Heribert Watzke: The brain in your gut

Heribert Watzke: Barsaklarınızdaki Beyin

Çeviri: Isil Arican Gözden geçirme: Sancak Gülgen

This technology

Bu teknoloji

made a very important impact on us.

bizim yaşantımızı çok etkiledi.

It changed the way our history developed.

Tarihimizin gelişimini değiştirdi.

But it's a technology so pervasive,

Ama bu öylesine yaygın,

so invisible,

öylesine gözle görünmez ki

that we, for a long time,

çok uzun bir süre boyunca

forgot to take it into account

insanlığın evriminden bahsederken

when we talked about

onu da hesaba katmayı

human evolution.

unuttuk.

But we see the results of this technology, still.

Ama bu teknolojinin sonuçlarını hala görüyoruz.

So let's make a little test.

Şimdi küçük bir test yapalım.

So everyone of you turns to their neighbor please.

Herkes yanında oturana doğru döndün lütfen.

Turn and face your neighbors.

Komşunuzla yüzyüze bakın.

Please, also on the balcony.

Balkondakiler de, lütfen.

Smile. Smile. Open the mouths.

Gülümseyin, gülümseyin. Ağzınızı açın.

Smile, friendly.

İyice gülümseyin.

(Laughter)

(Gülüşmeler)

Do you --

Peki, --

Do you see any Canine teeth?

Hiç köpek dişi görüyor musunuz?

(Laughter)

(Gülüşmeler)

Count Dracula teeth

Komşularınızın ağzında

in the mouths of your neighbors?

vampir dişleri görüyor musunuz?

Of course not.

Elbette ki hayır.

Because our dental anatomy

Çünkü diş anatomimiz

is actually made,

aslında çiğ eti

not for tearing down raw meat from bones

kemikerinden sıyırmak ya da lifli yaprakları

or chewing fibrous leaves for hours.

saatlerce çiğnemek için tasarlanmamış.

It is made for a diet

Daha çok yumuşak,

which is soft, mushy,

lapa gibi, liften fakir

which is reduced in fibers,

ve kolay çiğnenen ve

which is very easily chewable

sindirilebilen

and digestible.

besinler için tasarlanmış.

Sounds like fast food, doesn't it.

Fast food'dan bahsediyorum adeta, değil mi?

(Laughter)

(Gülüşmeler)

It's for cooked food.

Dişlerimiz pişmiş besinler için

We carry in our face the proof

Yüzümüzün tam ortasında

that cooking,

yemek pişirmenin,

food transformation,

besinleri değişikliğe uğratmanın

made us what we are.

bizi biz yaptığının ispatını taşıyoruz.

So I would suggest that we change how we classify ourselves.

Bence, kendimizi nasıl tanımladığımızı değiştimemiz lazım.

We talk about ourselves as omnivores.

Kendimize omnivor diyoruz.

I would say, we should call ourselves coctivors --

Aslında bence koktivor demeliyiz --

(Laughter)

(Gülüşmeler)

from coquere, to cook.

yemek pişirmek anlamına gelen coquere kelimesinden.

We are the animals

Bizler, pişmiş yiyecekler

who eat cooked food.

yiyen hayvanlarız.

No, no, no, no. Better --

Yo, yo yo. Daha da doğrusu --

to live of cooked food.

yaşamı pişmiş besinlere bağlı hayvanlarız.

So cooking is a very important technology.

Bu nedenle yemek pişirmek çok önemli bir teknoloji.

It's technology.

Bir teknoloji.

I don't know how you feel,

Sizi bilemem ama ben

but I like to cook for entertainment.

hoşuma gittiği için yemek pişiriyorum.

And you need some design

Ve başarılı olmak için bir nevi

to be successful.

tasarım yapmanız gerekir.

So, cooking is a very important technology,

Yemek pişirmek çok önemli bir teknoloji,

because it allowed us to acquire

öünkü hepimizi bu güne getiren

what brought you all here:

bir özelliği ona borçluyuz:

the big brain,

büyük beynimiz,

this wonderful cerebral cortex we have.

sahip olduğumuz bu muhteşem serebral korteks.

