Aziza Chaouni: How I brought a river, and my city, back to life

Çeviri: Ridvan Akdemir Gözden geçirme: Berfin Nur Şahin

I would like to share with you today

Bugün sizinle mimariye yaklaşım

a project that has changed how I approach

ve uygulamalarımı değiştiren bir proje

and practice architecture:

paylaşmak istiyorum:

the Fez River Rehabilitation Project.

Fes Nehri Onarım Projesi.

My hometown of Fez, Morocco,

Fas'ta memleketim Fes'in

boasts one of the largest walled medieval cities in the world,

övünç kaynaklarından bir tanesi, dünyada en geniş duvarla çevrili,

called the medina, nestled in a river valley.

nehir vadisine sokulmuş, medine dedikleri ortaçağ şehri olmasıdır.

The entire city is a UNESCO World Heritage Site.

Tüm şehir UNESCO Dünya Mirası Sit Alanı kapsamındadır.

Since the 1950s, as the population of the medina grew,

1950'lerden beri, medine nufüsunun yükselmesiyle

basic urban infrastructure

yeşil alan ve kanalizasyon gibi

such as green open spaces and sewage

temel şehirsel altyapı işleri

quickly changed and got highly stressed.

çabucak değişti ve oldukça zorluk getirdi.

One of the biggest casualties of the situation

Bu durumun en büyük zayiatlarından biri

was the Fez River, which bisects the medina in its middle

medineyi ortadan ikiye ayıran

and has been considered for many centuries

ve yüzyıllar boyu şehrin ruhu sayılan

as the city's very soul.

Fes Nehri'nde oldu.

In fact, one can witness the presence

Gerçekten nehrin çok kapsamlı bir kanalı olduğuna

of the river's extensive water network

tüm şehir boyunca özel ve kamusal

all throughout the city,

çeşmeler gibi yerlerde

in places such as private and public fountains.

şahit olabilirsiniz.

Unfortunately, because of the pollution of the river,

Maalesef, nehrin kirliliğinden dolayı

it has been covered little by little

nehir 1952'den itibaren yavaş yavaş

by concrete slabs since 1952.

beton levhalarla kapatıldı.

This process of erasure was coupled

Bu kazı işlemine makineler

with the destruction of many houses

medinenin bağlantısı olan

along the river banks

dar yaya geçitlerine girebilsin diye

to be able to make machineries

nehir kenarlarındaki

enter the narrow pedestrian network of the medina.

birçok evin yıkımı da dahil oldu.

Those urban voids quickly became illegal parking

Bu şehirsel boşluklar çabucak yasadışı parketme

or trash yards.

ya da çöp alanı haline geldi.

Actually, the state of the river

Aslında nehrin medineye girmeden önceki konumu

before entering the medina is pretty healthy.

oldukça sağlıklı durumda.

Then pollution takes its toll,

Ondan sonra kirlilik çanları çalmaya başlıyor,

mainly due to untreated sewage

esas olarak arıtılmamış kanalizasyon ve uçaklardan gelen,

and chemical dumping from crafts such as tanning.

sepicilikte olduğu gibi kimyasal atık boşaltımından kaynaklı şekilde.

At some point, I couldn't bear

Belli bir yerden sonra,

the desecration of the river,

şehrimin böylesine önemli bir parçası olan nehire

such an important part of my city,

yapılan saygısızlığa dayanamadım

and I decided to take action,

ve harekete geçmeye karar verdim,

especially after I heard that the city

özellikle de şehirde belli bir miktar bağış alındığını

received a grant to divert sewage water

ve bunun karşılığında kanalizasyon suyunun rotasının

and to treat it.

çevrilip arıtıldığını duyduktan sonra.

With clean water, suddenly

Temiz suyla birlikte,

the uncovering of the river became possible,

hem şansımızın yardımı, hem de birçok girişimden sonra

and with luck and actually a lot of pushing,

su gözle görülebilir bir hale geldi,

my partner Takako Tajima and I

ortağım Takako Tajima ve ben

were commissioned by the city to work with a team of engineers

mühendis ekipleriyle beraber nehrin ortaya çıkışını sağlamak için

to uncover the river.

görevlendirildik.

However, we were sneaky,

Bununla birlikte biraz sinsiydik

and we proposed more:

ve biz daha fazlasını önerdik:

to convert riverbanks into pedestrian pathways,

nehir kenarlarını yaya yoluna çevirecek,

and then to connect these pathways

ardından bu yaya yollarını tekrar

back to the city fabric,

şehrin dokusuyla birleştirecektik

and finally to convert the urban voids

ve sonunda nehir kenarı boyunca

along the riverbanks into public spaces

buraları kentsel boşluklara dönüştererek kamusal alanlar yaratacaktık,

that are lacking in the Medina of Fez.

Fes Medine'sinde bu tip eksiklikler var.

I will show you briefly now

Size şimdi kısaca bu kamusal alanlardan

two of these public spaces.

iki tanesini göstereceğim.

The first one is the Rcif Plaza,

Birincisi Rcif Plaza,

which sits actually right on top of the river,

gerçekte nehrin sağ tarafında bulunan ve

which you can see here in dotted lines.

burada noktalı doğruda görebildiğiniz yer.

