Sylvia Earle: How to protect the oceans (TED Prize winner!)

Mong muốn bảo vệ đại dương đạt giải TED Prize của Sylvia Earle

Translator: Hoang Ly Reviewer: Giang Phan

Fifty years ago, when I began exploring the ocean,

Năm mươi năm trước, khi tôi bắt đầu khám phá đại dương,

no one -- not Jacques Perrin, not Jacques Cousteau or Rachel Carson --

không một ai, kể cả Jacques Perrin, Jacques Cousteau hay Rachel Carson,

imagined that we could do anything to harm the ocean

có thể tưởng tượng rằng chúng ta có thể làm hại tới biển cả

by what we put into it or by what we took out of it.

bởi những thứ chúng ta đổ vào hay lấy đi từ nó.

It seemed, at that time, to be a sea of Eden,

Vào thời điểm đó, nó như là một vùng biển trên vườn địa đàng

but now we know, and now we are facing paradise lost.

nhưng giờ chúng ta biết tới, và chúng ta đang phải đối mặt với sự mất mát của "vùng biển trên thiên đường" ấy.

I want to share with you

Tôi muốn chia sẻ với các bạn

my personal view of changes in the sea that affect all of us,

quan điểm cá nhân về những thay đổi trong lòng đại dương đang ảnh hưởng tới tất cả chúng ta

and to consider why it matters that in 50 years, we've lost --

để xem xét tại sao nó lại quan trọng khi trong 50 năm chúng ta đã mất đi --

actually, we've taken, we've eaten --

thực ra là chúng ta đã lấy đi, đã tiêu thụ --

more than 90 percent of the big fish in the sea;

hơn 90% số lượng cá lớn ngoài đại dương,

why you should care that nearly half of the coral reefs have disappeared;

tại sao bạn nên quan tâm tới việc gần một nửa lượng san hô đã biến mất,

why a mysterious depletion of oxygen in large areas of the Pacific

tại sao sự biến mất bí ẩn của khí oxi trên một vùng rộng lớn ở Thái Bình Dương

should concern not only the creatures that are dying,

nên khiến không chỉ các loài vật đang chết dần chết mòn phải lo lắng

but it really should concern you.

mà nó thực sự cũng nên khiến bạn bận tâm.

It does concern you, as well.

Và nó có làm bạn bận tâm.

I'm haunted by the thought of what Ray Anderson calls "tomorrow's child,"

Tôi bị ám ảnh bởi suy nghĩ về cái mà Ray Anderson gọi là "đứa trẻ của ngày mai,"

asking why we didn't do something on our watch

tự hỏi rằng tại sao chúng ta không làm gì đó ở thời đại của chúng ta

to save sharks and bluefin tuna and squids and coral reefs and the living ocean

để bảo vệ những con cá mập và cá ngừ và mực ống và những rặng san hô và cả sự sống ngoài đại dương

while there still was time.

khi thời gian vẫn còn đó.

Well, now is that time.

Vâng, bây giờ chính là thời khắc ấy.

I hope for your help

Tôi mong muốn sự giúp đỡ từ các bạn

to explore and protect the wild ocean

để khám phá và bảo vệ biển cả hoang sơ

in ways that will restore the health and,

theo cách mà sức khỏe được phục hồi, và

in so doing, secure hope for humankind.

cùng với đó, gìn giữ hi vọng cho loài người.

Health to the ocean means health for us.

Sức khỏe của đại dương là sức khỏe của chúng ta.

And I hope Jill Tarter's wish to engage Earthlings includes dolphins and whales

Và tôi hi vọng mong muốn của Jill Tarter, làm cho tất cả các sinh vật sống trên Trái đất, bao gồm những con cá voi và cá heo

and other sea creatures

và những sinh vật biển khác

in this quest to find intelligent life elsewhere in the universe.

tham gia vào cuôc tìm kiếm sự sống thông minh ngoài vũ trụ, sẽ trở thành hiện thực.

And I hope, Jill, that someday

Và tôi hi vọng rằng, Jill, một ngày nào đó

we will find evidence that there is intelligent life among humans on this planet.

chúng ta sẽ tìm ra những bằng chứng cho thấy có sự thông minh giữa những con người sống trên hành tinh này.

(Laughter)

(Tiếng Cười)

Did I say that? I guess I did.

Tôi đã nói điều đó sao? Tôi đoán là vậy.

For me, as a scientist,

Đối với tôi, một nhà khoa học,

it all began in 1953

mọi thứ bắt đầu từ năm 1953

when I first tried scuba.

khi tôi lặn lần đầu tiên.

