How technology changes our sense of right and wrong | Juan Enriquez

Çeviri: Fatma Nur Gözden geçirme: Ramazan Şen

Çok fazla kutuplaşmanın olduğun bir yerde,

neyin doğru neyin yanlış olduğunu konuşmak gerçekten tehlikelidir.

10 yıl önce, 10 ay önce, 10 saat önce, 10 saniye önce söylediğin şeyler için

In an era of extreme polarization,

it's really dangerous to talk about right and wrong.

hedef alınabilir, yargılanabilirsin.

Ve bu demek ki senin yanıldığını düşünenler

You can be targeted, judged for something you said 10 years ago, 10 months ago,

seni ateşe atmak istiyor

veya senin tarafında olanlar,

10 hours ago, 10 seconds ago.

yeterince doğru olmadığını düşünenler

seni karalamaya çalışabilirler.

And that means that those who think you're wrong

Siz doğru ve yanlış hakkında düşünürken, üç fikri dikkate almanızı istiyorum.

may burn you at the stake

or those who are on your side

Ya doğru ve yanlış zamanla değişen bir şeyse.

that think you're not sufficiently orthodox

may try and cancel you.

As you're thinking about right and wrong, I want you to consider three ideas.

Ya doğru ve yanlış teknoloji yüzünden değişebilen bir şeyse.

What if right and wrong is something that changes over time.

Ya teknoloji hızlanarak ilerliyorsa.

Siz bu konuda düşünürken,

What if right and wrong is something that can change because of technology.

önceden insanları kurban etmenin normal olduğunu hatırlayın.

What if technology is moving exponentially?

Tanrıyı memnun etmenin bir yoluydu bu.

Aksi taktirde yağmur yağmazdı,

So as you're thinking about this concept,

güneş parlamazdı.

remember human sacrifice used to be normal and natural.

Halka açık idamlar.

Bunlar çok yaygın, normal, yasaldı.

It was a way of appeasing the gods.

Otherwise the rain wouldn't come,

Önceden çocuklarınızı Paris sokaklarındaki kafa kesilmeleri izlemeye götürürdünüz.

the sun wouldn't shine.

Public executions.

En büyük yanlışlardan biri, kölelik,

They were common, normal, legal.

sözleşmeli kölelik,

You used to take your kids to watch beheadings in the streets of Paris.

bin yıl boyunca uygulanan bir şeydi.

One of the greatest wrongs, slavery,

Incalar, Mayalar, Çinliler, Hintliler

indentured servitude,

that was something that was practiced for millennia.

Kuzey ve Güney Amerikalılar tarafından uygulanırdı.

It was practiced across the Incas, the Mayas, the Chinese,

Ve siz bu konuda düşünürken şunu soralım:

neden yanlış olan bir şey bu zamana kadar sürdü?

the Indians in North and South America.

Ve ikinci soru: neden bitti?

And as you're thinking about this,

one question is why did something so wrong last for so long?

Ve neden birkaç on yıl içinde yasal olarak kalktı?

Hayatlarını riske atan

And a second question is: why did it go away?

sıra dışı köle karşıtları arasında kesinlikle bir çalışma vardı,

And why did it go away in a few short decades in legal terms?

ama bu cesur köle karşıtlarının tarafında başka şeyler oluyor olabilir.

Certainly there was a work

by extraordinary abolitionists who risked their lives,

Enerji ve sanayi devrimini düşünün.

but there may be something else happening alongside these brave abolitionists.

Tek bir petrol varili beş ila on kişinin

çalışmasına eşdeğer bir enerji taşır.

Consider energy and the industrial revolution.

Buna ek olarak makinelerle,

A single barrel of oil contains the energy equivalent

birdenbire emrinizde milyonlarca insana eşdeğer

of the work of five to 10 people.

işçiye sahip oluyorsunuz.

Add that to machines,

İnsanlara baskı uygulamayı bırakabilir ve bin yıldır sabit giden

and suddenly you've got millions of people's equivalent labor

yaşam süresini ikiye katlayabilirsiniz.

at your disposal.

You can quit oppressing people and have a doubling in lifespan

Ekonomi dünyasında, ki bin yıl boyunca sabitti,

birdenbire yükselişe geçti.

after a flattened lifespan for millennia.

Ve daha az kişi tarafından sahip olunan varlığa, yemeğe ve diğer şeylere

The world economy, which had been flat for millennia,

sahip olabilirsin.

all of a sudden explodes.

And you get enormous amounts of wealth and food and other things

Teknoloji birbirimizle temel yollarla kurduğumuz iletişimimizi değiştirir.

