Justin Hall-Tipping: Freeing energy from the grid

Translator: Besnik Bleta Reviewer: Helena Bedalli

Why can't we solve these problems?

Pse nuk i zgjidhim dot këto probleme?

We know what they are.

Dimë se çfarë janë.

Something always seems to stop us.

Gjithmonë duket se diçka na ndal.

Why?

Pse?

I remember March the 15th, 2000.

Më kujtohet 15 Marsi i 2000-shit.

The B15 iceberg broke off the Ross Ice Shelf.

Ajsbergu B15 u shkëput nga akullnaja Ross.

In the newspaper it said

Në gazeta u tha

"it was all part of a normal process."

"gjithçka qe pjesë e një procesi normal."

A little bit further on in the article

Pak më poshtë në artikull

it said "a loss that would normally take

thuhej "normalisht, një humbje si kjo do të

the ice shelf 50-100 years to replace."

zëvendësohej nga akullnaja për 50-100 vjetë."

That same word, "normal,"

Po e njëjta fjalë, "normale,"

had two different,

kish dy kuptime të ndryshme,

almost opposite meanings.

thuajse të kundërta.

If we walk into the B15 iceberg

Nëse hipim sipër ajsbergut

when we leave here today,

jashtë kësaj salle, sot,

we're going to bump into something

do të ndeshim diçka

a thousand feet tall,

më tepër se 300 metra të lartë,

76 miles long,

122 km të gjatë,

17 miles wide,

27 kilometra të gjerë,

and it's going to weigh two gigatons.

dhe që peshon 2Gt.

I'm sorry, there's nothing normal about this.

Më vjen keq, por nuk ka asgjë normale te kjo.

And yet I think it's this perspective of us

Dhe jam i mendimit se kjo mënyrë

as humans to look at our world

e vështrimit të botës që përdorim

through the lens of normal

ne njerëzit, përmes syzeve të normales,

is one of the forces

është një nga forcat që na

that stops us developing real solutions.

pengon në gjetjen e zgjidhjeve të njëmendta.

Only 90 days after this,

Vetëm 90 ditë pas kësaj,

arguably the greatest discovery

erdhi ndoshta zbulimi më i madh

of the last century occurred.

i shekullit të kaluar.

It was the sequencing for the first time

Analizimi për herë të parë

of the human genome.

i gjenomës njerëzore.

This is the code that's in every single one

Ky është kodi që ka secila prej

of our 50 trillion cells

50 trilionë qelizave tona

that makes us who we are and what we are.

ai që na bën çka jemi dhe cilët jemi.

And if we just take one cell's worth

Dhe nëse marrim nga ky kod copën

of this code and unwind it,

që i korrespondon një qelize dhe e hapim,

it's a meter long,

na del një metër e gjatë,

two nanometers thick.

dy nanometra i trashë.

Two nanometers is 20 atoms in thickness.

Dy nanometra janë sa trashësia e 20 atomeve.

And I wondered,

Dhe thashë me vete, po sikur

what if the answer to some of our biggest problems

përgjigja e disa prej problemeve tona më të mprehta

could be found in the smallest of places,

të gjendet në objektet më të vogla,

where the difference between what is

ku diferenca mes asaj çka është me vlerë

valuable and what is worthless

dhe asaj që nuk ka vlerë

is merely the addition or subtraction

vjen thjesht nga shtimi ose heqja

of a few atoms?

e pak atomeve?

And what

Dhe, po sikur të mund

if we could get exquisite control

të arrinim kontroll të përpiktë

over the essence of energy,

mbi thelbin e energjisë,

the electron?

elektronin?

So I started to go around the world

Kështu që zura të bredh botën për të gjetur

finding the best and brightest scientists

shkencëtarët më të mirë dhe më të ndritur

I could at universities

Kjo mundësi m'u dha në universitete,

whose collective discoveries have the chance

zbulimet kolektive të të cilave jepnin shansin

to take us there,

të mbërrinim ku donim,

and we formed a company to build

dhe krijuam kështu një kompani

on their extraordinary ideas.

për t'u marrë me idetë e tyre të jashtëzakonshme.

Six and a half years later,

Gjashtë vjetë e gjysmë më vonë,

a hundred and eighty researchers,

njëqind e tetëdhjetë kërkues

they have some amazing developments

realizuan në laborator

in the lab,

disa punë të mahnitshme,

and I will show you three of those today,

dhe sot do t'ju njoh me tre prej tyre,

such that we can stop burning up our planet

që tregojnë se mund ta ndalim zjarrin që i kemi vënë

and instead,

planetit tonë dhe në vend të tij,

we can generate all the energy we need

mund të prodhojmë krejt energjinë që na duhet

right where we are,

mu aty ku jemi,

cleanly, safely, and cheaply.

pa ndotje, pa rrezik, dhe me kosto të lirë.

