Johanna Blakely: Lessons from fashion's free culture

Modanın özgürlük kültüründen alınan dersler

Çeviri: Pelin Dogan Gözden geçirme: Sancak Gülgen

I heard this amazing story about Miuccia Prada.

Miuccia Prada'nın inanılmaz hikayesini okudum.

She's an Italian fashion designer.

Kendisi İtalyan bir modacı.

She goes to this vintage store in Paris

Bir arkadaşıyla birlikte...

with a friend of hers.

...Paris'te bir vintage dükkanına gidiyor.

She's rooting around, she finds this one jacket by Balenciaga --

Dükkanın altını üstüne getirip Balenciaga marka bir ceket buluyor.

she loves it.

Bayılıyor bu cekete.

She's turning it inside out.

İçini dışını kontrol ediyor.

She's looking at the seams. She's looking at the construction.

Dikişlerine bakıyor, modeline bakıyor.

Her friend says, "Buy it already."

Arkadaşı "Hemen al", diyor.

She said, "I'll buy it, but I'm also going to replicate it."

"Alacağım" diyor, "bir de taklidini yapacağım."

Now, the academics in this audience may think,

Seyirciler arasındaki akademisyenler bunun...

"Well, that sounds like plagiarism."

...intihal olduğunu düşünebilir.

But to a fashionista, what it really is

Fakat kendini gerçek modaya adamış biri için bu...

is a sign of Prada's genius:

...Prada'nın dehasının bir göstergesidir...

that she can root through the history of fashion

...ki böyle bir deha moda tarihinin de altını üstüne getirebilir...

and pick the one jacket

...ve bir düğmesi bile değişmesi gerekmeyen...

that doesn't need to be changed by one iota,

...bir ceketi alıp...

and to be current and to be now.

...bugünün trendi haline getirebilir.

You might also be asking whether it's possible

Kendi kendinize Prada'nın yaptığının...

that this is illegal for her to do this.

...yasal olup olmadığını soruyor olabilirsiniz.

Well, it turns out that it's actually not illegal.

Durum o ki, bu hareket yasalara aykırı değil.

In the fashion industry, there's very little

Moda endüstrisinde çok az...

intellectual property protection.

...telif hakkı korunuyor.

They have trademark protection,

Ticari markalar korunuyor...

but no copyright protection

...fakat telif hakları...

and no patent protection to speak of.

...ya da patent hakları korunmuyor.

All they have, really, is trademark protection,

Sahip oldukları tek şey ticari marka koruma kanunu.

and so it means that anybody

Yani bu salondaki herkes...

could copy any garment

...herhangi birinin üzerindeki...

on any person in this room

herhangi bir şeyi alıp...

and sell it as their own design.

kendi tasarımlarıymış gibi satabilir.

The only thing that they can't copy

Taklit edemeyecekleri tek şey...

is the actual trademark label

o giysinin üzerindeki...

within that piece of apparel.

asli ticari marka etiketidir.

That's one reason that you see logos

Bu ürünlerin her yerinde...

splattered all over these products.

logo görmenizin bir nedeni budur.

It's because it's a lot harder for knock-off artists

Çünkü korsancıların bu tarz tasarımları...

to knock off these designs

kopyalaması zordur...

because they can't knock off the logo.

çünkü logodan kurtulamazlar.

But if you go to Santee Alley, yeah.

Fakat Santee Alley'e giderseniz, evet.

(Laughter) Well, yeah.

Evet böyle işte.

Canal Street, I know.

Canal Street, ah, biliyorum.

And sometimes these are fun, right?

Bazen komik de olabiliyor, doğru.

Now, the reason for this, the reason that the fashion industry

Ve tüm bunların nedeni...

doesn't have any copyright protection

moda endüstrisinin telif hakkı korumasının olmamasının nedeni...

is because the courts decided long ago

mahkemelerin uzun zaman önce...

that apparel is too utilitarian

kıyafetlerin telif hakkı korumasına sahip olmak için...

to qualify for copyright protection.

gereğinden fazla faydacı bir anlayışla üretildiklerine karar vermesi.

