The danger of science denial | Michael Specter

Translator: Trang Nguyen Reviewer: Vũ Phạm

Hãy giả vờ như ngay tại đây chúng ta có một cỗ máy

Một cỗ máy lớn, một cỗ máy TED thú vị,

Let's pretend right here we have a machine.

và nó là một cỗ máy thời gian.

A big machine, a cool, TED-ish machine,

Và mỗi người ở đây đều phải sử dụng nó.

and it's a time machine.

Và bạn có thể đi tới quá khứ hay tương lai

And everyone in this room has to get into it.

nhưng bạn không được ở hiện tại của mình.

And you can go backwards, you can go forwards;

Tôi tự hỏi bạn chọn gì, vì tôi đã hỏi

you cannot stay where you are.

bạn mình câu hỏi này nhiều lần và họ đều muốn quay về quá khứ.

And I wonder what you'd choose, because I've been asking my friends

Có thể họ muốn quay lại trước thời có ô tô

this question a lot lately and they all want to go back.

hay Twitter hay "American Idol."

I don't know. They want to go back before there were automobiles

Tôi không biết.

or Twitter or "American Idol."

Tôi tin là có sức hút nào đấy

I don't know.

với sự luyến tiếc quá khứ, sự mơ tưởng.

I'm convinced that there's some sort of pull

Và tôi hiểu điều đó.

to nostalgia, to wishful thinking.

Thật lòng mà nói thì tôi không thuộc nhóm đó.

And I understand that.

Tôi không quay lại, không phải vì không thích mạo hiểm

I'm not part of that crowd, I have to say.

Mà bởi vì trên hành tinh này,

I don't want to go back, and it's not because I'm adventurous.

họ không đi ngược lại, họ tiến lên.

It's because possibilities on this planet,

Bởi vậy nếu tôi có dùng cái máy, thì tôi sẽ đi tới tương lai

they don't go back, they go forward.

Đây là thời đại tuyệt vời nhất trong lịch sử của hành tinh này

So I want to get in the machine, and I want to go forward.

xét trên bất kỳ phương diện nào

This is the greatest time there's ever been on this planet

sức khỏe, của cải,

by any measure that you wish to choose:

tính linh hoạt, cơ hội,

health, wealth,

tỉ lệ bệnh tật giảm ...

mobility, opportunity,

Chưa từng có một thời đại nào như vậy.

declining rates of disease ...

Ông cố và bà cố của tôi đều mất

There's never been a time like this.

khi họ 60 tuổi.

My great-grandparents died, all of them,

Con số đó tăng lên 70 đối với ông bà tôi.

by the time they were 60.

Bố mẹ tôi thì đang gần 80.

My grandparents pushed that number to 70.

Và rất có thể là

My parents are closing in on 80.

tuổi thọ của tôi sẽ bắt đầu bằng số 9.

So there better be

Nhưng nó không phải về những người như chúng ta,

a nine at the beginning of my death number.

But it's not even about people like us,

nó còn to lớn hơn nhiều.

Ngày nay, một đứa trẻ sinh ra ở New Delhi

because this is a bigger deal than that.

có thể sống lâu bằng

A kid born in New Delhi today

người giàu nhất thế giới 100 năm trước.

can expect to live as long as

Đây là chuyện khó có thể tin được.

the richest man in the world did 100 years ago.

Và tại sao nó là sự thật?

Think about that, it's an incredible fact.

Bệnh đậu mùa. Nó đã giết

And why is it true?

hàng tỷ người trên trái đất.

Smallpox. Smallpox killed billions

Nó định hình lại nhân khẩu học thế giới

of people on this planet.

theo cách mà không cuộc chiến tranh nào làm được.

It reshaped the demography of the globe

Nó đã qua rồi. Và biến mất.

in a way that no war ever has.

Chúng ta đã đánh bại nó.

It's gone. It's vanished.

Trong thế giới trù phú này,

các căn bệnh đe dọa những người đời trước

We vanquished it. Puff.

In the rich world,

nay hầu như không còn nữa.

diseases that threatened millions of us just a generation ago

bệnh bạch hầu, rubella, bại liệt ...

no longer exist, hardly.

Liệu có ai còn biết chúng là cái gì?

Diphtheria, rubella, polio ...

Vắc-xin, y học hiện đại,

does anyone even know what those things are?

khả năng nuôi sống hàng tỷ người.

Vaccines, modern medicine,

Đó là những thành công lớn của khoa học.

our ability to feed billions of people,

Và tôi cho rằng, phương pháp khoa học --

those are triumphs of the scientific method.

kiểm tra, thử nghiệm.

