Heribert Watzke: The brain in your gut

Translator: Trang Rương Reviewer: Anh Pham

This technology

Công nghệ này

made a very important impact on us.

đã có một ảnh hưởng to lớn lên chúng ta.

It changed the way our history developed.

Nó đã thay đổi cách mà lịch sử phát triển.

Nhưng nó là một công nghệ quá đỗi thịnh hành,

But it's a technology so pervasive,

so invisible,

quá đỗi vượt bậc,

that we, for a long time,

mà chúng ta, sau một thời gian dài,

forgot to take it into account

đã quên nhắc tới

when we talked about

khi chúng ta bàn về

human evolution.

sự tiến hóa của con người.

But we see the results of this technology, still.

Nhưng ta vẫn thấy được kết quả của công nghệ này.

So let's make a little test.

Nên hãy cùng nhau kiểm tra một tí nhé.

So everyone of you turns to their neighbor please.

Tất cả các bạn hãy quay qua người bên cạnh mình nào.

Turn and face your neighbors.

Đối mặt với họ.

Please, also on the balcony.

Trên ban công cũng làm theo luôn nha.

Smile. Smile. Open the mouths.

Hãy cười nào. Cười. Mở miệng ra.

Smile, friendly.

Hãy cười một cách thân thiện.

(Laughter)

(Tiếng cười)

Do you --

Bạn có ---

Do you see any Canine teeth?

Bạn có thấy cái ranh năng nào không?

(Laughter)

(Tiếng cười)

Count Dracula teeth

Hãy đếm những chiếc răng Dracula

in the mouths of your neighbors?

hiện diện trên nụ cười của họ nào.

Of course not.

Đương nhiên là ta không đếm được rồi.

Because our dental anatomy

Bởi vì cấu trúc răng hàm mặt chúng ta

is actually made,

thực chất được tạo nên,

not for tearing down raw meat from bones

không dành cho cấu xé thịt sống từ xương

or chewing fibrous leaves for hours.

hay nhai lá cây đầy chất xơ hàng giờ liền.

It is made for a diet

Nó đuợc dành cho một chế độ ăn uống

which is soft, mushy,

mà dễ nuốt, mềm, xốp,

which is reduced in fibers,

ít chất xơ,

which is very easily chewable

rất dễ nhai

and digestible.

và dễ tiêu hóa.

Sounds like fast food, doesn't it.

Khá giống đồ ăn nhanh phải không.

(Laughter)

(Tiếng cuời)

It's for cooked food.

Nó dành cho đồ ăn đã được chế biến.

We carry in our face the proof

Chúng ta mang trên mình minh chứng

là việc nấu ăn,

that cooking,

food transformation,

việc chế biến đồ ăn,

made us what we are.

làm nên con người ta.

So I would suggest that we change how we classify ourselves.

Và tôi nghĩ ta nên thay đổi cách ta nhìn nhận bản thân.

We talk about ourselves as omnivores.

Ta nhìn ta như là loại động vật ăn thịt.

Nhưng tôi nghĩ ta nên gọi mình loài ăn đồ nấu (coctivor) thì đúng hơn --

I would say, we should call ourselves coctivors --

(Laughter)

(Tiếng cười)

from coquere, to cook.

phát triển từ "coquere" (tiếng Ý cổ) rồi đến "cook".

We are the animals

Chúng ta là loài vật

who eat cooked food.

mà ăn đồ nấu chín.

No, no, no, no. Better --

À không, đúng hơn là --

to live of cooked food.

sống nhờ bằng đồ nấu chín.

So cooking is a very important technology.

Nên nấu ăn là một công nghệ rất quan trọng.

It's technology.

Nó là công nghệ.

I don't know how you feel,

Tôi không biết bạn thấy sao,

but I like to cook for entertainment.

chứ nấu ăn đối với tôi

như là giải trí vậy.

And you need some design

Và bạn cần vài thiết kế

to be successful.

để thành công nữa.

So, cooking is a very important technology,

Nên nấu ăn là một công nghệ rất quan trọng,

because it allowed us to acquire

bởi vì nó cho phép ta đạt được

what brought you all here:

những thứ tạo nên bạn ngày hôm nay:

the big brain,

bộ não to lớn,

this wonderful cerebral cortex we have.

và bộ thần kinh tuyệt vời đính kèm.

