Hendrik Poinar: Bring back the woolly mammoth!

Hendrik Poinar: Tüylü Mamutu geri getirelim!

Translator: Joseph Geni Reviewer: Morton Bast

Çeviri: Mehmet Yarkın Ergin Gözden geçirme: Firat S.

When I was a young boy,

Ben küçük bir çocukken,

I used to gaze through the microscope of my father

babamın mikroskobundan, reçine içine

at the insects in amber that he kept in the house.

hapsettiği fosilleşmiş böceklere bakardım evde

And they were remarkably well preserved,

ve kayda değer şekilde korunmuşlardı.

morphologically just phenomenal.

Şekilleri özellikle olağanüstüydü.

And we used to imagine that someday,

Biz de hayal ederdik, belki

they would actually come to life

bir gün hayata geri dönerler

and they would crawl out of the resin,

ve o reçineden sürünerek çıkıp,

and, if they could, they would fly away.

yapabiliyorlarsa, uçup giderler.

If you had asked me 10 years ago whether or not

Bana 10 yıl önce, nesli tükenmiş hayvanların

we would ever be able to sequence the genome of extinct animals,

genom dizilimini çıkarabilir miyiz diye sorsaydınız,

I would have told you, it's unlikely.

Size, pek olası değil, derdim.

If you had asked whether or not we would actually be able

Eğer nesli tükenmiş türleri tekrar hayata

to revive an extinct species,

döndürebilir miyiz diye sorsaydınız,

I would have said, pipe dream.

Boş hayal, derdim.

But I'm actually standing here today, amazingly,

Ama aslında bugün burada, olağanüstü bir şekilde,

to tell you that not only is the sequencing

size hem nesli tükenmiş genomların diziliminin

of extinct genomes a possibility, actually a modern-day reality,

bir olasılık olmadığını, günümüzde bunu yapabildiğimizi

but the revival of an extinct species is actually within reach,

hem de nesli tükenmiş türleri hayata döndürmenin mümküne çok yakın olduğunu söylemek için burdayım

maybe not from the insects in amber --

Belki reçine içindeki böcekleri değil

in fact, this mosquito was actually used

hatta, bu sivrsinek "Jurassic Park" için

for the inspiration for "Jurassic Park" —

bir ilham kaynağıydı,

but from woolly mammoths, the well preserved remains

ama tüylü mamutları, sürekli buzullarda düzgünce

of woolly mammoths in the permafrost.

korunmuş tüylü mamut kalıntılarından yardım alarak yapabiliriz.

Woollies are a particularly interesting,

Tüylü Mamutlar özellikle Buz Devrinin

quintessential image of the Ice Age.

ilginç, esaslı görüntülerindendir.

They were large. They were hairy.

Büyüklerdi, kıllılardı.

They had large tusks, and we seem to have

Koca dişleri vardı ve bizlerle arasında derin bir

a very deep connection with them, like we do with elephants.

bağ varmış gibi görünüyor, fillerle de olduğu gibi.

Maybe it's because elephants share

Belki de fillerle bir sürü

many things in common with us.

ortak şeyi paylaştığımızdandır.

They bury their dead. They educate the next of kin.

Onlar da ölülerini gömüyor, bir sonraki nesli eğitiyor.

They have social knits that are very close.

Çok yakın sosyal bağları var.

Or maybe it's actually because we're bound by deep time,

Ya da belki de zamanın derinliklerinden bağlanmışızdır,

because elephants, like us, share their origins in Africa

çünkü filler de bizim gibi Afrika'dan geliyor,

some seven million years ago,

7 milyon yıl kadar öncesinden.

and as habitats changed and environments changed,

Yaşam alanları ve çevre değiştikçe

we actually, like the elephants, migrated out

biz de, tıpkı filler gibi, göç ettik.

into Europe and Asia.

Avrupa ve Asya'ya.