And to my mind, the scientific method --

xem chúng có hiệu quả không và thay đổi nếu nó không hiệu quả,

trying stuff out,

là một trong những thành quả lớn nhất của nhân loại.

seeing if it works, changing it when it doesn't --

Đó là những tin tốt.

is one of the great accomplishments of humanity.

Không may là, những tin tốt chỉ có vậy

So that's the good news.

vì vẫn còn nhiều vấn đề khác, đã được đề cập nhiều lần.

Unfortunately, that's all the good news

Và một trong số đó là việc

because there are some other problems, and they've been mentioned many times.

bất chấp những thành tựu ta đạt được,

And one of them is that

một tỷ người trên trái đất vẫn đi ngủ

despite all our accomplishments,

với cái bụng đói mỗi ngày.

a billion people go to bed hungry

Con số đó đang tăng rất nhanh, và điều đó thật đáng hổ thẹn.

in this world every day.

Không chỉ vậy, chúng ta đã dùng trí tưởng tượng của mình

That number's rising, and it's rising really rapidly, and it's disgraceful.

để ra sức hủy hoại địa cầu.

And not only that, we've used our imagination

Nước ngọt, đất trồng trọt,

to thoroughly trash this globe.

rừng nhiệt đới, dầu, khí đốt:

Potable water, arable land,

đang biến mất. Những thứ này sẽ biến mất sớm.

rainforests, oil, gas:

và trừ phi chúng ta tìm ra cách để thoát khỏi mớ hỗn độn này,

they're going away, and they're going away soon,

chúng ta cũng biến mất luôn.

and unless we innovate our way out of this mess,

Câu hỏi ở đây là: Liệu ta có làm được? Tôi nghĩ là ta có thể.

we're going away too.

Rõ ràng là ta có thể làm ra thức ăn

So the question is: Can we do that? And I think we can.

để nuôi hàng tỷ người mà không chiếm đoạt phần đất nơi họ sống.

I think it's clear that we can make food

Tôi nghĩ ta có thể khai thác năng lượng mà

that will feed billions of people without raping the land that they live on.

mà không cần phải tàn phá trái đất.

I think we can power this world with energy

Tôi thực sự tin điều đó và đó không phải là điều viễn vông.

that doesn't also destroy it.

Nhưng, có một điều làm tôi trăn trở mỗi tối--

I really do believe that, and, no, it ain't wishful thinking.

một trong những điều làm tôi trăn trở mỗi tối:

But here's the thing that keeps me up at night --

one of the things that keeps me up at night:

Ta chưa bao giờ cần khoa học phải phát triển như lúc này.

Và ta cũng chưa từng ở trong tình thế

We've never needed progress in science more than we need it right now. Never.

để triển khai nó đúng cách mà hôm nay ta có thể

And we've also never been in a position

Chúng ta đang tiến gần đến những sự kiện tuyệt vời

to deploy it properly in the way that we can today.

trong nhiều lĩnh vực,

We're on the verge of amazing, amazing events

tuy nhiên, tôi nghĩ là ta phải đi ngược về

in many fields,

1 trăm, 3 trăm năm, trước thời kì khai sáng,

and yet I actually think we'd have to go back

tới thời điểm chúng ta chống lại sự phát triển,

hundreds, 300 years, before the Enlightenment,

khi mà chúng ta chống lại những điều này

to find a time when we battled progress,

một cách mạnh mẽ, thẳng thắn hơn bây giờ.

when we fought about these things

Con người luôn mang trong mình niềm tin,

more vigorously, on more fronts, than we do now.

họ ôm chặt nó đến khó mà bỏ nó ra được.

People wrap themselves in their beliefs,

Cả sự thật cũng không làm họ thay đổi.

and they do it so tightly that you can't set them free.

Mỗi người đều có quyền có ý kiến riêng,

Not even the truth will set them free.

kể cả ý kiến về sự phát triển

And, listen, everyone's entitled to their opinion;

Nhưng bạn không có quyền gì, biết không?

they're even entitled to their opinion about progress.

Bạn không có quyền về sự thật. Xin lỗi, bạn không có quyền đó

But you know what you're not entitled to?

Tôi mất 1 thời gian để nhận ra điều này.

You're not entitled to your own facts. Sorry, you're not.

10 năm trước, tôi viết 1 câu chuyện về vắc-xin

And this took me awhile to figure out.

cho tờ New Yorker. 1 câu chuyện nhỏ.

