China

dự đoán khi nào Trung Quốc

will have a larger economy

sẽ có một nền kinh tế

than the United States.

lớn hơn của Mỹ.

Goldman Sachs projected 2027.

Goldman Sachs tiên đoán đó sẽ là năm 2027.

The post-crisis projection

Và theo nghiên cứu sau khủng hoảng

is 2020.

thì đó là năm 2020.

That's just a decade away.

Chỉ một thập niên nữa thôi.

China is going to change the world

Trung Quốc sẽ thay đổi thế giới

in two fundamental respects.

trong hai lĩnh vực căn bản.

First of all,

Trước tiên,

it's a huge developing country

đây là một nước đang phát triển cực kỳ rộng lớn

with a population of 1.3 billion people,

với dân số vào khoảng 1.3 tỉ người,

which has been growing for over 30 years

đã và đang tăng trương trong hơn 30 năm

at around 10 percent a year.

với tốc độ tăng trưởng khoảng 10% một năm,

And within a decade,

Và trong vòng một thập niên nữa,

it will have the largest economy in the world.

đây sẽ là nền kinh tế lớn nhất thế giới.

Never before in the modern era

Điều này chưa bao giờ xảy ra trước đây, trong kỷ nguyên hiện đại

has the largest economy in the world

nền kinh tế lớn nhất thế giới

been that of a developing country,

lại là một nước đang phát triển,

rather than a developed country.

chứ không phải là một nước đã phát triển.

Secondly,

Thứ hai là,

for the first time in the modern era,

lần đầu tiên trong kỷ nguyên hiện đại,

the dominant country in the world --

nước thống trị trên thế giới--

which I think is what China will become --

mà tôi cho rằng đó sẽ là Trung Quốc--

will be not from the West

lại không phải là một nước phương Tây

and from very, very different civilizational roots.

mà là từ những nguồn gôc văn mình rất rất khác biệt.

Now, I know it's a widespread assumption in the West

Và giờ, tôi biết đang có một nhận định phổ biến ở phương Tây

that as countries modernize,

đó là, khi mà các quốc gia đang hiện đại hóa

they also westernize.

thì chúng cũng được "Tây" hóa.

This is an illusion.

Đây là một ảo tưởng.

It's an assumption that modernity

Người ta giả định rằng hiện đại hóa

is a product simply of competition, markets and technology.

là một sản phẩm gian đơn của cạnh trạnh, thị trường và công nghệ.

It is not. It is also shaped equally

Nhưng không, sản phẩm đó còn được hình thành một cách cân bằng

by history and culture.

bởi lịch sử và văn hóa.

China is not like the West,

Trung Quốc không giống các nước phương Tây

and it will not become like the West.

và sẽ không trở nên giống các nước phương Tây.

It will remain in very fundamental respects

Nước này sẽ vẫn giữ được những đặc trưng rất cơ bản

very different.

rất khác biệt

Now the big question here is obviously,

Giờ đây một câu hỏi lớn rất hiển nhiên là,

how do we make sense of China?

Chúng ta hiểu thế nào về Trung Quốc?

How do we try to understand what China is?

Và chúng ta cố gắng thế nào để hiểu Trung Quốc là gì?

And the problem we have in the West at the moment, by and large,

Và vấn đề chúng ta đang gặp phải ở phương Tây vào thời điểm này nói chung

is that the conventional approach

đó là phương thức tiếp cận từ trước đến nay

is that we understand it really in Western terms,

chúng ta hiểu về Trung Quốc theo những khái niệm Tây phương,

using Western ideas.

áp đặt những suy nghĩ kiểu phương Tây.

We can't.

Điều đó là không thể được.

Now I want to offer you

Và giờ tôi muốn cho bạn xem

three building blocks

ba khối nhằm

for trying to understand what China is like,

cố gắng hiểu Trung Quốc là gì--

just as a beginning.

như một sự khởi đầu.

The first is this:

Điều đầu tiên là,

that China is not really a nation-state.

Trung Quốc không thật sự là một quốc gia dân tộc thuần túy

Okay, it's called itself a nation-state

Okay, Trung Quốc đã tự gọi mình là một quốc gia dân tộc thuần túy

for the last hundred years,

trong suốt hàng trăm năm vừa qua

but everyone who knows anything about China

Nhưng bất kể ai biết chút ít gì đó về Trung Quốc

knows it's a lot older than this.

đều biết rằng đất nước này có lịch sử lâu đời hơn thế rất nhiều.

