The danger of science denial | Michael Specter

Tłumaczenie: Dawid Madoń Korekta: Pawel Banas

Let's pretend right here we have a machine.

Wyobraźmy sobie, że posiadamy maszynę,

A big machine, a cool, TED-ish machine,

dużą maszynę, super TED-owską maszynę

and it's a time machine.

i jest to maszyna pozwalająca na podróże w czasie.

And everyone in this room has to get into it.

Załóżmy, że każdy z was ma możliwość skorzystania z niej

And you can go backwards, you can go forwards;

I możecie przenieść się w czasie w przeszłość lub w przyszłość.

you cannot stay where you are.

Ale nie możecie zostać tu gdzie jesteście.

And I wonder what you'd choose, because I've been asking my friends

I zastanawiam się, jaki byłby wasz wybór, ponieważ pytałem już przyjaciół

this question a lot lately and they all want to go back.

i gdy padło to pytanie, wszyscy chcieli cofnąć się w czasie.

I don't know. They want to go back before there were automobiles

Nie rozumiem dlaczego chcieli przenieść się do czasów gdzie nie było samochodów,

or Twitter or "American Idol."

nie było Twittera czy programu "Idol".

I don't know.

Sam już nie wiem.

I'm convinced that there's some sort of pull

Jestem przekonany, że jest to pewnego rodzaju skłonność

to nostalgia, to wishful thinking.

do nostalgii, do pobożnych życzeń.

And I understand that.

I ja to rozumiem.

I'm not part of that crowd, I have to say.

Muszę jednak powiedzieć, że nie należę do tej grupy.

I don't want to go back, and it's not because I'm adventurous.

Nie cofnąłbym się w czasie i nie dlatego, że jestem żądny przygód

It's because possibilities on this planet,

ale dlatego, że możliwości na tej planecie

they don't go back, they go forward.

pchają nas naprzód, a nie wstecz.

So I want to get in the machine, and I want to go forward.

Dlatego chcę wejść do tej maszyny i chcę przenieść się w przyszłość.

This is the greatest time there's ever been on this planet

Obecnie jest to nasz najlepszy czas na tej planecie.

by any measure that you wish to choose:

Używając jakiejkolwiek miary:

health, wealth,

zdrowie, bogactwo materialne,

mobility, opportunity,

zdolność przemieszczania się, niesamowite możliwości,

declining rates of disease ...

malejący odsetek groźnych chorób.

There's never been a time like this.

Nigdy nie było czasów takich jak obecnie.

My great-grandparents died, all of them,

Moi pradziadkowie umarli, wszyscy,

by the time they were 60.

przed osiągnięciem 60 lat.

My grandparents pushed that number to 70.

Moi dziadkowie dotrwali do wieku 70 lat.

My parents are closing in on 80.

Moi rodzice zbliżają się do 80-tki.

So there better be

Tak więc mam nadzieje, że będę mieć

a nine at the beginning of my death number.

co najmniej 90 lat w chwili mojej śmierci.

But it's not even about people like us,

Ale to nie dotyczy tylko ludzi takich jak my,

because this is a bigger deal than that.

ponieważ ta sprawa jest o wiele większa niż to.

A kid born in New Delhi today

Dzieciak urodzony dzisiaj w Nowym Delhi,

can expect to live as long as

może spodziewać się, że będzie żył tak długo jak

the richest man in the world did 100 years ago.

najbogatszy człowiek na świecie sto lat temu.

Think about that, it's an incredible fact.

Pomyślcie o tym. To jest niesamowite.

And why is it true?

A dlaczego tak się dzieje?

Smallpox. Smallpox killed billions

Ospa. Ospa zabiła miliardy

of people on this planet.

ludzi na tej planecie.

It reshaped the demography of the globe

Przemodelowała demografię naszego globu,

in a way that no war ever has.

w sposób w jaki żadnej wojnie się do tej pory tego nie udało.

It's gone. It's vanished.

Nie ma jej. Zniknęła.

We vanquished it. Puff.

Sprawiliśmy, że zniknęła. Puff.

In the rich world,

W bogatych społeczeństwach,

diseases that threatened millions of us just a generation ago

choroby, które zagrażały milionom raptem w ostatnim pokoleniu,

no longer exist, hardly.

prawie nie istnieją.

Diphtheria, rubella, polio ...

Błonica, różyczka, choroba Heinego-Medina...

does anyone even know what those things are?

czy ktokolwiek jeszcze wie, co te nazwy oznaczają?

