Sylvia Earle: How to protect the oceans (TED Prize winner!)

Tłumaczenie: Agnieszka Zych Korekta: Krystian Aparta

Fifty years ago, when I began exploring the ocean,

50 lat temu, gdy zaczynałam badania oceanów,

no one -- not Jacques Perrin, not Jacques Cousteau or Rachel Carson --

nikt, ani Jacques Perrin, ani Jacques Cousteau czy Rachel Carson,

imagined that we could do anything to harm the ocean

nie sądził, że możemy zaszkodzić oceanom,

by what we put into it or by what we took out of it.

wrzucając coś do nich lub coś z nich wyławiając.

It seemed, at that time, to be a sea of Eden,

Wtedy ocean wydawał się być Edenem,

but now we know, and now we are facing paradise lost.

ale dziś wiemy, że może stać się rajem utraconym.

I want to share with you

Chciałabym podzielić się z wami

my personal view of changes in the sea that affect all of us,

swoją opinią na temat zmian w morzach, które dotyczą nas wszystkich

and to consider why it matters that in 50 years, we've lost --

i opowiedzieć, jakie znaczenie ma fakt, że w ciągu 50 lat straciliśmy,

actually, we've taken, we've eaten --

a właściwie wyłowiliśmy, zjedliśmy,

more than 90 percent of the big fish in the sea;

ponad 90 procent dużych ryb morskich,

why you should care that nearly half of the coral reefs have disappeared;

czemu powinniśmy martwić się zniknięciem prawie połowy raf koralowych,

why a mysterious depletion of oxygen in large areas of the Pacific

dlaczego tajemniczy ubytek tlenu na dużych obszarach Pacyfiku

should concern not only the creatures that are dying,

powinien obchodzić nie tylko stworzenia, które tam umierają,

but it really should concern you.

ale powinien też obchodzić was.

It does concern you, as well.

Bo was to również dotyczy.

I'm haunted by the thought of what Ray Anderson calls "tomorrow's child,"

Przeraża mnie wizja "dziecka jutra", jak nazywa je Ray Anderson,

asking why we didn't do something on our watch

które pyta, dlaczego nic nie zrobiliśmy,

to save sharks and bluefin tuna and squids and coral reefs and the living ocean

by uratować rekiny, tuńczyki błękitnopłetwe, kałamarnice, rafy i życie w oceanie,

while there still was time.

póki był na to jeszcze czas.

Well, now is that time.

Ten czas jest właśnie teraz.

I hope for your help

Mam nadzieję, że pomożecie

to explore and protect the wild ocean

w badaniu i ochronie dzikich oceanów,

in ways that will restore the health and,

by można było przywrócić im zdrowie

in so doing, secure hope for humankind.

i w ten sposób uratować nadzieję dla ludzkości.

Health to the ocean means health for us.

Zdrowie oceanu oznacza zdrowie dla nas.

And I hope Jill Tarter's wish to engage Earthlings includes dolphins and whales

Mam nadzieję, że Jill Tarter bierze również pod uwagę delfiny, wieloryby

and other sea creatures

i inne morskie stworzenia,

in this quest to find intelligent life elsewhere in the universe.

zachęcając "mieszkańców Ziemi" do poszukiwania życia w kosmosie.

And I hope, Jill, that someday

I mam nadzieję, Jill, że kiedyś

we will find evidence that there is intelligent life among humans on this planet.

znajdziemy dowody na istnienie inteligentnych form życia wśród ludzi na Ziemi.

(Laughter)

(Śmiech)

Did I say that? I guess I did.

A jednak to powiedziałam.

For me, as a scientist,

W roku 1953 zaczęłam badać ocean naukowo,

it all began in 1953

W roku 1953 zaczęłam badać ocean naukowo,

when I first tried scuba.

gdy po raz pierwszy zanurkowałam.

It's when I first got to know fish swimming

Wtedy po raz pierwszy zobaczyłam ryby

in something other than lemon slices and butter.

pływające w czymś innym, niż masło i cytryna.

I actually love diving at night;

Uwielbiam nurkować nocą.

you see a lot of fish then that you don't see in the daytime.

Można wtedy zobaczyć wiele ryb innych, niż za dnia.