So the first large mammoth that appears on the scene

İşte karşımıza çıkan ilk büyük mamut

is meridionalis, which was standing four meters tall

meridionalis, 4 metre uzunluğunda

weighing about 10 tons, and was a woodland-adapted species

yaklaşık 10 ton ağırlığında ve ağaçlık alanlara ayak uydurabilen bir tür

and spread from Western Europe clear across Central Asia,

ve Batı Avrupa'dan Orta Asya'ya kadar yayılmışlar,

across the Bering land bridge

Beringia'yı da geçip

and into parts of North America.

Kuzey Amerika'nın bazı kısımlarına kadar.

And then, again, as climate changed as it always does,

Sonra, yine, iklim hep yaptığı gibi değişince

and new habitats opened up,

ve yeni yaşam alanları ortaya çıkınca

we had the arrival of a steppe-adapted species

Orta Asya'da bozkıra ayak uydurabilen bir türle karşılaşıyoruz.

called trogontherii in Central Asia

bir türle karşılaşıyoruz, adı trogontherii.

pushing meridionalis out into Western Europe.

Bunlar meridionalis'leri Batı Avrupa'ya doğru ittiler.

And the open grassland savannas of North America

Böylece Kuzey Amerika'nın geniş otlak savan bölgesi açıldı

opened up, leading to the Columbian mammoth,

ve Kolumbiya Mamut'u ortaya çıktı.

a large, hairless species in North America.

Büyük, tüysüz bir tür.

And it was really only about 500,000 years later

Ve sadece 500.000 yıl kadar sonra

that we had the arrival of the woolly,

Tüylü Mamut ortaya çıktı

the one that we all know and love so much,

hepimizin bilip sevdiği o tür.

spreading from an East Beringian point of origin

Bering'in Doğusu'ndan başlayıp

across Central Asia, again pushing the trogontherii

Orta Asya'ya geçtiler ve yine trogontherii'leri

out through Central Europe,

Orta Avrupa'ya doğru ittiler.

and over hundreds of thousands of years

Ve yüz bin yıllar boyunca,

migrating back and forth across the Bering land bridge

Buzul Çağı'nın zirve noktasında

during times of glacial peaks

Bering arasında ileri geri göç edip durdular

and coming into direct contact

ve Güney'de yaşayan Kolombiyalı akrabalarıyla

with the Columbian relatives living in the south,

doğrudan temasta bulundular.

and there they survive over hundreds of thousands of years

Ve orada yüz binlerce yıl, travmatik iklim değişmeleri sırasında

during traumatic climatic shifts.

hayatta kaldılar.

So there's a highly plastic animal dealing with great transitions

Yani burada, havadaki sıcaklık ve çevredeki devasa değişimlerle

in temperature and environment, and doing very, very well.

çok iyi adapte olabilen bir hayvan var.

And there they survive on the mainland until about 10,000 years ago,

Ve bunlar anakarada yaklaşık 10.000 yıl öncesine kadar hayatta kalıyorlar.

and actually, surprisingly, on the small islands off of Siberia

Aslında, şaşırtıcı bir şekilde, Sibirya'daki küçük adalarda

and Alaska until about 3,000 years ago.

ve Alaska'da, 3000 yıl kadar öncesine kadar hayatta kalıyorlar.

So Egyptians are building pyramids

Yani Mısırlılar piramitlerin inşaatındayken

and woollies are still living on islands.

Tüylüler hala adalarda yaşıyor

And then they disappear.

ve sonra birden yok oluyorlar.

Like 99 percent of all the animals that have once lived,

Yaşamış hayvanların %99'u gibi onların da

they go extinct, likely due to a warming climate

nesli tükeniyor, büyük ihtimalle ısınan iklim

and fast-encroaching dense forests

ve kuzeye doğru hızlıca çoğalan

that are migrating north,

yoğun ormanlar yüzünden.

and also, as the late, great Paul Martin once put it,

Paul Martin'in de dediği gibi

probably Pleistocene overkill,

muhtemelen Pleistosen çağındaki aşırı avlanma yüzünden,

so the large game hunters that took them down.

yani daha büyük avcılar onları avladı.