About a decade ago, I wrote a story about vaccines

Tôi ngạc nhiên khi thấy sự đối lập;

for The New Yorker. A little story.

sự đối lập với, xét cho cùng,

And I was amazed to find opposition:

các biện pháp y tế công cộng hiệu quả nhất trong lịch sử nhân loại

opposition to what is, after all,

Tôi không biết phải làm gì

the most effective public health measure in human history.

nên tôi viết 1 câu chuyện và tiếp tục.

I didn't know what to do,

Và không lâu sau đó;

so I just did what I do: I wrote a story and I moved on.

Tôi viết 1 bài về thực phẩm biến đổi gen.

And soon after that,

Chuyện tương tự xảy ra, có điều lớn hơn.

I wrote a story about genetically engineered food.

Mọi người trở nên quá khích.

Same thing, only bigger.

Nên tôi viết thêm 1 bài về điều đó,

People were going crazy.

và tôi đã không hiểu tại sao

So I wrote a story about that too,

mọi người nghĩ nó theo hướng xấu

and I couldn't understand why

tại sao họ nghĩ rằng làm phân tử chuyển động

people thought this was "Frankenfoods,"

theo 1 cách cụ thể, thay vì chuyển động hỗn loạn

why they thought moving molecules around

đã xâm phạm quy luật tự nhiên

in a specific, rather than a haphazard way,

Nhưng bạn biết đấy. Tôi đã viết bài báo đó.

was trespassing on nature's ground.

Ý tôi là, tôi là 1 nhà báo

But, you know, I do what I do. I wrote the story, I moved on.

Chúng tôi đánh máy, sắp xếp, đi ăn tối. Điều đó là bình thường

I mean, I'm a journalist.

( Tiếng cười)

We type, we file, we go to dinner. It's fine.

Nhưng những câu chuyện này làm tôi khó chịu

(Laughter)

Tôi đã không hiểu tại sao, giờ tôi đã hiểu

But these stories bothered me,

Bởi vì những người cuồng tín đó làm tôi phát điên

and I couldn't figure out why, and eventually I did.

từng không cuồng tín chút nào.

And that's because those fanatics that were driving me crazy

Họ từng là những người chu đáo, được giáo dục, lịch sự và tử tế.

weren't actually fanatics at all.

Họ giống như những con người trong căn phòng này

They were thoughtful people, educated people, decent people.

They were exactly like the people in this room.

Và nó khiến tôi vô cùng khó chịu.

Nhưng sau đó tôi nghĩ rằng

And it just disturbed me so much.

Chúng ta đang ở thời điểm

But then I thought, you know, let's be honest.

mà chúng ta không có cùng 1 mối quan hệ với sự tiến bộ như trước

We're at a point in this world

Chúng ta nói về nó 1 cách không chắc chắn

where we don't have the same relationship to progress that we used to.

với 1 thuật ngữ mỉa mai cùng dấu ngoặc kép

We talk about it ambivalently.

"tiến triển"

We talk about it in ironic terms with little quotes around it:

Có lý do cho điều đó, và tôi nghĩ chúng ta đều biết.

"progress."

Ta mất niềm tin vào thể chế chính trị,

Okay, there are reasons for that, and I think we know what those reasons are.

vào nhà cầm quyền,

We've lost faith in institutions,

và đôi lúc vào khoa học

in authority,

Không có lý do nào ta không nên làm vậy.

and sometimes in science itself,

Bạn có thể nói 1 vài cái tên

and there's no reason we shouldn't have.

và mọi người sẽ hiểu.

You can just say a few names

Thảm họa Chernobyl, Bhopal, thảm họa tàu Challenger,

and people will understand.

thuốc Vioxx, vũ khí hủy diệt hàng loạt

Chernobyl, Bhopal, the Challenger,

hanging chads ( Florida-2000 )

Vioxx, weapons of mass destruction,

Bạn có thể chọn danh sách của mình.

hanging chads.

Tồn tại những câu hỏi và vấn đề

You know, you can choose your list.

với những người mà ta tin là luôn đúng,

There are questions and problems

vì vậy, hãy nghi ngờ.

with the people we used to believe were always right,

Đặt câu hỏi, yêu cầu bằng chứng

so be skeptical.

Đừng coi mọi thứ là hiển nhiên.

Ask questions, demand proof, demand evidence.

Nhưng khi bạn có bằng chứng,

Don't take anything for granted.

bạn cần chấp nhận nó, và ta không giỏi làm việc này.

But here's the thing: When you get proof,

Lý do tôi nói vậy là vì

you need to accept the proof, and we're not that good at doing that.

chúng ta đang sống trong sự sợ hãi

And the reason that I can say that is because

mà tôi chưa từng thấy và hy vọng không bao giờ thấy nữa.

we're now in an epidemic of fear

Khoảng 12 năm trước, 1 câu chuyện được công bố

like one I've never seen and hope never to see again.

