Dan Buettner: How to live to be 100+

Dan Buettner: 100 yıldan fazla yaşamak için ne yapmalı?

Çeviri: Mithat Can Ayok Gözden geçirme: Ayşe Demirel

Something called the Danish Twin Study

"Danimarkalı İkizler Araştırması" adındaki bir çalışma göstermiştir ki

established that only about 10 percent

belirli biyolojik limitler dahilinde

of how long the average person lives,

bir insanın kaç yıl yaşayacağının

within certain biological limits, is dictated by our genes.

yalnızca %10'u, genler tarafından belirlenmektedir.

The other 90 percent is dictated by our lifestyle.

Geriye kalan %90'lık kısım ise, yaşam tarzımıza bağlıdır.

So the premise of Blue Zones: if we can find the

Dolayısıyla, Mavi Bölgeleri araştırmaktaki amacımız şu:

optimal lifestyle of longevity

Uzun bir ömür sürme olanağı veren optimal yaşam tarzlarını bulabilirsek

we can come up with a de facto formula

uzun yaşam için bir formül de

for longevity.

ortaya koyabiliriz.

But if you ask the average American what the optimal formula

Sıradan bir Amerikalıya

of longevity is, they probably couldn't tell you.

uzun yaşam formülünün ne olduğunu sorarsanız, muhtemelen cevap alamazsınız.

They've probably heard of the South Beach Diet, or the Atkins Diet.

Büyük olasılıkla, Güney Sahili Diyeti veya Atkins Diyeti'ni duymuşlardır.

You have the USDA food pyramid.

Ortada, Tarım Bakanlığı'nın yayımlamış olduğu besin piramidi var.

There is what Oprah tells us.

Oprah'ın söyledikleri var.

There is what Doctor Oz tells us.

Doktor Oz'un tavsiyeleri var.

The fact of the matter is there is a lot of confusion

Ancak daha uzun ve sağlıklı bir yaşam sürmemize yardımcı olacak şeylerin

around what really helps us live longer better.

ne olduğu hakkında net bir bilgi yok.

Should you be running marathons or doing yoga?

Maratonlara mı katılmalısınız yoksa yoga mı yapmalısınız?

Should you eat organic meats

Organik etler mi tüketmelisiniz

or should you be eating tofu?

yoksa tofu mu yemelisiniz?

When it comes to supplements, should you be taking them?

Takviye besinler almalı mısınız?

How about these hormones or resveratrol?

Peki ya hormonlar veya resveratrol?

And does purpose play into it?

Yaşama amacının ömür ile ilgisi var mı peki?

Spirituality? And how about how we socialize?

Ya da dini inançların veya sosyal yaşamın?

Well, our approach to finding longevity

Uzun yaşamın sırlarını bulmakta kullandığımız

was to team up with National Geographic,

yöntemin ilk aşaması, National Geographic ve

and the National Institute on Aging,

National Institute on Aging ile işbirliği yaparak

to find the four demographically confirmed areas

uzun ömürlü bireylerin yaşadığı, coğrafi olarak tanımlanmış

that are geographically defined.

dört bölgeyi bulmaktı.

And then bring a team of experts in there

Daha sonra bu bölgelere uzmanlardan oluşan bir ekip göndererek

to methodically go through exactly what these people do,

oradaki insanların, bizlerden farklı olarak neler yaptıklarını

to distill down the cross-cultural distillation.

inceledik.

And at the end of this I'm going to tell you what that distillation is.

Bu sunumun sonunda, o farklılığın ne olduğunu sizlere söyleyeceğim.

But first I'd like to debunk some common myths

Fakat öncelikle, uzun yaşam konusuyla ilgili

when it comes to longevity.

bazı yaygın hurafelerden bahsetmek istiyorum.

And the first myth is if you try really hard

İlk hurafemiz şu: Eğer gerçekten çok çaba sarf edersen,

you can live to be 100.

100 yaşını görebilirsin.

False.

Yanlış.

The problem is, only about one out of 5,000 people

Sorun şu ki, Amerika'daki her 5000 insandan

in America live to be 100.

yalnızca bir tanesi 100 yaşına dek yaşayabiliyor.

Your chances are very low.

Şansınız oldukça az.

Even though it's the fastest growing demographic in America,

100 yaşını geçenler, Amerika'daki en hızlı büyüyen nüfus dilimi olsa da

it's hard to reach 100.

100 yaşına dek yaşamak zordur.

The problem is

Problem şu ki,

that we're not programmed for longevity.

bizler uzun yaşamak için programlanmadık.

We are programmed for something called

Bizler, "prokreatif başarı" adı verilen

procreative success.

bir şey için programlandık.

I love that word.

O sözcüğe bayılıyorum.

It reminds me of my college days.

Bana üniversite günlerimi hatırlatıyor.

Biologists term procreative success to mean

Biyologlar, "prokreatif başarı" terimini şu şekilde tanımlıyor:

the age where you have children

Çocuk sahibi olduğunuz yaş

and then another generation, the age when your children have children.

ve sonraki nesilde, çocuklarınızın çocuk sahibi olduğu yaş.