Diving day and night was really easy for me in 1970,

Nurkowanie dniem i nocą było dla mnie proste, gdy w 1970 roku

when I led a team of aquanauts living underwater for weeks at a time --

kierowałam zespołem nurków spędzających pod wodą całe tygodnie,

at the same time that astronauts were putting their footprints on the moon.

w tym samym czasie, gdy astronauci stawiali stopę na Księżycu.

In 1979 I had a chance to put my footprints on the ocean floor

W 1979 roku miałam okazję postawić stopę na dnie oceanu,

while using this personal submersible called Jim.

używając tego aparatu do nurkowania o nazwie Jim.

It was six miles offshore and 1,250 feet down.

To było prawie 10 km od brzegu, na głębokości 381 m.

It's one of my favorite bathing suits.

To jeden z moich ulubionych kostiumów kąpielowych.

Since then, I've used about 30 kinds of submarines

Od tego czasu pływałam około 30 rodzajami łodzi podwodnych,

and I've started three companies and a nonprofit foundation called Deep Search

założyłam trzy firmy i fundację non-profit o nazwie Deep Search,

to design and build systems

by projektować i konstruować systemy

to access the deep sea.

do badania głębin morskich.

I led a five-year National Geographic expedition,

Kierowałam pięcioletnim projektem National Geographic,

the Sustainable Seas expeditions,

ekspedycjami Sustainable Seas,

using these little subs.

w których używano tych aparatów do nurkowania.

They're so simple to drive that even a scientist can do it.

Tak łatwo je prowadzić, że nawet naukowiec sobie z tym poradzi.

And I'm living proof.

Jestem tego żywym dowodem.

Astronauts and aquanauts alike

Astronauci i nurkowie

really appreciate the importance of air, food, water, temperature --

doceniają znaczenie powietrza, pożywienia, wody, temperatury,

all the things you need to stay alive in space or under the sea.

tego, co pozwala przeżyć w kosmosie lub pod wodą.

I heard astronaut Joe Allen explain

Słyszałam, jak astronauta Joe Alen opowiadał,

how he had to learn everything he could about his life support system

że musiał poznać dokładnie swój system podtrzymywania życia,

and then do everything he could

a potem dokładać starań,

to take care of his life support system;

by system ten był w dobrym stanie.

and then he pointed to this and he said, "Life support system."

Potem wskazał palcem na to, mówiąc: "system podtrzymywania życia".

We need to learn everything we can about it

Musimy poznać go jak najdokładniej

and do everything we can to take care of it.

i dbać o niego najlepiej, jak potrafimy.

The poet Auden said, "Thousands have lived without love;

Poeta W.H. Auden napisał: "Tysiące żyją bez miłości.

none without water."

Bez wody - nikt".

Ninety-seven percent of Earth's water is ocean.

97 procent wód na Ziemi to oceany.

No blue, no green.

Bez błękitu nie ma zieleni.

If you think the ocean isn't important,

Jeśli wydaje się wam, że oceany nie są ważne,

imagine Earth without it.

to wyobraźcie sobie Ziemię bez nich.

Mars comes to mind.

Taki Mars na przykład.

No ocean, no life support system.

Brak oceanów, brak systemu podtrzymywania życia.

I gave a talk not so long ago at the World Bank

Niedawno miałam wykład w Banku Światowym.

and I showed this amazing image of Earth

Pokazałam ten niezwykły obraz Ziemi

and I said, "There it is! The World Bank!"

i powiedziałam: "Oto Bank Światowy!"

That's where all the assets are!

Tu są wszystkie bogactwa!

And we've been trawling them down

Tymczasem my eksploatujemy je

much faster than the natural systems can replenish them.

o wiele szybciej, niż przyroda jest w stanie je odtworzyć.

Tim Worth says the economy is a wholly-owned subsidiary of the environment.

Tim Worth twierdzi, że gospodarka to firma-córka środowiska naturalnego.

With every drop of water you drink,

Każda kropla wody, którą pijemy,

every breath you take,

każdy nasz oddech,

you're connected to the sea.

mają połączenie z morzem.

No matter where on Earth you live.

Nieważne, w jakiej części świata żyjemy.

Most of the oxygen in the atmosphere is generated by the sea.

Większość tlenu w atmosferze wytwarzana jest przez morza.

Over time, most of the planet's organic carbon

Z biegiem czasu większość węgla organicznego na Ziemi

has been absorbed and stored there,

została przez nie przyswojona i zmagazynowana,

mostly by microbes.

głównie przez mikroorganizmy.

