Erin McKean: The joy of lexicography

Erin McKean sözlüğü yeniden tanımlıyor

Çeviri: Mehmet Çelikbaş Gözden geçirme: Ferhat Işık

Now, have any of y'all ever looked up this word?

Pekala, aranızdan biri hiç şu kelimeye baktı mı?

You know, in a dictionary? (Laughter) Yeah, that's what I thought.

Bilirsiniz işte, bir sözlüğe baktı mı? (Kahkaha) Evet, ben de öyle düşünmüştüm.

How about this word?

Peki ya bu kelimeye?

Here, I'll show it to you.

Pekala, size ben göstereyim.

Lexicography: the practice of compiling dictionaries.

Sözlükbilim: Sözlük derleme uygulaması

Notice -- we're very specific -- that word "compile."

dikkat edin -- çok kesin ve açık -- '' derleme '' kelimesi.

The dictionary is not carved out of a piece of granite,

Sözlük bir granit kayasından,

out of a lump of rock. It's made up of lots of little bits.

bir yığın taştan oyularak yapılmaz. Bir sürü ufak parçadan oluşur.

It's little discrete --

Biraz kesiklidir.

that's spelled D-I-S-C-R-E-T-E -- bits.

F-A-R-K-L-I diye yazılır -- parçalar.

And those bits are words.

ve bu parçalar kelimelerdir.

Now one of the perks of being a lexicographer --

Bir sözlükbilimci olmanın avantajlarından biri de --

besides getting to come to TED -- is that you get to say really fun words,

TED'e gelmek fırsatının yanısıra -- çok eğlenceli kelimeler söyleyebilme yetisidir!

like lexicographical.

sözlüksel gibi.

Lexicographical has this great pattern:

Sözlüksel kelimesinin harika bir yapısı var:

it's called a double dactyl. And just by saying double dactyl,

çift vezin diye adlandırılır. Ve sadece çift vezin diyerek bile

I've sent the geek needle all the way into the red. (Laughter) (Applause)

inekliğin oltasını denizin dibine daldırdım. (Kahkaha) (Alkış)

But "lexicographical" is the same pattern as "higgledy-piggledy."

Ama ''sözlüksel' kelimesi "karman çorman" ile aynı yapıda.

Right? It's a fun word to say,

Değil mi? Söylemesi eğlenceli bir kelime,

and I get to say it a lot.

ve ben de çok söylüyorum.

Now, one of the non-perks of being a lexicographer

Pekala, bir sözlükbilimci olmanın dezavantajlarından biri ise

is that people don't usually have a kind of warm, fuzzy, snuggly image of the dictionary.

insanların genellikle sözlükler hakkında pek de hoş, şirin bir imaja sahip olmamalarıdır.

Right? Nobody hugs their dictionaries.

Öyle değil mi? Hiç kimse sözlüğünü kucaklamaz.

But what people really often think about the dictionary is, they think more like this.

Ancak insanların 'sözlük' deyince düşündükleri daha çok şöyle bir şeydir.

Just to let you know, I do not have a lexicographical whistle.

Bilginiz olsun diye söylüyorum, benim sözlüksel bir düdüğüm yok!

But people think that my job is to let the good words

Fakat insanlar yaptığım işin iyi kelimelerin o zor

make that difficult left-hand turn into the dictionary,

sola dönüşü sözlüğe doğru yapmalarını sağlamak

and keep the bad words out.

ve kötü kelimeleri sözlükten atmaktan ibaret olduğunu düşünüyorlar.

But the thing is, I don't want to be a traffic cop.

Ancak gerçek olan şu ki, ben bir trafik polisi olmak istemiyorum.

For one thing, I just do not do uniforms.

Bir kere benim bir üniformam yok.

And for another, deciding what words are good

ayrıca, hangi kelimelerin iyi

and what words are bad is actually not very easy.

ve hangilerinin kötü olduğuna karar vermek aslında hiç kolay değil.

And it's not very fun. And when parts of your job are not easy or fun,

Ve eğlenceli de değil. Ayrıca, eğer yapmanız gerekenler kolay veya eğlenceli değilse

you kind of look for an excuse not to do them.

onları yapmamak için bir şekilde bir bahane ararsınız.