Vaccines, modern medicine,

Szczepionki, nowoczesna medycyna

our ability to feed billions of people,

nasza zdolność, by wykarmić miliardy ludzi.

those are triumphs of the scientific method.

to są sukcesy metod naukowych.

And to my mind, the scientific method --

I moim zdaniem, metoda naukowa,

trying stuff out,

testowanie nowych rozwiązań,

seeing if it works, changing it when it doesn't --

sprawdzanie czy to działa, modyfikowanie gdy nie działa,

is one of the great accomplishments of humanity.

jest jedną z największych osiągnięć ludzkości.

So that's the good news.

To były dobre wiadomości.

Unfortunately, that's all the good news

Niestety to były wszystkie dobre wiadomości,

because there are some other problems, and they've been mentioned many times.

ponieważ jest kilka problemów i wspominaliśmy o nich wiele razy,

And one of them is that

a jeden z nich jest taki, że

despite all our accomplishments,

pomimo wszystkich naszych osiągnięć,

a billion people go to bed hungry

miliard ludzi na świecie chodzi spać głodna

in this world every day.

każdego dnia.

That number's rising, and it's rising really rapidly, and it's disgraceful.

Liczba ta rośnie, rośnie gwałtownie i jest to haniebne.

And not only that, we've used our imagination

Ale nie tylko to, użyliśmy naszej wyobraźni

to thoroughly trash this globe.

aby gruntownie zdemolować ten glob.

Potable water, arable land,

Woda pitna, ziemia orna,

rainforests, oil, gas:

lasy deszczowe, ropa naftowa, gaz ziemny:

they're going away, and they're going away soon,

wszystko to przepadnie i to wkrótce,

and unless we innovate our way out of this mess,

i jeśli nie wprowadzimy zmian, które wyprowadzą nas z tego bałaganu,

we're going away too.

my również przepadniemy.

So the question is: Can we do that? And I think we can.

Pytanie brzmi: Czy możemy to zrobić? Myślę, że możemy.

I think it's clear that we can make food

Myślę, że oczywistym jest, że możemy produkować żywność,

that will feed billions of people without raping the land that they live on.

która nakarmi miliardy ludzi bez degradacji ziemi na której żyją.

I think we can power this world with energy

Myślę, że potrafimy zapewnić energię elektryczną dla całego świata,

that doesn't also destroy it.

a która przy okazji go nie niszczy.

I really do believe that, and, no, it ain't wishful thinking.

Naprawdę w to wierzę i nie, to nie jest tylko pobożne życzenie.

But here's the thing that keeps me up at night --

Ale jest jedna rzecz, która nie pozwala mi zasnąć,

one of the things that keeps me up at night:

jedna z tych rzeczy, która nie pozwala zasnąć.

We've never needed progress in science more than we need it right now. Never.

Nigdy do tej pory nie potrzebowaliśmy takiego postępu w nauce jaki potrzebujemy dzisiaj, nigdy,

And we've also never been in a position

i nigdy nie byliśmy w sytuacji

to deploy it properly in the way that we can today.

aby wdrażać ją poprawnie w sposób w jaki potrafimy to dzisiaj.

We're on the verge of amazing, amazing events

Jesteśmy na progu wspaniałych, wspaniałych wydarzeń

in many fields,

w wielu dziedzinach.

and yet I actually think we'd have to go back

Jednakże, właściwie uważam, że musielibyśmy się cofnąć

hundreds, 300 years, before the Enlightenment,

o setki, o 300 lat przed Oświeceniem,

to find a time when we battled progress,

aby odnaleźć czasy kiedy toczyliśmy bitwę o postęp,

when we fought about these things

kiedy walczyliśmy o te sprawy

more vigorously, on more fronts, than we do now.

bardziej energicznie, na większej liczbie frontów, niż robimy to obecnie.

People wrap themselves in their beliefs,

Ludzie otoczają się swoimi wierzeniami

and they do it so tightly that you can't set them free.

i robią to tak mocno, że nie sposób ich od tego uwolnić.

Not even the truth will set them free.

Nawet prawda nie jest w stanie ich od tego uwolnić.

And, listen, everyone's entitled to their opinion;

Każdy ma prawo do swojej opinii;

they're even entitled to their opinion about progress.

nawet prawo do swojej opinii na temat postępu,

But you know what you're not entitled to?

ale czy wiecie do czego nie macie prawa?

You're not entitled to your own facts. Sorry, you're not.

Nie macie prawa do własnych prawd, Przykro mi, po prostu nie.

And this took me awhile to figure out.

Zajęło mi to trochę czasu aby to zrozumieć.