It's when I first got to know fish swimming

Đó là lần đầu tiên tôi thấy cá bơi

in something other than lemon slices and butter.

trong một thứ khác với những lát chanh và bơ.

I actually love diving at night;

Tôi thực sự yêu thích lặn vào buổi đêm.

you see a lot of fish then that you don't see in the daytime.

Bạn có thể thấy rất nhiều loài cá mà bạn không thể thấy vào ban ngày.

Diving day and night was really easy for me in 1970,

Lặn cả ngày lẫn đêm rất dễ dàng đối với tôi vào năm 1970

when I led a team of aquanauts living underwater for weeks at a time --

khi tôi chỉ huy một đội nghiên cứu sống dưới biển hàng tuần mỗi lần

at the same time that astronauts were putting their footprints on the moon.

cùng lúc những nhà du hành vũ trụ đang đặt chân lên mặt trăng.

In 1979 I had a chance to put my footprints on the ocean floor

Vào năm 1979 tôi có cơ hội được đặt chân xuống đáy đại dương

while using this personal submersible called Jim.

bằng việc sử dụng chiếc tàu lặn cá nhân mà tôi gọi là Jim.

It was six miles offshore and 1,250 feet down.

Vị trí lặn cách bờ biển sáu dặm và ở độ sâu 1,250 feet.

It's one of my favorite bathing suits.

Đây là một trong những bộ quần áo tắm ưa thích của tôi.

Since then, I've used about 30 kinds of submarines

Kể từ đó, tôi đã sử dụng khoảng 30 loại tàu lặn

and I've started three companies and a nonprofit foundation called Deep Search

và tôi đã thành lập ba công ti cùng với một tổ chức phi lợi nhuận mang tên Deep Search

to design and build systems

với mục tiêu thiết kế và xây dựng các hệ thống

to access the deep sea.

để kết nối với biển sâu.

I led a five-year National Geographic expedition,

Tôi đã dẫn đầu cuộc thám hiểm kéo dài năm năm của kênh National Geographic,

the Sustainable Seas expeditions,

có tên là Đại Dương Bền Vững,

using these little subs.

bằng việc sử dụng những chiếc tàu nhỏ đó.

They're so simple to drive that even a scientist can do it.

Việc điều khiển chúng dễ đến mức một nhà khoa học cũng có thể làm được.

And I'm living proof.

Và tôi là một nhân chứng sống.

Astronauts and aquanauts alike

Các nhà du hành vũ trụ và các nhà hải dương học

really appreciate the importance of air, food, water, temperature --

đều hiểu rất rõ tầm quan trọng của không khí, thức ăn, nước, nhiệt độ,

all the things you need to stay alive in space or under the sea.

những thứ mà bạn cần để sống ngoài không gian hay dưới đại dương.

I heard astronaut Joe Allen explain

Tôi đã từng nghe nhà du hành vũ trụ Joe Allen nói về việc

how he had to learn everything he could about his life support system

ông đã phải học tất cả mọi thứ có thể về hệ thống dưỡng sinh của ông

and then do everything he could

và sau đó làm tất cả mọi thứ có thể

to take care of his life support system;

để bảo vệ cho cái hệ thống ấy.

and then he pointed to this and he said, "Life support system."

Rồi ông đã chỉ vào cái này và nói:"Hệ thống dưỡng sinh".

We need to learn everything we can about it

Chúng ta cần phải học tất cả mọi thứ có thể về nó

and do everything we can to take care of it.

và làm mọi thứ có thể để bảo vệ nó.

The poet Auden said, "Thousands have lived without love;

Nhà thơ Auden nói, "Hàng ngàn người sống không có tình yêu.

none without water."

Nhưng không một ai sống mà không có nước."

Ninety-seven percent of Earth's water is ocean.

97 phần trăm lượng nước trên Trái đất là ở ngoài biển khơi.

No blue, no green.

Không có màu xanh của biển cả thì sẽ không có màu xanh của cây lá.

If you think the ocean isn't important,

Nếu bạn nghĩ rằng biển cả chẳng hề quan trọng,

imagine Earth without it.

hãy tưởng tượng đến một Trái đất không có nó.

Mars comes to mind.

Sao Hỏa hiện ra.

No ocean, no life support system.

Không biển cả. Không một hệ thống duy trì sự sống.

I gave a talk not so long ago at the World Bank

Mới đây, tôi có một bài nói tại Ngân hàng Thế giới

and I showed this amazing image of Earth

và tôi đã trình chiếu bức ảnh chụp Trái đất tuyệt đẹp này

and I said, "There it is! The World Bank!"

và tôi nói, "Nó ở kia kìa! Ngân hàng Thế giới!"