After that the effect of evolution

Bu noktadan sonra evrimin etkisi

completely dissipates.

tamamen yok oluyor.

If you're a mammal, if you're a rat

Eğer memeliyseniz, fare de olsanız

or an elephant, or a human, in between, it's the same story.

fil de olsanız, insan da olsanız, sonuç aynı.

So to make it to age 100, you not only have to have

Yani 100 yaşına dek yaşayabilmek için yalnızca çok iyi bir

had a very good lifestyle, you also have to have won

yaşam tarzına sahip olmanız yetmez, aynı zamanda

the genetic lottery.

genetik açıdan da şanslı olmanız lâzım.

The second myth is,

İkinci hurafe ise,

there are treatments that can help slow,

yaşlanmayı geciktiren, tersine çeviren ve hatta durduran

reverse, or even stop aging.

tedavilerin mevcut olduğu.

False.

Yanlış.

When you think of it, there is 99 things that can age us.

Şöyle bir düşünürseniz, yaşlanmamıza neden olabilecek 99 tane şey var.

Deprive your brain of oxygen for just a few minutes,

Yalnızca birkaç dakikalığına beyninize oksijen gitmesini engellerseniz

those brain cells die, they never come back.

beyin hücreleriniz ölür ve geri gelmezler.

Play tennis too hard, on your knees, ruin your cartilage,

Tenis oynarken kendinizi çok fazla zorlarsanız, dizlerinizdeki kıkırdak

the cartilage never comes back.

hasar görür ve kendini yenilemez.

Our arteries can clog. Our brains can gunk up with plaque,

Damarlarımız tıkanabilir. Beynimiz plak tabakası ile kaplanabilir

and we can get Alzheimer's.

ve Alzheimer hastası olabiliriz.

There is just too many things to go wrong.

Ters gidebilecek o kadar çok şey var ki.

Our bodies have 35 trillion cells,

Vücudumuzda 35 trilyon hücre var.

trillion with a "T." We're talking national debt numbers here.

Trilyon. Ulusal borcumuz ile aşık atabilecek seviyede rakamlar bunlar.

(Laughter)

(Gülüşmeler)

Those cells turn themselves over once every eight years.

Bu hücreler sekiz yılda bir kendilerini yeniliyorlar.

And every time they turn themselves over

Ve her yenileme sırasında, bir miktar hasar görüyorlar.

there is some damage. And that damage builds up.

Ve bu hasar birikiyor.

And it builds up exponentially.

Üstel olarak birikiyor.

It's a little bit like the days when we all had

Tıpkı hepimizde Beatles ya da Eagles albümlerinin

Beatles albums or Eagles albums

olduğu günler gibi.

and we'd make a copy of that on a cassette tape,

Birinden bir albüm ödünç alırdık ve kasede kopyalardık.

and let our friends copy that cassette tape,

Daha sonra arkadaşlarımız da o kasedi bizden alır

and pretty soon, with successive generations

ve kopyalarlardı. Kısa bir süre sonra,

that tape sounds like garbage.

yeni kopyaların sesi rezalet olurdu.

Well, the same things happen to our cells.

İşte hücrelerimizde olan şey de bunun aynısı.

That's why a 65-year-old person

65 yaşındaki bir insanın

is aging at a rate of about

12 yaşındaki bir çocuğa oranla

125 times faster

125 kat daha hızlı yaşlanmasının

than a 12-year-old person.

sebebi de bu.

So, if there is nothing you can do

O halde, yaşlanmayı durduracak ya da yavaşlatacak

to slow your aging or stop your aging,

hiçbir şey yoksa

what am I doing here?

ben ne yapıyorum ki burada?

Well, the fact of the matter is

Gerçek şu ki,

the best science tells us that the capacity of the human body,

modern bilim, bizlere insan vücudunun kapasitesinin

my body, your body,

-yani benim veya sizin vücudunuzun-

is about 90 years,

90 yıl olduğunu söylüyor.

a little bit more for women.

Bu sayı, kadınlar için biraz daha fazla.

But life expectancy in this country

Ancak bu ülkedeki yaşam beklentisi

is only 78.

yalnızca 78 yıl.

So somewhere along the line,

Yani bir yerlerde,

we're leaving about 12 good years on the table.

yaklaşık 12 güzel yılımızı bırakıp gidiyoruz.

These are years that we could get.

Bu yılları geri alabiliriz.

And research shows that they would be years largely free of chronic disease,

Ve araştırma gösteriyor ki bu geri alacağımız yıllar, kronik hastalıklardan,

heart disease, cancer and diabetes.

kalp hastalıklarından, kanserden ve diyabetten uzak olacak.

We think the best way to get these missing years

Bize göre bu kayıp yılları geri almanın en iyi yolu,

is to look at the cultures around the world

dünyanın çeşitli yerlerindeki,

that are actually experiencing them,

o kayıp yılları deneyimleyen kültürlere göz atmak.

areas where people are living to age 100

Bu bölgelerde 100 yaşını geçen insanların sayısı,

at rates up to 10 times greater than we are,

bizim ülkemizdekinin 10 katı.

areas where the life expectancy

Yaşam beklentisi

is an extra dozen years,

12 sene daha fazla.

the rate of middle age mortality is a fraction

Orta yaş ölüm oranı ise

of what it is in this country.

bu ülkedekine oranla çok çok daha az.