Because brains are expensive.

Beyinlerimiz büyüdüğü iin

Those have to pay tuition fees know.

bu günlerde okul ücreti ödüyoruz.

(Laughter)

(Gülüşmeler)

But it's also, metabolically speaking, expensive.

Ama metabolik anlamda aynı zamanda pahalıya da mal olurlar.

You now, our brain is two to three percent of the body mass,

Biliyorsunuz, beynimiz vücut ağırlığımızın yüzde 2-3'üne sahip olduğu halde

but actually it uses 25 percent of the total energy we use.

kullandığımız enerjinin yüzde 25'ini harcar.

It's very expensive.

Çok pahalıdır.

Where does the energy come from. Of course, from food.

Peki bu enerji nereden geliyor? Elbette ki besinlerimizden.

If we eat raw food,

Eğer çiğ besinler yersek

we cannot release really the energy.

içlerindeki enerjiyi tam olarak açığa çıkaramayız.

So this ingenuity of our ancestors,

Bu nedenle atalarımızın en büyük becerisi

to invent this most marvelous technology.

bu muhteşem teknolojiyi keşfetmek oldu.

Invisible -- everyone of us does it every day, so to speak.

Gözle görünmeyen bir teknoloji, herkesin her gün uyguladığı bir şey.

Cooking made it possible

Yemek pişirme sayesinde

that mutations,

mutasyonlar,

natural selections, our environment,

doğal seleksiyon ve çevremiz

could develop us.

bize şekil verdi.

So if we think about

Yani, eğer düşünecek olursanız

this unleashing human potential,

yemekler ve yemek pişirme bu

which was possible by cooking and food,

müthiş insanlık potansiyelini ortaya çıkardı,

why do we talk so badly about food?

o zaman besinler hakkında neden kötü çeyler söylüyoruz?

Why is it always do and don'ts

Neden hep bunu yap, bunu yapma

and it's good for you, it's not good for you?

bunu yemek sağlıklı, bu sağık için kötü ayrımları var?

I think the good news for me

Benım için en iyi haber

would be if we could go back

geriye bakıp, şu insanlığın

and talk about the unleashing,

sonsuz potansiyelini özgür bırakma

the continuation of the unleashing of human potential.

özgür bırakmaya devam etmek hakkında konuşmak olurdu.

Now, cooking allowed also

Bakın, yemek pişirmek aynı zamanda

that we became a migrant species.

göç eden bir tür olmamızı sağladı.

We walked out of Africa two times.

Afrika'dan iki defa göç ettik.

We populated all the ecologies.

Tüm ekolojik ortamlarda çoğaldık.

If you can cook, nothing can happen to you,

Eğer yemek pişirebilirseniz size hiç bir şey olmaz

because whatever you find,

çünkü ne bulursanız, onu bir şekilde

you will try to transform it.

dönüştürmeyi deneyeceksiniz.

It keeps also your brain working.

Aynı zamanda beyninizi de çalışır halde tutar.

Now the very easy and simple technology

Bakın bu formülü kullanan

which was developed

çok basit ve kolay bir

actually runs after this formula.

teknoloji mevcut.

Take something which looks like food, transform it,

Yemeğe benzeyen herhangi bir şeyi alın ve onu dönüştürün,

and it gives you a good, very easy, accessible energy.

böylece çok iyi, kolay elde edilebilir bir enerji kaynağınız olur.

This technology affected two organs,

Bu teknoloji iki organı etkiledi

the brain and the gut, which it actually affected.

beyin ve barsaklar, bunları etkiledi.

The brain could grow, but the gut actually shrunk.

Beyin büyürken, barsaklar kısaldılar.

Okay, it's not obvious to be honest.

Tamam, gözle görülmediğinin farkındayım.

(Laughter)

(Gülüşmeler)

But it shrunk to 60 percent

Ama boyu, vücüt kütleme göre

of primate gut

diğer primatlara göre

of my body mass.

