Margaret Heffernan: The dangers of "willful blindness"

Margaret Heffernan: İstemli körlüğün tehlikeleri

Çeviri: Serap Çakıl Gözden geçirme: Yusuf Paşa ÖZDEDE

In the northwest corner of the United States,

Birleşik Devletler'in kuzeybatı köşesinde

right up near the Canadian border,

Kanada sınırının hemen yanında,

there's a little town called Libby, Montana,

Libby, Montana adında küçük bir kasaba var

and it's surrounded by pine trees and lakes

ve dört bir tarafı çam ağaçları, göller,

and just amazing wildlife

muhteşem yaban hayatı

and these enormous trees that scream up into the sky.

ve göğe doğru yükselen kocaman ağaçlar ile kaplıdır.

And in there is a little town called Libby,

Ve daha önce ziyaret ettiğim, biraz yalnız

which I visited, which feels kind of lonely,

ve biraz soyutlanmış hisseden

a little isolated.

Libby adında küçük bir kasaba var.

And in Libby, Montana, there's a rather unusual woman

Ve Libby, Montana'da, Gayla Benefield adında

named Gayla Benefield.

oldukça sıradışı bir kadın var.

She always felt a little bit of an outsider,

Rus kökenli bir kadın olarak,

although she's been there almost all her life,

neredeyse hayatı boyunca orada yaşamış

a woman of Russian extraction.

olmasına rağmen, her zaman biraz yabancı hissetti.

She told me when she went to school,

Bana anlattığına göre, okula giderken

she was the only girl who ever chose

mekanik çizim yapmak isteyen

to do mechanical drawing.

tek kız kendisiymiş.

Later in life, she got a job going house to house

Daha sonraki hayatında, evden eve giderek

reading utility meters -- gas meters, electricity meters.

çeşitli sayaçları okuyordu - gaz sayaçları, elektrik sayaçları, gibi.

And she was doing the work in the middle of the day,

Ve bu işi günün ortasında yapıyordu,

and one thing particularly caught her notice, which was,

ve dikkatini çeken özellikle bir şey şuydu,

in the middle of the day she met a lot of men

günün ortasında evde olan, orta yaşlı, geç orta yaşlı,

who were at home, middle aged, late middle aged,

bir sürü adamla karşılaştı, ve bunların bir çoğu

and a lot of them seemed to be on oxygen tanks.

oksijen tankına bağlıydı.

It struck her as strange.

Bu ona çok tuhaf geldi.

Then, a few years later, her father died at the age of 59,

Sonra, bir kaç yıl geçince, babası 59 yaşında öldü,

five days before he was due to receive his pension.

emeklilik ikramiyesini almasına beş gün kala.

He'd been a miner.

Bir madenciydi.

She thought he must just have been worn out by the work.

İşinden dolayı yıpranmış olmalı diye düşündü.

But then a few years later, her mother died,

Ancak bir kaç yıl sonra, annesi öldü,

and that seemed stranger still,

ve bu daha da tuhaf geldi,

because her mother came from a long line of people

çünkü annesi sonsuza dek yaşıyormuş gibi görünen

who just seemed to live forever.

bir aileden geliyordu.

In fact, Gayla's uncle is still alive to this day,

Aslında, Gayla'nın amcası hala yaşıyor,

and learning how to waltz.

ve vals yapmayı öğreniyor.

It didn't make sense that Gayla's mother

Gayla'nın annesinin bu kadar erken yaşta

should die so young.

ölmesi mantıklı gelmiyordu.

It was an anomaly, and she kept puzzling over anomalies.

Bu aykırı bir durumdu ve aykırı durumlar üzerinde düşünmeden edemiyordu.

And as she did, other ones came to mind.

Ve böyle düşündükçe, diğerleri aklına geldi.

She remembered, for example,

Örneğin, annesi bir bacağını kırdığında

when her mother had broken a leg and went into the hospital,

ve hastaneye gittiklerinde ve bir çok röntgen

and she had a lot of x-rays,

çekildiğini hatırlıyordu,

and two of them were leg x-rays, which made sense,

iki tanesi bacaklarının röntgeniydi, bu anlamlıydı,

but six of them were chest x-rays, which didn't.

ama altısı göğüs röntgeniydi, bu da anlamsızdı.