Yeni teknolojiler makineli tüfek gibi

produced by far fewer hands.

1.Dünya Savaşı’nda savaş seyrini tamamen değiştirdi.

Technology changes the way we interact with each other in fundamental ways.

İnsanları siperlere sürükledi.

İngiliz hendeğindeydiniz ya da Alman.

New technologies like the machine gun

completely changed the nature of warfare in World War I.

Bu ikisi arasındaki her şey tarafsız bölge.

Tarafsız bölgeye girdiniz.

It drove people into trenches.

Vuruldunuz. Öldürüldünüz.

You were in the British trench, or you were in the German trench.

Diğer tarafta siperi terk etmeyi denediniz.

Anything in between was no man's land.

Sonra kaçak olduğun için

You entered no man's land.

kendi cephen seni vururdu.

You were shot. You were killed.

Tuhaf bir şekilde, bugünün makineli tüfekleri dijital sosyal medyadır.

You tried to leave the trench in the other direction.

Then your own side would shoot you

Birbirimizi vuruyoruz.

because you were a deserter.

Yanıldığını düşündüğümüz kişiyi vuruyoruz;

In a weird way, today's machine guns are narrowcast social media.

gönderilerle, tweetlerle, fotoğraflarla, suçlamalarla, yorumlarla.

We're shooting at each other.

Ve yapılan şey bu iki siperi yarattı

We're shooting at those we think are wrong

with posts, with tweets, with photographs, with accusations, with comments.

ve o ya da bu siperde olmanız gerekti.

Ve nerdeyse birbirimizle buluşmak için,

And what it's done is it's created these two trenches

doğruyu ve yanlışı tartışmak için bir orta yol yok.

where you have to be either in this trench or that trench.

And there's almost no middle ground to meet each other,

Birleşik Devletler’de gezerken, çimlerde işaretler görürsünüz.

to try and find some sort of a discussion between right and wrong.

″Siyahların Hayatı Önemlidir″ der bazısı.

Bazıları ise ″Polisi destekliyoruz.″ der.

As you drive around the United States, you see signs on lawns.

İki işaretin de aynı çimde olduğunu çok nadir görürsünüz.

Some say, "Black Lives Matter."

Ve eğer insanlara sorarsanız,

Others say, "We support the police."

çoğu Siyahların Hayatı Önemlidir’i destekliyordur

You very rarely see both signs on the same lawn.

ve aynı zamanda polisi de destekliyordur.

Kutuplaşmanın olduğu şu günlerde,

And yet if you ask people,

doğru ve yanlışı düşündüğünüzde,

most people would probably support Black Lives Matter

doğru ve yanlışın değiştiğini anlamanız gerekir

and they would also support their police.

ve şimdi çeşitli yollarda değişmeye devam ediyor.

So as you think of these polarized times,

Gey evliliği sorununu ele alalım.

as you think of right and wrong,

you have to understand that right and wrong changes

1996′da, ABD’nin üçte ikisi gey evliliğine karşıydı.

and is now changing in exponential ways.

Bugün üçte ikisi destekliyor.

Take the issue of gay marriage.

Fikirlerde neredeyse 180 derece değişiklik var.

In 1996, two-thirds of the US population was against gay marriage.

Bu kısımda, protestolar yüzünden,

Today two-thirds is for.

insanların artık açığa çıkması yüzünden,

It's almost 180-degree shift in the opinion.

AIDS yüzünden,

ama büyük kısmı sosyal medyayla ilgili.

In part, this is because of protests,

Bunun büyük bir kısmı evlerimizde,

because people came out of the closet,

because of AIDS,

oturma odalarımızda, televizyon, film, gönderiler,

but a great deal of it has to do with social media.

A great deal of it has to do with people out in our homes,

yeterince rahat olan insanlar vasıtasıyla,

arkadaşlarımızın, komşularımızın, ailemizin,

in our living rooms, through television, through film, through posts,

″Ben geyim.″ diyebilmesidir.

Ve en muhafazakar yerlerde bile

through people being comfortable enough,

bu görüş artık değişti.

our friends, our neighbors, our family,

Papayı ele alalım.

to say, "I'm gay."

2010′un kardinali olarak,

And this has shifted opinion

tamamen gey evliliğine karşıydı.

even in some of the most conservative of places.

Papa oldu.

Ve son cümleden üç yıl sonra

Take the Pope.

As Cardinal in 2010,

″Ben kimim ki yargılıyorum?″ dedi.

he was completely against gay marriage.