%60 kısaldı.

So because of having cooked food,

Tek nedeni ise pişmiş besinlerin

it's easier to digest.

daha kolay sindirilebiliyor olması.

Now having a large brain, as you know,

Biliyorsunuz, büyük bir beyine sahip olmak

is a big advantage,

ciddi bir avantaj,

because you can actually influence your environment.

çünkü bu şekilde çevrenizi etkileyebilirsiniz.

You can influence your own technologies you have invented.

Yaptığınız buluşların teknolojilerini etkileyebilirsiniz.

You can continue to innovate and invent.

Yenilikçiliğe ve buluş yapmaya devam edebilirsiniz.

Now the big brain did this also with cooking.

bakın, büyük beyin bu değişiklikleri yemek pişirme için de yaptı.

But how did it actually run this show?

Peki bu gösteriyi ne şekilde yönetti sizce?

How did it actually interfere?

Nasıl müdahale etti?

What kind of criteria did it use?

Nasıl bir kriter kullandı?

And this is actually taste reward and energy.

Aslında lezzeti bir ödül ve enerji kaynağı haline getirdi.

You know we have up to five tastes,

Biliyorsunuz, beş tadı ayırdedebiliyoruz,

three of them sustain us.

bunlardan üçü hayatta kalmamızı sağlıyor.

Sweet -- energy.

Tatlı- Enerji demek.

Umami -- this is a meaty taste.

Umami- et tadında bir lezzet.

You need proteins for muscles, recovery.

Kaslarınız için proteinlere ihtiyacınız var, yeniden yapılanmak için.

Salty,

Tuzlu,

because you need salt, otherwise your electric body will not work.

çünkü tuza ihtiyacınız var, yoksa vücudunuzdaki elektrik sistemi çalışmaz.

And two tastes which protect you --

Bunun dışında sizi koruyan iki tad daha var --

bitter and sour,

acı ve ekşi,

which are against

sizi zehirli ve bozuk

poisonous and rotten material.

besinlerden korumaya yarıyorlar.

But of course, they are hard-wired

Elbette bunlar genlerinize işlemiş,

but we use them still in a sophisticated way.

ama biz artık bunları seçkin bir şekilde kullanmayı öğrendik.

Think about bittersweet chocolate;

Bitter çukulatayı düşünün.

or think about the acidity

Ya da yoğurdun asitli (ekşi)

of yogurt -- wonderful --

tadını -- harika bir lezzet --

mixed with strawberry fruits.

özellikle de çilekle beraber.

So we can make mixtures of all this kind of thing

Kısaca bu tip karşımlar yapabiliriz

because we know

çünkü biliyoruz ki

that, in cooking, we can transform it

yemek pişirerek, bunları

to the form.

dönüştürmemiz mümkün.

Reward: this is a more complex

Ödül ise: çok daha karmaşık ve

and especially integrative

özellikle de bütünsel bir

form of our brain

beyin yapısı

with various different elements --

farklı değişik elementlerden oluşmuş,

the external states, our internal states,

dış etmenler, iç etmenler,

how do we feel, and so on are put together.

nasıl hissettiğimiz ve bezer konular hepsi bir arada.

And something which maybe you don't like

Belki de bazen öylesine aç oluyorsunuz ki

but you are so hungry that you really will be satisfied to eat.

sevmediğiniz bir şeyi yemek bile sizi tatmin edebiliyor.

So satisfaction was a very important part.

Yani tatmin hissi çok önemli,

And as I say, energy was necessary.

Daha önce söylediğim gibi, enerji gereklidir.

Now how did the gut actually

Şimdi, nasıl olmuş da barsaklar

participate in this development?

bu gelişime katılmışlar?

And the gut is a silent voice --

Barsakların fazla sesi çıkmaz,

it's going more for feelings.

daha çok hisleri vardır onların.

I use the euphemism digestive comfort --

Sindirim konforu benzetmesini kullandım ama

actually -- it's a digestive discomfort,

aslında barsağın esas ilgilendiği şey

which the gut is concerned with.

sindirim konforsuzluğudur.