They didn't want a handful of designers

Bir avuç tasarımcının kıyafetlerimizin kaderini...

owning the seminal building blocks of our clothing.

belirlemesine izin vermek istememesi.

And then everybody else would have to license this cuff or this sleeve

Eğer izin verselerdi herkes bu yakayı veya şu gömleği...

because Joe Blow owns it.

kullanmak için, falanca bunun sahibi diye, ruhsat almak zorunda kalırdı.

But too utilitarian? I mean is that the way you think of fashion?

Fazla mı faydacı buldunuz? Yani modadan anladığınız bu mu?

This is Vivienne Westwood. No!

Vivienne Westwood tasarımı bu.

We think of it as maybe too silly,

Çok aptal, çok gereksiz bir tasarım olduğunu...

too unnecessary.

düşünebiliriz.

Now, those of you who are familiar with the logic

Telif hakkı koruma kanunun mantığını bilenleriniz...

behind copyright protection --

yani, ancak bir şeyin telifine sahip olunca yenisini üretme...

which is that without ownership, there is no incentive to innovate --

isteği olacağını sanan mantığı bilenleriniz...

might be really surprised

bayağı şaşırabilir...

by both the critical success of the fashion industry

çünkü moda endüstrisinde telif hakkı yok ve...

and the economic success of this industry.

bu endüstri hem ekonomik açıdan hem de diğer açılardan gayet başarılı.

What I'm going to argue today is that

Bugünkü konumuz şu:

because there's no copyright protection

moda endüstrisinde...

in the fashion industry,

telif hakkı koruma kanunu olmadığından...

fashion designers have actually been able to elevate

moda tasarımcıları faydacı tasarımı kullanarak...

utilitarian design,

çıplak bedenlerimizi...

things to cover our naked bodies,

bizim "sanat" olarak adlandırdığımız şeylerle...

into something that we consider art.

örtmeyi başarageldiler.

Because there's no copyright protection

Bu endüstride telif hakkı koruma kanunu olmadığı için...

in this industry,

çok açık ve

there's a very open and creative

yaratıcılığın yaratıcı

ecology of creativity.

ekeolojisi vardır.

Unlike their creative brothers and sisters,

Heykeltraşlar, fotoğrafçılar, film yapımcıları veya müzisyenler gibi...

who are sculptors or photographers

yaratıcı kardeşlerinden farklı olarak moda tasarımcıları...

or filmmakers or musicians,

tüm diğer moda tasarımcılarının tasarımlarından...

fashion designers can sample

numuneler kullanabilirler.

from all their peers' designs.

Moda tarihindeki herhangi bir giysiden...

They can take any element from any garment

herhangi bir öğeyi alıp...

from the history of fashion

kendi tasarımlarına

and incorporate it into their own design.

ekleyebilirler.

They're also notorious for riffing off of the zeitgeist.

Ayrıca modacıların zamanın ruhundan çalmak gibi kötü bir ünleri de var biliyorsunuz.

And here, I suspect,

Mesela ben burada...

they were influenced by the costumes in Avatar.

Avatar filmindeki kostümlerden esinlendiklerini düşünüyorum.

Maybe just a little.

Belki sadece biraz.

Can't copyright a costume either.

Bir kostümün de telif hakkı yok.

Now, fashion designers have

Yani modacılar bu yaratıcı endüstride...

the broadest palette imaginable

hayal edilebilecek en geniş...

in this creative industry.

palete sahip olan kişiler.

This wedding dress here

Mesela bu gelinlik...

is actually made of sporks,

"çatal-kaşıklardan yapılmış.

and this dress is actually made of aluminum.

Bu gelinlik de alüminyumdan.

I've heard this dress actually sort of sounds like wind chimes

Bunun da yürürken rüzgar çanı gibi ses çıkardığını duydum.

as they walk through.

Taklit kültürüne sahip olmanın...

So, one of the magical side effects

sihirli yan etkilerinden

of having a culture of copying,

bir tanesi...

which is really what it is,

gerçekten ne olduğu,

is the establishment of trends.

trendlerin belirlenebilmesi.