This plaza used to be a chaotic transportation hub

Bu plaza eskiden dünyanın en büyük yaya yolu bağlantılarına sahip olan

that actually compromised the urban integrity

medinenin şehirsel bütünlüğü açısından

of the medina, that has the largest

ciddi bir tehlike olan, karmakarışık bir

pedestrian network in the world.

nakliye merkeziydi.

And right beyond the historic bridge that you can see here,

Ayrıca burada görebileceğiniz üzere tarihi köprünün ötesinde,

right next to the plaza,

plazanın hemen yanında,

you can see that the river looked like

nehir size sanki bir çöp nehriymiş

a river of trash.

gibi görünebilir.

Instead, what we proposed is to make

Bunun yerine, bizim önerdiğimiz şey

the plaza entirely pedestrian,

plazayı tümüyle yaya yolu yapmak,

to cover it with recycled leather canopies,

burayı geri dönüşümlü deri tentelerle örtmek

and to connect it to the banks of the river.

ve bunu nehir kıyısına bağlamaktı.

The second site of intervention

İkinci müdahele yeri

is also an urban void along the river banks,

nehir kıyılarındaki şehirsel boşluklardı

and it used to be an illegal parking,

ve bu alanlar eskiden yasadışı park yeriydi,

and we proposed to transform it

biz de burayı medinenin ilk oyun alanı olarak

into the first playground in the medina.

çevirmeyi önerdik.

The playground is constructed using recycled tires

Oyun alanı geri dönüşümlü tekerlekler

and also is coupled with a constructed wetland

ve ayrıca inşa edilen sulak alanlarla birleştirildi

that not only cleans the water of the river

ki bu alanlar sadece nehrin suyunu temizlemez,

but also retains it when floods occur.

aynı zamanda sel baskınlarından da korur.

As the project progressed and received several design awards,

Projenin gelişim gösterdiği ve birçok tasarım ödülleri aldığı zamanlarda

new stakeholders intervened

yeni paydaşlar araya girdi

and changed the project goals and design.

ve projenin hedeflerini ve tasarımını değiştirdi.

The only way for us to be able to bring

Bizim için tek yol, projedeki önceki esas

the main goals of the project ahead

hedeflerimizden vazgeçip,

was for us to do something very unusual

mimarların pek yapmadıkları,

that usually architects don't do.

olağandışı bir şey yapmaktı.

It was for us to take our design ego

Bu bizim için egolarımızı

and our sense of authorship

ve yazarlık anlayışımızı

and put it in the backseat

arka koltuğa koymak

and to focus mainly on being activists

ve esas aktivist olma sebebimize odaklanıp,

and on trying to coalesce

tüm paydaşların gündemiyle

all of the agendas of stakeholders

bunu kaynaştırmayı deneyerek

and focus on the main goals of the project:

projenin esas amacına odaklanmayı sağlamak anlamına geliyordu:

that is, to uncover the river, treat its water,

Bu, nehri ortaya çıkarma, suyunu arıtma,

and provide public spaces for all.

ve kamusal alanların herkes için olduğunu kanıtlamaktı.

We were actually very lucky,

Biz aslında çok şanslıydık

and many of those goals happened

ve birçok hedef gerçekleşti

or are in the process of happening.

ya da şu anda gerçekleşmekte.

Like, you can see here in the Rcif Plaza.

Örneğin, burada Rcif Plaza'yı görebilirsiniz.

This is how it looked like about six years ago.

Bu altı yıl önceki görünüşü.

This is how it looks like today.

Bu da bugünkü görünüşü.

It's still under construction,

Plaza hâlâ inşaat halinde

but actually it is heavily used

ama fiilen ağırlıklı olarak

by the local population.

yerel halk tarafından kullanıldı.

And finally, this is how the Rcif Plaza will look like

Son olarak bu da Rcif Plaza'nın

when the project is completed.

proje bittiği zamanki görüntüsü olacak.

This is the river, covered, used as a trash yard.

Bu nehir eskiden boylu boyunca çöple kaplıydı.

Then after many years of work,

Bunun üzerine çalışmayla geçen birçok seneden sonra,

the river with clean water, uncovered.

nehir temiz suyla, ortaya çıkmış bir şekilde.

And finally, you can see here the river

Son olarak burada görebileceğiniz üzere

when the project will be completed.

proje bittiği zaman nehir bu hale gelecek.

So for sure, the Fez River Rehabilitation

Elbette ki Fes Nehri Onarım Projesi

will keep on changing and adapting

şehrin sosyopolitik tabiatındaki değişiklikleri

to the sociopolitical landscape of the city,

ve adaptasyonu koruyacak

but we strongly believe that by reimagining

fakat şuna şiddetle inanıyoruz ki görevi ve

the role and the agency of the architect,

mimarlık kurumunu yeniden düşleyerek,

we have set up the core idea of the project into motion;

projenin temel fikrini kurup harekete geçirmeliyiz;

that is, to transform the river from sewage

Bu, nehirleri lağım suyundan kurtarıp

to public space for all,

herkes için kamusal alanlara dönüştürmek,

thereby making sure that the city of Fez

böylece Fes'in mumyalanmış mirastan ziyade

will remain a living city for its inhabitants

kendi halkı için yaşanabilir bir şehir olmasını

rather than a mummified heritage.

sağlamak olacaktır.

Thank you very much.

Çok teşekkür ederim.

(Applause)

(Alkış)