Sylvia Earle: How to protect the oceans (TED Prize winner!)

Sylvia Earle, TED Ödül Töreni'nde, okyanuslarımızı korumamız için dilekte bulunuyor.

Çeviri: Aykut Türker Gözden geçirme: osman oguz ahsen

Fifty years ago, when I began exploring the ocean,

50 yıl önce, ben okyanusu keşfetmeye başladığımda,

no one -- not Jacques Perrin, not Jacques Cousteau or Rachel Carson --

hiç kimse (Jacques Perrin, Jacques Cousteau, Rachel Carson... hiçbiri)

imagined that we could do anything to harm the ocean

okyanusa zarar verecek herhangi birşey yapabileceğimizi hayal dahi etmiyordu.

by what we put into it or by what we took out of it.

İçine ne atarsak atalım, içinden ne alırsak alalım.

It seemed, at that time, to be a sea of Eden,

O zamanlar okyanus, bir Cennet denizi gibi görünüyordu.

but now we know, and now we are facing paradise lost.

Ama şimdi biliyoruz ki, kayıp bir Cennet ile karşı karşıyayız.

I want to share with you

Sizinle denizlerdeki,

my personal view of changes in the sea that affect all of us,

hepimizi etkileyen değişiklikler hakkındaki kişisel görüşlerimi

and to consider why it matters that in 50 years, we've lost --

ve bu elli yılda kaybettiğimiz

actually, we've taken, we've eaten --

-- daha doğrusu, aldığımız, yediğimiz --

more than 90 percent of the big fish in the sea;

denizlerdeki büyük balıkların %90'ından fazlasını,

why you should care that nearly half of the coral reefs have disappeared;

mercan kayalıklarının neredeyse yarısının kaybolmasının sizin için neden önemli olduğunu,

why a mysterious depletion of oxygen in large areas of the Pacific

Pasifik'te büyük alanlarda gözlenen gizemli oksijen düşüşlerinin

should concern not only the creatures that are dying,

neden sadece orada ölmekte olan canlıları ilgilendirmediğini,

but it really should concern you.

sizi de endişelendirmesi gerektiğini paylaşacağım.

It does concern you, as well.

Gerçekten sizi de ilgilendiriyor.

I'm haunted by the thought of what Ray Anderson calls "tomorrow's child,"

Aklımdan çıkmıyor, Ray Anderson tarafından dile getirilen "yarının çocuğu"nun

asking why we didn't do something on our watch

bize kendi nöbetimiz sırasında neden birşeyler yapıp da

to save sharks and bluefin tuna and squids and coral reefs and the living ocean

köpekbalıklarını, mavi yüzgeçli tonbalıklarını, mürekkepbalıklarını ve yaşayan okyanusu korumadığımızı sorması

while there still was time.

-- hâlâ zamanımız varken.

Well, now is that time.

İşte, o zaman, içinde bulunduğumuz zamandır.

I hope for your help

Sizlerin

to explore and protect the wild ocean

keşif ve koruma yoluyla, vahşi okyanusa

in ways that will restore the health and,

sağlığını iade etmek

in so doing, secure hope for humankind.

ve böylece, insanlık için umutları güvence altına almak için yardım edeceğinizi umuyorum.

Health to the ocean means health for us.

Okyanusun sağlığı, bizim de sağlığımız anlamına gelir.

And I hope Jill Tarter's wish to engage Earthlings includes dolphins and whales

Ve Jill Tarter'ın, tüm Dünyalılar'ı dahil ederek

and other sea creatures

evrenin başka bir köşesinde akıllı canlılar bulma çalışmalarının

in this quest to find intelligent life elsewhere in the universe.

yunusları, balinaları ve diğer deniz canlılarını da kapsamasını ümit ediyorum.

And I hope, Jill, that someday

Ve umuyorum ki, Jill, bir gün

we will find evidence that there is intelligent life among humans on this planet.

bu gezegendeki insanlar arasında da akıllı canlılar bulunduğuna dair kanıtlar buluruz.

(Laughter)

(Gülüşmeler)

Did I say that? I guess I did.

Söyledim mi bunu? Sanırım söyledim..