About a decade ago, I wrote a story about vaccines

Około 10 lat temu napisałem artykuł na temat szczepionek

for The New Yorker. A little story.

dla gazety "The New Yorker", krótki artykuł.

And I was amazed to find opposition:

I byłem zaskoczony, że spotkało się to ze sprzeciwem,

opposition to what is, after all,

sprzeciwem wobec czegoś, co ostatecznie okazało się

the most effective public health measure in human history.

najbardziej efektywną miarą zdrowia publicznego w historii ludzkości.

I didn't know what to do,

Nie wiedziałem jak mam zareagować,

so I just did what I do: I wrote a story and I moved on.

więc zrobiłem to co zrobiłem, napisałem artykuł i poszedłem dalej.

And soon after that,

Niedługo po tym,

I wrote a story about genetically engineered food.

napisałem artykuł na temat genetycznie modyfikowanej żywności.

Same thing, only bigger.

Ten sam odzew, ale tym razem większy.

People were going crazy.

Ludzie oszaleli.

So I wrote a story about that too,

Napisałem więc artykuł również na ten temat

and I couldn't understand why

i nie mogłem zrozumieć, dlaczego

people thought this was "Frankenfoods,"

ludzie myśleli o GMŻ jak o dziele Frankensteina.

why they thought moving molecules around

Dlaczego myśleli, że manipulowanie cząsteczkami

in a specific, rather than a haphazard way,

w specyficzny, a nie losowy sposób

was trespassing on nature's ground.

narusza podstawowe prawa natury.

But, you know, I do what I do. I wrote the story, I moved on.

Ale wiecie co? Robię to co robię. Piszę artykuł i idę dalej.

I mean, I'm a journalist.

Jestem dziennikarzem;

We type, we file, we go to dinner. It's fine.

piszemy, składamy, idziemy na obiad. Nie jest źle.

(Laughter)

(Śmiech)

But these stories bothered me,

Ale dręczyły mnie te historie

and I couldn't figure out why, and eventually I did.

i nie mogłem rozgryźć dlaczego, w końcu udało mi się.

And that's because those fanatics that were driving me crazy

A to dlatego, że Ci fanatycy którzy doprowadzali mnie do szału,

weren't actually fanatics at all.

jak się okazało, wcale nie byli fanatykami.

They were thoughtful people, educated people, decent people.

Byli myślącymi, wyedukowanymi, przyzwoitymi ludźmi.

They were exactly like the people in this room.

Dokładnie takimi jak Wy w tej sali.

And it just disturbed me so much.

I strasznie mnie to zaniepokoiło...

But then I thought, you know, let's be honest.

ale wtedy pomyślałem, mówiąc szczerze:

We're at a point in this world

Jesteśmy już w takim punkcie,

where we don't have the same relationship to progress that we used to.

że nie mamy już tego samego stosunku do postępu jaki mieliśmy kiedyś.

We talk about it ambivalently.

Mamy sprzeczne zdania na ten temat.

We talk about it in ironic terms with little quotes around it:

Rozmawiamy o tym z ironią w cudzysłowie:

"progress."

"Postęp"

Okay, there are reasons for that, and I think we know what those reasons are.

Ok, istnieją powody tego stanu rzeczy i myślę, że znamy te powody.

We've lost faith in institutions,

Straciliśmy wiarę w instytucje,

in authority,

we władzę

and sometimes in science itself,

i czasami również w naukę

and there's no reason we shouldn't have.

i nie ma powodu aby ją mieć.

You can just say a few names

Możecie rzucić kilka nazw

and people will understand.

i ludzie już będą wiedzieć o co chodzi.

Chernobyl, Bhopal, the Challenger,

Czarnobyl, katastrofa w Bhopalu, katastrofa promu Challenger,

Vioxx, weapons of mass destruction,

lek Vioxx, broń masowego rażenia

hanging chads.

karty do głosowania na Florydzie.

You know, you can choose your list.

Każdy może stworzyć swoją własną listę.

There are questions and problems

Istnieją wątpliwości i problemy

with the people we used to believe were always right,

wobec ludzi, o których zwykle myśleliśmy, że mają zawsze rację.

so be skeptical.

Tak więc bądźcie sceptyczni.

Ask questions, demand proof, demand evidence.

Zadawajcie pytania, żądajcie dowodów.

Don't take anything for granted.

Nie bierzcie niczego za pewnik.

But here's the thing: When you get proof,

Ale tu pojawia się problem: Gdy macie dowód

you need to accept the proof, and we're not that good at doing that.

musicie go zaakceptować, a w tym nie jesteśmy za dobrzy.