That's where all the assets are!

Đó là nơi tất cả của cải được cất giữ!

And we've been trawling them down

Và chúng ta đã và đang vơ vét từ nó

much faster than the natural systems can replenish them.

nhanh hơn khả năng tái tạo của môi trường tự nhiên rất nhiều.

Tim Worth says the economy is a wholly-owned subsidiary of the environment.

Tim Worth nói rằng nền kinh tế là một công ti con được sinh ra hoàn toàn từ tự nhiên.

With every drop of water you drink,

Với từng giọt nước bạn uống,

every breath you take,

từng hơi bạn hít vào,

you're connected to the sea.

bạn đều đang liên hệ với biển cả.

No matter where on Earth you live.

Không quan trọng bạn sống ở đâu trên Trái đất,

Most of the oxygen in the atmosphere is generated by the sea.

phần lớn lượng khí oxi trong bầu khí quyển được tạo ra ngoài biển.

Over time, most of the planet's organic carbon

Qua thời gian, hầu hết lượng carbon hữu cơ trên hành hinh

has been absorbed and stored there,

đều được hấp thụ và tích tụ ở đó,

mostly by microbes.

phần lớn là nhờ vi khuẩn.

The ocean drives climate and weather,

Biển cả tác động tới khí hậu và thời tiết,

stabilizes temperature, shapes Earth's chemistry.

điều hòa nhiệt độ, cấu thành nên đặc tính hóa học của Trái đất.

Water from the sea forms clouds

Nước ngoài biển bốc hơi thành mây

that return to the land and the seas

rồi mây quay trở lại đất liền và biển

as rain, sleet and snow,

ở dạng mưa và tuyết,

and provides home for about 97 percent of life in the world,

và là nơi trú ngụ của khoảng 97 phần trăm sự sống trên Trái đất,

maybe in the universe.

mà thậm chí có thể là trong cả vũ trụ.

No water, no life;

Không có nước sẽ không có sự sống.

no blue, no green.

Không có màu xanh của đại dương sẽ không có màu xanh của cây lá.

Yet we have this idea, we humans,

Nhưng loài người chúng ta có một ý niệm

that the Earth -- all of it: the oceans, the skies --

rằng Trái đất -- mọi thứ thuộc về nó: những đại dương, bầu trời --

are so vast and so resilient

thật rộng lớn và trường tồn

it doesn't matter what we do to it.

nên những gì ta làm với nó không quan trọng.

That may have been true 10,000 years ago,

Điều đó có thể đúng vào 10,000 năm trước đây,

and maybe even 1,000 years ago

và có thể thậm chí chỉ 1,000 năm trước,

but in the last 100, especially in the last 50,

nhưng trong vòng 100 năm trở lại đây, đặc biệt là 50 năm vừa qua,

we've drawn down the assets,

chúng ta đã làm mất đi tài sản của chính mình,

the air, the water, the wildlife

bầu không khí, nước, các loài động vật hoang dã

that make our lives possible.

những thứ giúp chúng ta tồn tại được.

New technologies are helping us to understand

Những công nghệ mới đang giúp chúng ta hiểu rõ hơn

the nature of nature;

về bản chất của tự nhiên,

the nature of what's happening,

về bản chất của những gì đang diễn ra.

showing us our impact on the Earth.

Cho chúng ta biết ảnh hưởng của chính mình đến Trái đất.

I mean, first you have to know that you've got a problem.

Ý tôi là, đầu tiên bạn phải biết là bạn đang có một vấn đề.

And fortunately, in our time,

Và, thật may mắn, vào thời đại của chúng ta,

we've learned more about the problems than in all preceding history.

chúng ta đã tìm hiểu được nhiều hơn về những vấn đề so với tổ tiên của mình.

And with knowing comes caring.

Và đi cùng với hiểu biết là sự giữ gìn.

And with caring, there's hope

Và đi cùng với sự giữ gìn là hi vọng

that we can find an enduring place for ourselves

rằng chúng ta có thể tìm được một môi trường bền vững cho bản thân

within the natural systems that support us.

trong hệ sinh thái đang nuôi nấng chúng ta.

But first we have to know.

Nhưng đầu tiên chúng ta phải biết nhận thức.