Fortunately, we find millions of their remains

Şanslıyız ki, milyonlarca mamut kalıntısı

strewn across the permafrost buried deep

Siberya ve Alaska'daki sürekli buzulların içine gömülmüş durumda

in Siberia and Alaska, and we can actually go up there

ve aslında resmen oraya gidip,

and actually take them out.

bu kalıntıları çıkartabiliriz.

And the preservation is, again,

Muhafaza derecesi, yine,

like those insects in [amber], phenomenal.

o reçinedeki böcekler gibi, olağanüstü.

So you have teeth, bones with blood

İşte dişler var, kemikli kanlar var

which look like blood, you have hair,

ki kana benziyorlar, kıllar var

and you have intact carcasses or heads

ve hiç zarar görmemiş cesetler ve hala içlerinde

which still have brains in them.

beyin olan başlar var.

So the preservation and the survival of DNA

DNA'nın muhafazası ve hayatta kalması

depends on many factors, and I have to admit,

bir sürü etkene dayanıyor ve itiraf etmeliyim ki

most of which we still don't quite understand,

çoğunu henüz tam kavrayabilmiş değiliz.

but depending upon when an organism dies

Ama bir organizmanın ne zaman öldüğü,

and how quickly he's buried, the depth of that burial,

ne kadar çabuk gömüldüğü ve gömünün derinliği,

the constancy of the temperature of that burial environment,

gömünün bulunduğu çevredeki sıcaklığın devamlılığı

will ultimately dictate how long DNA will survive

coğrafik süre zarflarında, DNA'nın ne kadar süre

over geologically meaningful time frames.

hayatta kalacağına karar veren faktörler.

And it's probably surprising to many of you

Muhtemelen, bu odada oturan çoğunuza

sitting in this room that it's not the time that matters,

şaşırtıcı gelecektir ki, önemli olan geçen zaman

it's not the length of preservation,

ya da muhafazanın uzunluğu değil.

it's the consistency of the temperature of that preservation that matters most.

Önemli olan muhafazanın yapıldığı sıcaklıktaki devamlılık.

So if we were to go deep now within the bones

Şimdi fosilleşme sürecinden başarıyla çıkmış diş

and the teeth that actually survived the fossilization process,

ve kemiklerin içine baksaydık, histon proteinlerinin etrafına

the DNA which was once intact, tightly wrapped

sıkıca bağlanmış bir zamanlar bozulmamış DNA'nın,

around histone proteins, is now under attack

yaşamı boyunca mamutlarla simbiyotik olarak

by the bacteria that lived symbiotically with the mammoth

yaşamış bakteriler tarafından saldırı

for years during its lifetime.

altında olduğunu görürdük.

So those bacteria, along with the environmental bacteria,

İşte bu bakteriler, su, oksijen ve diğer çevresel

free water and oxygen, actually break apart the DNA

bakterilerle beraber, DNA'yı daha da küçük parçalara

into smaller and smaller and smaller DNA fragments,

ayırmaya çalışıyor. Ta ki tüm parçalar

until all you have are fragments that range

10 baz çifti ya da en iyi ihtimalle

from 10 base pairs to, in the best case scenarios,

bir kaç yüz baz çifti uzunluğunda

a few hundred base pairs in length.

kalana kadar.

So most fossils out there in the fossil record

Yani fosil kayıtlarındaki çoğu fosil,

are actually completely devoid of all organic signatures.

tüm organik kalıntılardan tamamen mahrumlar.

But a few of them actually have DNA fragments

Ama birkaçı aslında sahiden DNA parçaları

that survive for thousands,

barındırıyor. Binlerce,

even a few millions of years in time.

hatta milyonlarca yıl hayatta kalmış parçalar.