The ocean drives climate and weather,

Oceany regulują klimat i pogodę,

stabilizes temperature, shapes Earth's chemistry.

stabilizują temperaturę i kształtują procesy chemiczne na Ziemi.

Water from the sea forms clouds

Woda morska daje początek chmurom,

that return to the land and the seas

które powracają na lądy i morza

as rain, sleet and snow,

w postaci deszczu i śniegu.

and provides home for about 97 percent of life in the world,

Jest też siedliskiem około 97 procent życia na planecie,

maybe in the universe.

a może i we wszechświecie.

No water, no life;

Bez wody nie ma życia.

no blue, no green.

Bez błękitu nie ma zieleni.

Yet we have this idea, we humans,

A jednak nam, ludziom, wydaje się,

that the Earth -- all of it: the oceans, the skies --

że Ziemia -- oceany, niebo, wszystko --

are so vast and so resilient

jest tak ogromna i odporna,

it doesn't matter what we do to it.

że nieważne jest, co z nią robimy.

That may have been true 10,000 years ago,

Może istotnie było tak 10 tysięcy lat temu,

and maybe even 1,000 years ago

może nawet jeszcze tysiąc lat temu,

but in the last 100, especially in the last 50,

ale w ciągu ostatnich 100, a zwłaszcza 50 lat,

we've drawn down the assets,

uszczupliliśmy zasoby naturalne,

the air, the water, the wildlife

powietrze, wodę, dziką przyrodę,

that make our lives possible.

które umożliwiają nam życie.

New technologies are helping us to understand

Nowe technologie pomagają nam zrozumieć

the nature of nature;

naturę przyrody,

the nature of what's happening,

naturę tego, co się dzieje.

showing us our impact on the Earth.

Widzimy nasz wpływ na planetę.

I mean, first you have to know that you've got a problem.

Bo najpierw trzeba zdać sobie sprawę, że mamy problem.

And fortunately, in our time,

Na szczęście w naszych czasach

we've learned more about the problems than in all preceding history.

zdajemy sobie sprawę z problemów lepiej, niż kiedykolwiek wcześniej.

And with knowing comes caring.

Z wiedzą przychodzi troska.

And with caring, there's hope

A troska niesie nadzieję,

that we can find an enduring place for ourselves

że znajdziemy dla siebie trwałe miejsce

within the natural systems that support us.

w systemie przyrodniczym, który podtrzymuje nasze życie.

But first we have to know.

Ale najpierw musimy mieć wiedzę.

Three years ago, I met John Hanke,

Trzy lata temu spotkałam Johna Hanke,

who's the head of Google Earth,

szefa Google Earth

and I told him how much I loved being able to hold the world in my hands

i powiedziałam, że uwielbiam mieć świat w zasięgu ręki

and go exploring vicariously.

i pośrednio móc go badać.

But I asked him: "When are you going to finish it?

A potem spytałam: "Kiedy kończycie?

You did a great job with the land, the dirt.

Świetnie wam poszło z lądami, z ziemią.

What about the water?"

A co z wodą?"

Since then, I've had the great pleasure of working with the Googlers,

Od tego czasu miałam przyjemność pracować z ludźmi z Google,

with DOER Marine, with National Geographic,

z DOER Marine, z National Geographic,

with dozens of the best institutions and scientists around the world,

z wieloma przodującymi naukowcami i instytucjami na całym świecie,

ones that we could enlist,

z kim się dało, nad zadaniem

to put the ocean in Google Earth.

umieszczenia oceanów w Google Earth.

And as of just this week, last Monday,

I oto od ostatniego poniedziałku

Google Earth is now whole.

Google Earth jest już kompletne.

Consider this: Starting right here at the convention center,

Pomyślcie - siedząc w tej auli

we can find the nearby aquarium,

możemy znaleźć najbliższe oceanarium,

we can look at where we're sitting,

możemy spojrzeć na nasz budynek,

and then we can cruise up the coast to the big aquarium, the ocean,

a potem udać się na wybrzeże, by zobaczyć ocean

and California's four national marine sanctuaries,

i cztery rezerwaty morskie w Kalifornii,

and the new network of state marine reserves

a także nową sieć rezerwatów morskich,

that are beginning to protect and restore some of the assets

które będą chronić zasoby przyrodnicze i sprzyjać ich regeneracji.