People think this is a magical thing. How does it happen?

İnsanlar bunun sihirli olduğunu düşünüyor. Nasıl oluyor bu?

Well, it's because it's legal for people to copy one another.

Basbayağı, çünkü birinin diğerini taklit etmesi yasal.

Some people believe that

Bazıları moda dünyası zincirinin başında...

there are a few people at the top of the fashion food chain

bize ne giyeceğimizi dikte eden

who sort of dictate to us what we're all going to wear,

birkaç kişi olduğuna inanıyor.

but if you talk to any designer at any level,

Ama aslında bu en üst seviyedekiler de dahil olmak üzere...

including these high-end designers,

herhangi bir klasmandaki modacıyla konuşursanız...

they always say

size her zaman ilhamlarını...

their main inspiration comes from the street:

sokaktan aldıklarını söyleceklerdir.

where people like you and me remix and match

Sokaklar da sizin benim gibi insanların...

our own fashion looks.

kendi moda anlayışlarının harmanlandığı yerdir ve...

And that's where they really get a lot of their

modacılar ilhamlarının

creative inspiration,

çoğunu buradan alırlar.

so it's both a top-down and a bottom-up kind of industry.

Moda gerçekten sınıflar arasında geçişe izin veren türden bir endüstri.

Now, the fast fashion giants have

Moda devi mağazalar en çok moda endüstrisindeki

probably benefited the most

telif hakkı yokluğundan

from the lack of copyright protection in the fashion industry.

faydalandılar.

They are notorious for knocking off high-end designs

En yüksek kalitedeki tasarımları alıp

and selling them at very low prices.

çok ucuza satmak gibi kötü bir ünleri var.

And they've been faced with a lot of lawsuits,

Ve moda tasarımcıları tarafından açılan birçok davayla da karşı karşıya kaldılar

but those lawsuits are usually not won by fashion designers.

fakat o davalar genelde moda tasarımcıları tarafından kazanılmaz.

The courts have said over and over again, "You don't need

Her seferinde mahkemeler "Telif hakkı koruma kanununa ihtiyacınız yok!"

any more intellectual property protection."

diye defalarca tekrarlar.

When you look at copies like this,

Bunun gibi taklitlere baktığınızda

you wonder: How do the luxury high-end brands

bu lüks markaların nasıl olup da hala

remain in business?

batmadığını düşünebilirsiniz?

If you can get it for 200 bucks, why pay a thousand?

Taklidini 200 dolara almak varken neden 1000 dolar ödeyesiniz?

Well, that's one reason we had a conference here at USC a few years ago.

Bu soruya cevap bulmak için birkaç yıl önce USC'de bir konferans düzenledik.

We invited Tom Ford to come --

Tom Ford'u davet ettik.

the conference was called, "Ready to Share:

Konferansın adı: "Paylaşmaya Hazırız:

Fashion and the Ownership of Creativity" --

"Moda ve Yaratı Mülkiyeti".

and we asked him exactly this question.

Kendisine aynen biraz önceki soruyu sorduk.

Here's what he had to say.

Şöyle dedi:

He had just come off a successful stint as the lead designer at Gucci,

O sıralarda Gucci'nin baş tasarımcısı olarak başarıyı yakalamıştı,

in case you didn't know.

bilmiyorsanız belirteyim.

Tom Ford: And we found after much research

Ve uzun araştırmalardan sonra,

that -- actually not much research, quite simple research --

aslında uzun da değil, biraz araştırmadan sonra öğrendik ki

that the counterfeit customer was not our customer.

bizim müşterilerimiz taklit giymiyormuş.

Johanna Blakley: Imagine that.

Düşünün.

The people on Santee Alley

Santee Alley'deki insanlar

are not the ones who shop at Gucci.

Gucci'den alışveriş etmiyor.

(Laughter)

(Gülüşmeler)

This is a very different demographic.

Ama bu demografik öyle demiyor.