Because brains are expensive.

Bởi vì não rất là mắc tiền.

Those have to pay tuition fees know.

Chúng cần phải trả tiền học nữa đó.

(Laughter)

(Tiếng cười)

But it's also, metabolically speaking, expensive.

Nhưng nó cũng rất tốn kém trong sự trao đổi năng lượng.

Bộ não ta chiếm khoảng 2 tới 3% toàn bộ cơ thể,

You now, our brain is two to three percent of the body mass,

but actually it uses 25 percent of the total energy we use.

nhưng nó lại xài tới 25% năng lượng trong tổng số ta dùng.

It's very expensive.

Nó rất là tốn kém.

Where does the energy come from. Of course, from food.

Nhưng năng lượng từ đâu ra? Đương nhiên là từ thức ăn rồi.

If we eat raw food,

Nếu ta ăn đồ sống,

we cannot release really the energy.

ta không thể giải phóng số năng lượng đó được.

So this ingenuity of our ancestors,

Nên sự sáng suốt của tổ tiên ta,

to invent this most marvelous technology.

là tạo nên thứ công nghệ đáng quý này.

Invisible -- everyone of us does it every day, so to speak.

Vô hình chung -- ta làm nó mỗi ngày, khỏi phải nói.

Cooking made it possible

Nấu ăn giúp tăng cường khả năng

that mutations,

để sự đột biến,

sự chọn lọc tự nhiên, và môi trường

natural selections, our environment,

could develop us.

có thể phát triển ta.

So if we think about

Nên nếu ta nghĩ về

this unleashing human potential,

việc giải phóng tiềm năng con người này,

which was possible by cooking and food,

thông qua việc nấu ăn và thức ăn,

why do we talk so badly about food?

thế tại sao ta lại xem thường thức ăn?

Why is it always do and don'ts

Tại sao lại có những cái được hay không,

and it's good for you, it's not good for you?

tốt và xấu cho bạn?

I think the good news for me

Và một mẩu tin tốt cho tôi

would be if we could go back

sẽ là nếu ta quay lại

and talk about the unleashing,

và nói về việc giải phóng,

the continuation of the unleashing of human potential.

việc duy trì sự giải phóng tiềm năng con người.

Now, cooking allowed also

Nấu ăn cũng cho phép chúng ta

that we became a migrant species.

trở thành một một chủng di cư.

We walked out of Africa two times.

Chúng ta đã ra khỏi Châu Phi hai lần.

We populated all the ecologies.

Ta sinh sôi khắp hệ sinh thái.

If you can cook, nothing can happen to you,

Nếu bạn biết nấu ăn, bạn sẽ không sao cả

because whatever you find,

vì bất kể bạn có gì,

you will try to transform it.

bạn sẽ cố biến đổi nó.

It keeps also your brain working.

Điều đó sẽ giúp não bạn vận động nữa.

Now the very easy and simple technology

Giờ đây chính công nghệ đơn giản, dễ dàng

which was developed

đã và đang được phát triển

actually runs after this formula.

rồi vận hành dựa trên công thức này.

Take something which looks like food, transform it,

Lấy một thứ giống đồ ăn, biến đổi nó,

and it gives you a good, very easy, accessible energy.

và nó sẽ mang đến cho bạn dạng năng lượng vừa đủ xài.

This technology affected two organs,

Công nghệ này ảnh hưởng tới hai bộ phận,

the brain and the gut, which it actually affected.

bộ não và ruột của chúng ta.

The brain could grow, but the gut actually shrunk.

Bộ não có thể phát triển, nhưng bộ ruột lại tiêu biến đi.

Okay, it's not obvious to be honest.

Chà, nói vậy thì không rõ ràng lắm.

(Laughter)

(Tiếng cười).

But it shrunk to 60 percent

Nhưng nó lại co rút lại tới 60%

of primate gut

của toàn bộ hệ thống ruột nguyên thủy

of my body mass.

trong cơ thể ta.