If you get a stomach ache, if you get a little bit bloated,

Mideniz ağrırsa, şişkinlik hissederseniz,

was not the right food, was not the right cooking manipulation

muhtemelen nedeni yanlış bir şeyler yemenizdir, ya da yanlış pişirilmiş birşeyler

or maybe other things went wrong.

ya da başka bir şey hatalıdır.

So my story is a tale of two brains,

Bu nedenle benim hikayem iki beynin hikayesi,

because it might surprise you,

çünkü sizi şaşırtabilir ama,

our gut has a full-fledged brain.

barsaklarımızda neredeyse tam anlamıyle gelişmiş bir beyin var.

All the managers in the room say,

Şimdi salondaki yöneticilerin

"You don't tell me something new, because we know, gut feeling.

"Bize bilmediğimiz bir şey söyle, barsak önsezisi (gut feeling)

This is what we are using."

bizim hep kullandığımız şey." dediklerini duyar gibiyim.

(Laughter)

(Gülüşmeler)

And actually you use it and it's actually useful.

Aslında bunu hepimiz kullanıyoruz, epey de faydalıdır.

Because our gut is connected to our emotional limbic system,

Çünkü barsaklarımız doğrudan limbik sistemimizle bağlantılıdır.

they do speak with each other

Birbirleriyle konuşurlar

and make decisions.

ve kararlar alırlar.

But what it means

Bu şu anlama geliyor

to have a brain there

burada bir beyin sahibi olunca

is that, not only the big brain

sadece büyük beynin yemekle

has to talk with the food,

konuşması yetmiyor, aynı zamanda

the food has to talk with the brain,

yemeğin de bu beyinle konuşması lazım,

because we have to learn actually

çünkü aslında her iki beyinle de konuşmayı

how to talk to the brains.

öğrenmemiz gerekli.

Now if there's a gut brain,

Bir de barsaklarımızdaki beyin var,

we should also learn to talk with this brain.

bu beyinle de konuşmayı öğrenmemiz lazım.

Now 150 years ago,

Bundan 150 yıl önce,

anatomists described very, very carefully --

anatomistler çok dikkatli bir şekilde barsağı tarif ettiler --

here is a model of a wall of a gut.

burada barsak duvarının bir modelini görüyorsunuz.

I took the three elements --

Sindirim kanalı üç kısımdan oluşuyor --

stomach, small intestine and colon.

mide, ince barsak ve kalın barsak.

And within this structure,

Bu yapının içinde,

you see these two pinkish layers,

iki tane pembe tabaka görüyorsunuz,

which are actually the muscle.

bunlar aslında kas tabakaları.

And between this muscle, they found nervous tissues,

Bilim adamları kaslar arasında sinir hücreleri olduğunu buldular,

a lot of nervous tissues,

çok sayıda sinir hücresi,

which penetrate actually the muscle --

aslında kas dokusunu delerek geçiyor,

penetrate the submucosa,

submukoza dokusunu da geçiyor

where you have all the elements for the immune system.

aslında burası bağışıklık sisteminin tüm yapıtaşlarına sahip.

The gut is actually the largest immune system,

Barsaklar, aslında vücudunuzu koruyan

defending your body.

en büyük bağışıklık sistemi elemanlarından biri.

It penetrates the mucosa.

Mukozayı delip geçiyor.

This is the layer which actually touches the food you are swallowing

Bu tabaka aslında yutarken besine dokunan tabaka

and you digest,

burada da sindirim oluyor,

which is actually the lumen.

lümen içinde.

Now if you think about the gut,

Şimdi, eğer barsakları bir düşünecek olursanız

the gut is -- if you could stretch it --

onları uç uca koyabilseniz

40 meters long,

40 m uzunluğu gelirlerdi.

the length of a tennis court.

Bir tenis kortunun uzunluğu kadar.

If we could unroll it,

Eğer bütün kıvrımlarını açabilsek

get out all the folds and so on,

bütün kırışıklıkları düzleştirebilsek

it would have 400 sq. meters of surface.