For me, as a scientist,

Bir bilim insanı olarak, benim için

it all began in 1953

herşey 1953'te

when I first tried scuba.

sualtına dalışı ilk kez denediğimde başladı.

It's when I first got to know fish swimming

Balıkları ilk kez o zaman

in something other than lemon slices and butter.

limon dilimleri ve tereyağ dışında birşeyin içinde yüzerken gördüm.

I actually love diving at night;

Gece dalışı yapmayı gerçekten severim.

you see a lot of fish then that you don't see in the daytime.

Gece, gündüz göremeyeceğiniz bir sürü balığı görebilirsiniz.

Diving day and night was really easy for me in 1970,

1970'te, gece gündüz dalış yapmak benim için gerçekten kolaydı.

when I led a team of aquanauts living underwater for weeks at a time --

Haftalarca sualtında yaşayan 'aquanot'lardan oluşan bir takımı yönetiyordum.

at the same time that astronauts were putting their footprints on the moon.

Aynı zamanlarda, astronotlar da ayda ayak izlerini bırakmaktaydı.

In 1979 I had a chance to put my footprints on the ocean floor

1979'da, ben de kendi ayak izlerimi okyanus tabanına bırakma şansını elde ettim.

while using this personal submersible called Jim.

Jim adını verdiğimiz bu kişisel denizaltı aracını kullanıyordum.

It was six miles offshore and 1,250 feet down.

Kıyıdan 11 km açıkta ve 380 metre derinlikteydim.

It's one of my favorite bathing suits.

Hâlâ en sevdiğim mayolarımdan biridir.

Since then, I've used about 30 kinds of submarines

O zamandan beri, yaklaşık 30 çeşit denizaltı aracı kullandım.

and I've started three companies and a nonprofit foundation called Deep Search

Kurduğum 3 şirket ve Deep Search (Derin Arayış) adlı kâr amacı gütmeyen bir vakıf ile

to design and build systems

tasarladığım ve inşa ettiğim sistemlerle

to access the deep sea.

derin denizlere ulaşım sağlayacak araçlar yaptım.

I led a five-year National Geographic expedition,

Beş yıllık bir National Geographic seferini,

the Sustainable Seas expeditions,

Sustainable Seas (Sürdürülebilir Denizler) seferlerini,

using these little subs.

bu küçük denizaltılarla yönettim.

They're so simple to drive that even a scientist can do it.

Bunlar o kadar basitler ki, bir bilim insanı bile sürebilir.

And I'm living proof.

Ben de canlı kanıtıyım.

Astronauts and aquanauts alike

Hem astronotlar, hem de aquanotlar

really appreciate the importance of air, food, water, temperature --

havanın, gıdanın, suyun ve sıcaklığın değerini gerçekten bilirler.

all the things you need to stay alive in space or under the sea.

Hayatı idame için tüm bunlara ihtiyacınız vardır - uzayda ya da suyun altında.

I heard astronaut Joe Allen explain

Astronot Joe Allen'dan,

how he had to learn everything he could about his life support system

kullandığı Yaşam Destek Sistemi hakkında herşeyi öğrenmek zorunda olduğunu

and then do everything he could

ve yapabildiği en iyi şekilde

to take care of his life support system;

Yaşam Destek Sistemi'ne nasıl gözü gibi baktığını dinlemiştim.

and then he pointed to this and he said, "Life support system."

Sonra buna işaret etti ve dedi ki: "İşte Yaşam Destek Sistemi".

We need to learn everything we can about it

Hakkında öğrenebileceğimiz herşeyi öğrenmek zorundayız.

and do everything we can to take care of it.

Ve yapabildiğimiz en iyi şekilde, ona gözümüz gibi bakmalıyız.

The poet Auden said, "Thousands have lived without love;

Şair Auden der ki: "Binlercesi yaşadı aşksız.

none without water."

Ama hiçbiri susuz olamadı."

Ninety-seven percent of Earth's water is ocean.

Dünya sularının %97'si okyanustur.

No blue, no green.

Mavi yoksa, yeşil de yok.

If you think the ocean isn't important,

Okyanusun önemli olmadığını düşünüyorsanız,

imagine Earth without it.

dünyayı bir de onsuz hayal edin.

Mars comes to mind.

Akla Mars geliyor.