So because of having cooked food,

Thế nên, nhờ vào thức ăn nấu chín,

it's easier to digest.

ta có thể dễ dàng tiêu hóa hơn.

Now having a large brain, as you know,

Và sở hữu một bộ não khỏe mạnh, các bạn biết đấy,

is a big advantage,

là một lợi thế lớn,

because you can actually influence your environment.

bởi vì bạn có thể ảnh hưởng tới môi truờng xung quanh.

You can influence your own technologies you have invented.

Bạn có thể thay đổi những công nghệ bạn tạo nên.

You can continue to innovate and invent.

Bạn có thể tiếp tục sáng tạo và đột phá.

Now the big brain did this also with cooking.

Và bộ não cũng làm như vậy với việc nấu ăn.

But how did it actually run this show?

Nhưng bằng cách nào nó có thể làm như vậy?

How did it actually interfere?

Nó can thiệp vào bằng cách nào?

What kind of criteria did it use?

Dựa trên tiêu chí nào?

And this is actually taste reward and energy.

Và điều này mang đến giá trị mùi vị và năng lượng.

You know we have up to five tastes,

Chúng ta có 5 mùi vị khác nhau,

three of them sustain us.

và 3 trong số đó nuôi sống ta.

Sweet -- energy.

Vị ngọt - đầy năng lượng.

Umami -- this is a meaty taste.

Vị umami - vị ngọt thịt.

You need proteins for muscles, recovery.

Bạn cần proteins cho cơ bắp và sự phục hồi.

Salty,

Vị mặn,

bởi vì bạn cần muối, nếu không thì cơ điện sẽ không hoạt động.

because you need salt, otherwise your electric body will not work.

And two tastes which protect you --

Và 2 mùi vị còn lại bảo vệ ta --

bitter and sour,

vị đắng và vị chua,

which are against

chúng chống lại

poisonous and rotten material.

những thứ độc hại và đã hư thối.

But of course, they are hard-wired

Tuy chúng được ghi sẵn vào bộ não ta

but we use them still in a sophisticated way.

nhưng ta vẫn dùng chúng phức tạp hơn.

Think about bittersweet chocolate;

Hãy nghĩ về sô-cô-la vừa ngọt vừa đắng;

or think about the acidity

hoặc là về độ chua của

of yogurt -- wonderful --

sữa chua -- tuyệt vời --

mixed with strawberry fruits.

pha trộn với dâu tây.

So we can make mixtures of all this kind of thing

Ta có thể trộn lẫn những thứ này với nhau

because we know

bởi vì ta biết rằng,

that, in cooking, we can transform it

trong nấu ăn, ta có thể biến đổi nó

to the form.

thành bất cứ hình dạng nào.

Reward: this is a more complex

Phần thường là: đây chính là một khía cạnh

and especially integrative

phức tạp và đặc biệt tích hợp

form of our brain

của bộ não ta

with various different elements --

với nhiều yếu tố khác nhau --

the external states, our internal states,

trạng thái bên ngoài lẫn bên trong,

how do we feel, and so on are put together.

cảm giác của ta, và nhiều thứ nữa được đưa lại với nhau.

And something which maybe you don't like

Và một thứ có thể bạn không thích

but you are so hungry that you really will be satisfied to eat.

nhưng khi đói thì ăn gì cũng thấy ngon.

So satisfaction was a very important part.

Bởi vậy sự thỏa mãn

là một yếu tố rất quan trọng.

And as I say, energy was necessary.

Và như tôi đã nói, năng lượng là cần thiết.

Now how did the gut actually

Nhưng làm thế nào mà ruột

participate in this development?

tham gia vào quá trình phát triển này?

And the gut is a silent voice --

Bộ ruột có một tiếng nói thầm lặng --

it's going more for feelings.

và nó phụ trách về cảm giác hơn.

I use the euphemism digestive comfort --

Tôi dùng từ giảm nghĩa cho sự nhẹ nhõm trong tiêu hóa --

actually -- it's a digestive discomfort,

đúng hơn là -- sự khó chịu trong tiêu hóa,

which the gut is concerned with.

mà bộ ruột của ta phải chịu trách nhiệm.