400 metrekarelik bir yer tutardı.

And now this brain takes care over this,

Şimdi, bu beyin kasları hareket ettirme ve

to move it with the muscles and to do defend the surface

yüzeyi savunma görevini üstleniyor

and, of course, digest our food we cook.

elbette bir de yediklerimizi sindiriyor.

So if we give you a specification,

Kısaca size kendi başına çalışan (otonom)

this brain, which is autonomous,

bu beyinle ilgili bir bilgi vereyim,

have 500 million nerve cells,

bu beynin 500 milyon sinir sistemi hücresi mevcut,

100 million neurons --

100 milyon tane nörona sahip--

so around the size of a cat brain,

neredeyse bir kedi beyni büyüklüğünde,

so there sleeps a little cat --

yani buralarda kendi başının

thinks for itself,

çaresine bakan ufak bir kedicik uyuyor,

optimizes whatever it digests.

yediklerini optimize ediyor sürekli.

It has 20 different neuron types.

İçinde 20 adet değişik nöron mevcut,

It's got the same diversity you find actually in a pig brain,

aslında bir domuz beyninde bulabileceğiniz kadar çeşitliliğe sahip,

where you have 100 billion neurons.

kendi aralarında otonom devreler aracılığı

It has autonomous organized microcircuits,

ile çalışan 100 milyar nörona sahip

has these programs which run.

kapalı bir devre.

It senses the food; it knows exactly what to do.

Besini hissediyor, ona tam olarak ne yapması gerektiğini biliyor.

It senses it by chemical means

Kimyasal olarak besini algılıyor,

and very importantly by mechanical means,

daha da önemlisi mekanik yollarla da,

because it has to move the food --

çünkü besini hareket ettirmesi lazım,

it has to mix all the various elements

içindeki farklı maddeleri karıştırması lazım,

which we need for digestion.

sindirim için bu şart.

This control of muscle is very, very important,

Kas kontrolü çok ama çok önemli

because, you know, there can be reflexes.

biliyorsunuz hepimizin refleksleri vardır.

If you don't like a food, especially if you're a child, you gag.

Bu nedenle, özellikle de çocuksanız ve sevmediğiniz besinle karşılaşırsanız öğürürsünüz.

It's this brain which makes this reflex.

Bu reflexi ortaya çıkaran, bu beyninizdir.

And then finally,

ve son olarak da

it controls also the secretion of this molecular machinery,

bu moleküler makinenin salgılarını da kontrol ediyor.

which actually digests the food we cook.

pişirdiğimiz yemeği sindiren salgılar bunlar.

Now how do the two brains work with each other?

Peki, iki beynimiz birbiriyle nasıl haberleşiyor.

I took here a model from robotics --

Burada robot biliminden bir model ödünç aldım,

it's called the Subsumption Architecture.

Buna kapsama altyapısı diyoruz.

What it means is that we have a layered control system.

Demek istenen şu, bizim katmanlı bir kontrol sistemimimiz var.

The lower layer, our gut brain,

Alt tabaka, barsağımızdaki beynin

has its own goals -- digestion defense --

kendi hedefleri var -- sindirim savunması--

and we have the higher brain

ayrıca bu bütünlük sağlamaya yarayan

with the goal of integration

ve davranışlarımızı oluşturan

and generating behaviors.

daha üst bir beyin var.

Now both look -- and this is the blue arrows --

Şimdi ikisine de bakın -- bakın bu mavi oklar--

both look to the same food, which is in the lumen

ikisinde de aynı besin var: lümende

and in the area of your intestine.

ve barsak yüzeyinizde.

The big brain integrates signals,

Büyük beyin sinyal üretiyor,

which come from the running programs

ki bu sinyaller daha düşük beynin çalıştırdığı

of the lower brain,

programlardan kaynaklanıyor.

But subsumption means

Buradaki kapsama şu anlama geliyor

that the higher brain can interfere with the lower.

yukarıdaki beyin, aşağıdakinin işine karışabilir.