Three years ago, I met John Hanke,

Ba năm trước, tôi gặp John Hanke,

who's the head of Google Earth,

trưởng dự án Google Earth,

and I told him how much I loved being able to hold the world in my hands

và tôi đã nói với anh ta rằng tôi thích thú biết bao khi tôi có thể nắm lấy thế giới trong tay mình

and go exploring vicariously.

và khám phá nó một cách gián tiếp.

But I asked him: "When are you going to finish it?

Nhưng tôi hỏi anh ấy: "Khi nào anh định hoàn thành nó?

You did a great job with the land, the dirt.

Anh đã làm rất tốt với đất liền, với mặt đất.

What about the water?"

Thế còn các đại dương thì sao?"

Since then, I've had the great pleasure of working with the Googlers,

Kể từ đó, tôi đã rất hài lòng khi được làm việc với những nhân viên của Google,

with DOER Marine, with National Geographic,

với những chiếc tàu của công ti Khám phá và Nghiên cứu Biển Sâu, với National Geographic,

with dozens of the best institutions and scientists around the world,

với hàng chục viện nghiên cứu và nhà khoa học trên toàn thế giới,

ones that we could enlist,

tất cả những ai chúng tôi có thể tranh thủ được sự cộng tác,

to put the ocean in Google Earth.

để đưa các đại dương vào Google Earth.

And as of just this week, last Monday,

Và mới tuần này thôi, thứ Hai vừa qua,

Google Earth is now whole.

Google Earth giờ đây đã hoàn chỉnh.

Consider this: Starting right here at the convention center,

Hãy nghĩ về điều này: Ngay tại trung tâm hội nghị này,

we can find the nearby aquarium,

chúng ta có thể tìm thấy những công viên hải dương gần đây,

we can look at where we're sitting,

chúng ta có thể nhìn thấy nơi mà chúng ta đang ngồi,

and then we can cruise up the coast to the big aquarium, the ocean,

và sau đó chúng ta có thể căng buồm đi ra công viên hải dương vĩ đại nhất, biển cả,

and California's four national marine sanctuaries,

và bốn khu bảo tồn biển quốc gia tại California,

and the new network of state marine reserves

và hệ thống mới các khu bảo tồn biển liên bang,

that are beginning to protect and restore some of the assets

nhưng nơi đang bắt đẩu để bảo vệ và lấy lại một phần những của cải đã mất.

We can flit over to Hawaii

Chúng ta có thể vút bay qua Hawaii

and see the real Hawaiian Islands:

và ngắm nhìn tận mắt những hòn đảo Hawaii...

not just the little bit that pokes through the surface,

không chỉ là một phần nhỏ bé nhô lên trên mặt nước,

but also what's below.

mà cả những gì ẩn bên dưới.

To see -- wait a minute, we can go kshhplash! --

để thấy -- đợi một chút, chúng ta có thể chơi trò té nước! --

right there, ha --

ngay tại đó, ha --

under the ocean, see what the whales see.

những gì ở trong lòng đại dương, thấy được những gì những con cá voi vẫn thường thấy.

We can go explore the other side of the Hawaiian Islands.

Chúng ta có thể khám phá phần bên kia của quần đảo Hawaii.

We can go actually and swim around on Google Earth

Trên thực tế chúng ta có thể đi và bơi vòng quanh Google Earth

and visit with humpback whales.

và chơi đùa với cá voi lưng gù.

These are the gentle giants that I've had the pleasure of meeting face to face

Chúng là những con vật khổng lồ lịch sự mà tôi đã có vinh hạnh được mặt đối mặt

many times underwater.

rất nhiều lần dưới nước.

There's nothing quite like being personally inspected by a whale.

Không có chuyện bạn bị dò xét bởi một chú cá voi.

We can pick up and fly to the deepest place:

Chúng ta có thể bắt đầu lại và bay tới những nơi sâu nhất:

seven miles down, the Mariana Trench,

bảy dặm sâu, Vực Mariana,

where only two people have ever been.

nơi mà mới chỉ có hai người từng đến.

Imagine that. It's only seven miles,

Thử tưởng tượng xem. Chỉ có bảy dặm,

but only two people have been there, 49 years ago.

mà mới chỉ có hai người xuống được tới đó, 49 năm trước.

One-way trips are easy.

Đi một chiều rất đơn giản.

We need new deep-diving submarines.

Chúng ta cần những tàu lặn tân tiến.

How about some X Prizes for ocean exploration?

Bạn nghĩ sao về một số giải thưởng X Prizes cho những khám phá về đại dương?

We need to see deep trenches, the undersea mountains,

Chúng ta cần thấy được những vực sâu, những ngọn núi dưới biển,

and understand life in the deep sea.

và hiểu được cuộc sống dưới biển sâu.