If you get a stomach ache, if you get a little bit bloated,

Nếu bạn bị đau bụng, nếu bạn cảm thấy hơi chướng bụng,

was not the right food, was not the right cooking manipulation

bạn sẽ nghĩ là dị ứng đồ ăn, hoặc là nấu chưa tới,

or maybe other things went wrong.

hoặc là có cái gì đó bất ổn.

So my story is a tale of two brains,

Câu chuyện của tôi là một câu chuyện về hai bộ não,

because it might surprise you,

bởi vì bạn sẽ bị bất ngờ,

our gut has a full-fledged brain.

ruột của chúng ta có một bộ não hoàn chỉnh.

All the managers in the room say,

Mọi quan chức cấp cao trong phòng sẽ phán,

"You don't tell me something new, because we know, gut feeling.

"Có cái gì mới đâu, tui biết rồi, chính là "linh tính" đó.

This is what we are using."

Trước giờ toàn xài nó ấy mà."

(Laughter)

(Tiếng cười).

And actually you use it and it's actually useful.

Và thực chất bạn sử dụng nó bởi nó rất hữu dụng.

Because our gut is connected to our emotional limbic system,

Bởi vì bộ ruột ta kết nối với hệ thống viền cảm xúc trong bộ não,

they do speak with each other

chúng giao tiếp với nhau

and make decisions.

và đưa ra quyết định.

But what it means

Nhưng đúng nghĩa hơn

to have a brain there

khi nói có một bộ não ở bụng ta

is that, not only the big brain

chính là, không chỉ bộ não chính thức

has to talk with the food,

phải làm việc với đồ ăn,

the food has to talk with the brain,

đồ ăn cũng phải trả lời lại với bộ não,

because we have to learn actually

bởi vì dù gì cuối cùng ta cũng phải học

how to talk to the brains.

cách giao tiếp với những bộ não này.

Now if there's a gut brain,

Nếu có một bộ não ruột như vậy,

we should also learn to talk with this brain.

ta cũng nên học cách quan tâm tới chúng.

Now 150 years ago,

150 năm về trước,

anatomists described very, very carefully --

các nhà giải phẫu học đã mô tả rất cẩn thận và chi tiết --

here is a model of a wall of a gut.

đây là một mô hình của một phía thành ruột.

I took the three elements --

Tôi gộp 3 yếu tố lại --

stomach, small intestine and colon.

dạ dày, đại tràng và kết tràng.

And within this structure,

Trong cấu trúc này,

you see these two pinkish layers,

bạn sẽ thấy 2 lớp ngả màu hồng,

which are actually the muscle.

và chúng chính là cơ ruột.

And between this muscle, they found nervous tissues,

Chính giữa phần cơ, họ tìm ra các mô thần kinh,

a lot of nervous tissues,

rất nhiều mô thần kinh,

which penetrate actually the muscle --

chúng đâm xuyên suốt qua bộ cơ ruột --

penetrate the submucosa,

qua luôn bộ hạ niêm,

where you have all the elements for the immune system.

nơi có các thành phần của miễn dịch.

The gut is actually the largest immune system,

Bộ ruột thực chất chính là hệ thống miễn dịch lớn nhất,

defending your body.

bảo vệ cơ thể bạn.

It penetrates the mucosa.

Nó xuyên qua cả niêm mạc.

This is the layer which actually touches the food you are swallowing

Đây chính là lớp mà sẽ tiếp xúc với thức ăn bạn nuốt vào

and you digest,

và bạn tiêu hóa,

which is actually the lumen.

gọi là không gian đường ruột.

Now if you think about the gut,

Nếu bạn nghĩ về ruột,

the gut is -- if you could stretch it --

-- nếu bạn trải dài nó ra --

40 meters long,

thì nó sẽ dài tới 40m,

the length of a tennis court.

bằng độ dài của một sân banh tennis.

If we could unroll it,

Nếu chúng ta rạch ngang nó,

get out all the folds and so on,

trải thẳng tắp ra,

it would have 400 sq. meters of surface.

thì sẽ chiếm khoảng 40m vuông diện tích.