No ocean, no life support system.

Okyanus yok. Yaşam Destek Sistemi yok.

I gave a talk not so long ago at the World Bank

Yakın zamanda Dünya Bankası'nda bir konuşma yaptım.

and I showed this amazing image of Earth

Dünyanın bu hayret verici görüntüsünü gösterdim.

and I said, "There it is! The World Bank!"

Ve dedim ki, "İşte! Dünya Bankası".

That's where all the assets are!

Tüm kıymetlerin durduğu yer burası!

And we've been trawling them down

Ve biz de onları trol ağlarıyla

much faster than the natural systems can replenish them.

doğal sistemlerin yerine geri koyabildiğinden çok daha hızlı şekilde sömürüyoruz.

Tim Worth says the economy is a wholly-owned subsidiary of the environment.

Tim Worth der ki, Ekonomi, Çevre'nin bir yan kuruluşudur.

With every drop of water you drink,

İçtiğiniz her yudum suyla,

every breath you take,

aldığınız her nefesle,

you're connected to the sea.

denize bağlısınız.

No matter where on Earth you live.

Dünyanın neresinde yaşarsanız yaşayın.

Most of the oxygen in the atmosphere is generated by the sea.

Atmosferdeki oksijenin çoğu, deniz tarafından üretilir.

Over time, most of the planet's organic carbon

Zaman içinde, gezegendeki organik karbonun çoğu,

has been absorbed and stored there,

deniz tarafından

mostly by microbes.

ve çoğunlukla da mikroplarca emilmiş ve saklanmıştır.

The ocean drives climate and weather,

Okyanus, iklimi ve havayı belirler,

stabilizes temperature, shapes Earth's chemistry.

sıcaklığı dengede tutar, Dünya'nın kimyasını şekillendirir.

Water from the sea forms clouds

Denizden gelen su, bulutları oluşturur.

that return to the land and the seas

Karalara ve denizlere

as rain, sleet and snow,

yağmur ve kar olarak geri döner.

and provides home for about 97 percent of life in the world,

Ve dünyadaki hayatın %97'si için yuva olur;

maybe in the universe.

belki de tüm evrendeki hayatın %97'si.

No water, no life;

Su yoksa, hayat da yok.

no blue, no green.

Mavi yoksa, yeşil de yok.

Yet we have this idea, we humans,

Buna rağmen, biz insanlar sanıyoruz ki

that the Earth -- all of it: the oceans, the skies --

Dünya -- okyunuslar, gökyüzü, .. hepsi --

are so vast and so resilient

öyle sonsuz ve dayanıklı ki

it doesn't matter what we do to it.

ne yapsak zarar veremeyiz.

That may have been true 10,000 years ago,

10,000 yıl önce bu doğru olabilirdi.

and maybe even 1,000 years ago

Hatta belki 1,000 yıl önce de.

but in the last 100, especially in the last 50,

Ancak son 100 yılda, özellikle de son 50 yılda,

we've drawn down the assets,

hayatlarımızı mümkün kılan tüm kıymetleri,

the air, the water, the wildlife

havayı, suyu, vahşi yaşamı

that make our lives possible.

tükettik ve azalttık.

New technologies are helping us to understand

Yeni teknolojler,

the nature of nature;

Doğa'nın doğasını,

the nature of what's happening,

bu olup bitenin doğasını anlamamıza yardımcı oluyor.

showing us our impact on the Earth.

Bize Dünya üzerinde yaptığımız etkiyi gösteriyor.

I mean, first you have to know that you've got a problem.

Demek istediğim, öncelikle bir sorununuz olduğunun farkında olmanız gerekiyor.

And fortunately, in our time,

Neyse ki, zamanımızda

we've learned more about the problems than in all preceding history.

sorunlarımız hakkında tarih boyunca olduğundan daha fazla bilgi edindik.

And with knowing comes caring.

Ve bilmek, önemsemeyi beraberinde getiriyor.

And with caring, there's hope

Ve önemseme,

that we can find an enduring place for ourselves

bizi destekleyen doğal sistemlerin içinde

within the natural systems that support us.

kendimize kalıcı bir yer edinmemize dair umut veriyor.

But first we have to know.

Ama ilk önce, bilmemiz gerek.