We can now go to the Arctic.

Giờ chúng ta có thể đi đến Bắc Cực.

Just ten years ago I stood on the ice at the North Pole.

Mới 10 năm trước tôi còn đứng trên những tảng băng ở Cực Bắc.

An ice-free Arctic Ocean may happen in this century.

Một Đại dương Bắc Cực không có băng có thể sẽ xuất hiện trong thế kỉ này.

That's bad news for the polar bears.

Đó là một tin xấu với những chú gấu.

That's bad news for us too.

Và cũng là một tin xấu với chúng ta.

Excess carbon dioxide is not only driving global warming,

Quá nhiều khí Cacbonic không chỉ đang làm cho Trái đất ấm dần lên,

it's also changing ocean chemistry,

nó còn đang thay đổi đặc tính hóa học của nước biển,

making the sea more acidic.

khiến nước biển ngày càng chua.

That's bad news for coral reefs and oxygen-producing plankton.

Đó là tin xấu với những rặng san hô và những sinh vật phù du tạo oxi.

Also it's bad news for us.

Và cũng là tin xấu đối với chúng ta.

We're putting hundreds of millions of tons of plastic

Chúng ta đang thải ra hàng trăm triệu tấn chất dẻo

and other trash into the sea.

và những loại rác thải khác ra ngoài biển khơi.

Millions of tons of discarded fishing nets,

Hàng triệu tấn lưới đánh cá vứt xuống biển

gear that continues to kill.

vẫn tiếp tục là công cụ gây hại.

We're clogging the ocean, poisoning the planet's circulatory system,

Chúng ta đang "đeo còng" vào biển cả, làm tổn thương hệ tuần hoàn của Trái đất,

and we're taking out hundreds of millions of tons of wildlife,

và chúng ta đang xóa sổ hàng trăm triệu tấn động vật hoang dã,

all carbon-based units.

tất cả đều là đơn vị sống cấu thành bởi cacbon.

Barbarically, we're killing sharks for shark fin soup,

Thật dã man, chúng ta đang giết cá mập để làm súp vây cá,

undermining food chains that shape planetary chemistry

hủy hoại các chuỗi thức ăn quyết định tới đặc tính hóa học của hành tinh.

and drive the carbon cycle, the nitrogen cycle,

và làm thay đổi chu kì chuyển hóa cacbon, chu kì chuyển hóa nitơ,

the oxygen cycle, the water cycle --

chu kì chuyển hóa oxi, chu kì nước,

our life support system.

hệ thống dưỡng sinh của chúng ta.

We're still killing bluefin tuna; truly endangered

Chúng ta vẫn đang giết chết cá ngừ vây xanh, một loài đang có nguy cơ tuyệt chủng,

and much more valuable alive than dead.

và có giá trị khi sống nhiều hơn là khi chết.

All of these parts are part of our life support system.

Tất cả chúng đều là những thành phần của hệ thống dưỡng sinh của chúng ta.

We kill using long lines, with baited hooks every few feet

Chúng ta săn bắt bằng lưới, cứ vài feet lại có lưỡi câu mắc mồi,

that may stretch for 50 miles or more.

có thể dài tới 50 dặm hoặc hơn.

Industrial trawlers and draggers are scraping the sea floor

Thuyền cá công nghiệp dùng lưới rà và lưới kéo đang nạo vét đáy đại dương

like bulldozers, taking everything in their path.

như những chiếc máy ủi, quét sạch mọi thứ trên đường đi của chúng.

Using Google Earth you can witness trawlers --

Sử dụng Google Earth bạn có thể chứng kiến tàu cá,

in China, the North Sea, the Gulf of Mexico --

ở Trung Quốc, Biển Bắc, Vịnh Mexico,

shaking the foundation of our life support system,

đang làm chao đảo nền tảng hệ thống dưỡng sinh của chúng ta,

leaving plumes of death in their path.

để lại những hàng loạt những cái chết trên đường chúng đi qua.

The next time you dine on sushi -- or sashimi,

Khi bạn thưởng thức sushi, hay sashimi,

or swordfish steak, or shrimp cocktail,

hay thịt cá kiếm nướng, hay cốc-tai tôm,

whatever wildlife you happen to enjoy from the ocean --

bất kể thứ gì hoang dã từ đại dương mà bạn thưởng thức,

think of the real cost.

hãy nghĩ về cái giá thực sự phải trả.

For every pound that goes to market,

Cho mỗi pound thực phẩm trên thị trường,

more than 10 pounds, even 100 pounds,

thì hơn 10 pound, thậm chí 100 pound,

may be thrown away as bycatch.

có thể bị vứt đi bởi bắt nhầm.