This was what China looked like with the victory of the Qin Dynasty

Đây là Trung Quốc thời kỳ thắng lợi của triều đại nhà Tần

in 221 B.C. at the end of the warring-state period --

vào năm 221 trước công nguyên, cuối thời kỳ chiến tranh--

the birth of modern China.

và cũng là khởi sinh của một Trung Hoa hiện đại

And you can see it against the boundaries of modern China.

Và các bạn có thể thấy nó khác với biên giới của Trung quốc hiện đại.

Or immediately afterward, the Han Dynasty,

Ngay sau đó, triều đại nhà Hán,

still 2,000 years ago.

mãi 2000 năm trước đây.

And you can see already it occupies

và các bạn có thể thấy nó đã chiếm được

most of what we now know as Eastern China,

phần lớn địa phận mà giờ đây được biết tới như là Đông Trung Quốc,

which is where the vast majority of Chinese lived then

Đây là nơi mà phần lớn người dân Trung Quốc sinh sống vào thời gian đó

and live now.

và ở hiện tại.

Now what is extraordinary about this

Điều đặc biệt đó là

is, what gives China its sense of being China,

những điều mang lại ý nghĩa cho Trung Hoa,

what gives the Chinese

những gì đã mang lại cho người Trung Quốc

the sense of what it is to be Chinese,

ý nghĩa của việc được làm người Trung Quốc,

comes not from the last hundred years,

không phải đến từ hàng trăm năm vừa qua,

not from the nation-state period,

cũng không đến từ giai đoạn quốc gia dân tộc thuần túy,

which is what happened in the West,

, điều mà trước đây đã diễn ra ở phương Tây,

but from the period, if you like,

mà, đến từ ,

of the civilization-state.

nền văn minh của quốc gia.

I'm thinking here, for example,

Ví dụ như,

of customs like ancestral worship,

Phong tục tập quán như thờ cúng tổ tiên,

of a very distinctive notion of the state,

như một quan điểm rất đặc biệt về nhà nước,

likewise, a very distinctive notion of the family,

tương tự, một quan điểm rất khác biệt về gia đinh,

social relationships like guanxi,

các mối quan hệ xã hội như là sự quan hệ rộng,

Confucian values and so on.

những giá trị nho giáo, vân vân.

These are all things that come

Đây là những điều được sinh ra

from the period of the civilization-state.

từ một giai đoạn của nền văn minh đất nước.

In other words, China, unlike the Western states and most countries in the world,

Nói cách khác, Trung Quốc không giống như các nước phương Tây và hầu hết các quốc gia khác trên thế giới,

is shaped by its sense of civilization,

nó được định hình bằng tinh hoa

its existence as a civilization-state,

nó hiện hữu ở trạng thái của một nền văn minhh,

rather than as a nation-state.

chứ không đơn thuần chỉ là một quốc gia,

And there's one other thing to add to this, and that is this:

và một điều thêm vào đó nữa, đó là:

Of course we know China's big, huge,

Dĩ nhiên chúng ta biết Trung Quốc rất rộng, rất lớn

demographically and geographically,

cả về mặt dân số và địa lí,

with a population of 1.3 billion people.

với dân số khoảng 1.3 tỉ người.

What we often aren't really aware of

Điều chúng ta thường không để ý

is the fact

đó là thực tế

that China is extremely diverse

rằng Trung quốc thực sự rất đa dạng

and very pluralistic,

và rất đa sắc tộc,

and in many ways very decentralized.

và theo rất nhiều cách còn rất phân quyền nữa.

You can't run a place on this scale simply from Beijing,

Các bạn không thể điều hành một nơi rộng lớn như thế này đơn giản chỉ từ Bắc Kinh,

even though we think this to be the case.

dù chúng ta nghĩ nó như vậy.

It's never been the case.

Thì cũng không bao giờ có chuyện đó.

So this is China, a civilization-state,

Đó mới là Trung Quốc, một nền văn minh

rather than a nation-state.

hơn là một đất nước.

And what does it mean?

Và điều đó có nghĩa là gì?

Well, I think it has all sorts of profound implications.

Tôi thì nghĩ nó bao gồm tất cả những mối quan hệ sâu sắc, mất thiết.

I'll give you two quick ones.

Tôi sẽ chỉ có các bạn thấy 2 điều rất rõ.

The first is that

Thứ nhất

the most important political value for the Chinese

nguyên tắc quan trọng nhất của chính trị Trung Quốc

is unity,

là sự đoàn kết,

is the maintenance

là sự bảo vệ

of Chinese civilization.

của nền văn minh Trung Hoa.

You know, 2,000 years ago, Europe:

Các bạn biết không? 2000 năm trước, Châu Âu:

breakdown -- the fragmentation of the Holy Roman Empire.

sụp đổ, sự chia rẽ của một đế chế La Mã thần thánh.

It divided, and it's remained divided ever since.