Three years ago, I met John Hanke,

Üç yıl önce, John Hanke ile tanıştım,

who's the head of Google Earth,

Google Earth'ün başındaki kişi.

and I told him how much I loved being able to hold the world in my hands

Ve ona, dünyayı avcumun içinde tutup

and go exploring vicariously.

sanal keşiflere çıkabilmeyi ne kadar çok sevdiğimi söyledim.

But I asked him: "When are you going to finish it?

Ve ona sordum: "Ne zaman tamamlayacaksınız?

You did a great job with the land, the dirt.

Karada, çamurda harika bir iş çıkardınız.

What about the water?"

Peki ama, ya sular?"

Since then, I've had the great pleasure of working with the Googlers,

O zamandan beri, Google çalışanlarıyla,

with DOER Marine, with National Geographic,

DOER Marine ve National Geographic ile,

with dozens of the best institutions and scientists around the world,

dünyanın her yanından düzinelerce birinci sınıf kurum ve bilim insanıyla,

ones that we could enlist,

birlikte çalışma memnuniyetine eriştim.

to put the ocean in Google Earth.

Okyanusu Google Earth'e ekledik.

And as of just this week, last Monday,

Ve bu hafta, daha geçen Pazartesi itibarıyla,

Google Earth is now whole.

Google Earth artık tam.

Consider this: Starting right here at the convention center,

Şunu bir düşünün: Tam buradan, Kongre Merkezi'nden başlıyoruz,

we can find the nearby aquarium,

hemen yakındaki akvaryumu bulabiliyoruz,

we can look at where we're sitting,

oturduğumuz yere bakabiliyoruz.

and then we can cruise up the coast to the big aquarium, the ocean,

Ve sonra en büyük akvaryumun, okyanusun kıyısına yolculuk edebiliyoruz.

and California's four national marine sanctuaries,

Ve California'nın sahip olduğu dört Milli Deniz Koruma Alanı'na.

and the new network of state marine reserves

Yeni kurulan, bazı değerleri korumaya ve yeniden canlandırmaya başlayan

that are beginning to protect and restore some of the assets

devlet koruma alanları ağına.

We can flit over to Hawaii

Hawaii üzerinden uçabilir

and see the real Hawaiian Islands:

ve "gerçek" Hawaii adalarını görebiliriz.

not just the little bit that pokes through the surface,

Sadece suyun üstünde kalan küçük parçasını değil,

but also what's below.

suyun altındaki bölümlerini de.

To see -- wait a minute, we can go kshhplash! --

Görmek derken -- bir dakika, cupp! --

right there, ha --

Tam burada, hah!

under the ocean, see what the whales see.

Okyanusun altında, balinaların gördüklerini görebiliriz.

We can go explore the other side of the Hawaiian Islands.

Hawaii adalarının diğer yanını keşfetmeye gidebiliriz.

We can go actually and swim around on Google Earth

Gerçekten Google Earth içinde yüzebilir

and visit with humpback whales.

ve kambur balinalarla birlikte ziyaret edebiliriz.

These are the gentle giants that I've had the pleasure of meeting face to face

Onlar, benim sualtında yüzyüze

many times underwater.

ve defalarca karşılaşma zevkine vardığım nazik devlerdir.

There's nothing quite like being personally inspected by a whale.

Bir balina tarafından şahsen incelenmek pek başka birşeye benzemez.

We can pick up and fly to the deepest place:

Havalanıp, en derin yere uçabiliriz:

seven miles down, the Mariana Trench,

13 kilometre derindeki Mariana Çukuru'na,

where only two people have ever been.

ki buraya şimdiye kadar sadece iki kişi inebilmiştir.

Imagine that. It's only seven miles,

Bunu bir hayal edin, sadece 13 kilometre,

but only two people have been there, 49 years ago.

Fakat oraya sadece iki kişi gidebildi, 49 yıl önce.

One-way trips are easy.

Tek yön yolculuklar kolaydır.

We need new deep-diving submarines.

Yeni derin dalış denizaltı araçlarına ihtiyacımız var.

How about some X Prizes for ocean exploration?

Okyanus keşifleri için de X Prize benzeri ödüller koysak olmaz mı?