She puzzled and puzzled over every piece

Hayatının her parçası ve anne babasını

of her life and her parents' life,

hayatlarının her parçası üzerinde

trying to understand what she was seeing.

kafa patlattı, ne gördüğünü anlamaya çalıştı.

She thought about her town.

Yaşadığı kasaba hakkında düşündü.

The town had a vermiculite mine in it.

Kasabanın içinde bir vermikülit madeni vardı.

Vermiculite was used for soil conditioners,

Vermikülit toprak kondisyonlayıcı olarak,

to make plants grow faster and better.

bitkilerin daha hızlı ve iyi büyümesi için kullanılıyordu.

Vermiculite was used to insulate lofts,

Vermikülit çatı katlarının izolasyonu için

huge amounts of it put under the roof

kullanılıyordu, uzun Montana kışları

to keep houses warm during the long Montana winters.

boyunca evleri sıcak tutmak için büyük miktarlarda kullanılıyordu.

Vermiculite was in the playground.

Vermikülit çocuk parkındaydı.

It was in the football ground.

Futbol sahasındaydı.

It was in the skating rink.

Buz pateni alanındaydı.

What she didn't learn until she started working this problem

Bu sorunla ilgili çalışmaya başlayana kadar öğrenmediği ise

is vermiculite is a very toxic form of asbestos.

vermikülitin asbestosun çok toksik bir formu olduğuydu.

When she figured out the puzzle,

Bulmacayı çözdüğünde,

she started telling everyone she could

neler olduğunu anlatabildiği herkese

what had happened, what had been done to her parents

anlatmaya çalıştı, bunun anne ve babasına ne yaptığını

and to the people that she saw on oxygen tanks

ve öğleden sonraları evlerinde oksijen tanklarıyla

at home in the afternoons.

gördüğü insanlara ne yaptığını.

But she was really amazed.

Ama hayret içindeydi.

She thought, when everybody knows, they'll want to do something,

Herkes bildiğinde, bir şey yapmak isteyeceklerini düşünmüştü,

ama aslında kimse bilmek istemiyordu.

but actually nobody wanted to know.

In fact, she became so annoying

Aslında, komşularına, arkadaşlarına,

as she kept insisting on telling this story

topluluktaki diğer insanlara bu hikayeyi

to her neighbors, to her friends, to other people in the community,

anlatma konusunda ısrarlı davranınca sinir bozucu olmaya başladı,

bunun sonucunda bir kaç tanesi bir araya gelerek

that eventually a bunch of them got together

bir araba çıkartması yaptılar,

and they made a bumper sticker,

which they proudly displayed on their cars, which said,

bunun arabalarına gururla yapıştırdılar, şöyle yazıyordu,

"Yes, I'm from Libby, Montana,

'Evet, Libby, Montana'danım,

and no, I don't have asbestosis."

ve hayır, asbestozis değilim.'

But Gayla didn't stop. She kept doing research.

Ama Gayla durmadı. Araştırma yapmaya devam etti.

The advent of the Internet definitely helped her.

Internetin gelişmesi kesinlikle ona yardımcı oldu.

She talked to anybody she could.

Konuşabildiği herkesle konuştu.

She argued and argued, and finally she struck lucky

Tartıştı ve tartıştı ve neticede şans kapıyı çaldı,

when a researcher came through town

bir araştırmacı bölgedeki madenlerin

studying the history of mines in the area,

tarihi hakkında araştıma yapmak için

and she told him her story, and at first, of course,

kasabaya geldiğinde ona hikayesini anlattı ve en başında,

like everyone, he didn't believe her,

elbette, herkes gibi, ona inanmadı,

but he went back to Seattle and he did his own research

ama Seattle'a döndü ve kendi araştırmasını yaptı

ve haklı olduğunu anladı.

and he realized that she was right.