And the reason that I can say that is because

A powodem dla którego właśnie o tym mówię jest to, że

we're now in an epidemic of fear

jesteśmy obecnie pod wpływem masowej histerii strachu

like one I've never seen and hope never to see again.

jakiej jeszcze nigdy nie widziałem i mam nadzieję, że już więcej nie zobaczę.

About 12 years ago, there was a story published,

Około 12 lat temu, opublikowano artykuł,

a horrible story,

straszny artykuł,

that linked the epidemic of autism

który łączył epidemię autyzmu u dzieci

to the measles, mumps and rubella vaccine shot.

ze szczepionką na odrę, świnkę i różyczkę.

Very scary.

Bardzo straszne.

Tons of studies were done to see if this was true.

Przeprowadzono mnóstwo badań aby wykazać czy to prawda.

Tons of studies should have been done; it's a serious issue.

Mnóstwo badań powinno było być przeprowadzonych; to poważna sprawa.

The data came back.

Pojawiły się wyniki.

The data came back from the United States, from England,

Wyniki z USA, Anglii,

from Sweden, from Canada,

ze Szwecji, Kanady

and it was all the same: no correlation,

i wszystkie były takie same, brak korelacji.

no connection, none at all.

żadnego związku, absolutnie żadnego.

It doesn't matter. It doesn't matter

Nie ma to jednak żadnego znaczenia,

because we believe anecdotes,

ponieważ wierzymy anegdotom,

we believe what we see, what we think we see,

wierzymy w to, co widzimy, co się nam wydaje że widzimy,

what makes us feel real.

co sprawia, że czujemy się prawdziwi.

We don't believe a bunch of documents

Nie wierzymy w stertę dokumentów,

from a government official giving us data,

które dostajemy od urzędników państwowych

and I do understand that, I think we all do.

i rozumiem takie zachowanie, wydaje mi się, że wszyscy tak robimy.

But you know what?

Ale wiecie co?

The result of that has been disastrous.

Rezultat takiego zachowania okazał się katastrofalny,

Disastrous because here's a fact:

katastrofalny i oto kilka faktów:

The United States is one of the only countries in the world

USA jest jedynym krajem na świecie,

where the vaccine rate for measles is going down.

gdzie liczba szczepień na odrę spada.

That is disgraceful,

Jest to haniebne

and we should be ashamed of ourselves.

powinniśmy się wstydzić.

It's horrible.

To jest okropne.

What kind of a thing happened

Co się do tego przyczyniło,

that we could do that?

że tak się potoczyły sprawy?

Now, I understand it. I do understand it.

Teraz rozumiem, naprawdę rozumiem.

Because, did anyone have measles here?

Czy ktoś z tu obecnych choruję na odrę?

Has one person in this audience ever seen someone die of measles?

Czy ktoś z was w ogóle słyszał o śmiertelnej ofierze odry?

Doesn't happen very much.

Nie zdarza się to często.

Doesn't happen in this country at all,

Nie zdarza się wcale w tym kraju,

but it happened 160,000 times in the world last year.

ale zdarzyło się 160.000 razy w ubiegłym roku na całym świecie.

That's a lot of death of measles --

To wiele ofiar jak na jedną chorobę,

20 an hour.

20 osób na godzinę.

But since it didn't happen here, we can put it out of our minds,

Ale ponieważ nie zdarza się to u nas, możemy przestać o tym myśleć

and people like Jenny McCarthy

a ludzie tacy jak Jenny McCarthy

can go around preaching messages

mogą wygłaszać kazania pełne

of fear and illiteracy from platforms

strachu i ciemnoty w programach

like "Oprah" and "Larry King Live."

takich jak Oprah czy Larry King Show.

And they can do it because

I mogą to robić ponieważ,

they don't link causation and correlation.

nie łączą przyczyn i skutków.

They don't understand that these things seem the same,

Nie rozumieją, że obie te rzeczy mogą wydawać się tożsame

but they're almost never the same.

ale prawie nigdy nie są.

And it's something we need to learn, and we need to learn it really soon.

I jest coś czego musimy się nauczyć i musimy nauczyć się tego naprawdę szybko.

This guy was a hero, Jonas Salk.

Ten człowiek był bohaterem, Jonas Salk,

He took one of the worst scourges of mankind away from us.

Zniszczył jedną z najgorszych plag, która zagrażała ludzkości.

No fear, no agony. Polio -- puff, gone.

Bez strachu, bez udręk - choroba Heinego-Medina, puf, zniknęła.