We found our first Blue Zone about 125 miles

İlk Mavi Bölgemizi, İtalya sahilinin yaklaşık 125 mil

off the coast of Italy, on the island of Sardinia.

açığında yer alan Sardinya adasında bulduk.

And not the entire island, the island is about 1.4 million people,

Ancak 1.4 milyon kişinin yaşadığı adanın tamamı Mavi Bölge'ye dahil değil.

but only up in the highlands, an area called the Nuoro province.

Mavi Bölge'ye dahil olan kısım, yükseklerde yer alan Nuoro bölgesi.

And here we have this area where men live the longest,

Bu bölgedeki erkeklerin ömrü oldukça uzun.

about 10 times more centenarians than we have here in America.

100 yaşını geçenlerin sayısı, Amerika'dakilerden 10 kat daha fazla.

And this is a place where people not only reach age 100,

Ayrıca buradaki insanlar yalnızca 100 yaşını geçmekle kalmıyor,

they do so with extraordinary vigor.

bunu yaparken zinde ve güçlü olmayı da başarıyor.

Places where 102 year olds still ride their bike to work,

102 yaşındaki bir insanın işe bisiklet sürerek gidebildiği,

chop wood, and can beat a guy 60 years younger than them.

odun kesebildiği ve kendinden 60 yaş küçük birini yenebildiği yerler bunlar.

(Laughter)

(Gülüşmeler)

Their history actually goes back to about the time of Christ.

Tarihleri, İsa'nın yaşadığı döneme dek uzanıyor.

It's actually a Bronze Age culture that's been isolated.

Bu insanlar, yalıtılmış bir Bronz Çağı kültürüne sahip.

Because the land is so infertile,

Toprak çok verimsiz olduğundan,

they largely are shepherds,

birçoğu çobanlık yapıyor.

which occasions regular, low-intensity physical activity.

yani düzenli ve fazla yorucu olmayan fiziksel aktiviteler yapıyorlar.

Their diet is mostly plant-based,

Çoğunlukla yanlarında taşıyabilecekleri

accentuated with foods that they can carry into the fields.

bitkisel besinleri tüketiyorlar.

They came up with an unleavened whole wheat bread

Notamusica adını verdikleri, kepekli buğday ile yapılan

called carta musica made out of durum wheat,

mayasız bir ekmek üretiyorlar,

a type of cheese made from grass-fed animals

otlarla beslenen hayvanlardan elde edilen bir peynirleri var,

so the cheese is high in Omega-3 fatty acids

böylece mısır ile beslenen hayvanlardan yapılan peynirlerin aksine,

instead of Omega-6 fatty acids from corn-fed animals,

Omega-6 yağ asitleri yerine Omega-3 yağ asitleri daha fazla.

and a type of wine that has three times the level

Tükettikleri şarapta ise, dünyada bilinen tüm şaraplardan

of polyphenols than any known wine in the world.

daha fazla polifenol var.

It's called Cannonau.

Bu şaraba Cannonau diyorlar.

But the real secret I think lies more

Ancak bana kalırsa işin gerçek sırrı

in the way that they organize their society.

toplumlarını nasıl düzenlediklerinde yatıyor.

And one of the most salient elements of the Sardinian society

Sardinya halkının en göze çarpan özelliklerinden biri

is how they treat older people.

yaşlı insanlara karşı davranış şekilleri.

You ever notice here in America, social equity

Hiç fark ettiniz mi, Amerika'da insanların

seems to peak at about age 24?

en çok saygı gördüğü yaş yaklaşık olarak 24.

Just look at the advertisements.

Reklamlara bakın yeter.

Here in Sardinia, the older you get

Sardinya'da ise yaşlandıkça

the more equity you have,

daha fazla saygı görüyorsunuz ve

the more wisdom you're celebrated for.

bildikleriniz daha fazla takdir ediliyor.

You go into the bars in Sardinia,

Sardinya'da bir bara girerseniz,

instead of seeing the Sports Illustrated swimsuit calendar,

Sports Illustrated'in mayo takvimini değil

you see the centenarian of the month calendar.

"ayın yaşlı insanı" takvimini görürsünüz.

This, as it turns out, is not only good for your aging parents

Bu durum, yalnızca yaşlanan ebeveynlerinizi

to keep them close to the family --

aileye yakın kalmasını sağlamıyor,

it imparts about four to six years of extra life expectancy --

aynı zamanda dört ile altı yıl arası fazladan yaşam beklentisi sağlıyor.

research shows it's also good for the children of those families,

Araştırmalar gösteriyor ki, bu durum ayrıca çocuklara da faydalı.

who have lower rates of mortality and lower rates of disease.

Ölüm oranları ve hastalığa yakalanma oranları düşüyor.

That's called the grandmother effect.

Buna "büyükanne etkisi" adı veriliyor.