So if I had to think of some kind of occupation

Bu yüzden, eğer mesleğime benzetecek bir meslek düşünecek olsaydım,

as a metaphor for my work, I would much rather be a fisherman.

herhalde "balıkçılığı" tercih ederdim.

I want to throw my big net into the deep, blue ocean of English

Kocaman ağımı İngilizce'nin derin ve mavi okyanusuna fırlatmak

and see what marvelous creatures I can drag up from the bottom.

ve dipten çekip çıkaracağım o mükemmel yaratıklara bakmak isterdim.

But why do people want me to direct traffic, when I would much rather go fishing?

O halde neden ben balık tutmak isterken insanlar benim trafiği yönetmemi istiyor?

Well, I blame the Queen.

Bana kalırsa suçlu Kraliçe.

Why do I blame the Queen?

Neden mi Kraliçe'yi suçluyorum?

Well, first of all, I blame the Queen because it's funny.

Herşeyden önce, Kraliçe'yi suçluyorum çünkü komik oluyor.

But secondly, I blame the Queen because

Fakat, aslında Kraliçe'yi suçluyorum çünkü

dictionaries have really not changed.

sözlükler gerçekten hiç değişmedi.

Our idea of what a dictionary is has not changed since her reign.

Aklımızdaki sözlüğün ne olduğu fikri onun saltanatından beri değişmedi.

The only thing that Queen Victoria would not be amused by in modern dictionaries

Kraliçe Victoria'nın modern sözlüklerde hoşuna gitmeyecek tek şey

is our inclusion of the F-word, which has happened

şu malum "S" ile başlayan kelimenin dahil edilmesidir; ki bu

in American dictionaries since 1965.

Amerikan sözlüklerinde 1965'ten beri yer almaktadır.

So, there's this guy, right? Victorian era.

Bir de şu adam var, değil mi? Victoria dönemi.

James Murray, first editor of the Oxford English Dictionary.

James Murray, Oxford İngilizce Sözlüğünün ilk editörü.

I do not have that hat. I wish I had that hat.

Bende o şapkadan yok. Keşke olsaydı...

So he's really responsible for a lot of

Bu yüzden bugün sözlüklerde modern diye düşündüklerimizin

what we consider modern in dictionaries today.

çoğundan gerçekten o sorumlu.

When a guy who looks like that, in that hat,

Eğer öyle görünen bir adam, o şapkayı takarken,

is the face of modernity, you have a problem.

modernliğin yüzüyse, bir probleminiz var demektir.

And so, James Murray could get a job on any dictionary today.

Ve evet, James Murray bugün herhangi bir sözlükte işe girebilirdi.

There'd be virtually no learning curve.

Esasında ortada hiçbir öğrenme eğrisi olmazdı.

And of course, a few of us are saying: okay, computers!

Ve tabi ki, bazılarımız şöyle diyor: tamam, bilgisayarlar!

Computers! What about computers?

Bilgisayarlar! Bilgisayarlar ne olacak?

The thing about computers is, I love computers.

Bilgisayarlara gelince, bilgisayarları severim.

I mean, I'm a huge geek, I love computers.

Yani, tam bir bilgi aşığıyım. Tabii ki bilgisayarları severim.

I would go on a hunger strike before I let them take away Google Book Search from me.

Sırf Google Kitap Arama motorunu benden almasınlar diye açlık grevine girerdim..

But computers don't do much else other than

Ama bilgisayarlar sözlük derleme sürecini

speed up the process of compiling dictionaries.

hızlandırmaktan çok da fazlasını yapmıyorlar.

They don't change the end result.

Sonucu değiştirmezler.

Because what a dictionary is,

Çünkü bir sözlüğü sözlük yapan onun

is it's Victorian design merged with a little bit of modern propulsion.

içine bir parça modernlik katılmış Victorian dizaynıdır.

It's steampunk. What we have is an electric velocipede.

Bu buharla çalışıyor! Bizdekiyse elektrikle çalışan üç tekerlekli bisiklet!

You know, we have Victorian design with an engine on it. That's all!

Bilirsiniz, bizimki motorlu bir Victorian stiliydi. Hepsi bu!

The design has not changed.

Tasarım hiç değişmedi.

And OK, what about online dictionaries, right?

Ve bakalım, peki ya online sözlükler?

Online dictionaries must be different.

Online sözlükler farklı olmalı.