Think of the space that we spend

Sillni në mendje hapësirën te e cila

most of our time.

kalojmë pjesën më të madhe të kohës.

A tremendous amount of energy

Një sasi e jashtëzakonshme energjie

is coming at us from the sun.

vjen te ne nga Dielli.

We like the light that comes into the room,

Na pëlqen drita që hyn në dhomë,

but in the middle of summer,

por gjatë verës,

all that heat is coming into the room

gjithë nxehtësia hyn në dhomën

that we're trying to keep cool.

që përpiqemi ta mbajmë të freskët.

In winter, exactly the opposite is happening.

Në dimër, ndodh saktësisht e kundërta.

We're trying to heat up

Përpiqemi të ngrohim

the space that we're in,

hapësirën ku gjendemi, pasi e gjithë

and all that is trying to get out through the window.

nxehtësia humbet nëpërmjet dritares.

Wouldn't it be really great

A nuk do të ishte vërtet bukur nëse

if the window could flick back the heat

dritarja të mund të na e kthente nxehtësinë

into the room if we needed it

mbrapsht në dhomë, kur na duhet, ose

or flick it away before it came in?

ta shtynte tej para se të hynte, në rastin tjetër?

One of the materials that can do this

Një nga materialet që mund ta bëjë këtë

is a remarkable material, carbon,

është një element i vyer, karboni,

that has changed its form in this incredibly beautiful reaction

që pas këtij reaksioni të mahnitshëm ka ndërrua trajtë,

where graphite is blasted by a vapor,

kur grafiti goditet nga një avull,

and when the vaporized carbon condenses,

dhe kur karboni i avulluar kondensohet,

it condenses back into a different form:

kondensohet në një formë tjetër:

chickenwire rolled up.

një rrjetë e bërë rul.

But this chickenwire carbon,

Por ky karbon në trajtë rrjete,

called a carbon nanotube,

i quajtur nanotub karboni,

is a hundred thousand times smaller

është njëqind mijë herë më i hollë

than the width of one of your hairs.

se sa gjerësia e një fije flokut tuaj.

It's a thousand times

Është njëmijë herë

more conductive than copper.

më përçues se sa bakri.

How is that possible?

Si ka mundësi?

One of the things about working at the nanoscale

Kur punohet në shkallë nanoskopike

is things look and act very differently.

gjërat duken dhe sillen ndryshe.

You think of carbon as black.

Ju e mendoni karbonin si të zi.

Carbon at the nanoscale

Në fakt, karboni nanoskopik

is actually transparent

është i tejdukshëm

and flexible.

dhe i epshëm.

And when it's in this form,

Dhe kur është në këtë formë,

if I combine it with a polymer

nëse e kombinojmë me një polimer

and affix it to your window

dhe e ngjisim në dritaren tuaj,

when it's in its colored state,

kur është në gjendje të ngjyrosur,

it will reflect away all heat and light,

e pasqyron mbrapsht krejt nxehtësinë dhe dritën,

and when it's in its bleached state

dhe kur është në gjendje të zbardhur

it will let all the light and heat through

lejon kalimin e krejt dritës dhe nxehtësisë

and any combination in between.

kjo vlen për çdo kombinim mes këtyre dy gjendjeve.

To change its state, by the way,

Për t'i ndryshuar gjendjen, meqë ra fjala,

takes two volts from a millisecond pulse.

nevojiten dy volt gjatë një milisekonde.

And once you've changed its state, it stays there

Dhe po ia ndryshuat gjendjen, ashtu qëndron,

until you change its state again.

deri sa t'ia ndryshoni gjendjen sërish.

As we were working on this incredible

Teksa punonim për këtë zbulim

discovery at University of Florida,

të pabesueshëm në Universitetin e Floridës,

we were told to go down the corridor

na thanë të shkonim pak më tej

to visit another scientist,

për të vizituar një tjetër shkencëtar,

and he was working

që po merrej me

on a pretty incredible thing.

diçka vërtet të pabesueshme.

Imagine

Përfytyroni

if we didn't have to rely

sikur të mos na duhej të bazoheshim

on artificial lighting to get around at night.

në dritën artificiale për gjithçka natën.

We'd have to see at night, right?

Shikimi natën na nevojitet, apo jo?

This lets you do it.

Kjo jua lejon ta kryeni.