This is the consequence of not knowing

Đây là hậu quả của việc không nhận thức được

that there are limits to what we can take out of the sea.

đâu là giới hạn của những gì chúng ta có thể lấy đi từ đại dương.

This chart shows the decline in ocean wildlife

Biểu đồ này cho thấy sự sụt giảm của động vật biển hoang dã

from 1900 to 2000.

từ năm 1900 đến năm 2000.

The highest concentrations are in red.

Màu đỏ thể hiện những sự sụt giảm đáng kể nhất.

In my lifetime, imagine,

Trong cuộc đời tôi, thử tưởng tượng xem,

90 percent of the big fish have been killed.

90 phần trăm số lượng cá lớn đã bị giết.

Most of the turtles, sharks, tunas and whales

Phần lớn rùa, cá mập, cá ngừ, và cá voi

are way down in numbers.

đang mất dần về số lượng.

But, there is good news.

Nhưng, cũng có những tín hiệu tốt.

Ten percent of the big fish still remain.

10 phần trăm số cá lớn vẫn còn tồn tại.

There are still some blue whales.

Vẫn còn đó một số con cá voi xanh,

There are still some krill in Antarctica.

và một số loài nhuyễn thể sống ở Nam Cực.

There are a few oysters in Chesapeake Bay.

Một lượng nhỏ hàu vẫn còn tồn tại ở Vịnh Chesapeake.

Half the coral reefs are still in pretty good shape,

Một nửa các rặng san hô vẫn đang ở trong tình trạng tốt,

a jeweled belt around the middle of the planet.

như một vòng trang sức quấn quanh xích đạo của hành tinh.

There's still time, but not a lot,

Chúng ta vẫn còn thời gian, tuy không nhiều nữa,

to turn things around.

để làm thay đổi nhiều thứ.

But business as usual means that in 50 years,

Nhưng nếu mọi việc vẫn cứ tiếp diễn thì trong 50 năm tới,

there may be no coral reefs --

sẽ không còn rặng san hô nào cả,

and no commercial fishing, because the fish will simply be gone.

và sẽ không còn đánh bắt cá thương mại, bởi vị đơn giản là không còn cá nữa.

Imagine the ocean without fish.

Thử nghĩ về biển cả mà không có cá.

Imagine what that means to our life support system.

Nghĩ xem điều đó nghĩa là gì đối với hệ sinh thái của chúng ta.

Natural systems on the land are in big trouble too,

Những hệ thống tự nhiên trên cạn cũng đang bị đe dọa nghiêm trọng,

but the problems are more obvious,

nhưng các vấn đề ở đó rõ ràng hơn,

and some actions are being taken to protect trees, watersheds and wildlife.

và một số hành động đang được thực hiện để bảo vệ cây, đường phân nước, và động vật hoang dã.

And in 1872, with Yellowstone National Park,

Và vào năm 1872, với Vườn Quốc Gia Yellowstone,

the United States began establishing a system of parks

Hoa Kì bắt đầu lập ra một hệ thống các vườn quốc gia,

that some say was the best idea America ever had.

điều mà một số ngưới coi là ý tưởng tốt nhất mà Hoa Kì từng có.

About 12 percent of the land around the world is now protected:

Khoảng 12% diện tích đất trên trái đất giờ đang được bảo vệ,

safeguarding biodiversity, providing a carbon sink,

giữ gìn đa dạng sinh thái, tạo ra những môi trường hấp thụ và dự trữ carbon,

generating oxygen, protecting watersheds.

sản sinh ra khí Oxi, bảo vệ các đường phân nước.

And, in 1972, this nation began to establish a counterpart in the sea,

Và, vào năm 1972, đất nước này bắt đầu làm điều tương tự trên biển,

National Marine Sanctuaries.

với các Khu Bảo Tồn Biển Quốc Gia.

That's another great idea.

Đó cũng là một ý tưởng lớn.

The good news is

Và tin tốt là

that there are now more than 4,000 places in the sea, around the world,

hiện giờ có hơn 4000 địa điểm trên biển, xung quanh thế giới,

that have some kind of protection.

có được những sự bảo vệ nhất định.

And you can find them on Google Earth.

Và bạn có thể tìm thấy chúng trên Google Earth.

The bad news is

Tin xấu là

that you have to look hard to find them.

bạn phải nhìn rất kĩ mới thấy được chúng.

In the last three years, for example,

Ví dụ như, trong ba năm trở lại đây,

the U.S. protected 340,000 square miles of ocean as national monuments.