1 câu chuyện kinh khủng, xấu xa,

About 12 years ago, there was a story published,

cho rằng bệnh tự kỷ có liên quan tới

a horrible story,

bệnh sởi, bệnh quai bị và vắc xin rubella

that linked the epidemic of autism

Rất đáng sợ.

to the measles, mumps and rubella vaccine shot.

Hàng ngàn học sinh thử nghiệm xem điều đó có đúng hay không.

Very scary.

Nó trở thành một vấn đề nghiêm trọng.

Tons of studies were done to see if this was true.

Dữ liệu được cập nhật.

Tons of studies should have been done; it's a serious issue.

Chúng đến từ Mỹ, Anh,

The data came back.

từ Thụy Điển, Canada,

The data came back from the United States, from England,

kết quả đều như nhau,

from Sweden, from Canada,

không có mối tương quan nào cả.

and it was all the same: no correlation,

Nó không quan trọng

no connection, none at all.

vì ta tin vào các giai thoại,

It doesn't matter. It doesn't matter

tin vào thứ ta thấy, thứ ta nghĩ ta thấy,

because we believe anecdotes,

thứ làm ta cảm nhận là có thật.

we believe what we see, what we think we see,

Ta không tin vào các văn bản, tài liệu

what makes us feel real.

mà chính phủ cung cấp

We don't believe a bunch of documents

tôi hiểu điều đó, chúng ta đều hiểu

from a government official giving us data,

Nhưng bạn biết không?

and I do understand that, I think we all do.

Kết quả của nó thật thảm khốc.

But you know what?

Sự thật là:

The result of that has been disastrous.

Mỹ là 1 trong những nước trên thế giới

Disastrous because here's a fact:

mà tỷ lệ tiêm vắc xin bệnh sởi đang giảm dần.

The United States is one of the only countries in the world

Điều đó thật đáng hổ thẹn,

where the vaccine rate for measles is going down.

và chúng ta nên tự thấy xấu hổ về mình.

That is disgraceful,

Thật kinh khủng.

and we should be ashamed of ourselves.

Chuyện gì đã xảy ra

It's horrible.

làm chúng ta làm như vậy?

What kind of a thing happened

Giờ tôi đã hiểu thật sự.

that we could do that?

Vì, có ai ở đây bị bệnh sởi không?

Now, I understand it. I do understand it.

Ai ngồi trong phòng này từng thấy người chết vì bệnh sởi nào?

Because, did anyone have measles here?

Điều đó không xảy ra nhiều lắm.

Has one person in this audience ever seen someone die of measles?

Nó không xảy ra trong đất nước này,

Doesn't happen very much.

nhưng nó đã xảy ra 160000 lần trên thế giới năm ngoái.

Doesn't happen in this country at all,

Quá nhiều cái chết vì bệnh sởi--

but it happened 160,000 times in the world last year.

20 người 1 giờ.

That's a lot of death of measles --

Nhưng vì nó không xảy ra ở đây, ta có thể loại bỏ ý nghĩ đó,

20 an hour.

và những người giống Jenny McCarthy

But since it didn't happen here, we can put it out of our minds,

có thể truyền tải thông điệp

and people like Jenny McCarthy

về sự sợ hãi và nạn mù chữ trên sân khấu

can go around preaching messages

giống Opra và Larry King Live.

of fear and illiteracy from platforms

Họ có thể vì

like "Oprah" and "Larry King Live."

họ không liên kết kết quả với sự tương quan.

And they can do it because

Họ không hiểu rằng 2 điều đó có vẻ giống nhau

they don't link causation and correlation.

nhưng không phải như nhau.

They don't understand that these things seem the same,

Đó là điều ta cần phải học sớm.

but they're almost never the same.

Jonas Salk là anh hùng.

And it's something we need to learn, and we need to learn it really soon.

Ông đã giúp ta tránh được tai họa kinh khủng nhất của loài người

This guy was a hero, Jonas Salk.

Không sợ hãi, không đau đớn. Bệnh bại liệt--biến mất.

He took one of the worst scourges of mankind away from us.

Người đứng ở giữa.

No fear, no agony. Polio -- puff, gone.

Tên ông ấy là Paul Offit.

That guy in the middle, not so much.

Ông ấy vừa phát triển vắc xin rotavirus với 1 nhóm người

His name is Paul Offit.

Nó sẽ cứu sống 400-500 trẻ em

He just developed a rotavirus vaccine with a bunch of other people.

trong thế giới đang phát triển hàng năm.