We can flit over to Hawaii

Możemy przenieść się na Hawaje

and see the real Hawaiian Islands:

i zobaczyć, jak te wyspy wyglądają.

not just the little bit that pokes through the surface,

I to nie tylko ten fragmencik nad powierzchnią morza,

but also what's below.

ale także tę część pod wodą.

To see -- wait a minute, we can go kshhplash! --

Wystarczy chwila, robimy chlup!...

right there, ha --

I już jesteśmy pod wodą

under the ocean, see what the whales see.

i widzimy to, co oglądają wieloryby.

We can go explore the other side of the Hawaiian Islands.

Możemy zwiedzać Wyspy Hawajskie od spodu.

We can go actually and swim around on Google Earth

Dzięki Google Earth możemy pływać tu i tam,

and visit with humpback whales.

albo złożyć wizytę humbakom.

These are the gentle giants that I've had the pleasure of meeting face to face

Wiele razy miałam okazję spotkać te łagodne olbrzymy

many times underwater.

oko w oko w głębinach morskich.

There's nothing quite like being personally inspected by a whale.

Być obserwowaną przez wieloryba to wyjątkowe przeżycie.

We can pick up and fly to the deepest place:

Albo możemy podążyć w największe głębiny,

seven miles down, the Mariana Trench,

ponad 11 km w głąb Rowu Mariańskiego,

where only two people have ever been.

gdzie do tej pory dotarło tylko dwóch ludzi.

Imagine that. It's only seven miles,

Pomyślcie - zaledwie 11 km,

but only two people have been there, 49 years ago.

a było tam tylko dwóch ludzi, 49 lat temu.

One-way trips are easy.

Nie sztuka podróżować w jedną stronę.

We need new deep-diving submarines.

Potrzebujemy nowych łodzi do głębokiego nurkowania.

How about some X Prizes for ocean exploration?

Może przydałyby się nagrody X Prize za badanie oceanów?

We need to see deep trenches, the undersea mountains,

Trzeba zbadać głębokie rowy i podmorskie góry

and understand life in the deep sea.

i zrozumieć życie w głębinach morskich.

We can now go to the Arctic.

Możemy teraz przenieść się do Arktyki.

Just ten years ago I stood on the ice at the North Pole.

Zaledwie 10 lat temu stałam na lodzie na Biegunie Północnym.

An ice-free Arctic Ocean may happen in this century.

Tymczasem lód może zniknąć z Oceanu Arktycznego jeszcze w tym wieku.

That's bad news for the polar bears.

Dla niedźwiedzi polarnych to zła wiadomość.

That's bad news for us too.

Ale dla nas również.

Excess carbon dioxide is not only driving global warming,

Nadmiar dwutlenku węgla nie tylko powoduje globalne ocieplenie,

it's also changing ocean chemistry,

ale zmienia też skład chemiczny oceanów,

making the sea more acidic.

które stają się bardziej kwaśne.

That's bad news for coral reefs and oxygen-producing plankton.

To zła wiadomość dla raf koralowych i produkującego tlen planktonu.

Also it's bad news for us.

I zła wiadomość dla nas.

We're putting hundreds of millions of tons of plastic

Wrzucamy do morza setki milionów ton

and other trash into the sea.

plastiku i innych śmieci.

Millions of tons of discarded fishing nets,

Miliony ton porzuconych sieci rybackich,

gear that continues to kill.

które nadal zabijają.

We're clogging the ocean, poisoning the planet's circulatory system,

Zaśmiecamy ocean, zatruwając układ krążenia planety

and we're taking out hundreds of millions of tons of wildlife,

i wyławiamy setki milionów ton stworzeń morskich,

all carbon-based units.

organizmów opartych na węglu.

Barbarically, we're killing sharks for shark fin soup,

W barbarzyński sposób zabijamy rekiny dla zupy z płetwy rekina,

undermining food chains that shape planetary chemistry

naruszając łańcuchy pokarmowe, kształtujące równowagę chemiczną planety

and drive the carbon cycle, the nitrogen cycle,

i cykle krążenia węgla i azotu w przyrodzie,

the oxygen cycle, the water cycle --

cykle krążenia tlenu i wody,

our life support system.

czyli nasz system podtrzymywania życia.

We're still killing bluefin tuna; truly endangered

Wciąż zabijamy zagrożone wyginięciem tuńczyki błękitnopłetwe,

and much more valuable alive than dead.

które są o wiele cenniejsze żywe, niż martwe.