And, you know, a knock-off is never the same

Yani bir taklit hiçbir zaman

as an original high-end design,

orijinali gibi kaliteli bir tasarım olamaz

at least in terms of the materials; they're always made of cheaper materials.

en azından kullanılan malzeme açısından: hep daha ucuz malzeme kullanırlar.

But even sometimes a cheaper version

Fakat bazen daha ucuz olan versiyon

can actually have some charming aspects,

daha çekici gelebilir

can breathe a little extra life into a dying trend.

ve yitmekte olan bir trende biraz hayat verebilir.

There's lots of virtues of copying.

Taklidin birçok güzel yanları vardır.

One that a lot of cultural critics have pointed to

Birçok kültürel inceleme araştırmacısının işaret ettiklerinden biri

is that we now have

şimdi daha geniş bir palete sahip olduğumuzdur.

a much broader palette

Daha önce sahip olduğumuzdan

of design choices to choose from than we ever have before,

çok daha fazla seçeneğimiz vardır.

and this is mainly because of the fast fashion industry, actually.

Bunun nedeni de hızlı moda endüstrisidir aslında.

And this is a good thing. We need lots of options.

Ve bu iyi bir şey. Birçok seçeneğe ihtiyacımız var.

Fashion, whether you like it or not,

Moda, ister hoşunuza gitsin ister gitmesin,

helps you project who you are to the world.

kendinizi dünyaya anlatmanıza yardımcı olur.

Because of fast fashion,

Hızlı moda sayesinde

global trends actually get established much more quickly than they used to.

küresel trendler eskisinden çok daha hızlı şekilde belirleniyor.

And this, actually, is good news to trendsetters;

Ve bu da trend belirleyicileri için iyi haber.

they want trends to be set

Trendlerin belirlenmesini istiyorlar ki

so that they can move product.

üretime başlayabilsinler.

For fashionistas,

Gerçek moda tutkunları ise bu çan

they want to stay ahead of the curve.

eğrisinin dışında kalmak istiyorlar.

They don't want to be wearing what everybody else is wearing.

Herkesin giydiğini giymek istemiyorlar.

And so, they want to move on to the next trend

Hemen bir diğer trende

as soon as possible.

geçmek istiyorlar.

I tell you, there is no rest for the fashionable.

Modacılara hiçbir zaman huzur yok.

Every season, these designers have to struggle

Her sezon herkesin seveceği süper bir fikirle ortaya çıkmak için

to come up with the new fabulous idea that everybody's going to love.

çabalamak zorundalar.

And this, let me tell you,

Ve bu durumda alınacak sonuç açısından

is very good for the bottom line.

çok iyi bir durum.

Now of course, there's a bunch of effects

Tabii ki bu taklit kültürünün yaratıcı süreç

that this culture of copying has

üzerinden bir takım etkileri de var.

on the creative process.

...

And Stuart Weitzman is a very successful shoe designer.

Stuart Weitzman çok başarılı bir ayakkabı tasarımcısı.

He has complained a lot about people copying him,

Kendisini taklit edenlerden çok şikayetçi.

but in one interview I read,

Okuduğum bir röportajında,

he said it has really forced him to up his game.

bu durumun kendisini daha iyisini yapmaya yönelttiğini söylediğini okumuştum.

He had to come up with new ideas,

Sürekli yeni fikirler

new things that would be hard to copy.

ve kopyalaması zor olan yeni şeyler bulmak zorundaydı.

He came up with this Bowden-wedge heel

Kendisi bu çelikten veya titanyumdan yapılmak zorunda olan

that has to be made out of steel or titanium;

Bowden-topuk ayakkabıyı tasarladı.

if you make it from some sort of cheaper material,

Bu ayakkabıyı daha ucuz malzemeden yaparsanız

it'll actually crack in two.

topuğu kırılır gider.

It forced him to be a little more innovative. (Music)

Taklitçilik Weitzman'ı biraz daha yenilikçi olmaya zorladı.

And that actually reminded me

Bu aslında bana

of jazz great, Charlie Parker.

jazz dehası Charlie Parker'ı hatırlattı.