And now this brain takes care over this,

Quay lại, bộ não ruột này sẽ tiếp quản,

to move it with the muscles and to do defend the surface

sẽ dịch chuyển nó với bộ cơ, bảo vệ bề mặt

and, of course, digest our food we cook.

và đương nhiên, tiêu hóa thức ăn đã nấu chín.

So if we give you a specification,

Nếu chúng tôi đưa bạn một bản đặc tả đặc điểm,

this brain, which is autonomous,

bộ não này, nó rất là độc lập,

have 500 million nerve cells,

có tới 500 triệu tế bào thần kinh,

100 million neurons --

100 triệu nơ ron --

so around the size of a cat brain,

xấp xỉ so với bộ não của loài mèo,

so there sleeps a little cat --

thế nên, nó chính là một chú mèo con ngủ ngon trong bụng --

thinks for itself,

có những suy nghĩ riêng của nó,

optimizes whatever it digests.

và tối ưu hóa bất cứ thứ gì mà nó tiêu thụ.

It has 20 different neuron types.

Nó có 20 loại dây thần kinh khác nhau.

It's got the same diversity you find actually in a pig brain,

Nó có độ đa dạng bằng với bộ não của loài heo,

where you have 100 billion neurons.

nơi chứa hơn 100 tỉ nơ-ron.

It has autonomous organized microcircuits,

Nó có một vi mạch độc lập,

has these programs which run.

được lập trình sẵn những chương trình.

It senses the food; it knows exactly what to do.

Nó cảm nhận thức ăn; và biết rõ tiếp theo cần làm gì.

It senses it by chemical means

Nó cảm nhận bằng các xúc tác hóa học

and very importantly by mechanical means,

và đặc biệt là bằng các phương pháp cơ học

because it has to move the food --

bởi vì nó cần phải đưa thức ăn đi --

it has to mix all the various elements

nó cần phải trộn những yếu tố khác nhau

which we need for digestion.

cần thiết cho quá trình tiêu hóa của ta.

This control of muscle is very, very important,

Sự kiểm soát cơ ruột này là không thể thiếu được,

because, you know, there can be reflexes.

bởi vì, bạn biết đấy, những phản xạ có thể xảy ra.

If you don't like a food, especially if you're a child, you gag.

Nếu bạn không thích một đồ ăn, đặc biệt khi bạn là trẻ nhỏ, bạn bịt miệng.

It's this brain which makes this reflex.

Chính bộ não này tạo ra phản ứng đó.

And then finally,

Và cuối cùng,

it controls also the secretion of this molecular machinery,

nó kiểm soát luôn sự bài tiết của bộ máy phân tử này,

which actually digests the food we cook.

thứ mà thực sự tiêu hóa thức ăn ta nấu.

Now how do the two brains work with each other?

Nhưng làm cách nào hai bộ não làm việc với nhau?

I took here a model from robotics --

Tôi đem đến đây một mô hình từ bên nghiên cứu rô bốt --

it's called the Subsumption Architecture.

nó được gọi là Kiến Trúc Gộp Thể.

What it means is that we have a layered control system.

Nghĩa là ta sẽ có

một hệ thống kiểm soát phân tầng.

The lower layer, our gut brain,

Tầng thấp nhất, bộ não ruột của ta,

has its own goals -- digestion defense --

có một mục đích riêng -- bảo vệ sự tiêu hóa--

and we have the higher brain

và bộ não ở tầng cao hơn

with the goal of integration

có chức năng tích hợp

and generating behaviors.

và kiến tạo hành động.

Now both look -- and this is the blue arrows --

Để ý những mũi tên màu xanh --

both look to the same food, which is in the lumen

cả hai đều xử lý một loại thức ăn chứa trong không gian ruột,

and in the area of your intestine.

và lẫn trong đại tràng.

The big brain integrates signals,

Bộ não to tích hợp những tín hiệu,

which come from the running programs

được phát ra bởi những chương trình đang chạy

of the lower brain,

của bộ não phía dưới.

But subsumption means

Nhưng sự gộp lại này có nghĩa là

that the higher brain can interfere with the lower.

bộ não phía trên có thể can thiệp vào bộ não phía dưới.