So now she had an ally.

Böylece artık bir müttefiği vardı.

Nevertheless, people still didn't want to know.

Yine de, insanlar hala bilmek istemiyorlardı.

They said things like, "Well, if it were really dangerous,

'Peki, eğer gerçekten tehlikeli olsaydı,

someone would have told us."

birileri bize söylerdi' gibi şeyler söylüyorlardı.

"If that's really why everyone was dying,

'Eğer gerçekten herkes bu yüzden ölüyorsa,

the doctors would have told us."

doktorlar bunu bize söylerdi.'

Some of the guys used to very heavy jobs said,

Çok ağır işlerde çalışanlardan bazıları

"I don't want to be a victim.

'Bir kurban olmak istemiyorum.

I can't possibly be a victim, and anyway,

Kesinlikle bir kurban olamam, ve zaten,

every industry has its accidents."

her endüstrinin kazaları olur.' diyorlardı.

But still Gayla went on, and finally she succeeded

Ama Gayla yine de devam etti, ve sonunda federal bir

in getting a federal agency to come to town

devlet dairesini kasabaya getirmeyi ve

and to screen the inhabitants of the town --

kasabada yaşayanları taratmayı başardı --

15,000 people -- and what they discovered

15 bin insan -- ve buldukları şey şuydu;

was that the town had a mortality rate

kasabanın ölüm oranı, ABD'deki

80 times higher than anywhere in the United States.

herhangi bir yerden 80 kat daha fazlaydı.

That was in 2002, and even at that moment,

Bu 2002'deydi, ve bu anda bile,

no one raised their hand to say, "Gayla,

kimse elini kaldırıp, 'Gayla, torunlarının

look in the playground where your grandchildren are playing.

oynadıkları oyun parkına baksana, vermikülitler

It's lined with vermiculite."

çevrilmiş.' demiyordu.

This wasn't ignorance.

Bu cehalet değildi.

It was willful blindness.

Bu istemli körlüktü.

Willful blindness is a legal concept which means,

İstemli körlük hukuki bir terim, eğer bilebileceğin

if there's information that you could know and you should know

ya da bilmen gereken bir bilgi varsa ama sen bir şekilde

but you somehow manage not to know,

bilmemeyi başarıyorsan, kanun

the law deems that you're willfully blind.

senin istemli bir şekilde kör olduğuna hükmediyor.

You have chosen not to know.

Bilmemeyi seçmiş oluyorsun.

There's a lot of willful blindness around these days.

Şu günlerde bir çok istemli körlük var.

You can see willful blindness in banks,

İstemli körlüğü bankalarda,

when thousands of people sold mortgages to people

binlerce insan onları ödeyemeyecek insanlara

who couldn't afford them.

ev kredisi verdiğinde görebilirsiniz.

You could see them in banks

Onları bankalarda kredi oranları

when interest rates were manipulated

manipüle edildiğinde ve orada olan

and everyone around knew what was going on,

herkesin neler olduğunu bildiğinde

but everyone studiously ignored it.

ama herkes titizlikle görmezden geldiğinde görebilirsiniz.

You can see willful blindness in the Catholic Church,

İstemli körlüğü Katolik Kilisesinde görebilirsiniz,

where decades of child abuse went ignored.

on yıllarca çocuk istismarına göz yumulur.

You could see willful blindness

İstemli körlüğü Irak Savaşı

in the run-up to the Iraq War.

tırmandığında görebilirsiniz.

Willful blindness exists on epic scales like those,

İstemli körlük bunun gibi epik ölçeklerde olabilir,

and it also exists on very small scales,

ve aynı zamanda çok küçük ölçeklerde olabilir,

in people's families, in people's homes and communities,

insanların ailelerinde, evlerinde ve topluluklarda,

and particularly in organizations and institutions.

ve özellikle organizasyonlar ve kurumlarda.