I don't know if you've heard this anecdote, but I have.

Kendisiyle ilgili bu anektodu duymuş muydunuz bilmiyorum ama ben size aktarayım.

He said that one of the reasons he invented bebop

"Bebop"u icat etmesinin nedenlerinden biri

was that he was pretty sure

beyaz müzisyenlerin bu aletin

that white musicians wouldn't be able to replicate the sound. (Laughter)

sesini taklit edemeyeceklerine emin olmasıymış.

He wanted to make it too difficult to copy,

Bebop'u taklit etmesi çok zor olmasını istemiş.

and that's what fashion designers are doing all the time.

Modacıların da yaptıkları bu işte.

They're trying to put together

Kimliklerini yansıtan estetik

a signature look, an aesthetic

imza niteliğinde bir görünüş

that reflects who they are.

yaratmaya çalışıyorlar.

When people knock it off, everybody knows

Ve bunlar taklit edilince herkes anlıyor çünkü

because they've put that look out on the runway,

bunu podyumda gösteriyor,

and it's a coherent aesthetic.

ve uyumlu bir estetik.

I love these Gallianos.

Gallianos tasarımlarına bayılıyorum.

Okay, we'll move on. (Laughter)

Neyse devam edelim.

This is not unlike the world of comedy.

Mesela komedi dünyası da böyle.

I don't know if you know that jokes

Esprilerin de telif hakkıyla korunamayacağını

also can't be copyright protected.

biliyor musunuz bilmiyorum.

So when one-liners were really popular,

Tek cümlelik espriler çok popülerken

everybody stole them from one another.

herkes birbirinden çalıyordu.

But now, we have a different kind of comic.

Ama artık farklı bir komedyen türümüz var

They develop a persona,

Moda tasarımcıları gibi, bir tarz ediniyorlar kendilerine

a signature style, much like fashion designers.

bir persona oluşturuyorlar.

And their jokes,

Ve esprileri de

much like the fashion designs by a fashion designer,

tıpkı bir moda tasarımcısınınkini gibi

really only work within that aesthetic.

sadece o estetik içerisinde bir anlam ifade ediyor.

If somebody steals a joke

Eğer biri, örneğin Larry David'in

from Larry David, for instance,

bir esprisini çalarsa, Larry David'inki kadar

it's not as funny.

komik olmuyor.

Now, the other thing that fashion designers have done

Başka bir şey daha var o da moda tasarımcılarının

to survive in this culture of copying

bu taklit kültüründe ayakta kalabilmek için

is they've learned how to copy themselves.

kendilerini taklit edebilmeyi öğrenmiş olmaları.

They knock themselves off.

Evet kendilerini taklit ediyorlar.

They make deals with the fast fashion giants

Moda devi mağazalarla anlaşmalar yapıp

and they come up with a way to sell their product

ürünlerini yeni bir nüfus kesimine satacak

to a whole new demographic:

yollar buluyorlar,

the Santee Alley demographic.

örneğin Santee Alley'daki nüfusa.

Now, some fashion designers will say,

Şimdi bazı tasarımcılar diyecek ki

"It's only in the United States that we don't have any respect.

"Sadece ABD'de böyle bir durum var."

In other countries there is protection

"Diğer ülkelerde sanatsal tasarımlar için

for our artful designs."

telif hakları korunuyor."

But if you take a look at the two other biggest markets in the world,

Fakat dünyanın diğer en büyük pazarına bakarsanız

it turns out that the protection that's offered

sağlanan korumanın

is really ineffectual.

gerçekten etkisiz olduğunu görürsünüz.

In Japan, for instance, which I think is the third largest market,

Örneğin, sanırım 3. en büyük pazar olan Japonya'da

they have a design law; it protects apparel,

bir tasarım kanunu var, kıyafetleri koruyor

but the novelty standard is so high,

fakat yenilik standardı o kadar yüksek ki

you have to prove that your garment has never existed before,

tasarladığınız kıyafetin daha önce var olmadığını

it's totally unique.

tamamen eşsiz olduğunu kanıtlamanız gerekiyor.