That guy in the middle, not so much.

Ten człowiek mniej więcej po środku,

His name is Paul Offit.

To Paul Offit.

He just developed a rotavirus vaccine with a bunch of other people.

Właśnie wynalazł wraz z kolegami szczepionkę na rotawirusy,

It'll save the lives of 400 to 500,000 kids

która każdego roku ratuje życie ok. 400 - 500 tysięcy dzieci

in the developing world every year.

w krajach rozwijających się.

Pretty good, right?

Całkiem nieźle, prawda?

Well, it's good, except that Paul goes around talking about vaccines

Jest dobrze, ale oprócz tego Paul głośno mówi o szczepionkach,

and says how valuable they are

podkreślając ich znaczenie,

and that people ought to just stop the whining.

i że ludzie powinni po prostu przestać jęczeć.

And he actually says it that way.

I on naprawdę mówi w ten sposób.

So, Paul's a terrorist.

Tak więc Paul to terrorysta.

When Paul speaks in a public hearing,

Kiedy Paul przemawia publicznie,

he can't testify without armed guards.

nie może wypowiadać się bez uzbrojonej ochrony.

He gets called at home

Nękają go telefonicznie,

because people like to tell him

bo chcą mu powiedzieć,

that they remember where his kids go to school.

że wiedzą gdzie jego dzieci chodzą do szkoły.

And why? Because Paul made a vaccine.

A dlaczego? Ponieważ Paul wynalazł szczepionkę.

I don't need to say this, but vaccines are essential.

Nie muszę powtarzać tego, że szczepionki są niezbędne.

You take them away, disease comes back,

Odstawisz je, choroby wrócą,

horrible diseases. And that's happening.

potworne choroby i tak już się dzieje.

We have measles in this country now.

Obecnie mamy w tym kraju odrę.

And it's getting worse, and pretty soon kids

I jest coraz gorzej, wkrótce dzieci

are going to die of it again because it's just a numbers game.

zaczną znowu umierać, ponieważ jest to tylko loteria.

And they're not just going to die of measles.

I zaczną umierać nie tylko na odrę

What about polio? Let's have that. Why not?

A co z chorobą Heinego-Medina? Przywróćmy i ją. Dlaczego nie?

A college classmate of mine wrote me a couple weeks ago and said

Koleżanka ze szkolnej ławki napisała do mnie kilka tygodni temu,

she thought I was a little strident.

uważa że byłem trochę zbyt ostry.

No one's ever said that before.

Nikt tego wcześniej o mnie nie powiedział.

She wasn't going to vaccinate her kid against polio,

Nie zamierza szczepić swojego dziecka przeciwko chorobie Heinego-Medina.

no way.

Za nic w świecie.

Fine.

W porządku.

Why? Because we don't have polio. And you know what?

A wiecie dlaczego? Ponieważ nie mamy tej choroby w kraju. A wiecie co?

We didn't have polio in this country yesterday.

Nie mieliśmy polio wczoraj.

Today, I don't know, maybe a guy got on a plane in Lagos this morning,

Możliwe, że dziś rano jakiś człowiek wsiadł do samolotu w Lagos

and he's flying to LAX, right now he's over Ohio.

i leci do Los Angeles, a obecnie jest nad Ohio.

And he's going to land in a couple of hours, he's going to rent a car,

Za kilka godzin wyląduje, wypożyczy samochód

and he's going to come to Long Beach,

i przyjedzie do Long Beach

and he's going to attend one of these fabulous TED dinners tonight.

i będzie uczestniczył w jednym z tych odjazdowych wieczorków TED.

And he doesn't know that he's infected with a paralytic disease,

I nawet nie będzie wiedział, że jest nosicielem Heinego-Medina.

and we don't either because that's the way the world works.

My też nie wiemy, bo właśnie tak skonstruowany jest ten świat.

That's the planet we live on. Don't pretend it isn't.

Oto planeta, na której żyjemy. Nie udawajmy, że jest inaczej.

Now, we love to wrap ourselves in lies. We love to do it.

Uwielbiamy otaczać się kłamstwami. Uwielbiamy to robić.

Everyone take their vitamins this morning?

Czy każdy z was wziął swoje witaminy dziś rano?

Echinacea, a little antioxidant

Echinaceę, mały przeciwutleniacz,

to get you going.

który pozwala wam żyć.

I know you did because half of Americans do every day.

Wiem, że tak - bo tak właśnie robi połowa Amerykanów każdego dnia.