It can replace,

Nó có thể thay thế,

or it can inhibit actually, signals.

hoặc cản trở các tín hiệu.

So if we take two types of signals --

Nếu ta lấy hai loại dấu hiệu --

a hunger signal for example.

một dấu hiệu đói bụng làm ví dụ.

If you have an empty stomach,

Nếu trong bụng bạn không có gì,

your stomach produces a hormone called ghrelin.

nó sẽ sản xuất ra một hóc-môn gọi là "ghrelin".

It's a very big signal;

Đó là một tín hiệu rất lớn;

it's sent to the brain says,

nó được gởi tới bộ não với lời nhắn là,

"Go and eat."

"Đi ăn dùm cái."

You have stop signals --

Bạn cũng có tín hiệu dừng lại --

we have up to eight stop signals.

và có tới 8 tín hiệu như thế.

At least in my case,

Ít nhất trong trường hợp của tôi,

they are not listened to.

chúng chả có tác dụng gì.

(Laughter)

(Tiếng cười).

So what happens

Điều xảy ra là

if the big brain in the integration

nếu bộ não bự đang trong quá trình tích hợp,

overrides the signal?

liệu nó sẽ lơ đi các dấu hiệu?

So if you override the hunger signal,

Nếu bạn bỏ mặc các dấu hiệu đói bụng ấy,

you can have a disorder, which is called anorexia.

cơ thể có khả năng mắc chứng rối loạn

cụ thể là chứng biếng ăn

Despite generating

Dù rằng

a healthy hunger signal,

tín hiệu đói bụng đó hoàn toàn bình thường

the big brain ignores it

bộ não to lại lơ nó đi

and activates different programs in the gut.

và kích hoạt các chương trình khác trong bộ ruột.

The more usual case

Trường hợp thường gặp

is overeating.

là chứng háu ăn.

It actually takes the signal

Nó lấy dấu hiệu đó

and changes it,

và thay đổi,

and we continue,

và ta cứ tiếp tục

kể cả khi 8 tín hiệu đều báo, "Hãy dừng lại đi, đủ rồi.

even [though] our eight signals would say, "Stop, enough.

We have transferred enough energy."

Chúng ta có đủ năng lượng cần rồi."

Now the interesting thing is that,

Nhưng điều thú vị là,

along this lower layer -- this gut --

trong tầng thấp hơn -- chính là ruột --

the signal becomes stronger and stronger

tín hiệu trở nên ngày càng mạnh,

if undigested, but digestible, material

khi những nguyên liệu có thể tiêu hóa được lại không được tiêu hóa hết

could penetrate.

đi vào bên trong ruột.

This we found from bariatric surgery.

Chúng tôi phát hiện điều này trong giải phẫu phù thủng.

That then the signal would be very, very high.

Là khi đó dấu hiệu sẽ lên rất, rất là cao.

So now back to the cooking question

Quay trở lại câu hỏi nấu ăn

and back to the design.

và vấn đề thiết kế.

We have learned to talk to the big brain --

Ta đã biết sơ về cách giao tiếp với bộ não to --

taste and reward, as you know.

mùi vị và giải thưởng, như bạn biết đấy.

Now what would be the language

Nhưng sẽ phải dùng ngôn ngữ nào

we have to talk to the gut brain

để giao tiếp với bộ não ruột

that its signals are so strong

khiến nó có những dấu hiệu thật mãnh liệt

that the big brain cannot ignore it?

để bộ não to không thể lờ đi?

Then we would generate something

Khi đó chúng ta sẽ tạo ra --

all of us would like to have --

một thứ mà ai cũng muốn --

a balance between the hunger

sự cân bằng giữa đói bụng --

and the satiation.

và thỏa mãn.

Now I give you, from our research, a very short claim.

Tôi sẽ cho bạn, từ nghiên cứu của chúng tôi, một lời khuyến cáo.

This is fat digestion.

Đây chính là sự tiêu hóa chất béo.

You have on your left

Phía bên trái của bạn,

an olive oil droplet,

là một giọt dầu olive,

and this olive oil droplet gets attacked by enzymes.

và giọt dầu này bị tấn công bởi enzim.

This is an in vitro experiment.