We need to see deep trenches, the undersea mountains,

Deniz çukurlarını, sualtı dağlarını görebilmemiz

and understand life in the deep sea.

ve derin denizlerdeki yaşamı anlamamız gerekli.

We can now go to the Arctic.

Artık Arktik bölgelere gidebiliyoruz.

Just ten years ago I stood on the ice at the North Pole.

Daha on yıl önce Kuzey Kutbu'nun buzları üzerindeydim.

An ice-free Arctic Ocean may happen in this century.

Buzdan arınmış bir Arktik Okyanus bu yüzyıl içinde gerçekleşebilir.

That's bad news for the polar bears.

Bu durum, kutup ayıları için kötü haber.

That's bad news for us too.

Bizim için de öyle.

Excess carbon dioxide is not only driving global warming,

Aşırı karbondioksit, küresel ısınma dışında da sorunlara neden oluyor.

it's also changing ocean chemistry,

Okyanusun kimyasını değiştiriyor,

making the sea more acidic.

denizi daha asitli hâle getiriyor.

That's bad news for coral reefs and oxygen-producing plankton.

Bu da, mercan kayalıkları ve oksijen üreten plankton için kötü haber.

Also it's bad news for us.

Bizim için de öyle.

We're putting hundreds of millions of tons of plastic

Yüzlerce milyon ton plastiği

and other trash into the sea.

ve başka tür çöpü denize atıyoruz.

Millions of tons of discarded fishing nets,

Milyonlarca ton terkedilmiş balık ağı,

gear that continues to kill.

hâlâ can almaya devam ediyor.

We're clogging the ocean, poisoning the planet's circulatory system,

Okyanusu dolduruyor, gezegenin dolaşım sistemini zehirliyoruz.

and we're taking out hundreds of millions of tons of wildlife,

Yüzlerce milyon ton yabani canlıyı denizden alıyoruz

all carbon-based units.

- tümü karbon temelli birimler.

Barbarically, we're killing sharks for shark fin soup,

Barbarca, yüzgeç çorbası için köpekbalıklarını öldürüyoruz.

undermining food chains that shape planetary chemistry

Gezegenin kimyasını şekillendiren,

and drive the carbon cycle, the nitrogen cycle,

karbon çevrimini, azot çevrimini,

the oxygen cycle, the water cycle --

oksijen çevrimini, su çevrimini

our life support system.

ve yaşam destek sistemimizi yönlendiren besin zincirlerini baltalıyoruz.

We're still killing bluefin tuna; truly endangered

İnanması güç, nesli tükenme tehlikesi altındaki mavi yüzgeçli tonbalığını hâlâ avlıyoruz.

and much more valuable alive than dead.

Dirisi ölüsünden çok daha değerlidir.

All of these parts are part of our life support system.

Tüm bu bileşenler, yaşam destek sistemimizin parçalarıdır.

We kill using long lines, with baited hooks every few feet

Her metresinde yemli iğneler bulunan

that may stretch for 50 miles or more.

80 kilometreyi aşan uzun misinalarla avlanıyoruz.

Industrial trawlers and draggers are scraping the sea floor

Endüstriyel troller ve çekiciler deniz tabanını süpürüyor.

like bulldozers, taking everything in their path.

Buldozerler gibi, yollarına çıkan herşeyi alıyorlar.

Using Google Earth you can witness trawlers --

Google Earth kullanarak, trollere şahit olabilirsiniz.

in China, the North Sea, the Gulf of Mexico --

Çin'de, Kuzey Denizi'nde, Meksika Körfezi'nde...

shaking the foundation of our life support system,

Yaşam destek sistemimizin temellerini sarsıyor,

leaving plumes of death in their path.

arkalarında ölümün tüylerini bırakıyorlar.

The next time you dine on sushi -- or sashimi,

Bir sonraki sefer sushi ya da sashimi,

or swordfish steak, or shrimp cocktail,

kılıç balığı filetosu, ya da karides kokteyli,

whatever wildlife you happen to enjoy from the ocean --

ya da her neyse, okyanus kaynaklı herhangi bir yabani canlıyı yediğinizde

think of the real cost.

bunun gerçek bedelini düşünün.