All of these parts are part of our life support system.

A przecież to elementy naszego systemu podtrzymywania życia.

We kill using long lines, with baited hooks every few feet

Zabijamy przy pomocy lin z hakami z przynętą co metr,

that may stretch for 50 miles or more.

długich na 80 kilometrów i więcej.

Industrial trawlers and draggers are scraping the sea floor

Trawlery przeczesują dno morskie włokami i dragami,

like bulldozers, taking everything in their path.

jak buldożery zgarniając wszystko, co spotkają na drodze.

Using Google Earth you can witness trawlers --

Używając Google Earth możemy zobaczyć trawlery

in China, the North Sea, the Gulf of Mexico --

w Chinach, na Morzu Północnym, w Zatoce Meksykańskiej,

shaking the foundation of our life support system,

jak niszczą podstawy naszego systemu podtrzymywania życia,

leaving plumes of death in their path.

zostawiając za sobą pasma śmierci.

The next time you dine on sushi -- or sashimi,

Więc gdy znów będziecie jeść sushi, sashimi,

or swordfish steak, or shrimp cocktail,

stek z miecznika, koktajl z krewetek

whatever wildlife you happen to enjoy from the ocean --

czy inne stworzenia morskie,

think of the real cost.

pomyślcie, jaka jest tego prawdziwa cena.

For every pound that goes to market,

Na każdy kilogram połowu, który trafia na rynek

more than 10 pounds, even 100 pounds,

przypada od 10 do 100 kg stworzeń

may be thrown away as bycatch.

złowionych niepotrzebnie i wyrzucanych.

This is the consequence of not knowing

Takie są konsekwencje braku świadomości,

that there are limits to what we can take out of the sea.

że eksploatacja zasobów morskich musi mieć granice.

This chart shows the decline in ocean wildlife

Ta ilustracja przedstawia zanikanie życia w oceanach

from 1900 to 2000.

w latach 1900-2000.

The highest concentrations are in red.

Na czerwono zaznaczono obszary najbogatsze w organizmy żywe.

In my lifetime, imagine,

Pomyślcie tylko - za mojego życia

90 percent of the big fish have been killed.

unicestwiono 90 procent dużych ryb.

Most of the turtles, sharks, tunas and whales

Spada populacja większości gatunków żółwi, rekinów, tuńczyków i wielorybów.

are way down in numbers.

Spada populacja większości gatunków żółwi, rekinów, tuńczyków i wielorybów.

But, there is good news.

Ale mam też dobrą wiadomość.

Ten percent of the big fish still remain.

10 procent dużych ryb jeszcze żyje.

There are still some blue whales.

Jest jeszcze trochę płetwali błękitnych

There are still some krill in Antarctica.

i trochę krylu w Antarktyce.

There are a few oysters in Chesapeake Bay.

W Zatoce Chesapeake są jeszcze ostrygi.

Half the coral reefs are still in pretty good shape,

Połowa raf koralowych jest jeszcze w niezłym stanie,

a jeweled belt around the middle of the planet.

i jak klejnot opasują planetę ziemską.

There's still time, but not a lot,

Jest jeszcze czas, by coś zmienić,

to turn things around.

choć nie ma go wiele.

But business as usual means that in 50 years,

Jeśli wszystko zostanie po staremu,

there may be no coral reefs --

to za 50 lat może nie być już raf koralowych

and no commercial fishing, because the fish will simply be gone.

ani połowów na skalę przemysłową -- bo ryb już nie będzie.

Imagine the ocean without fish.

Wyobraźcie sobie ocean bez ryb,

Imagine what that means to our life support system.

i co to oznacza dla naszego systemu podtrzymywania życia.

Natural systems on the land are in big trouble too,

Przyroda na lądzie też ma poważne kłopoty,

but the problems are more obvious,

ale są one bardziej oczywiste, więc podejmuje się kroki

and some actions are being taken to protect trees, watersheds and wildlife.

mające na celu ochronę drzew, rzek i dzikiej przyrody.

And in 1872, with Yellowstone National Park,

Tworząc w 1872 roku Park Narodowy Yellowstone,

the United States began establishing a system of parks

Stany Zjednoczone zainicjowały system parków narodowych,

that some say was the best idea America ever had.

najlepszy pomysł w historii tego kraju, jak mówią niektórzy.