Chúng chia tách, và vẫn chia tách như vậy từ đó.

China, over the same time period,

Trung Quốc, trải qua bằng ấy thời gian

went in exactly the opposite direction,

đã đi theo hướng hoàn toàn trái ngược

very painfully holding this huge civilization,

luôn đau đáu giữ lấy nền văn minh ví đại

civilization-state, together.

nền văn minh toàn lãnh thổ.

The second

Thứ hai

is maybe more prosaic,

có lẽ buồn tẻ hơn một chút,

which is Hong Kong.

đó là Hong Kong

Do you remember the handover of Hong Kong

các bạn có nhớ sự trao trả Hong Kong

by Britain to China in 1997?

của Anh với Trung Quốc năm 1997?

You may remember

Co thể các bạn còn nhớ

what the Chinese constitutional proposition was.

cái mà hiến pháp Trung Quốc tuyên bố là

One country, two systems.

một quốc gia 2 thể chế

And I'll lay a wager

và tôi dám cược rằng

that barely anyone in the West believed them.

hiếm có ai ở phương Tây lại tin điều đó

"Window dressing.

"Một nghệ thuật trưng bày chính trị.

When China gets its hands on Hong Kong,

Khi Trung Quốc tiếp quản Hong Kong,

that won't be the case."

nó không phải như vậy."

Thirteen years on,

13 năm ròng,

the political and legal system in Hong Kong

hệ thống chính trị và luật pháp ở Hong Kong

is as different now as it was in 1997.

giờ đã khác so với năm 1997

We were wrong. Why were we wrong?

chúng ta đã sai. tại sao chúng ta sai?

We were wrong because we thought, naturally enough,

Chúng ta sai bởi vì ta vẫn luôn nghĩ, theo cách tự nhiên,

in nation-state ways.

theo những cách thức của một quốc gia.

Think of German unification, 1990.

Nghĩ về sự thống nhất nước Đức, 1990.

What happened?

Điều gì đã xảy ra?

Well, basically the East was swallowed by the West.

Cơ bản là phía Đông đã bị nuốt chửng bởi phía Tây.

One nation, one system.

1 quốc gia, 1 thể chế.

That is the nation-state mentality.

Đó là sức manh của quốc gia.

But you can't run a country like China,

Nhưng các bạn không thể lãnh đạo một đất nước như Trung Quốc,

a civilization-state,

một quốc gia văn hóa,

on the basis of one civilization, one system.

dựa trên cơ sở 1 nền văn minh, một thể chế.

It doesn't work.

nó sẽ không có tác dụng.

So actually the response of China

Vậy thực tế phản ứng của trung Quốc

to the question of Hong Kong --

đối với câu hỏi Hong Kong --

as it will be to the question of Taiwan --

khi nó ứng với Đài Loan --

was a natural response:

đã trả lời một cách tự nhiên:

one civilization, many systems.

rằng 1 nền văn hóa, và nhiều chế độ.

Let me offer you another building block

Để tôi chỉ cho các bạn thấy một khối khác

to try and understand China --

để hiểu Trung Quốc hơn--

maybe not sort of a comfortable one.

có lẽ sẽ không thú vị cho mấy

The Chinese have a very, very different

Người Trung Quốc có

conception of race

một khái niệm rất rất khác biệt về đồng loại

to most other countries.

đối với hầu hết các nước

Do you know,

bạn biết không

of the 1.3 billion Chinese,

trong 1.3 tỉ người

over 90 percent of them

trên 90% trong số họ

think they belong to the same race,

nghĩ họ cùng thuộc một chủng tộc,

the Han?

người Hán.

Now, this is completely different

bây giờ thì hoàn toàn khác biệt

from the world's [other] most populous countries.

so với thế giới của những đất nước đông dân khác

India, the United States,

Ấn Độ, Mỹ

Indonesia, Brazil --

Indonexia, Brazil

all of them are multiracial.

tất cả họ đều đa sắc tộc.

The Chinese don't feel like that.

Nhưng người Trung Quốc không cảm thấy như vậy

China is only multiracial

Trung Quốc chỉ đa sắc tộc

really at the margins.

trên một tỉ lệ rất nhỏ.

So the question is, why?

Vậy thì câu hỏi là vì sao?

Well the reason, I think, essentially

vâng câu trả lời, tôi nghĩ, cốt lõi là

is, again, back to the civilization-state.

một lần nữa quay trở lại vấn đề nền văn minh.

