Tal Danino: We can use bacteria to detect cancer (and maybe treat it)

59,228 views ・ 2015-05-07

TED


Videoni ijro etish uchun quyidagi inglizcha subtitrlarga ikki marta bosing.

Translator: Azizbek Yakshinbayev Reviewer: Sevara Pulatova
Buni anglamagandirsiz,
lekin tanangizdagi bakteriyalar soni, galaktikamizdagi yulduzlardan ham ko’proq.
Ichimizdagi bakteriyalar olami
00:12
You may not realize this,
0
12788
1745
00:14
but there are more bacteria in your body than stars in our entire galaxy.
1
14533
4880
sog’ligimizning ajralmas qismidir va
texnologiyalar shunchalik tez rivojlanyaptiki,
biz bugun bu bakteriyalarni kompyuterlar singari dasturlay olamiz.
00:20
This fascinating universe of bacteria inside of us
2
20040
3127
00:23
is an integral part of our health,
3
23167
2276
Bu yerdagi diagramma,
00:25
and our technology is evolving so rapidly
4
25443
2089
bilaman, bu sport o’yiniga o’xshaydi
00:27
that today we can program these bacteria like we program computers.
5
27532
4759
lekin bu dastlabki rivojlantirgan mening bakterial dasturim.
00:33
Now, the diagram that you see here,
6
33060
1879
Va kompyuter dasturlari kabi turli xil bakteriyalarning
00:34
I know it looks like some kind of sports play,
7
34939
2531
algoritmlari uchun biz ham DNK yarata olamiz.
00:37
but it is actually a blueprint of the first bacterial program I developed.
8
37470
4156
Bu dastur ritmik tarzda oqsillarni
00:41
And like writing software, we can print and write DNA
9
41626
3321
ishlab chiqaradi
00:44
into different algorithms and programs inside of bacteria.
10
44947
3227
va kichik molekula hosil qiladi
va unga muloqot qilish va sinxronlashishga imkon beradi,
00:48
What this program does is produces fluorescent proteins
11
48824
2695
xuddi bu filmda ko’rib turganingizdek.
00:51
in a rhythmic fashion
12
51519
1438
Bakteriyalarning o’sib borayotgan koloniyasi
00:52
and generates a small molecule
13
52957
1602
odam sochi hajmi atrofida bo’ladi.
00:54
that allows bacteria to communicate and synchronize,
14
54559
2578
Hozir, siz ko’rolmaydigan narsa: genetik tizimimiz
00:57
as you're seeing in this movie.
15
57137
1838
u bakteriyalarga kichik molekula yaratishni buyuradi
00:59
The growing colony of bacteria that you see here
16
59505
2280
01:01
is about the width of a human hair.
17
61785
1993
va bu molekulalar boshqa minglab bakteriyalar orasida sayohat qiladi
01:03
Now, what you can't see is that our genetic program
18
63778
2507
va ularga yo’riqnoma beradilar.
01:06
instructs these bacteria to each produce small molecules,
19
66285
3483
Va bakteriyalar juda yaxshi miqyosda sinxronlashadi,
01:09
and these molecules travel between the thousands of individual bacteria
20
69768
3413
lekin sinxronlashtiruvchi molekula tufayli ular juda tez sayohat qilishlari mumkin,
01:13
telling them when to turn on and off.
21
73181
2716
katta koloniyalarida,natijada bir-biridan uzoqda bo’lgan
01:15
And the bacteria synchronize quite well at this scale,
22
75897
3251
bakteriyalar o’rtasida to’lqinlar hosil bo’ladi,
01:19
but because the molecule that synchronizes them together can only travel so fast,
23
79148
3994
o’ngdan chapga bu to’lqinlarni ko’rishingiz mumkin.
01:23
in larger colonies of bacteria, this results in traveling waves
24
83142
3576
Endi bizning genetik dasturimiz kvorum sezish degan tabiat
01:26
between bacteria that are far away from each other,
25
86718