For every pound that goes to market,

Markete giden her 1 kilogram için,

more than 10 pounds, even 100 pounds,

10 kilogramdan fazla, belki 100 kilogram

may be thrown away as bycatch.

"istenmeyen av" olarak ziyan ediliyor.

This is the consequence of not knowing

Denizden alabileceğimizin de bir sınırı olduğunu

that there are limits to what we can take out of the sea.

bilmemenin bir sonucu bu.

This chart shows the decline in ocean wildlife

Bu çizelge, okyanustaki vahşi hayat miktarında

from 1900 to 2000.

1900'den 2000'e yaşanan düşüşü gösteriyor.

The highest concentrations are in red.

En yüksek yoğunluklar kırmızı renkli.

In my lifetime, imagine,

Benim ömrüm sırasında, düşünün ki,

90 percent of the big fish have been killed.

büyük balıkların %90'ı öldürüldü.

Most of the turtles, sharks, tunas and whales

Kaplumbağaların, köpekbalıklarının, tonbalıklarının ve balinaların çoğu

are way down in numbers.

sayıca çok azaldı.

But, there is good news.

Ama, iyi haberler de var.

Ten percent of the big fish still remain.

Büyük balıkların %10'u hâlâ hayatta.

There are still some blue whales.

Hâlâ mavi balinalar var.

There are still some krill in Antarctica.

Antarktika'da hâlâ kriller yaşıyor.

There are a few oysters in Chesapeake Bay.

Chesapeake Körfezi'nde az sayıda istridye hâlâ hayatta.

Half the coral reefs are still in pretty good shape,

Mercan kayalıklarının yarısı hâlâ hiç fena durumda değil.

a jeweled belt around the middle of the planet.

Gezegenin belini saran mücevherli bir kemer gibiler.

There's still time, but not a lot,

Hâlâ zaman var, ama çok da değil.

to turn things around.

Gidişi tersine çevirmeliyiz.

But business as usual means that in 50 years,

Ama işler şimdiki gibi giderse, 50 yıl içinde

there may be no coral reefs --

mercan kayalığı kalmayabilir.

and no commercial fishing, because the fish will simply be gone.

Ticari balıkçılık da sona erebilir, çünkü avlayacak balık kalmaz.

Imagine the ocean without fish.

Okyanusu balıksız hayal edin.

Imagine what that means to our life support system.

Bunun yaşam destek sistemimiz için ne anlama geldiğini bir düşünün.

Natural systems on the land are in big trouble too,

Karadaki doğal sistemlerin de başı büyük belada.

but the problems are more obvious,

Ancak orada sorunlar göze daha fazla görünüyor.

and some actions are being taken to protect trees, watersheds and wildlife.

Ağaçları, sulak alanları ve yabani yaşamı korumak için bazı önlemler alınıyor.

And in 1872, with Yellowstone National Park,

1872'de, Yellowstone Milli Parkı ile başlayarak

the United States began establishing a system of parks

ABD, bir parklar sistemi kurmaya başladı.

that some say was the best idea America ever had.

Ve kimine göre, bu Amerika'nın gelmiş geçmiş en iyi fikriydi.

About 12 percent of the land around the world is now protected:

Bugün dünyadaki karaların yaklaşık %12'si koruma altında.

safeguarding biodiversity, providing a carbon sink,

Biyolojik çeşitlilik emniyet altına alınıyor, karbon birikim alanları oluşturuluyor,

generating oxygen, protecting watersheds.

oksijen üretimi sağlanıyor, sulak alanlar korunuyor.

And, in 1972, this nation began to establish a counterpart in the sea,

Ve 1972'de bu ulus, denizdeki karşılığını kurmaya başladı:

National Marine Sanctuaries.

Milli Deniz Koruma Alanları.

That's another great idea.

Bu da bir diğer büyük fikir.

The good news is

İyi haber şu ki,

that there are now more than 4,000 places in the sea, around the world,

artık dünyanın çeşitli denizlerinde 4,000'den fazla yer

that have some kind of protection.

bir şekilde koruma altında.

And you can find them on Google Earth.

Ve bunları Google Earth'te bulabilirsiniz.

The bad news is

Kötü haber de şu ki:

that you have to look hard to find them.