Companies that have been studied for willful blindness

İstemli körlükle ilgili çalışılan şirketlerde

can be asked questions like,

şuna benzer sorular sorulabilir,

"Are there issues at work

'İş yerinde insanların

that people are afraid to raise?"

konusunu açmaktan korktuğu konular var mı?

And when academics have done studies like this

Ve akademisyenler ABD'deki şirketlerde

of corporations in the United States,

bu tarz çalışmalar yaptıklarında dahi

what they find is 85 percent of people say yes.

insanların yüzde 85'inin evet dediğini bulmuşlar.

Eighty-five percent of people know there's a problem,

İnsanların yüzden seksen beşi bir sorun olduğunu biliyor,

but they won't say anything.

ama hiçbir şey söylemiyor.

And when I duplicated the research in Europe,

Ve bu çalışmayı Avrupa'da uyguladığımda,

asking all the same questions,

aynı soruları sorduğumda,

I found exactly the same number.

tam olarak aynı sayıya ulaştım.

Eighty-five percent. That's a lot of silence.

Yüzde seksen beş. Bu çok fazla sessizlik demek.

It's a lot of blindness.

Çok fazla körlük.

And what's really interesting is that when I go to companies in Switzerland,

Ve gerçekten ilginç olan, İsviçre'de şirketlere gittiğimde

'Bu sadece İsviçre'ye özgü bir sorun.' diyorlardı.

they tell me, "This is a uniquely Swiss problem."

And when I go to Germany, they say, "Oh yes, this is the German disease."

Ve Almanya'ya gittiğimde, 'Ah evet, bu Alman hastalığı.' diyorlardı.

And when I go to companies in England, they say,

Ve İnglitere'deki şirketlere gittiğimde, 'Ah evet, İngilizler

"Oh, yeah, the British are really bad at this."

bu işte gerçekten kötüler.' diyorlardı.

And the truth is, this is a human problem.

Ve gerçek şu ki, bu bir insan sorunu.

We're all, under certain circumstances, willfully blind.

Hepimiz, belli koşullar altında, istemli olarak körüzdür.

What the research shows is that some people are blind

Araştırmanın gösterdiği, bazılarının korkudan dolayı

out of fear. They're afraid of retaliation.

kör olduğu. Misillemeden korkuyorlar.

And some people are blind because they think, well,

Ve bazı insanlar kör çünkü, şey, bir şeyleri görmenin

seeing anything is just futile.

sadece anlamsız olduğunu düşünüyorlar.

Nothing's ever going to change.

Hiçbir şey değişmeyecek.

If we make a protest, if we protest against the Iraq War,

Eğer protesto edersek, eğer Irak Savaşını protesto edersek,

nothing changes, so why bother?

hiçbir şey değişmez, o zaman neden uğraşasın?

Better not to see this stuff at all.

Bu tarz şeyleri hiç görmemek daha iyi.

And the recurrent theme that I encounter all the time

Ve her zaman karşılaştığım tekrar eden tema

is people say, "Well, you know,

insanların 'Şey, biliyorsun,

the people who do see, they're whistleblowers,

gören insanlar, bunlar muhbirler, ve hepimiz

and we all know what happens to them."

onlara ne olduğunu biliyoruz' demesidir.

So there's this profound mythology around whistleblowers

Yani muhbirler etrafında bu derin mitoloji vardır,

which says, first of all, they're all crazy.

her şeyden önce, onların çılgın olduğunu söyler.

But what I've found going around the world

Ama tüm dünyayı gezerken ve muhbirlerle

and talking to whistleblowers is, actually,

konuşurken gördüğüm, aslında,

they're very loyal and quite often very conservative people.

çok sadık ve sıklıkla çok muhafazakar insanlar oldukları.

They're hugely dedicated to the institutions that they work for,

Kendilerini çalıştıkları kurumlara çok fazla adıyorlar,

and the reason that they speak up,

ve ortaya çıkıp konuşmalarının nedeni,

the reason they insist on seeing,

görmekte ısrar etmelerinin nedeni,

is because they care so much about the institution

kurumu çok fazla önemsemeleri ve kurumu

and want to keep it healthy.

sağlıklı tutmak istemeleri.