It'll save the lives of 400 to 500,000 kids

Rất tốt, phải không?

in the developing world every year.

Đúng vậy, ngoại trừ việc Paul đi rêu rao với mọi người về nó

Pretty good, right?

và nó có giá trị như nào

Well, it's good, except that Paul goes around talking about vaccines

và mọi người nên ngừng than vãn.

and says how valuable they are

Ông ấy thực sự nói theo hướng đó.

and that people ought to just stop the whining.

Vậy,Paul là 1 kẻ khủng bố.

And he actually says it that way.

Khi Paul phát biểu với dư luận,

So, Paul's a terrorist.

ông ấy không thể tuyên bố mà thiếu đội vũ trang.

When Paul speaks in a public hearing,

Ông ấy bị chặn lại ngay tại nhà mình

he can't testify without armed guards.

vì mọi người thích nói cho ông ấy biết

He gets called at home

rằng họ nhớ con ông học ở trường nào.

because people like to tell him

Tại sao? Vì Paul đã làm ra 1 vắc xin.

that they remember where his kids go to school.

Tôi không muốn nói điều này, nhưng vắc xin rất quan trọng.

And why? Because Paul made a vaccine.

Bạn vứt bỏ vắc xin, bệnh tật sẽ quay lại,

I don't need to say this, but vaccines are essential.

những bệnh kinh khủng. Và điều đó đang xảy ra.

You take them away, disease comes back,

Giờ đây, nước ta đã có dịch sởi.

horrible diseases. And that's happening.

Nó dần trở nên tệ hơn, và không bao lâu nữa trẻ em

We have measles in this country now.

sẽ lại chết vì nó, vì đó chỉ là trò chơi con số.

And it's getting worse, and pretty soon kids

Chúng sẽ không chỉ chết vì bệnh sởi.

are going to die of it again because it's just a numbers game.

Còn bệnh bại liệt thì sao? Tại sao không?

And they're not just going to die of measles.

Bạn học đại học với tôi viết cho tôi 1 lá thư vài tuần trước và nói

What about polio? Let's have that. Why not?

cô ấy nghĩ tôi có chút hoa mỹ.

A college classmate of mine wrote me a couple weeks ago and said

Chưa có ai nói vậy với tôi cả.

she thought I was a little strident.

Cô ấy sẽ không cho con tiêm vắc xin bại liệt,

No one's ever said that before.

không bao giờ.

She wasn't going to vaccinate her kid against polio,

Được thôi.

no way.

Tại sao? Ta không bị bại liệt. Bạn biết gì không?

Fine.

Hôm qua, ta không có bệnh bại liệt trên đất nước này.

Why? Because we don't have polio. And you know what?

Sáng nay, có lẽ 1 anh chàng đã lên máy bay ở Lagos, tôi không biết,

We didn't have polio in this country yesterday.

anh ấy bay đến LAX, hiện tại bay qua ở Ohio

Today, I don't know, maybe a guy got on a plane in Lagos this morning,

Anh ấy sẽ hạ cánh trong vòng vài giờ tới, rồi sẽ thuê 1 chiếc xe

and he's flying to LAX, right now he's over Ohio.

anh ấy sẽ đến Long Beach

And he's going to land in a couple of hours, he's going to rent a car,

và sẽ dự 1 trong những bữa tối tuyệt vời của TED tối nay

and he's going to come to Long Beach,

mà không hề biết mình đã nhiễm bệnh liệt

and he's going to attend one of these fabulous TED dinners tonight.

chúng ta cũng vậy vì ta không biết được cách thế giới vận hành

And he doesn't know that he's infected with a paralytic disease,

Đó là hành tinh ta đang sống. Đừng tỏ ra là không phải.

and we don't either because that's the way the world works.

Ta thích được bao bọc bởi những lời nói dối.

That's the planet we live on. Don't pretend it isn't.

Mọi người có uống vitamin sáng nay không?

Now, we love to wrap ourselves in lies. We love to do it.

Echinacea, 1 chút chất chống oxy hóa

Everyone take their vitamins this morning?

để bạn làm việc

Echinacea, a little antioxidant

Tôi biết bạn có làm vì nửa số dân Mỹ cũng vậy, hàng ngày.

to get you going.

Họ uống nhiều thứ, và uống thuốc xen nhau.

I know you did because half of Americans do every day.

Và không quan trọng ta thường xuyên

They take the stuff, and they take alternative medicines,

phát hiện ra rằng chúng vô dụng như nào

and it doesn't matter how often

Dữ liệu luôn nói lên điều đó.

we find out that they're useless.