A history of at least 2,000 years,

Lịch sử ít nhất 2000 năm,

a history of conquest, occupation,

một lịch sử về chinh phạt, chiếm giữ,

absorption, assimilation and so on,

thu hút, đồng hóa, và vân vân,

led to the process by which,

dẫn đến một quá trình nhờ nó,

over time, this notion of the Han emerged --

trải qua thời gian, khái niệm người hán nổi lên--

of course, nurtured

tất nhiên, được nuôi dưỡng

by a growing and very powerful sense

bằng sự lớn lên của một cảm giác mạnh mẽ

of cultural identity.

về lòng tự tôn dân tộc

Now the great advantage of this historical experience

bây giờ thuận lợi lớn lao của bề dày lịch sử

has been that, without the Han,

có thể nói rằng, không có người Hán

China could never have held together.

Trung Quốc không bao giờ có thể thống nhất được như vậy

The Han identity has been the cement

lòng tự tôn của người Hán được bồi đắp

which has held this country together.

giúp cho quốc gia này gắn chặt một khối.

The great disadvantage of it

Trở ngại lớn nhất

is that the Han have a very weak conception

là người Hán có khái niệm rất mơ hồ

of cultural difference.

về sự khác nhau trong văn hóa.

They really believe

Họ thực sự tin

in their own superiority,

vào sự ưu việt của mình,

and they are disrespectful

và sẽ là xúc phạm

of those who are not.

nếu ai mà không như vậy.

Hence their attitude, for example,

Nên thái độ của họ, ví dụ

to the Uyghurs and to the Tibetans.

đối với những người Uyghurs và Tibetans.

Or let me give you my third building block,

Hãy để tôi chỉ ra khối thứ 3,

the Chinese state.

Chính phủ Trung Quốc

Now the relationship

bây giờ là một sự liên hệ

between the state and society in China

giữa chính quyền và xã hội trung Quốc

is very different from that in the West.

là rất khác so với phương tây.

Now we in the West

Bây giờ chúng ta đang ở phương Tây

overwhelmingly seem to think -- in these days at least --

đại đa số nghĩ rằng ngày nay ít nhất thì

that the authority and legitimacy of the state

trách nhiệm và thẩm quyền của đất nước

is a function of democracy.

là vận hành chế độ dân chủ.

The problem with this proposition

Vấn đề của điều khoản này

is that the Chinese state

chính là chính phủ Trung Quốc

enjoys more legitimacy

thích có nhiều thẩm quyền

and more authority

nhiều trách nhiệm

amongst the Chinese

đối với người dân

than is true

hơn là sự thực

with any Western state.

so với bất kì các nước phương tây nào

And the reason for this

và lí do là

is because --

bởi vì

well, there are two reasons, I think.

có 2 lí do , theo tôi nghĩ

And it's obviously got nothing to do with democracy,

hiển nhiên là chẳng có gì để làm với một chế độ dân chủ

because in our terms the Chinese certainly don't have a democracy.

vì trong khái niệm của chúng ta, Trung Quốc không phải là một nền dân chủ

And the reason for this is,

lí do cho nó là

firstly, because the state in China

thứ nhất, chính quyền Trung Quốc

is given a very special --

mang tính chất rất đặc biệt

it enjoys a very special significance

họ thích một sự chú ý đặc biệt

as the representative,

như là đại diện

the embodiment and the guardian

của hiện thân và dẫn lối

of Chinese civilization,

cho nền văn minh Trung Hoa

of the civilization-state.

trong nền văn minh của quốc gia.

This is as close as China gets

Điều này gần như Trung Quốc đạt được

to a kind of spiritual role.

một kiểu vai trò tinh thần.

And the second reason is because,

Và lí do thứ 2 là vì,

whereas in Europe

trong khi ở châu Âu

and North America,

và Bắc Mĩ

the state's power is continuously challenged --

quyền lực của nhà cầm quyền luôn bị thử thách

I mean in the European tradition,

ý tôi là theo truyền thống châu Âu

historically against the church,

từng chống lại nhà thờ

against other sectors of the aristocracy,

chống lại giới quý tộc,

against merchants and so on --

chống lại thương gia vân vân--

for 1,000 years,

suốt 1000 năm,

the power of the Chinese state

thì quyền lực ở Trung Quốc

has not been challenged.

lại không bị thử thách

It's had no serious rivals.

không có những đối thủ dày dạn.

So you can see

Vậy các bạn có thể thấy

that the way in which power has been constructed in China

cách thức quyền lực dduwwocj xây dựng ở Trung Quốc

is very different from our experience

rất khác so với những gì chúng ta làm

in Western history.

trong lịch sử phương Tây.

The result, by the way,

Kết quả là, nhân tiện đây,

is that the Chinese have a very different view of the state.