Onları bulmak için çok aramanız gerekiyor.

In the last three years, for example,

Son üç yıl içinde, örneğin

the U.S. protected 340,000 square miles of ocean as national monuments.

ABD 880,000 kilometrekare okyanus alanını milli servet olarak koruma altına aldı.

But it only increased from 0.6 of one percent

Ancak bu, koruma altındaki okyanus oranını

to 0.8 of one percent of the ocean protected, globally.

küresel ölçekte topu topu %1.6'dan %1.8'e yükseltebildi.

Protected areas do rebound,

Koruma altına alınan alanlar, bunun karşılığını verir.

but it takes a long time to restore

Ancak,

50-year-old rockfish or monkfish, sharks or sea bass,

50 yaşındaki kayabalıklarını, kelerbalıklarını, köpekbalıklarını ya da levrekleri,

or 200-year-old orange roughy.

200 yaşındaki deniz levreklerini yerine koymak uzun zaman alıyor.

We don't consume 200-year-old cows or chickens.

200 yaşındaki inekleri ya da tavukları tüketmiyoruz.

Protected areas provide hope

Koruma altındaki alanlar bize umut veriyor.

that the creatures of Ed Wilson's dream

Bir gün, Ed Wilson'un

of an encyclopedia of life, or the census of marine life,

hayat ansiklopedisi rüyasında ya da deniz nüfus sayımındaki canlılar,

will live not just as a list,

yalnızca listelerde,

a photograph, or a paragraph.

fotoğraflarda ya da paragraflarda kalmasınlar.

With scientists around the world, I've been looking at the 99 percent of the ocean

Dünyanın her yerinden bilim insanlarıyla birlikte, okyanusun

that is open to fishing -- and mining, and drilling, and dumping, and whatever --

balıkçılığa, madenciliğe, sondaja ve atıklara açık olan %99'unu inceleyerek

to search out hope spots,

umut noktaları arıyorum.

and try to find ways to give them and us a secure future.

O noktalar ve bizlere güvenli bir gelecek sunmanın yollarını bulmaya çalışıyorum.

Such as the Arctic --

Arktik'te olduğu gibi,

we have one chance, right now, to get it right.

tam şimdi, doğruyu yapmak için bir tek şansımız var.

Or the Antarctic, where the continent is protected,

Aksi takdirdeki Antarktika örneğinde, kıta koruma altında,

but the surrounding ocean is being stripped of its krill, whales and fish.

ancak etrafındaki okyanus krilleri, balinaları ve balıkları tüketilmiş durumda.

Sargasso Sea's three million square miles of floating forest

Sargasso Denizi'nin 7.8 milyon kilometre karelik yüzer ormanı,

is being gathered up to feed cows.

inekleri beslemek için toplanıp götürülüyor.

97 percent of the land in the Galapagos Islands is protected,

Galapagos Adaları'ndaki karaların %97'si koruma altında.

but the adjacent sea is being ravaged by fishing.

Ancak yanıbaşındaki deniz, balıkçılık tarafından tahrip ediliyor.

It's true too in Argentina

Aynısı Arjantin'de de geçerli.

on the Patagonian shelf, which is now in serious trouble.

Patagonya sahalığı artık ciddi tehlike altında.

The high seas, where whales, tuna and dolphins travel --

Balinaların, tonbalıklarının ve yunusların yaşadığı açık denizler,

the largest, least protected, ecosystem on Earth,

dünyanın en büyük ve en az korunan ekosistemidir.

filled with luminous creatures,

Burası ışık saçan

living in dark waters that average two miles deep.

ve ortalama 4 kilometre derinlikte yaşayan yaratıklarla doludur

They flash, and sparkle, and glow

Çakar, parlar ve ışıldarlar

with their own living light.

kendi yaşam ışıklarıyla.

There are still places in the sea as pristine as I knew as a child.

Denizlerde hâlâ çocukken tanıdığım şekliyle bozulmamış yerler var.

The next 10 years may be the most important,

Önümüzdeki 10 yıl, en önemli dönem olabilir.

and the next 10,000 years the best chance our species will have

Ve gelecek 10,000 yıl, insanoğlunun

to protect what remains of the natural systems that give us life.

bize hayat veren doğal sistemlerden geriye kalanları korumak için tek şansı olabilir.