Chúng làm nước tiểu của ta sẫm màu hơn, không hơn không kém

The data says it all the time.

( Tiếng cười )

They darken your urine. They almost never do more than that.

Không sao, bạn muốn trả 23 tỷ đô cho nước tiểu sẫm màu hơn ư?

(Laughter)

Tôi hoàn toàn đồng ý.

It's okay, you want to pay 28 billion dollars for dark urine?

( Tiếng cười )

I'm totally with you.

Nước tiểu sẫm màu!!!

(Laughter)

Tại sao ta làm vậy? Tại sao?

Dark urine. Dark.

Tôi nghĩ tôi hiểu điều đó. Ta ghét nhà thuốc lớn,

Why do we do that? Why do we do that?

chính phủ to lớn.Ta không tin "người đó"

Well, I think I understand, we hate Big Pharma.

Và ta không nên tin: hệ thống chăm sóc sức khỏe của ta rất tệ.

We hate Big Government. We don't trust the Man.

Nó tàn nhẫn với hàng triệu người

And we shouldn't: Our health care system sucks.

Nó lạnh lùng đến kinh ngạc

It's cruel to millions of people.

và ảnh hưởng đến tâm hồn của cả những ai có khả năng trả tiền.

It's absolutely astonishingly cold

Vì vậy ta chạy trốn khỏi nó, tới đâu?

and soul-bending to those of us who can even afford it.

Ta nhảy vào tay của thuốc trấn an.

So we run away from it, and where do we run?

( Tiếng cười )

We leap into the arms of Big Placebo.

Điều đó thật tuyệt. Tôi thích thuốc trấn an

(Laughter)

( Vỗ tay )

That's fantastic. I love Big Placebo.

(Applause)

Nhưng bạn biết không, đó là vấn đề nghiêm trọng

bởi thứ này là đồ bỏ đi

But, you know, it's really a serious thing

và ta đã chi hàng tỷ đô cho nó

because this stuff is crap,

Tôi có tất cả các loại đạo cụ ở đây

and we spend billions of dollars on it.

Tất cả chúng đều không...ginkgo, lừa đảo

And I have all sorts of little props here.

echinacea, lừa đảo

None of it ... ginkgo, fraud;

acai--tôi còn không biết đây là gì nữa

echinacea, fraud;

nhưng ta đã chi hàng tỷ đô cho nó-- nó là sự lừa gạt

acai -- I don't even know what that is

Bạn biết không, khi tôi nói điều này, mọi người đã hét vào mặt tôi

but we're spending billions of dollars on it -- it's fraud.

họ nói "ông quan tâm làm gì? Hãy để mọi người làm điều họ muốn.

And you know what? When I say this stuff, people scream at me,

Nó làm họ thấy thoải mái

and they say, "What do you care? Let people do what they want to do.

Bạn sai rồi

It makes them feel good."

Vì tôi không quan tâm

And you know what? You're wrong.

kể cả thư ký của HHS

Because I don't care

nói rằng "Hmm, tôi sẽ không chấp nhận chứng cứ

if it's the secretary of HHS

từ các chuyên gia về ảnh của những khối u ở ngực qua tia X

who's saying, "Hmm, I'm not going to take the evidence

hoặc 1 tên lang băm muốn chữa cho bệnh nhân

of my experts on mammograms,"

bằng phương pháp thải độc cà phê.

or some cancer quack who wants to treat his patient

Khi bạn bắt đầu ở cuối con đường

with coffee enemas.

nơi mà niềm tin và ma thuật thế chỗ bằng chứng và khoa học

When you start down the road

cuối cùng bạn sẽ ở 1 nơi mà mình không muốn

where belief and magic replace evidence and science,

Bạn sẽ giống như Thabo Mbeki của Nam Phi

you end up in a place you don't want to be.

Ông ấy đã giết 400000 người dân của mình

You end up in Thabo Mbeki South Africa.

bằng cách khăng khăng rằng củ cải đường

He killed 400,000 of his people

tỏi và dầu chanh

by insisting that beetroot,

còn tốt hơn cả thuốc antiretroviral

garlic and lemon oil

mà ta biết là có thể làm chậm diễn biến của bệnh AIDS

were much more effective than the antiretroviral drugs

Hàng trăm hàng ngàn cái chết không cần thiết

we know can slow the course of AIDS.

ở 1 nước đã bị mắc bệnh dịch hạch

Hundreds of thousands of needless deaths

tệ hại hơn bất cứ loại dịch nào

in a country that has been plagued

Làm ơn, đừng nói với tôi rằng

worse than any other by this disease.

không có bất cứ hậu quả nào của điều đó.