Trung quốc có một quan điểm rất khác về bộ máy chính quyền

Whereas we tend to view it as an intruder,

trong khi chúng ta nhìn nó dưới con mắt người xâm nhập,

a stranger,

một kẻ lạ mặt,

certainly an organ

một bộ phận nhất định

whose powers need to be limited

những người có quyền lực cần được hạn chế

or defined and constrained,

hoặc được làm rõ và được chế ngự,

the Chinese don't see the state like that at all.

người dân Trung Quốc không hề nghĩ giống như vậy một chút nào cả.

The Chinese view the state

Người Trung Quốc coi chính quyền

as an intimate -- not just as an intimate actually,

như một mối thân tình nhưng không đơn thuần chỉ là 1 quan hệ thân thiết

as a member of the family --

như một người thân trong gia đình

not just in fact as a member of the family,

nhưng thực chất không chỉ là một người thân

but as the head of the family,

mà là người trụ cột của gia đình

the patriarch of the family.

tính tôn ti của gia đình.

This is the Chinese view of the state --

Đây là quan điểm của người Trung Quốc về chính phủ--

very, very different to ours.

rất, rất khác so với chúng ta.

It's embedded in society in a different kind of way

Nó gắn chặt vào xã hội theo nhiều cách khác nhau

to what is the case

trong trường hợp

in the West.

ở phương Tây

And I would suggest to you that actually what we are dealing with here,

tôi muốn chia sẻ với các bạn điều chúng ta đang phải giải quyết

in the Chinese context,

trong một bối cảnh của Trung Quốc

is a new kind of paradigm,

là một mô hình kiểu mới

which is different from anything

cái mà khác chúng ta mọi thứ

we've had to think about in the past.

chúng ta phải nhìn về quá khứ

Know that China believes in the market and the state.

biết rằng Trugn Quốc tin vào thị trường và chính phủ

I mean, Adam Smith,

tôi muôn nhắc đến Adam Smith

already writing in the late 18th century, said,

đã viết ở cuối thế kỉ 18 rằng

"The Chinese market is larger and more developed

" thị trường Trung Quốc sẽ lớn hơn và phát triển hơn

and more sophisticated

và tinh xảo hơn

than anything in Europe."

bất kì thứ gì ở châu Âu

And, apart from the Mao period,

trừ giai đoạn của người Mao

that has remained more or less the case ever since.

vẫn tồn tại ít nhiều trường hợp như thế

But this is combined

nhưng ở đây nó được kết hợp

with an extremely strong and ubiquitous state.

với một chính quyền cực kì mạnh mẽ có mặt khắp mọi nơi.

The state is everywhere in China.

Chính phủ có mặt ở khắc Trung Quốc.

I mean, it's leading firms --

Tôi muốn nói , những công ty thống lĩnh,

many of them are still publicly owned.

rất nhiều trong số họ là những công ti nhà nước

Private firms, however large they are, like Lenovo,

các doanh nghiệp tư nhân, rất lơn như Lenovo

depend in many ways on state patronage.

vẫn phụ thuộc rất nhiều vào sự bảo trợ của chính phủ.

Targets for the economy and so on

Các mục tiêu kinh tế vân vân

are set by the state.

đều được thiết lập bởi chính phủ.

And the state, of course, its authority flows into lots of other areas --

Và chính phủ, dĩ nhiên, phải chịu trách nhiệm dàn xếp những thiệt hại ở những lĩnh vực khác

as we are familiar with --

như chúng ta đã quen thuộc với

with something like the one-child policy.

những điều kiểu như chính sách 1 con duy nhất.

Moreover, this is a very old state tradition,

Thêm nữa, đó là 1 truyền thống rất lâu đời

a very old tradition of statecraft.

một truyền thống rất cổ trong quản lí đất nước

I mean, if you want an illustration of this,

tôi muốn nói, nếu các bạn muốn có một hình ảnh trực quan,

the Great Wall is one.

thì Vạn lí trường thanh là 1 điều như thế.

But this is another, this is the Grand Canal,

Nhưng cũng có một thức khác, kênh đào lớn

which was constructed in the first instance

được xây dựng lần đầu tiên

in the fifth century B.C.

vào thế kỉ thứ 5 trước công nguyên

and was finally completed

và cuối cũng cũng được hoàn thành

in the seventh century A.D.

vào thế kỉ thứ 7 sau công nguyên

It went for 1,114 miles,

dài đến 1114 dặm

linking Beijing

nối Bắc Kinh

with Hangzhou and Shanghai.

với Hàng Châu và Thượng Hải.