And that's sort of like

Bu biraz ABD patenti almak için gereken yenilik standardına

the novelty standard for a U.S. patent,

benziyor, moda tasarımcıları bu patenti hiçbir zaman alamıyor,

which fashion designers never get --

ya da çok nadiren alabiliyor.

rarely get here in the states.

...

In the European Union, they went in the other direction.

Avrupa Birliği'nde ise farklı bir yol izlemişler.

Very low novelty standard,

Çok düşük bir yenilik standardı var,

anybody can register anything.

herkes her şeyi tescilletebiliyor.

But even though it's the home of the fast fashion industry

Avrupa hızlı moda endüstrisinin anavatanı olmasına rağmen

and you have a lot of luxury designers there,

ve birçok lüks tasarımcılar bulunmasına rağmen

they don't register their garments, generally,

genelde kıyafetlerini tescil etmezler ve

and there's not a lot of litigation.

ve çok fazla açılmış dava yok.

It turns out it's because the novelty standard is too low.

Sonuçta yeni standartların düşük olması yüzünden.

A person can come in and take somebody else's gown,

Biri gelip bir diğerinin sabahlığını alabilir,

cut off three inches from the bottom,

10 cm kısaltabilir,

go to the E.U. and register it as a new, original design.

Avrupa Birliği'ne gidebilir ve bunu yeni, orijinal bir tasarım diye tescil edebilir.

So, that does not stop the knock-off artists.

Yani bu da taklitçi sanatkarları durdurmaya yetmiyor..

If you look at the registry, actually,

Aslında tescil kaydına bakarsanız,

a lot of the registered things in the E.U.

AB'de tescillenmiş ürünlerin çoğu,

are Nike T-shirts

Nike T-shirtlerdir.

that are almost identical to one another.

hepsi de birbirine benziyor.

But this has not stopped Diane von Furstenberg.

Fakat bu da Diane von Furstenberg'i durdurmaya yetmedi.

She is the head of

Kendisi Amerika Moda Tasarımcıları Konseyi başkanı

the Council of Fashion Designers of America,

ve kendi seçmenlerine

and she has told her constituency that

moda tasarımları için

she is going to get copyright protection

telif hakkı korunması alacağı

for fashion designs.

sözünü verdi.

The retailers have kind of quashed this notion though.

Perakendeciler gerçi buna karşı olduklarını belli ettiler gibi.

I don't think the legislation is going anywhere,

Mevzuatın hiçbir yere varacağını sanmıyorum çünkü

because they realized it is so hard

mevzuatı değiştirecek olanlar korsan bir tasarımla

to tell the difference between a pirated design

küresel trendin bir parçası olan bir tasarımı

and something that's just part of a global trend.

ayırt etmenin çok zor olduğunun farkındalar.

Who owns a look?

Kim tasarladığı şeye gerçekten sahip?

That is a very difficult question to answer.

Bu cevaplanması çok zor bir soru.

It takes lots of lawyers and lots of court time,

Sahip olabilmek için bir düzine avukat ve mahkeme kapılarında geçirilecek zaman gerekiyor.

and the retailers decided that would be way too expensive.

Perakendeciler de astarın yüzünden pahalıya geleceğine karar verdiler.

You know, it's not just the fashion industry

Telif hakkı koruması olmayan tek endüstrinin moda

that doesn't have copyright protection.

endüstrisi olmadığını belirtmiştik.

There's a bunch of other industries that don't have copyright protection,

Moda endüstrisi gibi birkaç endüstri daha var

including the food industry.

örneğin yemek endüstrisi.

You cannot copyright a recipe

Bir yemek tarifinin telif hakkını alamazsınız

because it's a set of instructions, it's fact,

çünkü içinde yazanlar, birtakım talimatlardır, gerçeklerdir.

and you cannot copyright the look and feel

En benzersiz yemeğin görünümü ve tadının da telif hakkını alamazsınız.

of even the most unique dish.

Otomobillerde de durum aynı.