We found our second Blue Zone

İkinci Mavi Bölgemizi,

on the other side of the planet,

dünyanın diğer ucunda,

about 800 miles south of Tokyo,

Tokyo'nun 800 mil güneyindeki

on the archipelago of Okinawa.

Okinawa Takım Adaları'nda bulduk.

Okinawa is actually 161 small islands.

Okinawa, 161 küçük adadan oluşuyor.

And in the northern part of the main island,

Ve merkez adanın kuzey kesiminde

this is ground zero for world longevity.

dünyadaki en uzun ömüre sahip insanlar yaşıyor.

This is a place where the oldest living female population is found.

Burası, en uzun ömürlü kadın popülasyonunun bulunduğu yer.

It's a place where people have the longest disability-free

Buradaki insanlar, dünya üzerindeki en uzun

life expectancy in the world.

sağlıklı yaşam beklentisine sahip.

They have what we want.

Bizim istediğimiz şeye sahipler.

They live a long time, and tend to die in their sleep,

Uzun bir ömürleri var ve genellikle uyku sırasında,

very quickly,

çok çabuk ölüyorlar.

and often, I can tell you, after sex.

ve sıklıkla bu ölümler seks sonrası gerçekleşiyor.

They live about seven good years longer than the average American.

Ortalama bir Amerikalıdan yaklaşık 7 sağlıklı yıl fazla yaşıyorlar.

Five times as many centenarians as we have in America.

100 yılı geçen insanların sayısı, Amerikadakilerin beş katı.

One fifth the rate of colon and breast cancer,

Amerika'da önde gelen ölüm sebebi bağırsak ve kolon kanserine

big killers here in America.

yakalanma oranları 5'te 1'i.

And one sixth the rate of cardiovascular disease.

Kalp hastalıklarında ise bu oran 6'da 1.

And the fact that this culture has yielded these numbers

Bu kültürün sahip olduğu bütün bu istatistikler,

suggests strongly they have something to teach us.

bizlere öğretebilecek bir şeyleri olduğunu gösteriyor.

What do they do?

Peki, ne yapıyorlar?

Once again, a plant-based diet,

Bitkisel besleniyorlar.

full of vegetables with lots of color in them.

Tükettikleri sebzeler birçok farklı renkte.

And they eat about eight times as much tofu

Ve Amerikalılara oranla 8 kat daha fazla

as Americans do.

tofu yiyorlar.

More significant than what they eat is how they eat it.

Ne yediklerinden daha önemli olan şey ise, nasıl yedikleri.

They have all kinds of little strategies

Fazla yememek için birçok farklı

to keep from overeating,

taktikleri var.

which, as you know, is a big problem here in America.

Bildiğiniz gibi, Amerika'da büyük bir sorun bu.

A few of the strategies we observed:

İşte gözlemlediğimiz birkaç taktik:

they eat off of smaller plates, so they tend to eat fewer calories at every sitting.

Küçük tabaklar kullanıyorlar, böylece her oturuşta daha az kalori tüketiyorlar.

Instead of serving family style,

Yemekleri, aile tarzı sunmuyorlar.

where you can sort of mindlessly eat as you're talking,

Böylece konuşurken bir yandan şuursuz biçimde yemiyorsunuz.

they serve at the counter, put the food away,

Yemekleri tezgahda sunuyorlar ve

and then bring it to the table.

oradan masaya getiriyorlar.

They also have a 3,000-year-old adage,

Ayrıca 3000 yıllık bir özdeyişleri var.

which I think is the greatest sort of diet suggestion ever invented.

Bence bu, gelmiş geçmiş en iyi beslenme önerisi.

It was invented by Confucius.

Konfiçyus tarafından ortaya atılmış.

And that diet is known as the Hara, Hatchi, Bu diet.

Adı ise "Hara, Hatchi, Bu" diyeti.

It's simply a little saying these people say before their meal

Bu, yemeklerden önce söyledikleri bir deyiş.

to remind them to stop eating when their stomach is [80] percent full.

Mideleri %80 dolu olduğunda, onlara yemeyi bırakmalarını hatırlatıyor.

It takes about a half hour for that full feeling

Tokluk hissinin midenizden beyninize

to travel from your belly to your brain.

ulaşması yaklaşık yarım saat alır.

And by remembering to stop at 80 percent

%80'de durmak, böylece sizleri

it helps keep you from doing that very thing.

fazla yemekten koruyor.

But, like Sardinia, Okinawa has a few social constructs

Ancak, tıpkı Sardinya gibi, Okinawa'nın da

that we can associate with longevity.

uzun yaşam ile ilişkilendirebileceğimiz birkaç sosyal yapısı var.

We know that isolation kills.

Yalnızlığın öldürdüğünü biliyoruz.

Fifteen years ago, the average American had three good friends.

15 yıl önce, ortalama bir Amerikalının üç iyi arkadaşı vardı.

We're down to one and half right now.

Şu an ise bu sayı 1.5'e inmiş durumda.

If you were lucky enough to be born in Okinawa,

Okinawa'da doğacak kadar şanslı olsaydınız,

you were born into a system where you

ömrünüz boyunca sizin yanınızda olacak

automatically have a half a dozen friends

6 arkadaşa otomatik olarak sahip olmanızı sağlayan

with whom you travel through life.

bir sistem içinde yaşıyor olacaktınız.