So there's a long history

Vậy là một lich sử dài

of extraordinary state infrastructural projects

cho một dự án xây dựng cơ sở hạ tầng phi thường của chính phủ

in China,

Trung Quốc

which I suppose helps us to explain what we see today,

điều giúp chúng ta lí giải những gì hôm nay

which is something like the Three Gorges Dam

những công trình như đập Tam Điệp

and many other expressions

và rất nhiều những diễn tả khác

of state competence

vè năng lực của chính phủ

within China.

trong lòng Trung Quốc

So there we have three building blocks

vậy là có 3 khối

for trying to understand the difference that is China --

để có thể hiểu về sự khác biệt của Trung Quốc

the civilization-state,

một chính phủ tiên tiến

the notion of race

ý thức dân tộc

and the nature of the state

và tính chất của bộ máy chính phủ

and its relationship to society.

và mối quan hệ của nó với xã hội.

And yet we still insist, by and large,

Nhưng nói chung, chúng ta vẫn khăng khăng

in thinking that we can understand China

nghĩ rằng chúng ta có thể hiểu Trung Quốc

by simply drawing on Western experience,

bằng việc đơn giản là đi theo kinh nghiệm của phương Tây,

looking at it through Western eyes,

nhìn bằng con mắt của người phương tây,

using Western concepts.

dùng những khái niệm phương tây.

If you want to know why

Nếu bạn muốn biết tại sao

we unerringly seem to get China wrong --

chúng ta dường như chắc chắn là đã hiểu sai về Trung Quốc--

our predictions about what's going to happen to China are incorrect --

dự đoán của chúng ta về những gì sẽ diến ra ở Trung Quốc là không đúng--

this is the reason.

đó là lí do.

Unfortunately, I think,

Thật không may, tôi nghĩ

I have to say that I think

tôi phải nói rằng tôi nghĩ

attitude towards China

quan điểm đối với Trung Quốc

is that of a kind of little Westerner mentality.

rằng họ chính là một phương Tây thu nhỏ trong trí lực

It's kind of arrogant.

một sự ngạo mạn

It's arrogant in the sense

ngạo mạn trong ý thức

that we think that we are best,

chúng ta nghĩ rằng chúng ta là giỏi nhất

and therefore we have the universal measure.

và vì vậy ta phải có những thước đo tầm cỡ vĩ mô.

And secondly, it's ignorant.

Thứ 2 đó là sự ngu dốt.

We refuse to really address

Chúng ta từ chối việc thực sự thừa nhận

the issue of difference.

vẫn đề của sự khác biệt.

You know, there's a very interesting passage

Các bạn biết không, có một đoạn văn rất thú vị

in a book by Paul Cohen, the American historian.

trong cuốn sách của Paul Cohen, một sử gia người Mỹ.

And Paul Cohen argues

Paul Cohen cho rằng

that the West thinks of itself

phương Tay đang nghĩ về chính mình

as probably the most cosmopolitan

như là trung tâm của vũ trụ

of all cultures.

của mọi văn hóa.

But it's not.

Nhưng thực sự thì không.

In many ways,

Theo rất nhiều cách,

it's the most parochial,

lại rất địa phương

because for 200 years,

vì đã 200 năm

the West has been so dominant in the world

phương tây thống trị thế giới

that it's not really needed

nó không còn cẫn thiết nữa

to understand other cultures,

để mà hiểu về các nền văn hóa khác

other civilizations.

những nên văn minh khác

Because, at the end of the day,

Bởi vì, cuối cùng thì

it could, if necessary by force,

nó có thể, nếu cần thiết bằng vũ lực

get its own way.

cũng sẽ có cách riêng của nó

Whereas those cultures --

trong khi những nền văn hóa kia

virtually the rest of the world, in fact,

những phần còn lại của thế giới, thực tế

which have been in a far weaker position, vis-a-vis the West --

những nơi mà còn yếu thế hơn rất nhiều so với phương tây

have been thereby forced to understand the West,

buộc phải hiểu phương tây

because of the West's presence in those societies.

bởi vì phương Tây hiện hữu trong xã hội của họ

And therefore, they are, as a result,

vì vậy kết quả là

more cosmopolitan in many ways than the West.

có nhiều trung tâm của vũ trụ theo rất nhiều cách hơn cả phương tây

I mean, take the question of East Asia.

đặt câu hỏi cho Đông Á

East Asia: Japan, Korea, China, etc. --

Đông Á: Nhật Bản, hàn Quốc, Trung Quốc...

a third of the world's population lives there.