It can replace,

Onun yerini alabilir, hatta aslında

or it can inhibit actually, signals.

onun sinyallerini etksizileştirebilir.

So if we take two types of signals --

Eğer iki tip sinyale bakacak olursanız --

a hunger signal for example.

mesela açlık sinyali.

If you have an empty stomach,

Eğer mideniz boşsa,

your stomach produces a hormone called ghrelin.

midenizden gherlin denen bir hormon salgılanır.

It's a very big signal;

Bu çok güçlü bir sinyaldir.

it's sent to the brain says,

Beyine gider ve der ki,

"Go and eat."

"Git ve ye."

You have stop signals --

Ayrıca dur sinyalleri de vardır.

we have up to eight stop signals.

hemen hemen sekiz tane farklı dur sinyalimiz var.

At least in my case,

Ama benim gibiler

they are not listened to.

bu sinyalleri pek de dinlemiyorlar.

(Laughter)

(Gülüşmeler)

So what happens

Peki, eğer

if the big brain in the integration

büyük beyin bu gönderilen sinyali

overrides the signal?

görmezden gelirse ne olur?

So if you override the hunger signal,

Eğer açlık sinyalini görmezden gelirseniz

you can have a disorder, which is called anorexia.

anoreksi denen hastalığa tutulursunuz.

Despite generating

Sağlıklı bir açlık sinyali

a healthy hunger signal,

yaratmak yerine, beyin

the big brain ignores it

bu sinyali görmezden gelir

and activates different programs in the gut.

ve barsakta farklı süreçler başlatır.

The more usual case

Daha sık görülen tür ise

is overeating.

aşırı yeme durumu.

It actually takes the signal

Bu durumda beyin sinyali alır

and changes it,

ve onu değiştirir,

and we continue,

biz de yemeye devam ederiz,

even [though] our eight signals would say, "Stop, enough.

sekiz sinyalimiz birden, "Dur artık. Yeter.

We have transferred enough energy."

Yeterince enerji aktarımı yaptık." deseler bile.

Now the interesting thing is that,

İlginç olan şu ki

along this lower layer -- this gut --

bu alt kısımdaki tabakada, barsakta

the signal becomes stronger and stronger

sindirilecek maddelerin en son ulaştığı

if undigested, but digestible, material

bu noktada ne kadar çok sindirilmemiş besin varsa

could penetrate.

bu sinyal o kadar da kuvvetlenir.

This we found from bariatric surgery.

Bariyatrik cerrahi sırasında bulduğumuz bir şey bu.

That then the signal would be very, very high.

O zaman sinyal aşırı yüksek olur.

So now back to the cooking question

Şimdi yemek pişirme ve tasarım konusuna

and back to the design.

geri dönelim.

We have learned to talk to the big brain --

Büyük beyinle nasıl konuşacağımızı öğrendik --

taste and reward, as you know.

lezzet ve ödüller yardımı ile, biliyorsunuz.

Now what would be the language

Peki, barsaktaki beyinle ne şekilde

we have to talk to the gut brain

konuşabilirz ki, bu beyin öylesine yüksek

that its signals are so strong

sinyaller üretsin ki büyük beyin

that the big brain cannot ignore it?

bu sinyalleri görmezden gelemesin?

Then we would generate something

Böyle olursa, hepimizin hoşuna gidecek

all of us would like to have --

bir denge durumu oluşacak --

a balance between the hunger

açlıkla tokluk araasındaki

and the satiation.

denge.

Now I give you, from our research, a very short claim.

Şimdi size bizim araştırmamızdan çok küçük ve kısa

This is fat digestion.

bir iddia sunacağımç Bu yağların sindirimi.

You have on your left

Sol tarafta bir yağ damlacığı

an olive oil droplet,

görüyorsunuz, zeytinyağı.

and this olive oil droplet gets attacked by enzymes.

Bu zeytinyağı damlası enzimlerin saldırısına uğruyor.

This is an in vitro experiment.