2902
hodisasiga tayanadi,
unda bakteriyalar muvofiqlashtirilgan va ba’zan salbiy
01:29
and you can see these waves going from right to left across the screen.
26
89620
3736
xatti-harakatlarni kritik zichlikka yetgach boshlaydi.
01:33
Now, our genetic program relies on a natural phenomenon
27
93356
2788
Kvorum sezilishni bu filmda kuzatishingiz mumkin,
01:36
called quorum sensing,
28
96144
1173
01:37
in which bacteria trigger coordinated and sometimes virulent behaviors
29
97317
3332
bu yerda bakteriyalar koloniyasi o’sadi yuqori yoki kritik zichlikka
01:40
once they reach a critical density.
30
100649
2941
erishgach faqat porlaydi.
01:43
You can observe quorum sensing in action in this movie,
31
103590
2655
Bizning genetik dastur
oqsillar ritmik harakatini chiqarishda davom etadi,
01:46
where a growing colony of bacteria only begins to glow
32
106245
3642
chunki koloniya tashqariga qarab o’sib boradi.
01:49
once it reaches a high or critical density.
33
109887
2371
Bu maxsus film va tajribani Biz Supernova deb ataymiz,
01:52
Our genetic program
34
112258
1842
01:54
continues producing these rhythmic patterns of fluorescent proteins
35
114100
3151
chunki u portlayotgan yulduzga o’xshaydi.
01:57
as the colony grows outwards.
36
117251
2368
Bu chiroyli naqshlarni dasturlashdan tashqari
01:59
This particular movie and experiment we call The Supernova,
37
119619
3691
Yana nima olishimiz mumkin, bu bakteriyalar bilan?
Va bakteriyalarni saraton kabi kasalliklarni
02:03
because it looks like an exploding star.
38
123310
3030
aniqlash va davolash uchun dasturlay boshladim.
02:06
Now, besides programming these beautiful patterns,
39
126340
2390
02:08
I wondered, what else can we get these bacteria to do?
40
128730
2591
Bakteriyalar haqida ajoyib faktlardan biri
02:11
And I decided to explore how we can program bacteria
41
131321
2579
ular tabiiy ravishda o’simtalar ichida o’sishi mumkin.
02:13
to detect and treat diseases in our bodies like cancer.
42
133900
2789
Chunki o’simtalarda immun sistemasi
bo’lmaydi, va shunday bakteriyalar
02:18
One of the surprising facts about bacteria
43
138009
2298
o’simtalarni topadi va ulardan o’sishi
02:20
is that they can naturally grow inside of tumors.
44
140307
3437
uchun boshpana sifatida foydalanadi.
02:23
This happens because typically tumors
45
143744
1764
02:25
are areas where the immune system has no access,
46
145508
2415
Biz probiotik bakteriyadan foydalandik
02:27
and so bacteria find these tumors
47
147923
1997
chunki ular xavfsiz bakteriyalar va sog’liq uchun
02:29
and use them as a safe haven to grow and thrive.
48
149920
3831
foydasi bor, sichqonlarga og’iz bn yuborilganda,
probiotiklar mal’um jigar o’simtalarida o’sadi.
02:33
We started using probiotic bacteria
49
153751
1834
02:35
which are safe bacteria that have a health benefit,
50
155585
2624
Probiyotiklar mavjudligini ta’kidlash
02:38
and found that when orally delivered to mice,
51
158209
2461
uchun eng qulay usul ekanligini aniqladik.
02:40
these probiotics would selectively grow inside of liver tumors.
52
160670
4156
o’simtalarning borligi shu sababli,
bakteriyalar signal qilishini olish uchun
02:44
We realized that the most convenient way
53
164826
1954
ya’ni siydikda aniqlanish uchun edi,
02:46
to highlight the presence of the probiotics,
54
166780
2081
shuning uchun biz bu probiotiklarni maxsus
02:48
and hence, the presence of the tumors,