Đây chính là một thử nghiệm trong ống nghiệm.

It's very difficult to work in the intestine.

Nó rất khó để tái hiện lại trong đại tràng.

Now everyone would expect

Ai cũng nghĩ rằng

that when the degradation of the oil happens,

khi dầu được tiêu hóa

when the constituents are liberated,

khi các thành phần được giải phóng,

they disappear, they go away

thì chúng biến mất đi.

because they [were] absorbed.

bởi vì chúng đã được hấp thụ.

Actually, what happens is that a very intricate structure appears.

Thực chất, điều xảy ra chính là một cấu trúc phức tạp xuất hiện.

And I hope you can see

Tôi hi vọng bạn có thể thấy được

that there are some ring-like structures in the middle image,

có những cấu trúc hình tròn trong tấm hình giữa,

which is water.

chúng là nước.

This whole system generates a huge surface

Cả hệ thống này tạo ra một bề mặt rộng

to allow more enzymes

để cho phép nhiều enzim

to attack the remaining oil.

tấn công số dầu còn lại.

And finally, on your right side,

Và cuối cùng, bên phía phải,

you see a bubbly,

bạn thấy một cấu trúc bọng,

cell-like structure appearing,

giống tế bào xuất hiện,

from which the body will absorb the fat.

thông qua nó cơ thể sẽ hấp thụ chất béo.

Now if we could take this language --

Và nếu chúng ta có thể đem ngôn ngữ này --

and this is a language of structures --

một loại ngôn ngữ có cấu trúc --

and make it longer-lasting,

và làm nó có hiệu ứng lâu hơn,

that it can go through

để nó có thể đi qua

the passage of the intestine,

đường tiêu hóa của ruột,

it would generate stronger signals.

nó sẽ tạo ra những tín hiệu mạnh hơn.

So our research --

Nên nghiên cứu của chúng tôi--

và tôi nghĩ nghiên cứu của những trường khác --

and I think the research also at the universities --

are now fixing on these points

đang tập trung nghiên cứu vấn đề này

to say: how can we actually --

để trả lời: Làm thế nào ta --

and this might sound trivial now to you --

có thể nghe hơi tầm thường với bạn --

how can we change cooking?

làm thế nào ta thay đổi cách nấu ăn?

How can we cook

Làm thế nào ta có thể vừa nấu ăn

that we have this language developed?

vừa giúp ngôn ngữ này phát triển?

So what we have actually, it's not an omnivore's dilemma.

Thực chất, nó không phải một tình trạng khó xử của loài ăn thịt.

We have a coctivor's opportunity,

Ta có cơ hội của một loài nấu ăn,

because we have learned over the last two million years

bởi ta đã học qua hơn 2 triệu năm rồi

which taste and reward --

những mùi vị và phần thưởng nào --

quite sophisticated to cook --

kể cả những mùi khó để tái tạo --

to please ourselves, to satisfy ourselves.

để thỏa mãn và làm vui lòng bản thân.

If we add the matrix,

Nếu ta thêm vào ma trận,

if we add the structure language, which we have to learn,

nếu ta thêm vào ngôn ngữ cấu trúc này, thứ mà ta phải học thêm,

when we learn it, then we can put it back;

và khi ta học nó, ta có thể dựa vào nó;

and around energy,

và nói về năng lượng,

we could generate a balance,

ta có thể xây dựng một sự cân bằng,

which comes out

mà ta đã rút ra được

from our really primordial operation: cooking.

từ thuở ban sơ của thời kì nấu ăn.

So, to make cooking really

Để biến nấu ăn thành một

a very important element,

yếu tố quan trọng,

I would say even philosophers have to change

Kể cả các nhà triết học sẽ phải thay đổi

and have to finally recognize

và phải công nhận là

that cooking is what made us.

nấu ăn chính là thứ tạo nên con người ta.

So I would say, coquo ergo sum:

Và tôi sẽ nói thêm là, "Coquo ergo sum:

I cook, therefore I am.

Tôi nấu ăn, nên tôi vậy đấy."

Thank you very much.

Xin cám ơn rất nhiều.

(Applause)

(Tiếng vỗ tay)