This is the Oxford English Dictionary Online, one of the best online dictionaries.

Bu Oxford Online İngilizce Sözlüğü, en iyi online sözlüklerden biri.

This is my favorite word, by the way.

Bu da benim favori kelimem, bu arada.

Erinaceous: pertaining to the hedgehog family; of the nature of a hedgehog.

Erinaceous: Kirpi ailesine ait olan; kirpigillerden.

Very useful word. So, look at that.

Çok faydalı bir kelime. Peki, şuna bakın.

Online dictionaries right now are paper thrown up on a screen.

Şimdiki online sözlükler bir ekrana fırlatılmış kağıttan ibaret.

This is flat. Look how many links there are in the actual entry: two!

Bu düz. Elimizdeki girdide kaç tane link var bir bakalım: İki!

Right? Those little buttons,

Değil mi? O küçük butonlar,

I had them all expanded except for the date chart.

Tarih göstergesi hariç hepsini genişlettim.

So there's not very much going on here.

Yani burada pek de birşey yok.

There's not a lot of clickiness.

Tıklanacak pek bir şey yok.

And in fact, online dictionaries replicate

Ve aslında, online sözlükler aranabilirlik dışında

almost all the problems of print, except for searchability.

baskı sözlüklerin neredeyse tüm sorunlarını kopyalarlar.

And when you improve searchability,

Ve aranabilirliği geliştirdiğinizde, aslında

you actually take away the one advantage of print, which is serendipity.

baskı sözlüklerin bir avantajını da yok edersiniz ki, bu da mutlu tesadüflerdir.

Serendipity is when you find things you weren't looking for,

Aramadığınız şeyleri bulmaya mutlu tesadüf denir.

because finding what you are looking for is so damned difficult.

çünkü aradığınız şeyi bulmak oldukça zordur.

So -- (Laughter) (Applause) -- now, when you think about this,

Pekala -- (Gülüşmeler) (Alkış) -- şimdi, bunun hakkında düşünürseniz

what we have here is a ham butt problem.

elimizde olan bir tür domuz budu problemi.

Does everyone know the ham butt problem?

Herkes domuz budu problemi nedir biliyor mu?

Woman's making a ham for a big, family dinner.

Kadının büyük bir aile yemeği için domuz pişirmesi.

She goes to cut the butt off the ham and throw it away,

Domuzun budunu keser ve çöpe atar,

and she looks at this piece of ham and she's like,

ve o buda bakar ve şöyle der,

"This is a perfectly good piece of ham. Why am I throwing this away?"

''Bu mükemmel bir domuz eti parçası. Neden çöpe atıyorum ki?'''

She thought, "Well, my mom always did this."

ve şöyle düşünür, ''Annem hep böyle yapardı.''

So she calls up mom, and she says,

Sonra annesini arar ve sorar:

"Mom, why'd you cut the butt off the ham, when you're making a ham?"

''Anne, domuz pişirirken neden butunu kesip atıyordun?''

She says, "I don't know, my mom always did it!"

Annesi cevap verir, ''Bilmem, annem hep öyle yapardı!''

So they call grandma, and grandma says,

Bu kez büyükanneyi ararlar, ve büyükanne cevaplar:

"My pan was too small!" (Laughter)

''Tavam çok küçüktü!''

So, it's not that we have good words and bad words.

Yani, bu iyi ya da kötü kelimelerimiz olduğu anlamına gelmez.

We have a pan that's too small!

Çok küçük bir tavamız var!

You know, that ham butt is delicious! There's no reason to throw it away.

Bilirsiniz, domuz budu çok lezzetlidir! Çöpe atmak için hiçbir sebep yok.

The bad words -- see, when people think about a place

Kötü kelimeler -- bakın, insanlar bir yeri düşündüğünde

and they don't find a place on the map,

ve o yeri haritada bulamadıklarında

they think, "This map sucks!"

''Bu harita berbat!'' diye düşünürler.

When they find a nightspot or a bar, and it's not in the guidebook,

Rehberde olmayan bir bar ya da gecekulübü bulduklarında

they're like, "Ooh, this place must be cool! It's not in the guidebook."

''Burası çok güzel bir yer olmalı, çünkü rehberde yok!'' derler.