55
168861
1863
dasturladik, agar saraton bo’lsa
02:50
was to get these bacteria to produce a signal
56
170724
2229
siydik rangini o’zgartirish uchun.
02:52
that would be detectable in the urine,
57
172953
2116
Bu texnologiya aniqlik bilan saraton
02:55
and so we specifically programmed these probiotics
58
175069
2412
aniqlashini ko’rsatish uchun
02:57
to make a molecule that would change the color of your urine
59
177481
2879
shouga bordik.
03:00
to indicate the presence of cancer.
60
180360
2810
03:03
We went on to show that this technology
61
183170
2010
Hozirda, bu bakteriya o’simtalarni aniqlash uchun moslashgan,
03:05
could sensitively and specifically detect liver cancer,
62
185180
3190
biz ularni nafaqat saraton kasalligini aniqlash,
03:08
one that is challenging to detect otherwise.
63
188370
2690
balki saratonni davolash uchun ham
terapevtik molekulalarni ishlab chiqarish orqali dasturlayapmiz
03:11
Now, since these bacteria specifically localize to tumors,
64
191891
2999
03:14
we've been programming them to not only detect cancer
65
194890
2588
u mavjud o’smalarni qisqartiradi,
va buni kvorum sezish dasturlari yordamida qildik,
03:17
but also to treat cancer
66
197478
1788
03:19
by producing therapeutic molecules from within the tumor environment
67
199266
3227
oldingi filmlarda ko’rganingizdek.
Tasavvur qiling, kelajakda dasturlashtirilgan probiotikni ishlatib
03:22
that shrink the existing tumors,
68
202493
2322
03:24
and we've been doing this using quorum sensing programs
69
204815
2755
saratonni aniqlash va davolash mumkin,
03:27
like you saw in the previous movies.
70
207570
1843
hatto boshqa kasalliklarni ham.
03:29
Altogether, imagine in the future taking a programmed probiotic
71
209413
3697
Bakteriyalarni dasturlay olishimiz
va hayotni dasturlash
03:33
that could detect and treat cancer,
72
213110
2479
saraton ishida yangi qirralarni ochadi,
03:35
or even other diseases.
73
215589
2581
va bu tasavvurni koinot ramzini yaratish uchun,
03:38
Our ability to program bacteria
74
218960
1644
rassom Vik Muniz bilan ishlaganman,
03:40
and program life
75
220604
1695
bu butunlay bakteriya yoki saraton hujayralaridan iborat.
03:42
opens up new horizons in cancer research,
76
222299
2949
Shunday qilib, mening tilagim-mikroskopik olamning go’zallig
03:45
and to share this vision, I worked with artist Vik Muniz
77
225248
2735
03:47
to create the symbol of the universe,
78
227983
1816
03:49
made entirely out of bacteria or cancer cells.
79
229799
3641
saraton tadqiqotining yorqin kelajagi uchun yangi yondashuvlarga undaydi.
03:53
Ultimately, my hope is that the beauty and purpose of this microscopic universe
80
233443
5202
Rahmat.
(Qarsaklar)
03:58
can inspire new and creative approaches for the future of cancer research.
81
238645
4899
04:03
Thank you.
82
243544
2624
04:06
(Applause)
83
246168
3766
Ushbu veb-sayt haqida

Ushbu sayt sizni ingliz tilini o'rganish uchun foydali bo'lgan YouTube videolari bilan tanishtiradi. Dunyo bo'ylab eng yaxshi o'qituvchilar tomonidan o'qitiladigan ingliz tili darslarini ko'rasiz. Videoni u yerdan o'ynash uchun har bir video sahifasida ko'rsatilgan inglizcha subtitrlarga ikki marta bosing. Subtitrlar video ijrosi bilan sinxronlashtiriladi. Agar sizda biron bir fikr yoki so'rov bo'lsa, iltimos, ushbu aloqa formasi orqali biz bilan bog'laning.

https://forms.gle/WvT1wiN1qDtmnspy7