Hoa Kì đã bảo tồn 340,000 dặm vuông trên biển như những di tích quốc gia.

But it only increased from 0.6 of one percent

Nhưng đó chỉ là sự tăng từ 0.6%

to 0.8 of one percent of the ocean protected, globally.

lên 0.8% diện tích biển được bảo vệ trên thế giới.

Protected areas do rebound,

Những khu vực được bảo vệ đang hồi sinh,

but it takes a long time to restore

nhưng sẽ phải mất một thời gian dài để tái sinh

50-year-old rockfish or monkfish, sharks or sea bass,

nhưng con cá quân hay cá nhám, cá mập hay cá mú 50 năm tuổi,

or 200-year-old orange roughy.

hay một con cá orange roughy 200 năm tuổi.

We don't consume 200-year-old cows or chickens.

Chúng ta không sử dụng nhưng con bò hay gà 200 năm tuổi.

Protected areas provide hope

Những khu vực bảo tồn cho ta hi vọng

that the creatures of Ed Wilson's dream

rằng những sinh vật trong giấc mơ của Ed Wilson

of an encyclopedia of life, or the census of marine life,

về một cuốn bách khoa cuộc sống, hay một bảng thống kê về sự sống dưới biển,

will live not just as a list,

sẽ không chỉ tồn tại ở dạng một danh sách,

a photograph, or a paragraph.

một bức ảnh, hay một đoạn văn.

With scientists around the world, I've been looking at the 99 percent of the ocean

Cùng với những nhà khoa học trên toàn thế giới, tôi đã xem xét 99% diện tích biển

that is open to fishing -- and mining, and drilling, and dumping, and whatever --

dùng cho đánh bắt cá, và khai khoáng, và khoan dầu, và thải rác, và bất cứ hành động nào,

to search out hope spots,

để tìm ra những tia hi vọng,

and try to find ways to give them and us a secure future.

và cố gắng tìm ra những cách để cho chúng và chúng ta một tương lai vững chắc.

Such as the Arctic --

Ví dụ như Bắc Cực --

we have one chance, right now, to get it right.

chúng ta có một cơ hội duy nhất, ngay bây giờ, để làm những điều đúng.

Or the Antarctic, where the continent is protected,

Hay tại Nam Cực, nơi mà lục địa đang được bảo vệ,

but the surrounding ocean is being stripped of its krill, whales and fish.

thì những vùng biển xung quanh đang bị lột sạch đi những con tôm, cá voi và những loài cá khác.

Sargasso Sea's three million square miles of floating forest

Biển Sargasso là một khu rừng nổi rộng ba triệu dặm vuông

is being gathered up to feed cows.

giờ đang bị khai thác để chăn nuôi cừu.

97 percent of the land in the Galapagos Islands is protected,

97% diện tích đất trên Quần đảo Galapagos đang được bảo vệ,

but the adjacent sea is being ravaged by fishing.

nhưng những vùng biển xung quanh thì đang bị tàn phá bởi đánh bắt cá.

It's true too in Argentina

Điều này cũng đúng với Argentina,

on the Patagonian shelf, which is now in serious trouble.

trên thềm lục địa Patagonian, giờ đang ở trong tình trạng nghiêm trọng.

The high seas, where whales, tuna and dolphins travel --

Những vùng biển khơi, nơi mà cá voi, cá ngừ và cá heo di cư --

the largest, least protected, ecosystem on Earth,

hệ sinh thái lớn nhất và cũng ít được bảo vệ nhất trên Trái Đất,

filled with luminous creatures,

với đầy những sinh vật tỏa sáng,

living in dark waters that average two miles deep.

sống trong dưới nước trong bóng tối ở độ sâu trung bình 2 dặm.

They flash, and sparkle, and glow

Chúng nhấp nháy, và lấp lánh, và tỏa sáng

with their own living light.

với những chiếc đèn sống của riêng chúng.

There are still places in the sea as pristine as I knew as a child.

Vẫn còn những địa điểm còn giữ được vẻ hoang sơ giống với khi tôi còn bé.

The next 10 years may be the most important,

10 năm tới có thể trở nên cực kì quan trọng,

and the next 10,000 years the best chance our species will have

và 10,000 năm nữa có thể là cơ hội cuối cùng mà loài người chúng ta có được

to protect what remains of the natural systems that give us life.

để bảo vệ những gì còn lại của hệ sinh thái đã ban cho chúng ta sự sống.

To cope with climate change, we need new ways to generate power.