When they find a word that's not in the dictionary, they think,

Sözlükte olmayan bir kelime bulduklarındaysa, derler ki :

"This must be a bad word." Why? It's more likely to be a bad dictionary.

''Bu kötü bir kelime olmalı.'' Neden? O sözlüğün kötü bir sözlük olması daha muhtemel.

Why are you blaming the ham for being too big for the pan?

Neden tava için çok büyük olduğundan dolayı butu suçluyorsunuz?

So, you can't get a smaller ham.

Bu yüzden daha küçük bir buz alamazsınız.

The English language is as big as it is.

İngiliz dili oldukça geniş.

So, if you have a ham butt problem,

Bu yüzden, eğer bir domuz budu probleminiz varsa,

and you're thinking about the ham butt problem,

ve bu problem hakkında kafa yoruyorsanız,

the conclusion that it leads you to is inexorable and counterintuitive:

elde edeceğiniz sonuç acımasız ve mantıksızdır:

paper is the enemy of words.

kağıt kelimelerin düşmanıdır.

How can this be? I mean, I love books. I really love books.

Bu nasıl olabilir ki? Demek istediğim, kitapları severim, gerçekten.

Some of my best friends are books.

En yakın arkadaşlarımdan bazıları kitaplardır.

But the book is not the best shape for the dictionary.

Fakat bir sözlük için kitap en uygun form değildir.

Now they're going to think "Oh, boy.

Şimdi düşünecekler ki:''Amanın.

People are going to take away my beautiful, paper dictionaries?"

Benim o güzel kağıt sözlüklerimi elimden alacaklar mı?''

No. There will still be paper dictionaries.

Hayır. Kağıt sözlükler yine olacak.

When we had cars -- when cars became the dominant mode of transportation,

Arabalarımız olduğunda -- Arabalar en çok kullanılan ulaşım aracı haline geldiğinde,

we didn't round up all the horses and shoot them.

tüm atları toplayıp öldürmedik.

You know, there're still going to be paper dictionaries,

Yani, kağıt sözlükler hala olacak,

but it's not going to be the dominant dictionary.

fakat en çok tercih edilen sözlük tipi olmayacak.

The book-shaped dictionary is not going to be the only shape

Kitap şekli sözlüklerin sahip olduğu tek form olmayacak.

dictionaries come in. And it's not going to be

Ayrıca bu kitap şekli, sözlüklerin alacağı formlar için

the prototype for the shapes dictionaries come in.

bir prototip olmayacak.

So, think about it this way: if you've got an artificial constraint,

Şöyle düşünün: eğer yapay bir kısıtlamanız varsa,

artificial constraints lead to

yapay kısıtlamalar nedensiz ayrımlara

arbitrary distinctions and a skewed worldview.

ve çarpık bir dünya görüşüne yol açarlar.

What if biologists could only study animals

Ya biyologlar sadece insanlara "ayy" dedirten

that made people go, "Aww." Right?

hayvanları inceleselerdi. Değil mi?

What if we made aesthetic judgments about animals,

Ya hayvanlar hakkında estetik yargılarda bulunsaydık,

and only the ones we thought were cute were the ones that we could study?

ve sadece tatlı olduğunu düşündüklerimizi inceleyebilseydik?

We'd know a whole lot about charismatic megafauna,

Karizmatik megafauna hakkında çok şey bilirdik,

and not very much about much else.

ve geri kalan hakkında o kadar da değil.

And I think this is a problem.

Ve bence bu bir sorun.

I think we should study all the words,

Bence bütün kelimeler üzerinde çalışmalıyız,

because when you think about words, you can make beautiful expressions

çünkü kelimeler hakkında düşününce, çok basit parçalardan

from very humble parts.

güzel ifadeler oluşturabilirsiniz.

Lexicography is really more about material science.

Sözlükbilimi aslında daha çok materyal bilimidir.

We are studying the tolerances of the materials

Biz ifadenizin yapısını oluşturmak için kullandığınız

that you use to build the structure of your expression:

materyallerin hoşgörüsünü inceliyoruz.

your speeches and your writing. And then, often people say to me,

Mesela konuşmalarınızda ve ya yazdıklarınızda. İnsanlar bana sık sık:

"Well, OK, how do I know that this word is real?"

'Bir kelimenin gerçek olduğunu nasıl anlarım?' diye soruyorlar.