And using state-of-the-art clean room technology,

Günümüzün en iyi temiz oda teknolojisi ile

we've devised ways that we can actually pull these DNAs

bu DNA'ları, arasında bulunduğu tüm çerçöpün içinden

away from all the rest of the gunk in there,

çekip çıkarmanın yolllarını bulduk.

and it's not surprising to any of you sitting in the room

Ve bu odada oturan sizlere şaşırtıcı gelmeyecektir ki

that if I take a mammoth bone or a tooth

eğer bir mamutun kemiğini ya da dişini alırsam,

and I extract its DNA that I'll get mammoth DNA,

ve DNA'sını çıkartırsam, mamut DNA'sı elde ederim.

but I'll also get all the bacteria that once lived with the mammoth,

Ama aynı zamanda o mamutla beraber yaşamış bakterileri de elde ederim.

and, more complicated, I'll get all the DNA

ve, daha da karışığı, o çevrede hayatta kalmış

that survived in that environment with it,

bütün DNA'yı elde ederim.

so the bacteria, the fungi, and so on and so forth.

Böylece bakteriler, mantarlar, vesaire.

Not surprising then again that a mammoth

Gene şaşırtıcı değildir ki, sürekli buzullarda

preserved in the permafrost will have something

muhafaza edilmiş bir mamuttan alınmış DNA'nın

on the order of 50 percent of its DNA being mammoth,

%50'si kendinin olacaktır, mamut DNA'sı yani,

whereas something like the Columbian mammoth,

ama sıcak çevrelerde yaşamış ve sıcak bir yerde gömülmüş

living in a temperature and buried in a temperate environment

Kolumbiya Mamutlarından alınmış DNA'nın sadece

over its laying-in will only have 3 to 10 percent endogenous.

%3-10 arası mamutun kendisine ait olacaktır.

But we've come up with very clever ways

Ama mamut DNA'sını mamut-olmayan DNA'dan

that we can actually discriminate, capture and discriminate,

ayırt edebilmek, yani aradan ayıklayıp ayırt edebilmek için

the mammoth from the non-mammoth DNA,

çok akıllıca yollar keşfettik.

and with the advances in high-throughput sequencing,

Ve dizilim teknolojisindeki gelişmelerle beraber

we can actually pull out and bioinformatically

küçük mamut parçalarını çıkarıp

re-jig all these small mammoth fragments

bioinformatik bir şekilde ayarlarını değiştirebiliyoruz

and place them onto a backbone

ve Asyalı ya da Afrikalı fillerin

of an Asian or African elephant chromosome.

omurgalarındaki kromozomlara yerleştirebiliyoruz.

And so by doing that, we can actually get all the little points

Ve böyle yaparak, sahiden bir mamut ve Asya Fili arasındaki

that discriminate between a mammoth and an Asian elephant,

farkları ayırt eden küçük noktaları elde edebiliyoruz.

and what do we know, then, about a mammoth?

peki o zaman bir mamut hakkında neler biliyoruz?

Well, the mammoth genome is almost at full completion,

Mamutların genomu neredeyse tamamlanmış durumda

and we know that it's actually really big. It's mammoth.

ve biliyoruz ki gerçekten oldukça büyük. Sonuçta mamut yani.

So a hominid genome is about three billion base pairs,

Yani bir Hominid'in genomu yaklaşık 3 milyar baz çiftinden oluşur

but an elephant and mammoth genome

ama bir fil ya da mamut genomu

is about two billion base pairs larger, and most of that

2 milyar baz çifti fazladır, ve çoğu

is composed of small, repetitive DNAs

küçük, tekrar eden DNA'lardan oluşur.

that make it very difficult to actually re-jig the entire structure of the genome.

Bu genomun tüm yapısını tekrar ayarlamayı fazlaca zorlaştırıyor.