They take the stuff, and they take alternative medicines,

Połykają te tabletki i używają alternatywnej medycyny

and it doesn't matter how often

i nie ma znaczenia jak często

we find out that they're useless.

dowiadujemy się, że są bezużyteczne.

The data says it all the time.

Dane mówią o tym cały czas.

They darken your urine. They almost never do more than that.

Powodują, że masz ciemny mocz. Właściwie nie robią nic więcej.

(Laughter)

(Śmiech)

It's okay, you want to pay 28 billion dollars for dark urine?

W porządku, chcecie płacić 28 miliardów dolarów za ciemny mocz,

I'm totally with you.

jestem całkowicie po waszej stronie.

(Laughter)

(Śmiech)

Dark urine. Dark.

Ciemny mocz. Ciemnota.

Why do we do that? Why do we do that?

Dlaczego to robimy?

Well, I think I understand, we hate Big Pharma.

Myślę, że znam odpowiedź, nie lubimy wielkich korporacji farmaceutycznych.

We hate Big Government. We don't trust the Man.

Nie znosimy instytucji rządowych. Nie ufamy Wielkiemu Bratu.

And we shouldn't: Our health care system sucks.

I nie powinniśmy. Nasz system zdrowotny jest do niczego.

It's cruel to millions of people.

Jest okrutny dla milionów ludzi.

It's absolutely astonishingly cold

Jest absolutnie zadziwiająco zimny

and soul-bending to those of us who can even afford it.

i bezduszny dla tych z nas, których nawet na niego stać.

So we run away from it, and where do we run?

Więc uciekamy od niego i gdzie uciekamy?

We leap into the arms of Big Placebo.

Skaczemy w ramiona wielkiego placebo.

(Laughter)

(Śmiech)

That's fantastic. I love Big Placebo.

To jest fantastyczne, uwielbiam wielkie placebo.

(Applause)

(Brawa)

But, you know, it's really a serious thing

Ale wiecie co, to jest naprawdę poważna sprawa,

because this stuff is crap,

ponieważ to wszystko to szajs.

and we spend billions of dollars on it.

i wydajemy na to miliardy dolarów.

And I have all sorts of little props here.

Mam tutaj wszystkiego rodzaju małe wspomagacze.

None of it ... ginkgo, fraud;

Żadne z nich - ginkgo, oszustwo,

echinacea, fraud;

echinacea, oszustwo

acai -- I don't even know what that is

jagody acai - nawet nie wiem co to jest,

but we're spending billions of dollars on it -- it's fraud.

ale wydajemy na to miliardy dolarów, to jest oszustwo.

And you know what? When I say this stuff, people scream at me,

I wiecie co? Kiedy o tym mówię ludzie na mnie krzyczą,

and they say, "What do you care? Let people do what they want to do.

mówią: "Co ci tak zależy? Pozwól innym decydować za siebie,

It makes them feel good."

to sprawia, że czują się lepiej."

And you know what? You're wrong.

I wiecie co? Mylicie się.

Because I don't care

Ponieważ mi nie zależy,

if it's the secretary of HHS

jeżeli przewodnicząca Zdrowia i Opieki Medycznej w USA

who's saying, "Hmm, I'm not going to take the evidence

mówi: "Nie wierzę w dowody dostarczone

of my experts on mammograms,"

przez ekspertów od mammografii",

or some cancer quack who wants to treat his patient

albo jakiś konował, który chce leczyć chorych na raka

with coffee enemas.

lewatywą z kawy.

When you start down the road

Kiedy podążycie tą drogą,

where belief and magic replace evidence and science,

gdzie wierzenia i magia zastępują dowody i naukę,

you end up in a place you don't want to be.

skończycie w miejscu, w którym nie chcielibyście być.

You end up in Thabo Mbeki South Africa.

Skończycie w Republice Południowej Afryki pod rządami Thabo Mbeki.

He killed 400,000 of his people

Thabo zabił 400 tysięcy ludzi

by insisting that beetroot,

uparcie twierdząc, że burak,

garlic and lemon oil

czosnek i wyciąg z cytryny

were much more effective than the antiretroviral drugs

są bardziej efektywne od terapii antyretrowirusowej,

we know can slow the course of AIDS.

o której wiemy, że spowalnia przebieg AIDS.

Hundreds of thousands of needless deaths

Setki tysięcy niepotrzebnych śmierci

in a country that has been plagued

w kraju, który został dotknięty tą chorobą

worse than any other by this disease.

gorzej niż jakikolwiek inny kraj.

Please, don't tell me

Proszę, nie mówcie mi,

there are no consequences to these things.