Để đối phó với biến đổi khí hậu, chúng ta cần những cách mới để tạo ra năng lượng.

We need new ways, better ways, to cope with poverty, wars and disease.

Chúng ta cần những cách mới, những cách tốt hơn, để đối phó với nghèo đói, chiến tranh và dịch bệnh.

We need many things to keep and maintain the world as a better place.

Chúng ta cần rất nhiều thứ để giữ gìn và duy trì thế giới ngày càng trở nên tươi đẹp hơn.

But, nothing else will matter

Nhưng, tất cả sẽ trở thành vô nghĩa

if we fail to protect the ocean.

nếu chúng ta thất bại trong việc bảo vệ biển cả.

Our fate and the ocean's are one.

Số phận của chúng ta và biển cả là một.

We need to do for the ocean what Al Gore did for the skies above.

Chúng ta cần làm với biển những điều mà Al Gore đã từng làm với bầu trời.

A global plan of action

Một kế hoạch hành động mang tính toàn cầu

with a world conservation union, the IUCN,

với Liên Minh Bảo Tồn Thiên Nhiên Quốc Tế, viết tắt là IUCN,

is underway to protect biodiversity,

đang dần được thực hiển để bảo vệ sự đa dạng sinh thái,

to mitigate and recover from the impacts of climate change,

để giảm thiểu và phục hồi từ những tác động của thay đổi khí hậu.

on the high seas and in coastal areas,

Ngoài biển khơi hay ở miền duyên hải,

wherever we can identify critical places.

bất cứ nơi nào chúng ta có thể nhận ra sự nguy cấp,

New technologies are needed to map, photograph and explore

những công nghệ mới là rất cần thiết để vẽ bản đồ, chụp ảnh và thăm dò

the 95 percent of the ocean that we have yet to see.

95% đại dương mà chúng ta còn cần phải quan sát.

The goal is to protect biodiversity,

Mục tiêu là bảo vệ hệ sinh thái,

to provide stability and resilience.

và thiết lập sự ổn định cũng như sự bền vững.

We need deep-diving subs,

Chúng ta cần những tàu ngầm có khả năng lặn sâu,

new technologies to explore the ocean.

và những công nghệ mới để khám phá đại dương.

We need, maybe, an expedition --

Chúng ta có thể cần tới một cuộc thám hiểm --

a TED at sea --

một hội thảo TED ở ngoài biển --

that could help figure out the next steps.

để có thể tìm ra những bước tiếp theo.

And so, I suppose you want to know what my wish is.

Và vì vậy, tôi cho rằng các bạn đang muốn biết mong muốn của tôi là gì.

I wish you would use all means at your disposal --

Tôi mong rằng bạn sẽ sử dụng tất cả phương tiện mà bạn có --

films, expeditions, the web, new submarines --

phim ảnh, các cuộc thăm dò, mạng toàn cầu, tàu ngầm thế hệ mới --

and campaign to ignite public support

để phát triển một chiến dịch thúc đẩy sự hỗ trợ từ cộng đồng

for a global network of marine protected areas --

cho một mạng lưới toàn cầu về những khu vực bảo tồn biển,

hope spots large enough to save and restore the ocean,

những tia hi vọng đủ lớn để bảo vệ và tái sinh đại dương,

the blue heart of the planet.

trái tim xanh của hành tinh.

How much?

Bao nhiêu?

Some say 10 percent, some say 30 percent.

Một số nói 10%, một số khác nói 30%.

You decide: how much of your heart do you want to protect?

Bạn hãy quyết định xem bạn muốn bảo vệ với bao nhiêu phần trái tim mình.

Whatever it is,

Dù thế nào chăng nữa,

a fraction of one percent is not enough.

thì một phần nhỏ của một phần trăm là không đủ.

My wish is a big wish,

Mong muốn của tôi không hề nhỏ và đơn giản,

but if we can make it happen, it can truly change the world,

nhưng nếu chúng ta thực hiện được, nó có thể thay đổi cả thế giới,

and help ensure the survival

và giúp bảo đảm sự tồn tại

of what actually -- as it turns out -- is my favorite species;

của một thứ mà thực tế, thành ra, lại là sinh vật mà tôi yêu thích,

that would be us.

đó chính là chúng ta.

For the children of today,

Cho những đứa trẻ ngày hôm nay,

for tomorrow's child:

cho đứa trẻ ngày mai,

as never again, now is the time.

hiện tại chính là cơ hội không bao giờ trở lại.

Thank you.

Cảm ơn các bạn đã lắng nghe.

(Applause)

(Vỗ tay)