So having this information allows us to answer

Böylece, bu bilgiye sahip olmak bize mamutlar

one of the interesting relationship questions

ve bazı yaşayan akrabaları arasındaki ilişkileri hakkında

between mammoths and their living relatives,

ilginç bir soruyu cevaplamamızı sağlıyor

the African and the Asian elephant,

Afrika ve Asya fili,

all of which shared an ancestor seven million years ago,

ikisi de 7 milyar yıl önce aynı atadan geldi,

but the genome of the mammoth shows it to share

ama bir mamut genomu bize gösteriyor ki

a most recent common ancestor with Asian elephants

Asya filiyle daha yakın bir ortak atadan geliyorlar

about six million years ago,

yaklaşık 6 milyar yıl önce.

so slightly closer to the Asian elephant.

Yani Asya filine biraz daha yakın.

With advances in ancient DNA technology,

DNA teknolojisindeki gelişmelerle beraber

we can actually now start to begin to sequence

artık soyları tükenmiş diğer mamut formlarının da

the genomes of those other extinct mammoth forms that I mentioned,

genom dizilimine başlayabiliriz.

and I just wanted to talk about two of them,

Sadece iki türden bahsetmek istiyorum

the woolly and the Columbian mammoth,

Tüylü, ve Kolombiya Mamutu.

both of which were living very close to each other

Buzul Çağının zirvesinde İkisi de birbirlerine

during glacial peaks,

çok yakın yaşıyorlardı.

so when the glaciers were massive in North America,

Dolayısıyla buzullar Kuzey Amerika'da hüküm sürerken

the woollies were pushed into these subglacial ecotones,

Tüylüler alt-buzul ekotonlarına doğru itildiler

and came into contact with the relatives living to the south,

ve güneyde yaşayan akrabalarıyla karşılaştılar.

and there they shared refugia,

ve orada bir sığınak paylaştılar

and a little bit more than the refugia, it turns out.

ve görünüşe bakılırsa, sığınaktan daha da fazlasını paylaşmışlar meğer.

It looks like they were interbreeding.

Türler arası üremeye başlamışlar.

And that this is not an uncommon feature

Ve bu Hortumlular gurubunda pek rastlanmadık

in Proboscideans, because it turns out

bir özellik değil, çünkü ortaya çıktı ki

that large savanna male elephants will outcompete

büyük savan erkek filler, daha küçük orman fillerini

the smaller forest elephants for their females.

dişi yarışında geride bırakıyorlar ve kazanıyorlar.

So large, hairless Columbians

Dolayısıyla büyük, tüysüz Kolombiyalılar

outcompeting the smaller male woollies.

küçük erkek tüylüleri yarış dışı bıraktı.

It reminds me a bit of high school, unfortunately.

Lise yıllarını hatırlatıyor bana biraz, ne yazık ki.

(Laughter)

(Gülüşmeler)

So this is not trivial, given the idea that we want

Öyleyse bu sıradan bir şey değil, tabi soyu tükenmiş

to revive extinct species, because it turns out

türleri geri döndürmek istediğimizi varsayarsak. Çünkü

that an African and an Asian elephant

öyle görünüyor ki Afrika ve Asya fili

can actually interbreed and have live young,

aralarında çiftleşebiliyor

and this has actually occurred by accident in a zoo

ve bu olay gerçekten kazara gerçekleşti, bir hayvanat bahçesinde,

in Chester, U.K., in 1978.

Chester, Birleşik Krallık'ta, 1978'te.

So that means that we can actually take Asian elephant chromosomes,

Bu şu anlama geliyor ki gerçekten Asya fili kromozomlarını alıp

modify them into all those positions we've actually now

onları mamut genomunda bulduğumuzu pozisyonlarına

been able to discriminate with the mammoth genome,

göre modifiye edersek.

we can put that into an enucleated cell,

elimizdekileri çekirdeği temizlenmiş bir hücreye koyarsak

differentiate that into a stem cell,

ve bunu bir kök hücreye çevirirsek

subsequently differentiate that maybe into a sperm,

ve bunu da bir sperme çevirebilirsek

artificially inseminate an Asian elephant egg,

yapay olarak bir Asya fili yumurtasını döllersek

and over a long and arduous procedure,

uzun ve yorucu bir süreçten sonra

actually bring back something that looks like this.

işte buna benzeyen bir şeyi geri getirebiliriz.