Please, don't tell me

Luôn luôn có!

there are no consequences to these things.

Bệnh dịch đơn giản nhất

There are. There always are.

mà ta đang gặp phải

Now, the most mindless epidemic

chính là cuộc chiến nực cười này

we're in the middle of right now

giữa lời đề nghị về thực phẩm biến đổi gen

is this absurd battle

và thực phẩm hữu cơ thuần túy

between proponents of genetically engineered food

Nó là cuộc tranh luận ngu ngốc cần phải dừng lại

and the organic elite.

Nó tranh cãi về từ ngữ, ẩn dụ

It's an idiotic debate. It has to stop.

Nó lý tưởng nhưng không khoa học

It's a debate about words, about metaphors.

Từng thứ ta ăn, mỗi hạt gạo

It's ideology, it's not science.

mỗi nhánh mùi tây

Every single thing we eat, every grain of rice,

từng cây cải Bruxen

every sprig of parsley,

đã được chúng ta nhân giống

every Brussels sprout

Đã từng không có quýt trong vườn Eden

has been modified by man.

Từng không có dưa chuột vàng

You know, there weren't tangerines in the garden of Eden.

Từng không có cây thông Noel. Ta làm nên những thứ đó

There wasn't any cantaloupe. (Laughter)

Ta đã làm nên chúng hơn 1100 năm qua

There weren't Christmas trees. We made it all.

Và có 1 số thứ thành công, 1 số không

We made it over the last 11,000 years.

Ta loại bỏ các sản phẩm không hiệu quả

And some of it worked, and some of it didn't.

Giờ ta có thể làm ra thứ có độ chính xác cao hơn

We got rid of the stuff that didn't.

và có cả rủi ro, tất nhiên

Now we can do it in a more precise way --

nhưng ta có thể bỏ thứ như vitamin A vào gạo

and there are risks, absolutely --

thứ có thể giúp cho hàng triệu người

but we can put something like vitamin A into rice,

kéo dài tuổi thọ

and that stuff can help millions of people,

Bạn không muốn làm vậy sao?

millions of people, prolong their lives.

Tôi phải nói rằng, tôi không hiểu được điều đó

You don't want to do that?

Ta phản đối thực phẩm biến đổi gen

I have to say, I don't understand it.

Tại sao?

We object to genetically engineered food.

Những lý do mà tôi liên tục được nghe là:

Why do we do that?

Quá nhiều hóa chất

Well, the things I constantly hear are:

thuốc trừ sâu, hoocmon

Too many chemicals,

sự độc canh, ta không muốn những ruộng đồng lớn

pesticides, hormones,

có những thứ giống nhau, thật sai lầm

monoculture, we don't want giant fields

Ta không muốn các công ty phát minh sự sống

of the same thing, that's wrong.

Ta không muốn họ sở hữu hạt giống

We don't companies patenting life.

Và bạn biết câu trả lời của tôi là gì không

We don't want companies owning seeds.

Bạn đúng đó. Hãy thay đổi nó

And you know what my response to all of that is?

Thực tế là chúng ta có vấn đề lớn về thực phẩm

Yes, you're right. Let's fix it.

nhưng đây không phải khoa học

It's true, we've got a huge food problem,

Nó không liên quan gì đến khoa học hết

but this isn't science.

Nó là luật, là đạo đức, là thứ được công nhận bằng sáng chế

This has nothing to do with science.

Khoa học không phải là 1 công ty

It's law, it's morality, it's patent stuff.

cũng không phải là 1 đất nước

You know science isn't a company.

Nó cũng không là 1 ý tưởng, mà là 1 quá trình

It's not a country.

Và đôi lúc nó thành công, đôi lúc không

It's not even an idea; it's a process.

nhưng mà ý nghĩ rằng chúng ta không nên cho phép

It's a process, and sometimes it works and sometimes it doesn't,

khoa học làm việc của nó

but the idea that we should not allow

vì ta sợ

science to do its job

là 1 việc làm trì trệ,

because we're afraid,

nó ngăn cản hàng triệu người

is really very deadening,

thành công, phát đạt

and it's preventing millions of people

50 năm tiếp đây

from prospering.

ta sẽ phải trồng hơn 70% lượng thực phẩm ta trông hiện tại

You know, in the next 50 years

70%

we're going to have to grow 70 percent more food than we do right now,

Bằng với sự đầu tư vào Châu Phi hơn 30 năm qua

70 percent.

Thật hổ thẹn

This investment in Africa over the last 30 years.