They call it a Moai. And if you're in a Moai

Buna "Moai" diyorlar. Eğer bir Moai'ye dâhilseniz,

you're expected to share the bounty if you encounter luck,

piyangodan kazandığınız serveti paylaşmanız beklenir.

and if things go bad,

Ve işler kötü giderse,

child gets sick, parent dies,

örneğin çocuğunuz hastalanırsa veya ebeveynlerinizden biri ölürse,

you always have somebody who has your back.

daime size destek olacak birileri vardır.

This particular Moai, these five ladies

Ekrandaki Moai, yani bu 5 kadın

have been together for 97 years.

97 yıldır birlikteler.

Their average age is 102.

Yaşlarının ortalaması 102.

Typically in America

Amerika'da genel olarak

we've divided our adult life up into two sections.

yetişkin hayatımızı iki kısma bölüyoruz.

There is our work life,

Bir yanda iş hayatımız var,

where we're productive.

yani bir şeyler ürettiğimiz dönem.

And then one day, boom, we retire.

Ve bir gün, aniden, emekli oluyoruz.

And typically that has meant

Ve genellikle bu emeklilik

retiring to the easy chair,

rahat bir koltuğa uzanmak

or going down to Arizona to play golf.

veya Arizona'ya giderek golf oynamak anlamına geliyor.

In the Okinawan language there is not even

Okinawa dilinde ise emeklilik anlamına gelen

a word for retirement.

bir sözcük bile yok.

Instead there is one word

Bunun yerine,

that imbues your entire life,

hayatınıza anlam katan bir sözcükleri var:

and that word is "ikigai."

"İkigai."

And, roughly translated, it means

Bu sözcüğün yaklaşık olarak anlamı,

"the reason for which you wake up in the morning."

"sabahları yataktan kalkmanızın sebebi."

For this 102-year-old karate master,

Bu 102 yaşındaki karate ustasının

his ikigai was carrying forth this martial art.

ikigai'si, savaş sanatında daha da uzmanlaşmak.

For this hundred-year-old fisherman

Bu 100 yaşındaki balıkçınınki ise

it was continuing to catch fish for his family three times a week.

haftada üç kez ailesi için balık tutmaya devam etmek.

And this is a question. The National Institute on Aging

National Institute On Aging bizlere

actually gave us a questionnaire to give these centenarians.

bu yaşlı insanlara sormamız için bir anket verdi.

And one of the questions, they were very culturally astute,

Anketteki sorular oldukça

the people who put the questionnaire.

kurnaz şekilde hazırlanmıştı.

One of the questions was, "What is your ikigai?"

Sorulardan biri şuydu: "İkigai'niz nedir?"

They instantly knew why they woke up in the morning.

hemen bildiler sabahlari kalkmalarin nedenini

For this 102 year old woman, her ikigai

Bu 102 yaşındaki kadının ikigai'si,

was simply her great-great-great-granddaughter.

torununun torununun torunu idi.

Two girls separated in age by 101 and a half years.

Bu iki kadının arasında 101 buçuk yıl var.

And I asked her what it felt like

Torununun torununun torununu

to hold a great-great-great-granddaughter.

kucağında tutmanın nasıl bir his olduğunu sordum ona.

And she put her head back and she said,

Geriye yaslandı ve dedi ki:

"It feels like leaping into heaven."

"cennete gitmek gibi."

I thought that was a wonderful thought.

Bence bu müthiş bir düşünce.

My editor at Geographic

Geographic'teki editörüm

wanted me to find America's Blue Zone.

Amerika'nın Mavi Bölgesi'ni bulmamı istedi.

And for a while we looked on the prairies of Minnesota,

Bir süre boyunca Minnesota çevresindeki çiftlikleri inceledik.

where actually there is a very high proportion of centenarians.

Burada yüz yaşını geçenlerin oranı oldukça fazlaydı.

But that's because all the young people left.

Ancak bunun sebebi bütün gençlerin bölgeyi terk etmesiymiş.

(Laughter)

(Gülüşmeler)

So, we turned to the data again.

Dolayısıyla aramaya devam ettik.

And we found America's longest-lived population

Ve Amerika'nın en uzun ömürlü popülasyonunu

among the Seventh-Day Adventists

Loma Linda, Kaliforniya çevresinde yaşamakta olan

concentrated in and around Loma Linda, California.

Seventh-Day Adventistleri arasında bulduk.

Adventists are conservative Methodists.

Adventisler muhfazakar Methodistlerdir.

They celebrate their Sabbath

Cuma günü güneşin batışından

from sunset on Friday till sunset on Saturday.

Cumartesi günü güneşin batışında dek sabbath'ı kutlarlar.

A "24-hour sanctuary in time," they call it.

"24 saatlik bir tapınma zamanı" diyorlar buna.

And they follow five little habits

Ve onlara göreceli olarak

that conveys to them extraordinary longevity,

oldukça uzun bir ömür veren beş adet

comparatively speaking.

alışkanlıkları var.