że nie ma żadnych konsekwencji takiego działania.

There are. There always are.

Zawsze są.

Now, the most mindless epidemic

Najbardziej bezmyślną epidemią,

we're in the middle of right now

w trakcie której obecnie się znajdujemy

is this absurd battle

jest ta absurdalna bitwa

between proponents of genetically engineered food

pomiędzy zwolennikami żywności modyfikowanej genetycznie,

and the organic elite.

a zwolennikami żywności naturalnej.

It's an idiotic debate. It has to stop.

Ta idiotyczna debata musi się wreszcie zakończyć.

It's a debate about words, about metaphors.

Debata na słowa, na metafory.

It's ideology, it's not science.

To jest ideologia. To nie jest nauka.

Every single thing we eat, every grain of rice,

Każdą rzecz jaką obecnie jemy, każde ziarenko ryżu,

every sprig of parsley,

każda gałązka pietruszki,

every Brussels sprout

każda pojedyncza brukselka

has been modified by man.

była modyfikowana przez człowieka.

You know, there weren't tangerines in the garden of Eden.

Nie było mandarynek w ogrodach Edenu.

There wasn't any cantaloupe. (Laughter)

Nie było tam żadnych kantalup (rodzaj melona).

There weren't Christmas trees. We made it all.

Nie było drzewek świątecznych. My je stworzyliśmy.

We made it over the last 11,000 years.

Stwarzaliśmy je przez ostatnie 11 tysięcy lat.

And some of it worked, and some of it didn't.

I niektóre z nich przyjęły się, niektóre nie.

We got rid of the stuff that didn't.

Pozbyliśmy się rzeczy, które się nie przyjęły.

Now we can do it in a more precise way --

Obecnie możemy zrobić to w bardziej precyzyjny sposób.

and there are risks, absolutely --

Istnieje ryzyko, naturalnie.

but we can put something like vitamin A into rice,

Ale możemy, np. dodać witaminę A do ryżu,

and that stuff can help millions of people,

i ten ryż pomoże milionom ludzi,

millions of people, prolong their lives.

milionom, przedłużając ich życie.

You don't want to do that?

Nie chcemy tego?

I have to say, I don't understand it.

Muszę przyznać, że nie rozumiem.

We object to genetically engineered food.

Mamy obiekcje co do modyfikowanej genetycznie żywności.

Why do we do that?

Dlaczego?

Well, the things I constantly hear are:

Cóż, notorycznie słyszę:

Too many chemicals,

Za dużo chemii,

pesticides, hormones,

pestycydów, hormonów,

monoculture, we don't want giant fields

monokultur, nie chcemy wielkich pól

of the same thing, that's wrong.

jednorodnego zasiewu, to złe.

We don't companies patenting life.

Nie chcemy aby korporacje opatentowały życie.

We don't want companies owning seeds.

Nie chcemy aby prywatne firmy posiadały nasiona na własność.

And you know what my response to all of that is?

I wiecie jaka jest moja odpowiedź na te zarzuty?

Yes, you're right. Let's fix it.

Tak macie rację. Naprawmy to.

It's true, we've got a huge food problem,

To prawda, doświadczamy potężnego kryzysu żywieniowego,

but this isn't science.

ale to nie jest nauka.

This has nothing to do with science.

Nie ma nic wspólnego z nauką.

It's law, it's morality, it's patent stuff.

To jest prawo, to jest moralność, to są patenty.

You know science isn't a company.

Nauka to nie firma.

It's not a country.

To nie jest jakiś kraj.

It's not even an idea; it's a process.

To nawet nie jest idea; To jest proces.

It's a process, and sometimes it works and sometimes it doesn't,

To proces, który czasami działa, a czasami nie,

but the idea that we should not allow

lecz idea, że nie powinniśmy pozwalać

science to do its job

nauce wykonywać jej pracę,

because we're afraid,

ponieważ się boimy

is really very deadening,

jest naprawdę zabójcza

and it's preventing millions of people

i powstrzymuje miliony ludzi

from prospering.

od rozwoju.

You know, in the next 50 years

W ciągu następnych 50 lat

we're going to have to grow 70 percent more food than we do right now,

będziemy musieli wyhodować 70% więcej żywności niż obecnie.

70 percent.

70 procent.

This investment in Africa over the last 30 years.

To są inwestycje w Afryce przez ostanie 30 lat.

Disgraceful. Disgraceful.

Hańba, hańba.

They need it, and we're not giving it to them.

Oni jej potrzebują i my im tego nie dajemy.