They think, "OK, if we think words are the tools

Şöyle düşünüyorlar:'' Kelimelerin düşüncelerimizin ifadelerini

that we use to build the expressions of our thoughts,

inşa etmede kullandığımız aletlerse,

how can you say that screwdrivers are better than hammers?

tornavidanın çekiçten daha iyi olduğunu nasıl söyleyebiliriz ki?

How can you say that a sledgehammer is better than a ball-peen hammer?"

Ya da balyozun sivri uçlu çekiçten daha iyi olduğunu nasıl söyleyebiliriz?

They're just the right tools for the job.

Hepsi de işe tam uygun olan aletler.''

And so people say to me, "How do I know if a word is real?"

Bu yüzden insanlar sorar: ''Bir kelimenin gerçek olup olmadığını nasıl anlarım?''

You know, anybody who's read a children's book

Çocuk kitapları okuyan herkes bilir ki,

knows that love makes things real.

sevgi bir şeyleri gerçeğe çevirir.

If you love a word, use it. That makes it real.

Eğer bir kelimeyi seviyorsanız, kullanın. Bu onu gerçek kılar.

Being in the dictionary is an artificial distinction.

Sözlükte olması yapay bir ayrımdır.

It doesn't make a word any more real than any other way.

Bu bir kelimeyi gerçek hale getirmenin diğer yollarından farklı değildir.

If you love a word, it becomes real.

Bir kelimeyi severseniz, o gerçek olur.

So if we're not worrying about directing traffic,

Yani eğer trafiği kontrol etmeye çalışmıyorsak,

if we've transcended paper, if we are worrying less

eğer kağıdın ötesine geçtiysek, eğer kontrol konusunda

about control and more about description,

daha az ve tanım konusunda daha çok ilgiliysek,

then we can think of the English language

o zaman İngiliz dilini böyle

as being this beautiful mobile.

güzel bir araç olarak düşünebiliriz.

And any time one of those little parts of the mobile changes,

ve bu aracın küçük parçalarından birinin değiştiği, dokunulduğu

is touched, any time you touch a word,

her defa, bir kelimeye her dokunduğunuzda,

you use it in a new context, you give it a new connotation,

onu farklı bir bağlamda kullanır, ona yeni bir anlam verirsiniz.

you verb it, you make the mobile move.

onu fiilleştirirsiniz, aracı hareket ettirirsiniz.

You didn't break it. It's just in a new position,

Onu bozmuş olmazsınız. Sadece yeni bir pozisyondadır,

and that new position can be just as beautiful.

ve o yeni pozisyon da aynı derece güzel olabilir.

Now, if you're no longer a traffic cop --

Şimdi, eğer artık trafik polisi değilseniz --

the problem with being a traffic cop is

Trafik polisi olmanın kötü yani şudur ki

there can only be so many traffic cops in any one intersection,

Her bir kavşakta pek çok trafik polisi bulunmalıdır yoksa

or the cars get confused. Right?

araçlar birbirine girer. Değil mi?

But if your goal is no longer to direct the traffic,

Ama sizin amacınız artık trafiği yönetmek değilse,

but maybe to count the cars that go by, then more eyeballs are better.

mesela gelip geçen arabaları saymaksa, o halde daha çok göz daha iyidir.

You can ask for help!

Yardım isteyebilirsiniz!

If you ask for help, you get more done. And we really need help.

Eğer yardım isterseniz, daha çok iş yaparsınız. Ve bizim gerçekten yardıma ihtiyacımız var.

Library of Congress: 17 million books,

Meclis Kütüphanesi : 17 milyon kitap,

of which half are in English.

bunların yarısı İngilizce.

If only one out of every 10 of those books

Eğer bu kitapların 10 tanesinden 1'i

had a word that's not in the dictionary in it,

sözlükte olmayan bir kelime içerse,

that would be equivalent to more than two unabridged dictionaries.

bu ikiden fazla kısaltılmamış sözlüğe denk gelirdi.

And I find an un-dictionaried word --

Ve ben neredeyse okuduğum her kitapta,

a word like "un-dictionaried," for example --

sözlükleştirilmemiş bir kelime bulurum.

in almost every book I read. What about newspapers?

--"sözlükleştirilmemiş" kelimesi gibi mesela -- Peki ya gazeteler?