In America here, life expectancy

Amerika'daki yaşam beklentisi

for the average woman is 80.

ortalama bir kadın için 80 yıl.

But for an Adventist woman,

Ancak Adventist bir kadın için

their life expectancy is 89.

yaşam beklentisi 89 yıl.

And the difference is even more pronounced among men,

Erkekler için bu sayılar arasındaki fark

who are expected to live about 11 years

daha da fazla. Adventist erkekler

longer than their American counterparts.

diğer Amerikalılara oranla 11 yıl daha fazla yaşıyor.

Now, this is a study that followed

Bu ise, yaklaşık 70.000 insanı

about 70,000 people for 30 years.

30 yıl boyunca takip eden bir araştırma.

Sterling study. And I think it supremely illustrates

Adı da Steerling araştırması. Ve bence,

the premise of this Blue Zone project.

Mavi Bölge Proje'sinin amacını çok açık olarak ortaya koyuyor.

This is a heterogeneous community.

Bu, heterojen bir topluluk.

It's white, black, Hispanic, Asian.

Aralarında siyahlar, beyazlar, hispanikler ve uzakdoğulular var.

The only thing that they have in common are a set of

Aralarındaki tek ortak nokta ise

very small lifestyle habits

aynı küçük alışkanlıklara

that they follow ritualistically

hayatlarının büyük bölümünde

for most of their lives.

sıkı bir biçimde bağlı kalmaları.

They take their diet directly from the Bible.

Beslenme şekillerini doğrudan doğruya İncil'den alıyorlar.

Genesis: Chapter one, Verse [29],

Yaratılış: Birinci bölüm. 29. Ayet.

where God talks about legumes and seeds,

Bu ayette Tanrı, baklagillerden ve tohumlardan bahsediyor.

and on one more stanza about green plants,

Yeşil bitkiler hakkında bir dörtlük daha var.

ostensibly missing is meat.

Görünen o ki, et tüketmekten hiç bahsedilmiyor.

They take this sanctuary in time very serious.

Bu ibadeti oldukça ciddiye alıyorlar.

For 24 hours every week,

Her hafta 24 saatliğine

no matter how busy they are, how stressed out they are at work,

ne kadar meşgul olurlarsa olsunlar,

where the kids need to be driven,

işyerinde ne kadar stresli olurlarsa olsunlar,

they stop everything and they focus on their God,

her şeyi bırakıp Tanrılarına odaklanıyorlar.

their social network, and then, hardwired right in the religion,

Sosyalleşirken kullandıkları yöntem de, yine din ile yoğun ilişkili olan

are nature walks.

doğa yürüyüşleri.

And the power of this is not that it's done occasionally,

Bunun gücü, arada sırada yapılan bir şey olmasından değil

the power is it's done every week for a lifetime.

bütün hayat boyunca her hafta yapılan bir şey olmasından geliyor.

None of it's hard. None of it costs money.

Bunların hiçbiri zor değil. Hiçbiri için para gerekmiyor.

Adventists also tend to hang out with other Adventists.

Adventistler genellikle diğer Adventistlerle vakit geçiriyor.

So, if you go to an Adventist's party

Yani, bir Adventist'in düzenlediği bir partiye gittiğinizde

you don't see people swilling Jim Beam or rolling a joint.

deli gibi içki içen ya da esrar kullanan insanlar göremiyorsunuz.

Instead they're talking about their next nature walk,

Bu tip şeyler yerine, bir sonraki doğa yürüyüşleri hakkında konuşuyorlar,

exchanging recipes, and yes, they pray.

birbirlerine yemek tarifleri veriyorlar, ve evet, dua ediyorlar.

But they influence each other in profound and measurable ways.

Birbirleri üzerindeki etkileri oldukça derin ve ölçülebilir.

This is a culture that has yielded Ellsworth Whareham.

Bu kültüre dâhil olan insanlardan birisi de Ellsworth Wheram.

Ellsworth Whareham is 97 years old.

Ellsworth Wheram 97 yaşında.

He's a multimillionaire,

Ve bir multi-milyoner.

yet when a contractor wanted 6,000 dollars

Yine de bir koruma çiti yapmak için

to build a privacy fence,

inşaat firması ondan 6.000 dolar istediğinde,

he said, "For that kind of money I'll do it myself."

"O kadar paraya kendim de yaparım." dedi.

So for the next three days he was out shoveling cement,

Ve sonraki üç gün boyunca çimento karıştırdı

and hauling poles around.

ve demir kazıkları ordan oraya taşıdı.

And predictably, perhaps, on the fourth day

Ve beklendiği üzere, dördüncü gün

he ended up in the operating room.

kendisini bir ameliyathanede buldu.

But not as the guy on the table;

Ancak sedye üzerindeki adam olarak değil,

the guy doing open-heart surgery.

açık kalp ameliyatı yapan cerrah olarak.

At 97 he still does 20 open-heart surgeries every month.

97 yaşında bile hâlâ her ay 20 açık kalp ameliyatı yapıyor.

Ed Rawlings, 103 years old now,

103 yaşındaki Ed Rawlings,

an active cowboy, starts his morning with a swim.

aktif bir kovboy. Güne yüzerek başlıyor.