And why? Genetically engineered food.

A dlaczego? Genetycznie modyfikowana żywność.

We don't want to encourage people

Nie chcemy zachęcać ludzi

to eat that rotten stuff, like cassava for instance.

aby jedli to zepsute jedzenie jak np: maniok jadalny.

Cassava's something that half a billion people eat.

Maniok jest czymś co żywi pół miliarda ludzi na świecie

It's kind of like a potato.

Przypomina trochę ziemniaka.

It's just a bunch of calories. It sucks.

To po prostu garść kalorii. Jest do niczego.

It doesn't have nutrients, it doesn't have protein,

Nie zawiera składników odżywczych, nie zawiera białka,

and scientists are engineering

więc naukowcy pracują obecnie nad tym

all of that into it right now.

aby upakować to wszystko w manioku.

And then people would be able to eat it and they'd be able to not go blind.

I wtedy ludzie będą mogli go jeść i nie będą ślepnąć.

They wouldn't starve, and you know what?

Nie będą głodować i wiecie co?

That would be nice. It wouldn't be Chez Panisse,

To było by miłe. Nie będzie to co prawda - Chez Panisse (słynna kalifornijska restauracja)

but it would be nice.

ale będzie to zwyczajnie dobre.

And all I can say about this is:

I to wszytko co mogę na ten temat powiedzieć to:

Why are we fighting it?

Dlaczego z tym walczymy?

I mean, let's ask ourselves: Why are we fighting it?

Zapytajmy samych siebie: po co z tym walczymy?

Because we don't want to move genes around?

Ponieważ nie chcemy manipulować genami?

This is about moving genes around. It's not about chemicals.

To chodzi o manipulowanie genami. To nie są chemikalia.

It's not about our ridiculous passion for hormones,

To nie jest związane z naszą absurdalną pasją do hormonów,

our insistence on having bigger food,

z naszym upieraniem się do posiadania coraz większego jedzenia,

better food, singular food.

lepszego jedzenia, oryginalnego jedzenia.

This isn't about Rice Krispies,

To nie chodzi o wafle ryżowe,

this is about keeping people alive,

tu chodzi o ratowanie życia

and it's about time we started to understand what that meant.

i nadszedł czas aby w końcu zrozumieć co to oznacza.

Because, you know something?

Ponieważ wiecie coś?

If we don't, if we continue to act the way we're acting,

Jeżeli nie zrozumiemy, jeżeli nadal będziemy się tak zachowywać

we're guilty of something that I don't think we want to be guilty of:

będziemy winni czemuś czemu jak mniemam nie chcemy być winni,

high-tech colonialism.

wysoko-technologicznemu kolonializmowi

There's no other way to describe what's going on here.

Nie ma innego sposobu na opisanie tego co dokładnie się tutaj dzieje.

It's selfish, it's ugly,

To jest samolubne, to jest ohydne,

it's beneath us,

to jest poniżej naszej godności

and we really have to stop it.

i naprawdę musimy to zatrzymać.

So after this amazingly fun conversation,

A więc zaraz po naszej niezwykle zabawnej rozmowie,

(Laughter)

(Śmiech)

you might want to say, "So, you still want to get in this

możliwe, że chcielibyście zapytać, "Więc nadal chcesz wsiąść do

ridiculous time machine and go forward?"

tej śmiesznej maszyny czasu i przenieść się w przyszłość?"

Absolutely. Absolutely, I do.

Absolutnie. Absolutnie tak.

It's stuck in the present right now,

Ona tkwi obecnie w teraźniejszości,

but we have an amazing opportunity.

ale mamy niesamowitą szansę.

We can set that time machine on anything we want.

Możemy zaprogramować tą maszynę tak jak chcemy.

We can move it where we want to move it,

Możemy się przenieść gdziekolwiek chcemy

and we're going to move it where we want to move it.

i przeniesiemy się tam gdzie chcemy.

We have to have these conversations and we have to think,

Będziemy musieli rozmawiać i będziemy musieli pomyśleć.

but when we get in the time machine and we go ahead,

Ale kiedy wejdziemy do maszyny i pójdziemy naprzód

we're going to be happy we do.

to będziemy szczęśliwi.

I know that we can,

Wiem, że możemy

and as far as I'm concerned,

i jeżeli chodzi o mnie,

that's something the world needs right now.

jest to coś czego świat potrzebuje w chwili obecnej.

(Applause)

Dziękuję.

Thank you.

(Brawa)

Thank you.

Dziękuję bardzo.

Thank you. Thank you.

(Brawa)