Ve bugün, o sivil birliğin tarafında.

He becomes Pope.

And three years after the last sentence

Teknolojinin etiği değiştirdiğini düşünürken,

he comes out with "Who am I to judge?"

aynı zamanda teknolojinin katlanarak ilerlediğini de düşünmek zorundasınız.

And then today, he's in favor of civil unions.

Doğru ve yanlış değiştiği sürece,

As you're thinking about technology changing ethics,

şöyle dersen: ″Ben doğru olanı biliyorum.

you also have to consider that technology is now moving exponentially.

Ve eğer bana hiç katılmıyorsanız, bana kısmen katılmıyorsanız,

As right and wrong changes,

hatta benimle münakaşa ediyorsanız, o zaman hatalısınız.”

if you take the position, "I know right.

o zaman tartışma olmaz,

tolerans olmaz, evrim olmaz, ve kesinlikle öğrenme olmaz.

And if you completely disagree with me, if you partially disagree with me,

Çoğumuz henüz vejetaryen değil.

if you even quibble with me, then you're wrong,"

then there's no discussion,

Tekrardan, et için daha hızlı

daha iyi, daha ucuz bir alternatifimiz olmazdı.

no tolerance, no evolution, and certainly no learning.

Most of us are not vegetarians yet.

Ama şimdi yapay et alabiliyoruz,

Then again, we haven't had

2013′te 380,000 dolardan günümüzde

a whole lot of faster, better, cheaper alternatives to meat.

9 dolara düştü,

But now that we're getting synthetic meats,

insanların büyük bir kısmı

as the price drops from 380,000 dollars in 2013

vejetaryen ya da yarı vejetaryen olmaya başladı.

to 9 dollars today,

Ve geçmişe baktığımızda,

a great big chunk of people

şehirdeki en lüks, en pahalı restoranlara girip

are going to start becoming vegetarian or quasi-vegetarian.

kanlı biftek raflarının yanından geçerken

And then in retrospect, these pictures

bu resimler 10 yıl sonra, 20 ve 30 yıl sonra çok farklı görünecek.

of walking into the fanciest, most expensive restaurants in town

and walking past racks of bloody steaks

Kutuplaşmanın olduğu şu zamanlarda,

bugünlerde nadiren duyacağınız şu iki kelimeyi tekrardan gündeme getireyim:

is going to look very different in 10 years, in 20 years and 30 years.

alçakgönüllülük ve affedicilik.

In these polarized times,

Geçmişi yargıladığınızda, soyunuz, atalarınız,

I'd like to revive two words you rarely hear today:

bunu biraz daha alçakgönüllülükle yapın,

humility and forgiveness.

çünkü belki o zamanda eğitim görmüş olsaydınız,

When you judge the past, your ancestors, your forefathers,

eğer o zamanda yaşasaydınız,

birçok şeyi yanlış yapardınız.

do so with a little bit more humility,

Onlar doğru olduğu için değil.

because perhaps if you'd been educated in that time,

Onların bugün yanıldığını görmediğimizden değil,

if you'd lived in that time,

kavramlarımız yüzünden,

you would've done a lot of things wrong.

doğru ve yanlış algımız zamanla değişti.

Not because they're right.

Not because we don't see they're wrong today,

İkinci kelime olan, affedicilik.

but simply because our notions,

Affedicilik şu günlerde inanılmaz derecede önemli.

our understanding of right and wrong change across time.

Birini yanlış bir şey dedi diye karalayamazsın,

The second word, forgiveness.

10 yıl önce yaptığı bir şey yüzünden,

Forgiveness is incredibly important these days.

sizi tetiklediği için ve sizinle yüzde yüz uyuşmadığı için.

You cannot cancel somebody for saying the wrong word,

Bir toplum inşa etmek için, onu inşa etmeniz ve bakış açısı sizinkinden

for having done something 10 years ago,

çok farklı olan insanlardan

for having triggered you and not being a hundred percent right.

bir şeyler öğrenmeniz gerek.

To build a community, you have to build it and talk to people

Onlara bir yer açmanız gerek

tarafsız bir bölge yaratmak değil.

and learn from people

who may have very different points of view from yours.

Bir orta yol, empati için bir alan yaratma.

You have to allow them a space

Şimdi toplum oluşturma zamanı.

instead of creating a no man's land.

Şimdi ulusları parçalamaya devam etme zamanı değil.

A middle ground, a ??? and a space of empathy.

Çok teşekkürler.

This is a time to build community.

This is not a time to continue ripping nations apart.

Thank you very much.