Bu laboratuvar ortamında yapılmış bir deneyç

It's very difficult to work in the intestine.

Barsak içinde çalışmak çok zor.

Now everyone would expect

Şimdi, herkes yağ damlası ayrıştığında

that when the degradation of the oil happens,

bileşenleri serbest kaldığından

when the constituents are liberated,

bunların ortadan kalkacağını

they disappear, they go away

kaybolacağını sanıyor,

because they [were] absorbed.

çünkü emiliyorlar.

Actually, what happens is that a very intricate structure appears.

Aslında olan şey şu, çok hassas bir yapı ortaya çıkıyor.

And I hope you can see

Umarım görebiliyorsunuzdur

that there are some ring-like structures in the middle image,

ortadaki resimde halka şeklinde yapılar var,

which is water.

bunlar su.

This whole system generates a huge surface

Tüm bu sistem, daha fazla miktarda enzimin

to allow more enzymes

kalan yağa saldırmasını sağlayacak

to attack the remaining oil.

kocaman bir yüzey alanı oluşmasını sağlıyor.

And finally, on your right side,

Son olarak, sağ tarafınızda,

you see a bubbly,

bir baloncuk görüyorsunuz,

cell-like structure appearing,

vücudun yağ molekülünü emeceği

from which the body will absorb the fat.

hücre benzeri bir yapı bu.

Now if we could take this language --

Şimdi, eğer bu lisanı --

and this is a language of structures --

bu yapıtaşlarından oluşan lisanı-- alır,

and make it longer-lasting,

daha uzun ömürlü hale getirir

that it can go through

ve barsak lümeninden olduğu gibi

the passage of the intestine,

geçebilmesini sağlarsak daha güçlü

it would generate stronger signals.

sinyaller üretmesi mümkün olabilir.

So our research --

Bu nedenle, yaptığımız araştırma --

and I think the research also at the universities --

aslında diğer üniversitelerde de yapılan araştırma --

are now fixing on these points

bu noktaları düzeltmeye ve şu soruyu

to say: how can we actually --

sormamıza yarıyor: Nasıl olur da --

and this might sound trivial now to you --

bu size çok tuhaf ve iddialı gelebilir ama --

how can we change cooking?

yemek pişirme şeklimizi değiştirebiliriz?

How can we cook

Nasıl yemek pişirebiliriz ki

that we have this language developed?

bu iletişimi artırabilelim?

So what we have actually, it's not an omnivore's dilemma.

Bu nedenle burada olan şey Omnivor'un İkilemi değil,

We have a coctivor's opportunity,

Koktivor'un Fırsatı, çünkü hepimiz

because we have learned over the last two million years

son iki milyon yıl boyunca lezzet ve ödül içim

which taste and reward --

kendimizi ödüllendirmek ve tatmin etmek için

quite sophisticated to cook --

oldukça sofistike yöntemlerle

to please ourselves, to satisfy ourselves.

yemek pişirmeyi öğrendik.

If we add the matrix,

Eğer yapıtaşına

if we add the structure language, which we have to learn,

öğrenmemiz gereken bu alt yapıyı da

when we learn it, then we can put it back;

öğrenir öğrenmez ilave edebilirsek

and around energy,

oldukça ilkel olan bu yemek pişirme eyleminin

we could generate a balance,

enerjisini daha önceden ortaya çıkan

which comes out

enerjiyle

from our really primordial operation: cooking.

birleştirmemiz mümkün olacaktır.

So, to make cooking really

Yani, yemek pişirmek gerçekten de

a very important element,

çok önemli bir eylem.

I would say even philosophers have to change

bence, felsefeciler bile değişime açık olmalı

and have to finally recognize

ve bizi biz yapan şein yemek pişirmek

that cooking is what made us.

olduğunu kabul etmeliler.

So I would say, coquo ergo sum:

Ben şöyle diyorum, "coquo ergo sum."

I cook, therefore I am.

Yani, pişiriyorum, öyleyse varım.

Thank you very much.

Çok teşekkürler.

(Applause)

(Alkışlar)