Same with automobiles.

Otomobillerde de durum aynı.

It doesn't matter how wacky they look or how cool they look,

Ne kadar ilginç ya da "cool" görünürlerse görünsünler

you cannot copyright the sculptural design.

bir heykeltraşın tasarımının da telif hakkını alamazsınız.

It's a utilitarian article, that's why.

çünkü o heykel faydacı zihniyetle tasarlanmış bir obje.

Same with furniture,

Mobilyada da durum aynı.

it's too utilitarian.

Gereğinden fazla faydacı.

Magic tricks, I think they're instructions, sort of like recipes:

İllüzyonistlerin yaptıkları numaralar, bence yemek tariflerine benziyorlar.

no copyright protection.

Telif hakkı alamazsınız.

Hairdos, no copyright protection.

Saç modelleri, alamazsınız.

Open source software, these guys decided

Açık-kaynak yazılımlar. Yazılımcılar zaten telif hakkı koruması

they didn't want copyright protection.

istemediklerini söylediler.

They thought it'd be more innovative without it.

Telif hakkı olmadan daha yaratıcı oluyorlarmış.

It's really hard to get copyright for databases.

Veritabanlarının telif hakkını almak da gerçekten çok zor.

Tattoo artists, they don't want it; it's not cool.

Dövme sanatçıları, telif hakkı istemiyorlar, bir karizması yok.

They share their designs.

Tasarımlarını paylaşıyorlar.

Jokes, no copyright protection.

Espriler, telif hakkı koruması yok.

Fireworks displays,

Havai fişek gösterileri.

the rules of games,

Oyunların kuralları.

the smell of perfume: no.

Parfümlerin kokuları, hayır.

And some of these industries may seem

Bu endüstrilerden bazıları size

sort of marginal to you,

marjinal gelebilir.

but these are the gross sales

fakat bunlar düşük IP endüstriler

for low I.P. industries,

yani çok az telif hakkı korumasına sahip

industries with very little copyright protection,

endüstrilerin gayri safi satış rakamları.

and there's the gross sales of

Bunlar da film ve kitapların

films and books.

satış rakamları.

(Applause)

(Alkış)

It ain't pretty.

Hiç hoş değil.

(Applause)

(Alkış)

So you talk to people in the fashion industry

Yani gidip moda endüstrisinden kişilerle konuştuğunuzda

and they're like, "Shhh!

"Sus!",

Don't tell anybody

"Sakın birbirimizin tasarımlarından çalabildiğimizi

we can actually steal from each other's designs.

"kimseye söyleme", diyorlar.

It's embarrassing."

Utanç verici.

But you know what? It's revolutionary,

Ama biliyor musunuz, gayet devrim niteliğinde bir şey bu aslında.

and it's a model that a lot of other industries --

Ve grafikte çok küçük paylara sahip

like the ones we just saw with the really small bars --

diğer bir çok endüstri için de örnek teşkil edecek nitelikte.

they might have to think about this.

Bunu gerçekten dikkate almaları gerekebilir

Because right now, those industries with a lot of copyright protection

çünkü şu anda telif hakkı korumasına sahip bir çok endüstri

are operating in an atmosphere

kendilerine öyle bir korumaya sahip değillermiş

where it's as if they don't have any protection,

gibi davranılan bir atmosferde soluk alıp veriyorlar.

and they don't know what to do.

Ve ne yapacaklarını şaşırmış durumdalar.

When I found out that there are a whole bunch of industries

Telif hakkı koruması olmayan birçok endüstri olduğunu öğrendiğimde

that didn't have copyright protection,

bunun altında yatan mantık nedir

I thought, "What exactly is the underlying logic?

diye düşündüm.

I want a picture." And the lawyers do not provide a picture,

Resmi kafamda canlandırmak istedim fakat avukatlar gösteremedi.

so I made one.

Ben de kendim bir tane yaptım.

These are the two main

Bunlar telif hakları yasası mantığının

sort of binary oppositions within the logic of copyright law.

arz ettiği ikili karşıtlık.