It's a nanomaterial, two nanomaterials,

Është një nanomaterial, dy nanomateriale në fakt,

a detector and an imager.

një zbulues dhe një krijues figure.

The total width of it

Gjerësia e tij gjithsej

is 600 times smaller

është 600 herë me e vogël se sa

than the width of a decimal place.

gjerësia e një shifre dhjetore.

And it takes all the infrared available at night,

Ky mbledh krejt rrezet infra të kuqe të errësirës,

converts it into an electron

i shndërron në një elektron

in the space of two small films,

në hapësirën mes dy filmave të hollë,

and is enabling you to play an image

dhe ju lejon të përftoni një figurë

which you can see through.

të cilën mund ta shihni.

I'm going to show to TEDsters,

Funksionimin e kësaj po e tregoj për

the first time, this operating.

herë të parë këtu, për publikun e TED-it.

Firstly I'm going to show you

Së pari do t'ju tregoj

the transparency.

mbi tejdukshmërinë.

Transparency is key.

Tejdukshmëria është kyçi.

It's a film that you can look through.

Flasim për një film përmes të cilit mund të shihni.

And then I'm going to turn the lights out.

Mandej do të fik dritat.

And you can see, off a tiny film,

Dhe mund të shihni, tej një filmi të hollë,

incredible clarity.

me qartësi të pabesueshme.

As we were working on this, it dawned on us:

Ndërsa merreshim me këtë, papritmas na erdh në mendje:

this is taking infrared radiation, wavelengths,

u merrka rrezatimi infra i kuq, valë pra,

and converting it into electrons.

dhe u shndërroka në elektrone.

What if we combined it

Po sikur ta kombinonim

with this?

me këtë?

Suddenly you've converted energy

Papritmas energjinë e shndërruat

into an electron on a plastic surface

në një elektron në një sipërfaqe plastike

that you can stick on your window.

të cilën mund ta ngjisni te dritarja juaj.

But because it's flexible,

Dhe ngaqë kjo është e epshme,

it can be on any surface whatsoever.

mund të vihet mbi çfarëdo sipërfaqe.

The power plant of tomorrow

Centrali elektrik i së ardhmes

is no power plant.

nuk është më central elektrik.

We talked about generating and using.

Folëm për prodhimin dhe përdorimin.

We want to talk about storing energy,

Duhet folur dhe për depozitim të energjisë,

and unfortunately

dhe për fat të keq

the best thing we've got going

gjëja më e mirë që përdorim ende

is something that was developed in France

është diçka që u shpik këtu e 150 vjetë

a hundred and fifty years ago,

më parë në Francë,

the lead acid battery.

bateria me acid plumbi.

In terms of dollars per what's stored,

Më e mira, po të shihet raporti

it's simply the best.

shpenzime - energji të depozituar.

Knowing that we're not going to put fifty of

Duke e ditur se nuk kemi ndërmend të mbushim

these in our basements to store our power,

bodrumin me të tilla që të depozitojmë energji,

we went to a group at University of Texas at Dallas,

shkuam te një grup në Universitetin e Teksasit

and we gave them this diagram.

në Dallas, dhe u treguam këtë skicë.

It was in actually a diner

Qemë për një darkë, jashtë

outside of Dallas/Fort Worth Airport.

aeroportit të Dallas/Fort Worth-it.

We said, "Could you build this?"

I pyetëm, "A na e bëni dot këtë?"

And these scientists,

Dhe këta shkencëtarë,

instead of laughing at us, said, "Yeah."

në vend të qesëndisjes, thanë, "Po."

And what they built was eBox.

Dhe ajo çka bënë qe eBox-i.

EBox is testing new nanomaterials

EBox-i vë në provë nanomateriale të reja

to park an electron on the outside,

për ta parkuar jashtë një elektron,

hold it until you need it,

për ta mbajtur atje deri kur t'ju duhet,

and then be able to release it and pass it off.

dhe mandej të jetë në gjendje ta emetojë.

Being able to do that means

Aftësia për ta bërë këtë përkthehet

that I can generate energy

si mundësi prodhimi të energjisë

cleanly, efficiently and cheaply

pa ndotje, efektshmërisht dhe me kosto

right where I am.

të ulët, aty ku jam.

It's my energy.

Energjinë time.

And if I don't need it, I can convert it

Dhe po më teproi, mund t'ia dërgoj

back up on the window

të shndërruar dritares,

to energy, light, and beam it,

si energji, dritë, dhe ta rrezatoj,

line of site, to your place.

në vijë të drejtë, për te ju.

And for that I do not need

Dhe për këtë nuk më duhet

an electric grid between us.

rrjet elektrik ndërmjet nesh.