About 12 percent of the land around the world is now protected:

Obszary chronione zajmują obecnie około 12 procent lądów na świecie,

safeguarding biodiversity, providing a carbon sink,

chronią bioróżnorodność, pochłaniają dwutlenek węgla,

generating oxygen, protecting watersheds.

produkują tlen i chronią wody.

And, in 1972, this nation began to establish a counterpart in the sea,

A w 1972 roku w USA zaczęto tworzyć ich odpowiedniki na morzu,

National Marine Sanctuaries.

czyli rezerwaty morskie.

That's another great idea.

To następny świetny pomysł.

The good news is

Dobra wiadomość:

that there are now more than 4,000 places in the sea, around the world,

na świecie istnieje obecnie ponad 4 tysiące obszarów morskich

that have some kind of protection.

znajdujących się pod ochroną.

And you can find them on Google Earth.

Można je znaleźć w Google Earth.

The bad news is

A teraz zła wiadomość:

that you have to look hard to find them.

żeby je znaleźć, trzeba się dobrze naszukać.

In the last three years, for example,

Na przykład w ostatnich trzech latach

the U.S. protected 340,000 square miles of ocean as national monuments.

w USA objęto ochroną prawie 900 tysięcy km kwadratowych morza,

But it only increased from 0.6 of one percent

ale to zaledwie wzrost z 0,6 procent

to 0.8 of one percent of the ocean protected, globally.

do 0,8 procent powierzchni oceanów na świecie.

Protected areas do rebound,

Obszary chronione regenerują się,

but it takes a long time to restore

ale potrzeba dużo czasu, by pojawiły się znów

50-year-old rockfish or monkfish, sharks or sea bass,

50-letnie karmazyny lub żabnice, rekiny lub okonie morskie

or 200-year-old orange roughy.

albo 200-letnie gardłosze.

We don't consume 200-year-old cows or chickens.

A przecież nie jadamy 200-letnich krów czy kurczaków.

Protected areas provide hope

Obszary chronione dają nadzieję,

that the creatures of Ed Wilson's dream

że stworzenia z marzenia Eda Wilsona,

of an encyclopedia of life, or the census of marine life,

z encyklopedii życia, czy ze spisu organizmów morskich,

will live not just as a list,

nie będą żyć tylko na papierze,

a photograph, or a paragraph.

na zdjęciach czy w paragrafach.

With scientists around the world, I've been looking at the 99 percent of the ocean

Z naukowcami z całego świata przyglądamy się 99% wód morskich,

that is open to fishing -- and mining, and drilling, and dumping, and whatever --

na których wolno łowić, wiercić, wydobywać, wyrzucać i kto wie, co jeszcze,

to search out hope spots,

i wypatrujemy miejsc dających nadzieję,

and try to find ways to give them and us a secure future.

szukając sposobów, by zapewnić im i nam bezpieczną przyszłość.

Such as the Arctic --

Weźmy Arktykę.

we have one chance, right now, to get it right.

Mamy tylko jedną szansę, by naprawić tam sytuację -- teraz.

Or the Antarctic, where the continent is protected,

Albo Antarktyda -- kontynent pod ochroną,

but the surrounding ocean is being stripped of its krill, whales and fish.

ale ocean ją otaczający ogałacany jest z krylu, wielorybów i ryb.

Sargasso Sea's three million square miles of floating forest

Morze Sargassowe -- ponad 7 milionów kilometrów kwadratowych

is being gathered up to feed cows.

pływającego lasu zbieranego na paszę dla krów.

97 percent of the land in the Galapagos Islands is protected,

97 procent lądu na Wyspach Galapagos jest pod ochroną,

but the adjacent sea is being ravaged by fishing.

ale otaczające wody są pustoszone przez połowy ryb.

It's true too in Argentina

To samo dotyczy Argentyny.

on the Patagonian shelf, which is now in serious trouble.

Szelf patagoński jest poważnie zagrożony.

The high seas, where whales, tuna and dolphins travel --

Odległe akweny morskie, na które podążają wieloryby, tuńczyki i delfiny,

the largest, least protected, ecosystem on Earth,

to największy i najsłabiej chroniony ekosystem Ziemi,

filled with luminous creatures,

pełen świecących stworzeń

living in dark waters that average two miles deep.

żyjących w ciemnych wodach, głębokich na ponad 3 km.