And the other thing that people often say

Ve insanların muhbirlerle ilgili

about whistleblowers is, "Well, there's no point,

sıklıkla söylediği diğer şey ise 'Hiç anlamı yok,

because you see what happens to them.

çünkü onlara ne olduğunu görüyorsun.

They are crushed.

Eziliyorlar.

Nobody would want to go through something like that."

Kimse böyle bir durumda olmak istemez.' oluyor.

And yet, when I talk to whistleblowers,

Ve yine de, muhbirlerle konuştuğunuzda,

the recurrent tone that I hear is pride.

tekrar eden bir şekilde duyduğum şey gurur.

I think of Joe Darby.

Joe Darby'i düşünüyorum.

We all remember the photographs of Abu Ghraib,

Hepimiz Abu Ghraib fotoğraflarını hatırlıyoruz,

which so shocked the world and showed the kind of war

Irak'ta ne tür bir savaşın sürdüğünü gösteren

that was being fought in Iraq.

ve dünyayı şok eden fotoğraflar.

But I wonder who remembers Joe Darby,

Ama bu fotoğrafları bulan ve teslim eden

the very obedient, good soldier

çok itaatkar, iyi asker Joe Darby'yi

who found those photographs and handed them in.

kim hatırlıyordur merak ediyorum.

And he said, "You know, I'm not the kind of guy

Ve şöyle demişti, 'İnsanları yüzüstü bırakan

to rat people out, but some things just cross the line.

türde bir insan değilim, ama bazı şeyler sınırı aştı.

Ignorance is bliss, they say,

Cehalet büyük mutluluktur, derler,

but you can't put up with things like this."

ama böyle bir şey bir kenara atamazsınız.'

I talked to Steve Bolsin, a British doctor,

Steve Bolsin ile konuştum, İngiliz bir doktor,

who fought for five years to draw attention

bebekleri öldüren tehlikeli bir cerraha

to a dangerous surgeon who was killing babies.

dikkat çekmek için beş yıl boyunca savaşan doktor.

And I asked him why he did it, and he said,

Ve ona neden yaptığını sördum, ve şöyle cevap verdi,

"Well, it was really my daughter who prompted me to do it.

'Şey, aslında beni harekete geçiren kızımdır.

She came up to me one night, and she just said,

Bir gece yanıma geldi ve şöyle dedi,

'Dad, you can't let the kids die.'"

'Baba çocukların ölmesine izin veremezsin.'

Or I think of Cynthia Thomas,

Ya da Cynthis Thomas aklıma geliyor,

a really loyal army daughter and army wife,

gerçekten sadık bir asker kızı ve eşi,

who, as she saw her friends and relations

Irak Savaşından dönen arkadaşlarını ve akrabalarını

coming back from the Iraq War, was so shocked

görüyor ve onların ruhsal durumundan ve askeriyenin

by their mental condition

bunu fark etmek ve

and the refusal of the military to recognize and acknowledge

travma sonrası stres sendromunu onaylamayı reddetmesinden

post-traumatic stress syndrome

dolayı şok oldu, öyle ki,

that she set up a cafe in the middle of a military town

askeri bir kasabanın orta yerinde bir onlara hukuki,

to give them legal, psychological and medical assistance.

psikolojik ve tıbbi yardım sunan bir kafe açtı.

And she said to me, she said, "You know, Margaret,

Ve bana şöyle dedi, 'Biliyor musun Margaret,

I always used to say I didn't know what I wanted to be

her zaman büyürken ne olacağımı bilemediğimi

when I grow up.

söyler dururdum.

But I've found myself in this cause,

Ama bu amaçta kendimi buldum,

and I'll never be the same."

ve asla aynı olamam artık.'