Họ cần chúng, và ta không cho họ

Disgraceful. Disgraceful.

Tại sao? Thực phẩm biến đổi gen

They need it, and we're not giving it to them.

Ta không muốn khích lệ mọi người

And why? Genetically engineered food.

ăn thứ tồi tệ đó, như sắn chẳng hạn

We don't want to encourage people

Sắn được nửa tỷ người ăn

to eat that rotten stuff, like cassava for instance.

Nó giống như khoai tây vậy

Cassava's something that half a billion people eat.

1 đống calories. Và nó dở ẹc

It's kind of like a potato.

Nó không có dinh dưỡng, không có protein

It's just a bunch of calories. It sucks.

các nhà khoa học đang dùng kỹ thuật

It doesn't have nutrients, it doesn't have protein,

đưa tất cả những thứ đó vào sắn ngay bây giờ

and scientists are engineering

Mọi người sẽ có thể ăn nó và không bị mù

all of that into it right now.

Họ sẽ không chết vì đói. Và bạn biết không?

And then people would be able to eat it and they'd be able to not go blind.

Điều đó thật tuyệt. Nó sẽ không giống Chez Panisse

They wouldn't starve, and you know what?

nhưng sẽ rất tuyệt

That would be nice. It wouldn't be Chez Panisse,

but it would be nice.

Tất cả những gì tôi có thể nói là

Tại sao ta lại từ chối nó?

And all I can say about this is:

Hãy tự hỏi bản thân mình xem

Why are we fighting it?

Vì ta không muốn biến đổi gen?

I mean, let's ask ourselves: Why are we fighting it?

Không phải. Nó không phải hóa chất

Because we don't want to move genes around?

Nó không phải vấn đề về sự đam mê nực cười của ta về hoocmon

This is about moving genes around. It's not about chemicals.

hay sự kiên trì để có thức ăn to hơn

It's not about our ridiculous passion for hormones,

ngon hơn, thức ăn suy biến

our insistence on having bigger food,

Đây không phải về Rice Kcrispies

better food, singular food.

mà là về đảm bảo cho con người được sống

This isn't about Rice Krispies,

Đã đến lúc ta hiểu điều đó nghĩa là gì

this is about keeping people alive,

Bới vì, bạn biết không?

and it's about time we started to understand what that meant.

Nếu chúng ta cứ tiếp tục làm những việc mà chúng ta đang làm,

Because, you know something?

Ta sẽ phạm phải lỗi mà tôi không nghĩ là ta muốn phạm phải:

If we don't, if we continue to act the way we're acting,

Chủ nghĩa thực dân công nghệ cao.

we're guilty of something that I don't think we want to be guilty of:

Không có cách nào để miêu tả chuyện gì đang xảy ra

high-tech colonialism.

Nó thật ích kỷ, xấu xa

There's no other way to describe what's going on here.

nó ở trong chúng ta

It's selfish, it's ugly,

và ta phải làm cho nó dừng lại

it's beneath us,

Vậy, sau cuộc trò chuyện vui vẻ đáng ngạc nhiên này

and we really have to stop it.

( Tiếng cười )

So after this amazingly fun conversation,

bạn có thể muốn nói: "Vậy, bạn vẫn muốn

(Laughter)

dùng chiếc máy thời gian này và đi vào tương lại?"

you might want to say, "So, you still want to get in this

Tất nhiên tôi muốn vậy

ridiculous time machine and go forward?"

Nó đang kẹt ở hiện tại

Absolutely. Absolutely, I do.

nhưng ta có 1 cơ hội tuyệt vời

It's stuck in the present right now,

Ta có thể đặt 1 cỗ máy thời gian vào bất kỳ thứ gì ta muốn

but we have an amazing opportunity.

Di chuyển nó đến nơi ta muốn

We can set that time machine on anything we want.

và ta sẽ làm như vậy

We can move it where we want to move it,

Ta phải có những cuộc trò chuyện như thế này, và ta phải nghĩ,

and we're going to move it where we want to move it.

nhưng khi ta vào máy thời gian và đi về phía trước

We have to have these conversations and we have to think,

ta sẽ thấy hạnh phúc

but when we get in the time machine and we go ahead,

Tôi biết chúng ta có thể

we're going to be happy we do.

và theo như những gì tôi biết được

I know that we can,

đó là điều thế giới đang cần bây giờ

and as far as I'm concerned,

(Tiếng vỗ tay)

that's something the world needs right now.

Cám ơn.

(Applause)

Cám ơn.

Thank you.

Cám ơn. Cám ơn.

Thank you.

Thank you. Thank you.