Newspaper archive goes back to 1759,

Gazete arşivleri 1759'a kadar gidiyor.

58.1 million newspaper pages. If only one in 100

58.1 milyon gazete sayfası! Eğer bunların sadece

of those pages had an un-dictionaried word on it,

100 tanesinde 1'i sözlüğe girmemiş bir kelime içerse

it would be an entire other OED.

bu tam bir Oxford İngilizce Sözlüğü(OİS) olurdu.

That's 500,000 more words. So that's a lot.

Bu 500.000 kelime daha demek! Bu gerçekten çok fazla.

And I'm not even talking about magazines. I'm not talking about blogs --

Ayrıca dergilerden, bloglardan bahsetmiyorum bile.

and I find more new words on BoingBoing in a given week

Ve ben BoingBoing'de bir haftada Newsweek'te ya da Time'dakinden

than I do Newsweek or Time.

daha çok kelime buluyorum.

There's a lot going on there.

Oralarda daha çok kelime var.

And I'm not even talking about polysemy,

Ayrıca bazı kelimelerin açgözlüce birden çok anlama

which is the greedy habit some words have of taking

sahip olması manasına gelen çokanlamlılıktan

more than one meaning for themselves.

hiç bahsetmiyorum bile!

So if you think of the word "set," a set can be a badger's burrow,

Mesela, ''set'' kelimesini ele alalım. Set bir porsuğun yuvası olabilir,

a set can be one of the pleats in an Elizabethan ruff,

set bir Elizabeth dönemi yakasında pile olabilir,

and there's one numbered definition in the OED.

Ve OİS'de bir tane numaralandırılmış tanımlama var.

The OED has 33 different numbered definitions for set.

OİS set kelimesi için 33 tane farklı tanımlamaya sahip.

Tiny, little word, 33 numbered definitions.

Küçücük bir kelime ve 33 numaralandırılmış tanımlama.

One of them is just labeled "miscellaneous technical senses."

Hatta bu tanımlamalardan biri 'çeşitli teknik duyular'.

Do you know what that says to me?

Bu bana ne söylüyor biliyor musunuz?

That says to me, it was Friday afternoon and somebody wanted to go down the pub. (Laughter)

Bu bana o günün cuma öğleden sonra olduğunu ve birilerinin bir bara gitmek istediğini söylüyor.

That's a lexicographical cop out,

'çeşitli teknik duyular' demek

to say, "miscellaneous technical senses."

sözlükbilimsel bir kaçamaktır.

So, we have all these words, and we really need help!

İşte elimizde böyle kelimeler var. Yani gerçekten yardıma ihtiyacımız var!

And the thing is, we could ask for help --

Ve sorun şu ki, yardım isteyebiliriz --

asking for help's not that hard.

yardım istemek o kadar da zor değil.

I mean, lexicography is not rocket science.

Yani, sözlükbilimi roket bilimi değildir.

See, I just gave you a lot of words and a lot of numbers,

Bakın, size bir sürü kelime ve bir sürü sayı verdim,

and this is more of a visual explanation.

ve bu daha çok görsel bir açıklama.

If we think of the dictionary as being the map of the English language,

Eğer sözlüğü İngiliz dilinin haritası gibi düşünürsek,

these bright spots are what we know about,

bu parlak noktalar bilgimiz olan konular ve

and the dark spots are where we are in the dark.

karanlık noktalar ise bizim de karanlık olduğumuz konular.

If that was the map of all the words in American English, we don't know very much.

Eğer bu Amerikan İngilizcesinin haritası olsaydı, pek de birşey bilmiyor olurduk.

And we don't even know the shape of the language.

Ve hatta dilin şeklini bile bilmiyor olurduk.

If this was the dictionary -- if this was the map of American English --

Eğer bu sözlük olsaydı -- eğer bu bu Amerikan İngilizcesinin bir haritası olsaydı --

look, we have a kind of lumpy idea of Florida,

bakın, Florida hakkında az çok bir bilgimiz olurdu,

but there's no California!

ama ortada Kaliforniya yok!

We're missing California from American English.

Amerikan İngilizcesi'nden Kaliforniya'yı çıkarıyoruz.

We just don't know enough, and we don't even know that we're missing California.

Yeterince bilgimiz yok, ve hatta Kaliforniya'yı çıkarttığımızı bile bilmiyoruz!