To cope with climate change, we need new ways to generate power.

İklim değişikliğiyle başa çıkmak için, enerji üretmenin yeni yollarını bulmalıyız.

We need new ways, better ways, to cope with poverty, wars and disease.

Fakirlik, savaş ve hastalıkla mücadele etmenin yeni, daha iyi yollarını bulmalıyız.

We need many things to keep and maintain the world as a better place.

Dünyayı korumak ve daha iyi bir yer hâline getirmek için çok şey yapmamız gerekli.

But, nothing else will matter

Ancak, hiçbirinin anlamı olmayacak

if we fail to protect the ocean.

eğer okyanusu korumayı başaramazsak.

Our fate and the ocean's are one.

Bizim ve okyanusun kaderimiz bir.

We need to do for the ocean what Al Gore did for the skies above.

Al Gore'un üstümüzdeki gökler için yaptığını, bizim de okyanus için yapmamız gerekli.

A global plan of action

Küresel bir eylem planı,

with a world conservation union, the IUCN,

IUCN (Dünya Koruma Birliği) ile birlikte

is underway to protect biodiversity,

biyoçeşitliliği korumak amacıyla hazırlanıyor.

to mitigate and recover from the impacts of climate change,

İklim değişkiliğinin etkilerini hafifletmek hedefleniyor.

on the high seas and in coastal areas,

Açık denizlerde ve kıyı alanlarında,

wherever we can identify critical places.

belirleyebildiğimiz tüm kritik yerlerde,

New technologies are needed to map, photograph and explore

harita, fotoğraf ve keşifler için yeni teknolojilere ihtiyaç var.

the 95 percent of the ocean that we have yet to see.

Okyanusun %95'i hâlâ görülmeyi bekliyor.

The goal is to protect biodiversity,

Amaç biyoçeşitliliği korumak,

to provide stability and resilience.

istikrar ve direnç sağlamak.

We need deep-diving subs,

Derine dalan denizaltı araçlarına,

new technologies to explore the ocean.

okyanusu keşfetmek için yeni teknolojilere ihtiyacımız var.

We need, maybe, an expedition --

Belki bir sefere ihtiyacımız var,

a TED at sea --

-- denizde bir TED mesela --

that could help figure out the next steps.

sıradaki adımları belirlemek için.

And so, I suppose you want to know what my wish is.

Ve artık, sanırım benim dileğimin ne olduğunu bilmek istiyorsunuz.

I wish you would use all means at your disposal --

Dileğim, kullanabildiğiniz tüm imkânlarınızı

films, expeditions, the web, new submarines --

-- filmler, seferler, web, yeni denizaltı araçları,

and campaign to ignite public support

ya da kitle desteğini ateşleyecek bir kampanya --

for a global network of marine protected areas --

deniz koruma alanlarından oluşan küresel bir ağ kurmak için,

hope spots large enough to save and restore the ocean,

okyanusu koruyacak ve iyileştirecek kadar büyük umut noktaları için,

the blue heart of the planet.

gezegenin mavi kalbi için seferber etmenizdir.

How much?

Peki ne kadar katkı?

Some say 10 percent, some say 30 percent.

Kimi %10 der, kimi %30.

You decide: how much of your heart do you want to protect?

Kalbinizin ne kadarını korumak istediğinize siz karar verin.

Whatever it is,

Katkınız her ne olacaksa,

a fraction of one percent is not enough.

bilin ki %1'in bir bölümü yeterli değil.

My wish is a big wish,

Benim dileğim, büyük bir dilek.

but if we can make it happen, it can truly change the world,

Ancak bunu gerçekleştirebilirsek, gerçekten dünyayı değiştirebilir.

and help ensure the survival

Ve hayatın devamlılığını güvence altına alabilir,

of what actually -- as it turns out -- is my favorite species;

tüm türler arasında en sevdiğim türün,

that would be us.

bizlerin.

For the children of today,

Bugünün çocukları için,

for tomorrow's child:

yarının çocuğu için,

as never again, now is the time.

telafisi olmayan an, içinde bulunduğumuz zamandır.

Thank you.

Teşekkür ederim.

(Applause)

(Alkışlar)