Now, this wouldn't be an exact replica,

Şimdi bu birebir replika değil

because the short DNA fragments that I told you about

Çünkü size anlattığım kısa DNA parçaları

will prevent us from building the exact structure,

birebirini yapmamızı engelliyor.

but it would make something that looked and felt

Ama ortaya çıkan şey bir tüylü mamut gibi

very much like a woolly mammoth did.

görünür ve aynı onun gibi olurdu.

Now, when I bring up this with my friends,

Şimdi ben bunu arkadaşlarıma anlattığımda

we often talk about, well, where would you put it?

Şunun gibi şeyler diyorlar: e nereye koyacaksın ki?"

Where are you going to house a mammoth?

Bir mamutu nerde barındırabilirsin?

There's no climates or habitats suitable.

Uygun bir iklim ya da yaşam alanı yok.

Well, that's not actually the case.

Ama gerçekte olan bu değil.

It turns out that there are swaths of habitat

Ortaya çıktı ki kuzey Sibirya da ve Yukon'da

in the north of Siberia and Yukon

şerit şerit yaşam alanları var.

that actually could house a mammoth.

Ve gerçekten de bir mamutu barındırabilirler.

Remember, this was a highly plastic animal

Hatırlayın, bu oldukça uyum sağlayabilen bir hayvan.

that lived over tremendous climate variation.

Devasa iklim değişikliklerini atlatmış bir hayvan.

So this landscape would be easily able to house it,

O yüzden bu arazi onları kolayca ağırlayabilir

and I have to admit that there [is] a part of the child in me,

ve itiraf etmeliyim ki içimde küçük bir çocuk,

the boy in me, that would love to see

küçük oğlan, tekrar kuzeyde, sürekli buzulların

these majestic creatures walk across the permafrost

üzerinde yürüyen bu görkemli hayvanları görmeye

of the north once again, but I do have to admit

bayılırdı. Ama itiraf etmeliyim ki içimdeki

that part of the adult in me sometimes wonders

yetişkin kısım ise bazen, acaba yapmalı mıyız

whether or not we should.

diye merak etmiyor değil.

Thank you very much.

Çok teşekkür ederim.

(Applause)

(alkışlar)

Ryan Phelan: Don't go away.

Ryan Phelan: Dur gitme.

You've left us with a question.

Aklımızda soru işareti kaldı.

I'm sure everyone is asking this. When you say, "Should we?"

Eminim bunu herkes merak ediyordur. "Yapmalı mıyız?" dediğinde

it feels like you're reticent there,

sanki biraz ketum davranıyorsun gibi görünüyor

and yet you've given us a vision of it being so possible.

ama yine de bize bunların mümkün olduğunu gösterdin.

What's your reticence?

Sakladığın sır nedir?

Hendrik Poinar: I don't think it's reticence.

Hendrik Poinar: Bir sır sakladığımı düşünmüyorum.

I think it's just that we have to think very deeply

Sadece düşünüyorum ki hareketlerimizin doğuracağı sonuçları

about the implications, ramifications of our actions,

ve içerdiği imaları derince düşünmeliyiz,

and so as long as we have good, deep discussion

ve güzel, uzun tartışmalar olduğu sürece

like we're having now, I think

aynı bunun gibi, düşünüyorum ki

we can come to a very good solution as to why to do it.

bunu neden yapmamız gerektiğine dair çok iyi bir çözüm bulabiliriz.

But I just want to make sure that we spend time

Ama sadece başta, neden bunu yaptığımıza dair

thinking about why we're doing it first.

derince düşündüğümüze emin olmak istiyorum.

RP: Perfect. Perfect answer. Thank you very much, Hendrik.

RP: Mükemmel. Mükemmel bir cevap. Çok teşekkürler Hendrik.

HP: Thank you. (Applause)

HP: Teşekkürler. (Alkış)