They flash, and sparkle, and glow

Stworzeń, które rozbłyskują, lśnią, jarzą się

with their own living light.

własnym, żywym światłem.

There are still places in the sea as pristine as I knew as a child.

W morzach są wciąż miejsca dziewicze, jak za mojego dzieciństwa.

The next 10 years may be the most important,

Najbliższe 10 lat może mieć kluczowe znaczenie,

and the next 10,000 years the best chance our species will have

a najbliższe 10 tysięcy lat może oferować nam najlepszą szansę

to protect what remains of the natural systems that give us life.

na ochronę resztek systemów naturalnych, które dają nam życie.

To cope with climate change, we need new ways to generate power.

Aby zaradzić zmianom klimatu, potrzebujemy nowych metod produkcji energii.

We need new ways, better ways, to cope with poverty, wars and disease.

Potrzebujemy nowych, lepszych rozwiązań problemów biedy, wojny i choroby.

We need many things to keep and maintain the world as a better place.

Potrzebujemy wielu rzeczy, by na trwałe uczynić świat lepszym.

But, nothing else will matter

Ale to wszystko będzie bez znaczenia,

if we fail to protect the ocean.

jeśli nie ochronimy oceanu.

Our fate and the ocean's are one.

Nasz los i los oceanów to jedno.

We need to do for the ocean what Al Gore did for the skies above.

Musimy zrobić dla oceanów to samo, co Al Gore zrobił dla nieba.

A global plan of action

Międzynarodowa unia ochrony przyrody, IUCN,

with a world conservation union, the IUCN,

przygotowuje globalny plan działań

is underway to protect biodiversity,

na rzecz ochrony bioróżnorodności

to mitigate and recover from the impacts of climate change,

oraz ograniczenia i złagodzenia następstw zmian klimatycznych.

on the high seas and in coastal areas,

Na otwartym morzu i w wodach przybrzeżnych,

wherever we can identify critical places.

gdziekolwiek dostrzeżemy zagrożenia,

New technologies are needed to map, photograph and explore

musimy zastosować nowe technologie mapowania, fotografowania

the 95 percent of the ocean that we have yet to see.

i badania 95 procent mórz, których jeszcze nie znamy.

The goal is to protect biodiversity,

Celem jest ochrona bioróżnorodności,

to provide stability and resilience.

zapewnienie stabilności i odporności.

We need deep-diving subs,

Potrzebujemy aparatów do głębokiego nurkowania,

new technologies to explore the ocean.

nowych technologii do badania oceanu.

We need, maybe, an expedition --

Może potrzebujemy morskiej

a TED at sea --

ekspedycji TED, która pomoże

that could help figure out the next steps.

ustalić następne konieczne kroki.

And so, I suppose you want to know what my wish is.

Pewnie ciekawi was, jakie mam życzenie.

I wish you would use all means at your disposal --

Chciałabym, żebyście użyli wszystkich dostępnych środków --

films, expeditions, the web, new submarines --

filmów, wypraw, Internetu, nowych łodzi podwodnych --

and campaign to ignite public support

by uzyskać poparcie publiczne

for a global network of marine protected areas --

dla światowej sieci rezerwatów morskich,

hope spots large enough to save and restore the ocean,

miejsc nadziei na tyle dużych, by uratować i zregenerować ocean,

the blue heart of the planet.

błękitne serce naszej planety.

How much?

Jak dużych?

Some say 10 percent, some say 30 percent.

Jedni mówią 10 procent, inni 30.

You decide: how much of your heart do you want to protect?

To wy zadecydujecie, jaką część swojego serca chcecie chronić.

Whatever it is,

Cokolwiek zdecydujecie,

a fraction of one percent is not enough.

na pewno ułamek procenta nie wystarczy.

My wish is a big wish,

To życzenie na dużą skalę,

but if we can make it happen, it can truly change the world,

ale jeśli zdołamy je spełnić, możemy naprawdę zmienić świat

and help ensure the survival

i pomóc przetrwać gatunkowi,

of what actually -- as it turns out -- is my favorite species;

który notabene jest moim ulubionym,

that would be us.

czyli nam, ludziom.

For the children of today,

Dla dzieci dziś,

for tomorrow's child:

dla dzieci przyszłości.

as never again, now is the time.

Drugiej szansy nie będzie, więc czas działać - teraz!

Thank you.

Dziękuję.

(Applause)

(Brawa)