1/3 dẫn số thế giới ở đây

Now the largest economic region in the world.

bây giờ là khu vực kinh tế lớn nhất thế giới

And I'll tell you now,

và tôi sẽ nói cho các bạn ngay bây giờ

that East Asianers, people from East Asia,

những người Á Đông, những người đến từ Đông Á

are far more knowledgeable

họ quá hiểu biết

about the West

về phương Tây

than the West is about East Asia.

hơn là chúng ta về họ

Now this point is very germane, I'm afraid,

bây giờ thì vấn đề đã rất phù hợp, tôi e ngại

to the present.

cho đến bây giờ

Because what's happening? Back to that chart at the beginning,

vì cái gì đã xảy ra? quay lại biểu đồ lúc đầu

the Goldman Sachs chart.

biểu đồ Goldman Sachs

What is happening

điều gì đang diễn ra

is that, very rapidly in historical terms,

rằng sẽ rất nhanh chóng trong lịch sử

the world is being driven

thế giới sẽ chuyển hướng

and shaped,

sẽ bị định hình

not by the old developed countries,

không phải bởi những nước phát triển

but by the developing world.

mà bởi những quốc gia đang phát triển

We've seen this

chúng ta đã thấy nó

in terms of the G20

về nhóm G20

usurping very rapidly the position of the G7,

sẽ rất nhanh chóng chiếm vị trí của G7

or the G8.

hay G8

And there are two consequences of this.

sẽ cso 2 hậu quả cho việc này

First, the West

thứ nhât, phương Tây

is rapidly losing

đang dần dần mất đi

its influence in the world.

tầm ảnh hưởng của mình với thế giới

There was a dramatic illustration of this actually a year ago --

thực ra đã có một miêu tả đột ngột về vấn đề này năm ngoái

Copenhagen, climate change conference.

Copenhagen, hội nghị biến đổi khí hậu

Europe was not at the final negotiating table.

châu Âu đã không có mặt ở bàn đàm phán cuối cùng

When did that last happen?

điều cuối cùng đó đã diễn ra lúc nào?

I would wager it was probably about 200 years ago.

tôi có thể cá rằng 200 năm trước đây

And that is what is going to happen in the future.

và đó sẽ là điều sẽ xảy ra trong tương lai

And the second implication

điều rút ra thứ 2

is that the world will inevitably, as a consequence,

là thế giới sẽ trở nên không thể tránh khỏi

become increasingly unfamiliar to us,

trở nên xa lạ với chúng ta

because it'll be shaped by cultures and experiences and histories

bởi vì nó được quy định bỏi những nền văn hóa, kinh nghiệm và lịch sử

that we are not really familiar with,

mà chúng ta không hề quen thuộc

or conversant with.

hay thân thiết

And at last, I'm afraid -- take Europe;

và cuối cùng, tôi sợ rằng, lấy châu Âu

America is slightly different --

Châu Mĩ một chút khác biệt

but Europeans by and large, I have to say,

bời người châu Âu nói chung, tôi đành phải nói rằng

are ignorant,

là khờ khạo

are unaware

là thiếu quan sát

about the way the world is changing.

về cách thức mà thế giới đang thay đổi

Some people -- I've got an English friend in China,

một vài người, tôi có một người bạn Anh ở Trung Quốc

and he said, "The continent is sleepwalking into oblivion."

ông ấy nói rằng, "lục địa này đang đi mộng du vào trong lãng quên"

Well, maybe that's true,

có thể điều đó là đúng

maybe that's an exaggeration.

có thể đó là sự phóng đại.

But there's another problem which goes along with this --

Nhưng một vấn đề đi kèn theo đó là

that Europe is increasingly out of touch with the world --

châu Âu đang mất dần các mối liên hệ với thế giới--

and that is a sort of

đó là thứ mà ta gọi

loss of a sense of the future.

là mất đi tri giác về tương lai.

I mean, Europe once, of course, once commanded the future

Ys tôi là châu Âu một thời đã ra lệnh cho tương lai

in its confidence.

trên sự tự tin của mình.

Take the 19th century, for example.

Xem thế kỉ thứ 19 như một ví dụ.

But this, alas, is no longer true.

Nhưng, lạy thánh ala, nó không còn đúng nữa.

If you want to feel the future, if you want to taste the future,

Nếu bạn muốn cảm nhận được tương lai, muốn nếm vị tương lai

try China -- there's old Confucius.

hãy xem Trung Quốc, một Khổng Tử thời cổ đại.

This is a railway station

Đây là nhà ga xe lửa

the likes of which you've never seen before.

điều tương tự mà có lẽ bạn chưa thấy bao giờ

It doesn't even look like a railway station.

Nó thậm chí không hề giống như ga tàu.