We all enjoy so many freedoms today,

Hepimiz bir çok özgürlüğün tadını çıkarıyoruz artık,

hard-won freedoms:

zorlukla kazanılan özgürlükler:

the freedom to write and publish without fear of censorship,

yazma ve sansür korkusu olmadan basma özgürlüğü,

a freedom that wasn't here the last time I came to Hungary;

en son Macaristan'a geldiğimde olmayan bir özgürlük;

a freedom to vote, which women in particular

oy kullanma özgürlüğü, özellikle kadınların

had to fight so hard for;

kazanmak için çok savaştığı;

the freedom for people of different ethnicities and cultures

farklı etnik ve kültürel geçmişi olan ve farklı cinsel eğilimi

and sexual orientation to live the way that they want.

olan insanların istedikleri şekilde yaşayabilme özgürlüğü.

But freedom doesn't exist if you don't use it,

Ama eğer kullanmazsanız özgürlük yoktur,

and what whistleblowers do,

ve muhbirlerin yaptığı,

and what people like Gayla Benefield do

ve Gayla Benefield gibi insanların yaptığı

is they use the freedom that they have.

sahip oldukları özgürlüğü kullanmalarıdır.

And what they're very prepared to do is recognize

Ve yapmaya hazır oldukları şey, evet, bir tartışma

that yes, this is going to be an argument,

olacağının ve evet, komşularımla

and yes I'm going to have a lot of rows

ve iş arkadaşlarımla ve arkadaşlarımla

with my neighbors and my colleagues and my friends,

kavgalar edeceğimin ama bu anlaşmazlıkta

but I'm going to become very good at this conflict.

çok iyi olacağımın farkında olmak.

I'm going to take on the naysayers,

Huysuzlarla uğraşacağım,

because they'll make my argument better and stronger.

çünkü benim görüşümü daha iyi ve daha güçlü kılıyorlar.

I can collaborate with my opponents

Yaptığım işte daha iyi olabilmek için

to become better at what I do.

muhaliflerimle iş birliği yapabilirim.

These are people of immense persistence,

Bu insanlar kör olmamak ve sessiz kalmamak için

incredible patience, and an absolute determination

muazzam bir inat, inanılmaz sabır ve kesin kararlılık

not to be blind and not to be silent.

gösteren insanlar.

When I went to Libby, Montana,

Libby, Montana'ya gittiğimde,

I visited the asbestosis clinic

Gayla Benefield'in hayata geçirdiği

that Gayla Benefield brought into being,

asbestozis kliniğini ziyarete gittim,

a place where at first some of the people

başlangıçta yardım isteyen

who wanted help and needed medical attention

ve tıbbi ilgiye ihtiyacı olan bazılarının

went in the back door

sırf onun haklı olduğunu

because they didn't want to acknowledge

kabul etmemek için

that she'd been right.

arka kapıdan girdiği bir yer.

I sat in a diner, and I watched

Bir lokantaya oturdum ve

as trucks drove up and down the highway,

kamyonlar otobandan gelip giderken izledim,

carting away the earth out of gardens

bahçelerden toprağı çıkarıp taşıyorlar

and replacing it with fresh, uncontaminated soil.

ve taze, kirlenmemiş toprakla değiştiriyorlardı.

I took my 12-year-old daughter with me,

12 yaşındaki kızımı benimle birlikte götürdüm,

because I really wanted her to meet Gayla.

çünkü gerçekten Gayla ile tanışmasını istiyordum.

And she said, "Why? What's the big deal?"

Ve şöyle dedi, 'Neden? Ne önemi var?'

I said, "She's not a movie star,

Dedim ki, 'O bir film yıldızı değil,

and she's not a celebrity, and she's not an expert,

ve ünlü biri de değil, ve bir uzman değil,

and Gayla's the first person who'd say

ve Gayla bir azize olmadığını söyleyecek

she's not a saint.

ilk kişi olacaktır.

The really important thing about Gayla

Gayla ile ilgili asıl önemli olan şey,

is she is ordinary.

sıradan olması.

She's like you, and she's like me.

Sizin gibi ve benim gibi.

She had freedom, and she was ready to use it."

Özgürlüğe sahipti ve bunu kullanmaya hazırdı.'

Thank you very much.

Çok teşekkürler.

(Applause)

(Alkışlar)