We don't even see that there's a gap on the map.

Haritada bir boşluk olduğunu dahi görmüyoruz.

So again, lexicography is not rocket science.

Ve yine diyorum ki, sözlükbilimi roket bilimi değildir.

But even if it were, rocket science is being done

Ama öyle olsaydı bile, roket bilimi günümüzde

by dedicated amateurs these days. You know?

bu işe kendini adamış amatörler tarafından yapılıyor. Biliyor musunuz?

It can't be that hard to find some words!

Bir kaç kelime bulmak o kadar da zor olamaz!

So, enough scientists in other disciplines

Bu yüzden, diğer bilim dallarındaki yeterli sayıda bilim adamı

are really asking people to help, and they're doing a good job of it.

insanlardan gerçekten yardım istiyorlar ve bundan iyi iş çıkarıyorlar.

For instance, there's eBird, where amateur birdwatchers

Mesela, eBird diye birşey var. Buraya amatör kuşgözlemciler

can upload information about their bird sightings.

kuş gözlemleri hakkında bilgi yükleyebiliyorlar.

And then, ornithologists can go

Daha sonra, kuşbilimciler gidip

and help track populations, migrations, etc.

populasyonları, göçleri vs. takip etmede yardım ediyorlar.

And there's this guy, Mike Oates. Mike Oates lives in the U.K.

Mike Oates diye bir adam var. Mike Oates İngiltere'de yaşıyor.

He's a director of an electroplating company.

Bir elektrokaplama şirketinin yöneticisi.

He's found more than 140 comets.

140'tan fazla kuyrukluyıldız buldu.

He's found so many comets, they named a comet after him.

Çok fazla kuyrukluyıldız buldu ve bunlardan birine onun adını verdiler.

It's kind of out past Mars. It's a hike.

Mars'ın ötesinde arka tarafında bir tür. Gezinenlerden.

I don't think he's getting his picture taken there anytime soon.

Kendi resminin orada yakın zamanda çekileceğini sanmıyorum.

But he found 140 comets without a telescope.

Ama teleskop olmadan 140 tane kuruklu yıldız buldu.

He downloaded data from the NASA SOHO satellite,

NASA SOHO uydusundan bilgileri indirdi,

and that's how he found them.

ve bu şekilde onları buldu.

If we can find comets without a telescope,

Eğer teleskop olmadan kuyruklu yıldızları bulabiliyorsak,

shouldn't we be able to find words?

kelimeleri bulabiliyor olmalıyız değil mi?

Now, y'all know where I'm going with this.

Şimdi, hepiniz bununla nereye gittiğimi biliyorsunuz.

Because I'm going to the Internet, which is where everybody goes.

Çünkü Internete gidiyorum, ki herkesin gittiği yer orası.

And the Internet is great for collecting words,

Ve İnternet kelimeleri toplamak için mükemmel,

because the Internet's full of collectors.

çünkü İnternet toplayanlarla dolu.

And this is a little-known technological fact about the Internet,

Ve bu da İnternet hakkında az bilinen teknolojik bir gerçektir,

but the Internet is actually made up of words and enthusiasm.

fakat İnternet aslında kelimeler ve istekten oluşur.

And words and enthusiasm actually happen to be

Ayrıca kelimeler ve istek aslında sözlükbiliminin

the recipe for lexicography. Isn't that great?

tarifi oluyor. Harika değil mi?

So there are a lot of really good word-collecting sites out there right now,

Bu yüzden, şimdi oralarda gerçekten güzel kelime toplayan siteler var,

but the problem with some of them is that they're not scientific enough.

ama bunların problemi yeterince bilimsel olmamalarıdır.

They show the word, but they don't show any context.

kelimeyi gösteriyorlar, fakat gerçek içeriği göstermiyorlar.

Where did it come from? Who said it?

Nereden geldi? Kim söyledi?

What newspaper was it in? What book?

Hangi gazetedeydi? Hangi kitapta?

Because a word is like an archaeological artifact.

Çünkü bir kelime bir arkeolojik eser gibidir.

If you don't know the provenance or the source of the artifact,

Eserin kaynağını ya da kökenini bilmiyorsanız,

it's not science, it's a pretty thing to look at.

o bilim değil, sadece bakılacak güzel bir şeydir.

So a word without its source is like a cut flower.