This is the new [Wuhan] railway station

Đây là nhà ga Quảng Châu

for the high-speed trains.

cho những chuyến tàu tốc hành

China already has a bigger network

Trung Quốc thực sự đã trở thành một mạng lới rông lớn hơn

than any other country in the world

bất kì quốc gia nào trên thế giới

and will soon have more than all the rest of the world put together.

và sớm trở nên lớn hơn tất cả những phần còn lại của thế giới gộp lại

Or take this: now this is an idea,

hay đây : bây giờ là 1 ý tưởng

but it's an idea to be tried out shortly

nhưng ý tưởng này chỉ thử nghiệm trong 1 thời gian ngắn

in a suburb of Beijing.

ngoại ô Bắc Kinh

Here you have a megabus,

đây bạn có thể thấy siêu xe buýt

on the upper deck carries about 2,000 people.

tầng trên có thể chở tới 2000 người

It travels on rails

di chuyển trên đường ray

down a suburban road,

dọc theo đường ngoại ô

and the cars travel underneath it.

và xe ô tô di chuyển bên dưới

And it does speeds of up to about 100 miles an hour.

và tốc độ của nó có thể lên đến 100 dăm trên giờ

Now this is the way things are going to move,

đây chính là cách mà mọi thứ ở TRung Quốc sẽ di chuyển

because China has a very specific problem,

vì Trung Quốc có một vấn đề rất cụ thể

which is different from Europe

khác với châu Âu

and different from the United States:

khác với Mỹ

China has huge numbers of people and no space.

Trung Quốc đông dân trong khi không dư thừa không gian

So this is a solution to a situation

vậy nên giải pháp cho tình huống này

where China's going to have

nơi mà họ sẽ có

many, many, many cities

rất rất rất nhiều thành phố

over 20 million people.

hơn 20 triệu người

Okay, so how would I like to finish?

được rồi, vậy tôi nên kết thúc như thế nào nhỉ

Well, what should our attitude be

thái độ của chúng ta là gì

towards this world

đối với thế giới này

that we see

rằng chúng ta thấy

very rapidly developing

là họ đang phát triển thần kì

before us?

trước chúng ta

I think there will be good things about it and there will be bad things about it.

tôi nghĩ rằng sẽ có cả những điều tốt và xấu về nó

But I want to argue, above all,

nhưng tôi cho rằng, trên tất cả

a big-picture positive for this world.

một bức tranh tươi đẹp về thế giới này

For 200 years,

cho 200 năm

the world was essentially governed

thế giới đã bị thống trị

by a fragment of the human population.

bởi một sự rải rác con người

That's what Europe and North America represented.

đso alf điều mà châu Aau và Mĩ đã thể hiện.

The arrival of countries

Sự xuất hiện của những nước

like China and India --

như Trung Quốc và Ấn Độ

between them 38 percent of the world's population --

họ là 38% dân số thế giới

and others like Indonesia and Brazil and so on,

và những nước khác như Indonexia, Brazil vân vân

represent the most important single act

thể hiện một động thái quan trọng

of democratization

về sự dân chủ hóa

in the last 200 years.

trong suốt 200 năm qua.

Civilizations and cultures,

Những nên văn minh và văn hóa

which had been ignored, which had no voice,

từng bị phớt lờ, từng không có tiếng nói

which were not listened to, which were not known about,

từng không được lắng nghe, không được biết đến

will have a different sort

sẽ trở thành một lực lượng khác

of representation in this world.

cho đại diện của 1 thế giới mới.

As humanists, we must welcome, surely,

Như những nhà nhân văn học, chúng ta tất nhiên phải chào mừng

this transformation,

sự chuển đổi này

and we will have to learn

và chúng ta sẽ phải học

about these civilizations.

về nền văn minh.

This big ship here

Con tàu lớn này

was the one sailed in by Zheng He

đã được Zheng He chèo lái

in the early 15th century

vào đầu thế kỉ 15

on his great voyages

trong chuyến đi vĩ đại của ông

around the South China Sea, the East China Sea

vòng quanh biển nam và Đông Trung Quốc

and across the Indian Ocean to East Africa.

qua Ấn Độ dương và Đông Phi

The little boat in front of it

chiếc thuyền nhỏ đằng trước nó

was the one in which, 80 years later,

là cái mà 80 năm trước đây

Christopher Columbus crossed the Atlantic.

Christopher Columbus vượt Đại Tây dương

(Laughter)

(tiếng cười)

Or, look carefully

hoặc nhìn kĩ hơn

at this silk scroll

ở cuộn lụa

made by ZhuZhou

tạo ra bởi ZhuZhou

in 1368.

vào năm 1368

I think they're playing golf.

tôi nghĩ họ đang chơi gôn

Christ, the Chinese even invented golf.

Chúa ơi, người Trung Quốc đang sáng tạo ra môn gôn

Welcome to the future. Thank you.

chào mừng đến với tương lai. xin cảm ơn

(Applause)

(vỗ tay)