The grid of tomorrow is no grid,

Rrjeti i së ardhmes nuk është më rrjet,

and energy, clean efficient energy,

dhe energjia, energjia e efektshme dhe pa ndotje,

will one day be free.

një ditë do të jetë falas.

If you do this, you get the last puzzle piece,

Po u bë dhe kjo, i vjen radha gurit të fundit,

which is water.

që është uji.

Each of us, every day,

Secili prej nesh, përditë,

need just eight glasses of this,

ka nevojë për tetë gota nga ky,

because we're human.

se jemi qenie njerëzore.

When we run out of water,

Kur të na mbarohet uji,

as we are in some parts of the world

siç po ndodh në disa pjesë të botës

and soon to be in other parts of the world,

dhe së afërmi në të tjera pjesë të botës,

we're going to have to get this from the sea,

do të na duhet ta përftojmë nga deti,

and that's going to require us to build desalination plants.

kjo kërkon ngritjen e fabrikave të shkripëzimit.

19 trillion dollars is what we're going to have to spend.

Për të cilat do të na duhet të shpenzojmë 19 trilion dollarë.

These also require tremendous amounts of energy.

Këto lypin edhe një sasi marramendëse energjie.

In fact, it's going to require twice the world's

Në fakt, funksionimi i pompave për

supply of oil to run the pumps

prodhimin e ujit do të kërkojë

to generate the water.

dyfishin e rezervave botërore të naftës.

We're simply not going to do that.

Thjesht, nuk do të ndjekim atë rrugë.

But in a world where energy is freed

Në një botë me energji të çliruar

and transmittable

dhe të transmetueshme lehtë

easily and cheaply, we can take any water

dhe lirë, mund të marrim çfarëdo

wherever we are

ujrash, kudo qofshim

and turn it into whatever we need.

dhe ta përdorim për çfarëdo që na duhet.

I'm glad to be working with

Jam i lumtur që punoj me shkencëtarë

incredibly brilliant and kind scientists,

të ndritur dhe të sjellshëm sa nuk besohet,

no kinder than

jo më të sjellshëm se sa

many of the people in the world,

mjaft njerëz në botë,

but they have a magic look at the world.

por që kanë një vështrim magjik mbi botën.

And I'm glad to see their discoveries

Dhe jam i lumtur kur shoh zbulimet e tyre

coming out of the lab and into the world.

të marrin rrugën nga laboratori drejt botës.

It's been a long time in coming for me.

Kjo në rastin tim mori shumë kohë.

18 years ago,

18 vjetë më parë,

I saw a photograph in the paper.

pashë një foto në një gazetë.

It was taken by Kevin Carter

Qe bërë nga Kevin Carter

who went to the Sudan

që pat shkuar në Sudan

to document their famine there.

për të dokumentuar urinë e atjeshme.

I've carried this photograph with me

Që prej asaj kohe, këtë foto

every day since then.

e mbaj përditë me vete.

It's a picture of a little girl dying of thirst.

Tregon një vajzë të vogël që po vdes nga etja.

By any standard this is wrong.

Kjo është e gabuar, sipas çfarëdo standardi.

It's just wrong.

Thjesht është gabim.

We can do better than this.

Mund të bëjmë gjëra më të mira se kjo.

We should do better than this.

Duhet të bëjmë gjëra më të mira se kaq.

And whenever I go round

Dhe kurdo që shkoj diku

to somebody who says,

te dikush që thotë,

"You know what, you're working on something that's too difficult.

"E dini çfarë, po merreni me diçka shumë të zorshme.

It'll never happen. You don't have enough money.

S'ka për t'u bërë ndonjëherë. Nuk keni aq para sa duhen.

You don't have enough time.

Nuk keni kohë të mjaftueshme.

There's something much more interesting around the corner,"

Ka gjëra të tjera shumë më interesante,"

I say, "Try saying that to her."

U them, "Pa provo t'ia thuash asaj këto."

That's what I say in my mind. And I just say

Këtë e them me vete. Atyre thjesht u them

"thank you," and I go on to the next one.

"faleminderit," dhe vazhdoj me tjetrin.

This is why we have to solve our problems,

Ja pse duhet t'i zgjidhim problemet tona,

and I know the answer as to how

dhe e di përgjigjen: të jemi në

is to be able to get exquisite control

gjendje të arrijmë kontroll të përpiktë

over a building block of nature,

mbi një nga njësitë përbërëse të natyrës,

the stuff of life:

brumin e jetës:

the simple electron.

mbi atë elektronin e thjeshtë.

Thank you.

Faleminderit.

(Applause)

(Duartrokitje)