Bu yüzden kaynağı olmayan bir kelime kesilmiş bir çiçek gibidir.

You know, it's pretty to look at for a while, but then it dies.

Yani, bir süre bakmak için çok hoştur, ama sonra ölür.

It dies too fast.

Çok hızlı ölür.

So, this whole time I've been saying,

Bu yüzden, bu kadar zamandır anlattığım şey,

"The dictionary, the dictionary, the dictionary, the dictionary."

"Sözlük, sözlük, sözlük, sözlük".

Not "a dictionary," or "dictionaries." And that's because,

"Bir sözlük" değil, ya da "sözlükler". Ve bu yüzden,

well, people use the dictionary to stand for the whole language.

insanlar sözlüğü tüm dil manasında kullanırlar.

They use it synecdochically.

Onu diğerinin yerine kullanırlar.

And one of the problems of knowing a word like "synecdochically"

Ve "bir şeyi bir şeyin yerine kullanmak" gibi bir kelimeyi bilemenin problemlerden biri

is that you really want an excuse to say "synecdochically."

"bir şeyi bir şeyin yerine kullanmak" diyebilmek için bir bahane istiyor olmaktır.

This whole talk has just been an excuse to get me to the point

Tüm bu konuşma benim anafikire gelmem için sadece bir bahane oldu

where I could say "synecdochically" to all of you.

"bir şeyi bir şeyin yerine kullanmak" diyebileceğim yere.

So I'm really sorry. But when you use a part of something --

Bu yüzden gerçekten üzgünüm. Fakat bir şeyin bir parçasını kullandığınız zaman --

like the dictionary is a part of the language,

sözlüğü dilin bir parçası gibi,

or a flag stands for the United States, it's a symbol of the country --

ya da bayrağı Amerika Birleşik Devletleri olarak, o ülkenin bir sembolüdür --

then you're using it synecdochically.

o zaman onu bir şeyin yerine kullanıyorsunuzdur.

But the thing is, we could make the dictionary the whole language.

Ama mesele şu ki, sözlüğü tüm dil haline getirebiliriz.

If we get a bigger pan, then we can put all the words in.

Eğer daha büyük bir tavamız olursa, o zaman tüm kelimeleri koyabiliriz.

We can put in all the meanings.

Tüm anlamları koyabiliriz.

Doesn't everyone want more meaning in their lives?

Herkes hayatında daha fazla anlam istemez mi?

And we can make the dictionary not just be a symbol of the language --

Ve sözlüğü sadece dilin bir sembolü yapmakla kalmaz, aynı zamanda

we can make it be the whole language.

tüm dil haline getirebiliriz.

You see, what I'm really hoping for is that my son,

Bakın, kendi oğlum için gerçekten umduğum şey,

who turns seven this month -- I want him to barely remember

bu ay 7 yaşına giriyor -- onun,

that this is the form factor that dictionaries used to come in.

sözlüklerin bu form kalıbında olduğunu zar zor hatırlamasını istiyorum.

This is what dictionaries used to look like.

Sözlükler önceden böyle gözükmekteydi.

I want him to think of this kind of dictionary as an eight-track tape.

Onun bu çeşit bir sözlüğü sekiz hatlı bir bant olarak düşünmesini istiyorum.

It's a format that died because it wasn't useful enough.

Bu yok olan bir format, çünkü yeteri kadar kullanışlı değildi.

It wasn't really what people needed.

İnsanların ihtiyacı olan şey o değildi.

And the thing is, if we can put in all the words,

Ve durum şu ki, eğer tüm kelimeleri koyabilirsek,

no longer have that artificial distinction between good and bad,

iyi ve kötü arasındaki yapay ayırım artık olmazsa,

we can really describe the language like scientists.

dili gerçekten bir bilim adamı gibi açıklayabiliriz.

We can leave the aesthetic judgments to the writers and the speakers.

Estetik yargılamaları yazanlara ve konuşanlara bırakabiliriz.

If we can do that, then I can spend all my time fishing,

Eğer bunu yapabilirsek, o zaman tüm hayatımı balık tutarak geçirebilirim,

and I don't have to be a traffic cop anymore.

ve artık trafik polisi olmak zorunda kalmam.

Thank you very much for your kind attention.

Nazik ilginizden dolayı çok teşekkür ederim.