And on weekends he likes to put on the boards,

Haftasonları ise

throw up rooster tails.

sörf yapmaktan hoşlanıyor.

And then Marge Deton.

Bir de Marge Deton var.

Marge is 104.

Marge 104 yaşında.

Her grandson actually lives in the Twin Cities here.

Torunu, buradaki Twin Cities'de (Minnesota) yaşıyor.

She starts her day with lifting weights.

Güne ağırlık kaldırarak başlıyor.

She rides her bicycle.

Bisiklete biniyor.

And then she gets in her root-beer colored

Daha sonra kahverengi

1994 Cadillac Seville,

94 model Cadillac Seville'ine atlıyor ve

and tears down the San Bernardino freeway,

San Bernardino otoyolunda hız yaparak

where she still volunteers for seven different organizations.

gönüllü olarak çalıştığı yedi farklı organizasyona gidiyor.

I've been on 19 hardcore expeditions.

Daha önce 19 kez ciddi seyahatlare katıldım.

I'm probably the only person you'll ever meet

Sahara Çölü'nü bisikletiyle geçerken

who rode his bicycle across

güneş kremi kullanmamış

the Sahara desert without sunscreen.

ender insanlardan biriyim.

But I'll tell you, there is no adventure more harrowing

Ancak size söylemeliyim ki, Marge Deton arabayı kullanırken

than riding shotgun with Marge Deton.

yanında oturmaktan daha heyecanlı bir macera yok.

"A stranger is a friend I haven't met yet!" she'd say to me.

"Yabancı demek, henüz tanımadığım bir arkadaş demektir" dedi bana.

So, what are the common denominators

Öyleyse, tüm bu üç kültürdeki

in these three cultures?

ortak noktalar neler?

What are the things that they all do?

Hepsinin yaptığı şeyler neler?

And we managed to boil it down to nine.

Bu şeyleri belirledik ve karşımıza 9 maddelik bir liste çıktı.

In fact we've done two more Blue Zone expeditions since this

Aslında o zamandan beri iki tane daha Mavi Bölge keşfi yaptık ve

and these common denominators hold true.

bu listedekilerin doğru olduğu görüldü.

And the first one,

İnanmakta zorlanabilirsiniz ama,

and I'm about to utter a heresy here,

bu listedekilerin hiçbiri

none of them exercise,

egzersiz değil.

at least the way we think of exercise.

En azından bizim bildiğimiz şekildeki egzersiz değil.

Instead, they set up their lives

Hayatlarını öyle bir şekilde kurmuşlar ki

so that they are constantly nudged into physical activity.

sürekli bir fiziksel aktivite içindeler.

These 100-year-old Okinawan women

100 yaşındaki bu Okinawalı kadınlar

are getting up and down off the ground, they sit on the floor,

günde 30 veya 40 defa, aşağı iniyorlar, yukarı çıkıyorlar,

30 or 40 times a day.

yere oturup kalkıyorlar.

Sardinians live in vertical houses, up and down the stairs.

Sardinyalılar çok katlı evlerde yaşıyorlar, dolayısıyla merdiven inip çıkıyorlar.

Every trip to the store, or to church

Markete, kiliseye veya arkadaşlarını ziyarete

or to a friend's house occasions a walk.

gitmek için yürüyüş yapmaları gerekiyor.

They don't have any conveniences.

Başka şansları yok.

There is not a button to push to do yard work or house work.

Ev ya da bahçe işlerini yaptırmak için bir buton yok.

If they want to mix up a cake, they're doing it by hand.

Kek hamuru karıştırmak istiyorlarsa, bunu el ile yapıyorlar.

That's physical activity.

Bunların tümü fiziksel aktivite.

That burns calories just as much as going on the treadmill does.

Koşu bandında koşmak ne kadar kalori yakıyorsa, bu aktiviteler de o kadar

When they do do intentional physical activity,

kalori yakıyor. Kendi istekleriyle fiziksel aktiviye yapmak isterlerse

it's the things they enjoy. They tend to walk,

bunlar, hoşlandıkları şeyler oluyor. Genellikle yürüyüş yapıyorlar.

the only proven way to stave off cognitive decline,

Beyin fonksiyonlarının azalmasını engellediği kanıtlanan tek şey yürüyüş yapmak.

and they all tend to have a garden.

Ve genellikle hepsinin bir bahçesi var.

They know how to set up their life in the right way

Hayatlarını nasıl doğru yola sokmaları gerektiğini

so they have the right outlook.

biliyorlar.

Each of these cultures take time to downshift.

Tüm bu kültürler, dinlenmek için zaman ayırıyorlar.

The Sardinians pray. The Seventh-Day Adventists pray.

Sardinyalılar dua ediyor. Seventh-Day Adventistleri dua ediyor.

The Okinawans have this ancestor veneration.

Okinawalılarda yaşlı insanlara hürmet var.

But when you're in a hurry or stressed out,

Ancak aceleniz varsa ya da stresliyseniz, bu durum

that triggers something called the inflammatory response,

Alzheimer hastalığından

which is associated with everything from Alzheimer's

kalp hastalıklarına kadar

disease to cardiovascular disease.

birçok şeyi tetikleyebiliyor.