It is more complex than this, but this will do.

Aslında gerçekte durum bundan daha karmaşık ama bu da işimizi görür.

First: Is something an artistic object?

Öncelikle, bir şey sanatsal bir obje midir?

Then it deserves protection.

O halde korunmayı hak eder.

Is it a utilitarian object?

Faydacı zihniyetle mi hazırlanmıştır?

Then no, it does not deserve protection.

O halde korunmayı hak etmez.

This is a difficult, unstable binary.

Bu zor, değişken bir karşıtlık.

The other one is: Is it an idea?

Diğer karşıtlık da şu: mesela sözkonusu olan bir fikir mi?

Is it something that needs to

Özgür bir toplumda özgürce dolaşmaya mı

freely circulate in a free society?

ihtiyacı var?

No protection.

O halde koruma yok.

Or is it a physically fixed

Ya da sözkonusu bir fikrin

expression of an idea:

fiziksel olarak vücut bulmuş, ifade edilmiş hali mi?

something that somebody made

birinin "yaptığı" bir şey mi?

and they deserve to own it for a while and make money from it?

o halde buna bir süreliğine sahip olup bundan para kazanabilirler.

The problem is that digital technology

Sorun dijital teknolojinin bu

has completely subverted the logic

fikre karşı fikrin fiziksel olarak sabitlenmiş ifadesi

of this physically fixed, expression

konseptini tamamen

versus idea concept.

tersyüz etmiş olmasıdır.

Nowadays,

Bugünlerde,

we don't really recognize a book

bir kitap bizim için sadece rafta duran

as something that sits on our shelf

bir şey değil ya da bir albüm

or music as something that is

elle tutabildiğimiz fiziksel bir objeden daha fazlası

a physical object that we can hold.

dijital bir dosya

It's a digital file.

Dijital bir dosya aynı zamanda.

It is barely tethered to any sort of

Kafamızda fiziksel bir gerçeklik olarak

physical reality in our minds.

çok az yer işgal ediyor.

And these things, because we can copy and transmit them so easily,

ve bu gibi şeyler, onları kolayca kopyalayıp paylaşabildiğimiz için

actually circulate within our culture

aslında kültürümüz içerisinde

a lot more like ideas

fiziksel objelerden ziyade fikirler gibi

than like physically instantiated objects.

dolaşım yapıyorlar.

Now, the conceptual issues are truly profound

Yaratıcılıktan ve mülkiyetten söz ettiğinizde

when you talk about creativity

kavramsal meseleler

and ownership

gerçekten önemlidir

and, let me tell you, we don't want to leave this just to lawyers to figure out.

ve inanın bana bu konuyu avukatların çözümüne bırakmak istemiyoruz.

They're smart.

Gerçekten zekiler.

I'm with one. He's my boyfriend, he's okay.

Sevgilim de avukat. İdare eder.

He's smart, he's smart.

Tamam o da zeki.

But you want an interdisciplinary team of people

İstenen daha çok farklı disiplinlerden insanların biraraya gelip

hashing this out,

bu konuyu görüşmesi, tartışması,

trying to figure out: What is the kind of ownership model,

ve dijital bir dünyada en fazla yeniliğe sahip olmamızı

in a digital world,

sağlayacak mülkiyet modelinin

that's going to lead to the most innovation?

hangisi olduğunu bulması.

And my suggestion is that

Benim önerim şu:

fashion might be a really good place

Moda gelecekteki yaratıcı endüstriler için

to start looking for a model

bir model aramaya başlanacak

for creative industries in the future.

yer olabilir.

If you want more information about this research project,

Bu proje hakkında daha fazla bilgi

please visit our website: it's ReadyToShare.org.

isterseniz lütfen websitemizi ziyaret edin, adresi: ReadyToShare.org

And I really want to thank Veronica Jauriqui

Veronica Jauriqui'ye bu çok şık sunumu

for making this very fashionable presentation.

hazırladığı için teşekkür etmek istiyorum.

Thank you so much. (Applause)

Çok teşekkür ederim.