When you slow down for 15 minutes a day

Günde 15 dakikayı dinlenmek için harcadığınızda,

you turn that inflammatory state

bu tetikleyici durumun

into a more anti-inflammatory state.

biraz da olsa önüne geçiyorsunuz.

They have vocabulary for sense of purpose,

Amaçlarını açıklayan sözcükleri var.

ikigai, like the Okinawans.

Tıpkı Okinawalıların kullandığı "ikigai" sözcüğü gibi.

You know the two most dangerous years in your life

Bildiğiniz üzere, hayatınızdaki en tehlikeli yıllardan biri,

are the year you're born, because of infant mortality,

çocuk ölümü riski nedeniyle, doğdunuz yıl.

and the year you retire.

Diğeri ise emekli olduğunuz yıl.

These people know their sense of purpose,

Bu insanlar hayattaki amaçlarını biliyorlar,

and they activate in their life, that's worth about seven years

ve bu amaç doğrultusunda yaşıyorlar. Bu da

of extra life expectancy.

fazladan yedi yıl demek.

There's no longevity diet.

Uzun yaşam için bir diyet yok.

Instead, these people drink a little bit every day,

Ancak, her gün birazcık içki içiyorlar.

not a hard sell to the American population.

Amerikalılar için uyum sağlaması zor bir şey değil bu.

(Laughter)

(Gülüşmeler)

They tend to eat a plant-based diet.

Genellikle bitkisel besinler tüketiyorlar.

Doesn't mean they don't eat meat, but lots of beans and nuts.

Bu, et yemedikleri anlamına gelmiyor. Ancak bol miktarda fasulye

And they have strategies to keep from overeating,

ve fındık yiyorlar. Ayrıca fazla yemeyi önleyen

little things that nudge them away from the table at the right time.

stratejilere sahipler.

And then the foundation of all this is how they connect.

Ve, tüm bunların temelinde, birbirleriyle nasıl iletişim kurdukları yatıyor.

They put their families first,

Önceliği ailelerine veriyorlar.

take care of their children and their aging parents.

Çocuklarına ve yaşlı ebeveynlerine bakıyorlar.

They all tend to belong to a faith-based community,

Tamamı inanç bazlı bir topluluğa dahil.

which is worth between four and 14

Eğer ayda dört kez bu toplantılara katılırsanız,

extra years of life expectancy

fazladan 4 ile 14 yıl

if you do it four times a month.

anlamına geliyor bu.

And the biggest thing here

Buradaki en büyük olay ise,

is they also belong to the right tribe.

doğru topluluğa ait olmaları.

They were either born into

Ya doğru topluluğun içinde büyümüşler,

or they proactively surrounded themselves with the right people.

ya da kendilerini doğru topluluklardan birileriyle çevrelemişler.

We know from the Framingham studies,

Framingham Araştırmasından öğrendiğimiz üzere

that if your three best friends are obese

eğer en iyi arkadaşlarınızdan üçü obez ise

there is a 50 percent better chance that you'll be overweight.

sizin de fazla kilolu olmanızın olasılığı %50 daha fazla.

So, if you hang out with unhealthy people,

Yani, eğer sağlıksız insanlarla vakit geçirirseniz

that's going to have a measurable impact over time.

bu durumun zamanla büyük bir etkisi olacaktır.

Instead, if your friend's idea of recreation

Arkadaşlarınızın vakit geçirme yöntemi

is physical activity, bowling, or playing hockey,

bowling oynamak, bisiklete binmek

biking or gardening,

ya da bahçeyle ilgilenmek gibi fiziksel aktiviteler ise,

if your friends drink a little, but not too much,

eğer arkadaşlarınız içkiyi fazla kaçırmıyorsa,

and they eat right, and they're engaged, and they're trusting and trustworthy,

doğru şekilde yiyorlarsa, bir aileye aitlerse ve güvenilirlerse

that is going to have the biggest impact over time.

bu durumun da zaman içinde büyük bir etkisi olacaktır.

Diets don't work. No diet in the history of the world

Diyetler hiçbir işe yaramaz. Tarihteki hiçbir diyet

has ever worked for more than two percent of the population.

insanların yüzde 2'sinden daha fazlasında işe yaramamıştır.

Exercise programs usually start in January;

Spor salonlarındaki programlar Ocak'ta başlar

they're usually done by October.

ama genellikle Ekim'de katılmaya başlarız.

When it comes to longevity

Uzun yaşam konusunda

there is no short term fix

bir kısayol ya da

in a pill or anything else.

hap gibi bir şey yok.

But when you think about it,

Ancak, bir düşünürseniz

your friends are long-term adventures,

arkadaşlarınız da aslında uzun süreli birer macera olduğunu göreceksiniz.

and therefore, perhaps the most significant thing you can do

Dolayısıyla, belki de yapabileceğiniz en önemli şey

to add more years to your life,

hayatınıza fazladan biraz yıl

and life to your years. Thank you very much.

yıllarınıza ise hayat katmanız. Çok teşekkürler.

(Applause)

(Alkış)