James Hansen: Why I must speak out about climate change

Translator: Ermira Kusari Reviewer: Spartak Ferrollari

What do I know

Çfarë mund të di unë,

that would cause me,

që mund të më shkaktojë

a reticent, Midwestern scientist,

një shkencëtari, fjalëpak nga Miduesti,

to get myself arrested

një arrestim

in front of the White House protesting?

para Shtëpisë së Bardhë?

And what would you do

Çfarë do bëje po të dije

if you knew what I know?

atë që di unë?

Let's start with how I got to this point.

Do ta filloj me tregimin se si arrita deri këtu.

I was lucky to grow up

Isha me fat që u rrita

at a time when it was not difficult

gjatë një periudhe

for the child of a tenant farmer

kur nuk ishte vështirë për një fëmijë fermeri

to make his way to the state university.

të regjistrohej në universitetin shtetëror.

And I was really lucky

Isha me fat që arrita

to go to the University of Iowa

të regjistrohem në Universitetin e Ajuas

where I could study under Professor James Van Allen

ku pata mundësinë të studioj nën mbikëqyrjen e profesorit James Van Allen

who built instruments

i cili ndërtoi paisjet

for the first U.S. satellites.

për satelitin e parë të SHBA-ve.

Professor Van Allen told me

Profesori Van Allen m tregoi

about observations of Venus,

rreth vrojtimeve të planetit Venus,

that there was intense microwave radiation.

dhe për faktin që ka shumë rrezatime mikrovalë.

Did it mean that Venus had an ionosphere?

A do të thotë kjo që Venusi ka një jonosferë?

Or was Venus extremely hot?

Apo është Venusi jashtëzakonisht i nxehtë?

The right answer,

Përgjigjja e duhur,

confirmed by the Soviet Venera spacecraft,

që u konfirmua nga anija kozmike Venera e Bashkimit Sovietik,

was that Venus was very hot --

ishte se Venusi ishe shume i nxehtë --

900 degrees Fahrenheit.

482 gradë Celsius.

And it was kept hot

Dhe mbahej i nxehtë

by a thick carbon dioxide atmosphere.

nga një atmosferë e dendur dioksidi të karbonit.

I was fortunate to join NASA

Isha me fat që arrita ti bashkangjitem NASA-s

and successfully propose

dhe të propozoj me sukses

an experiment to fly to Venus.

një eksperiment për të fluturuar për në planetin Venus.

Our instrument took this image

Instrumenti ynë bëri këtë fotografi

of the veil of Venus,

të vellos së Venusit,

which turned out to be

që doli se ishte

a smog of sulfuric acid.

mjegull acidi sulfurik.

But while our instrument was being built,

Përderisa instrumenti ishte në përpunim e sipër

I became involved in calculations

unë u morra me llogaritjet e

of the greenhouse effect

efektit serë

here on Earth,

në tokë,

because we realized

sepse kuptuam që

that our atmospheric composition was changing.

përbërja atmosferike ishte duke ndryshuar.

Eventually, I resigned

Më në fund, dhashë dorëheqjen si

as principal investigator

hulumtues kryesues

on our Venus experiment

në ekperimentin e Venusit

because a planet changing before our eyes

sepse e kuptova që ndryshimet që po ndodhnin në këtë planet

is more interesting and important.

para syve tanë ishin më të rëndësishme dhe interesante.

Its changes will affect all of humanity.

Këto ndryshime do kenë ndikim në tërë njerëzimin,

The greenhouse effect had been well understood

Ka mbi një shekull që dihet

for more than a century.

për ndikimin e efektit serë.

British physicist John Tyndall,

Fizikanti Britanik John Tyndall,

in the 1850's,

gjatë vitit 1850,

made laboratory measurements

bëri matje laboratorike

of the infrared radiation,

të rrezatimit të rrezeve infrakuqe,

which is heat.

që ndryshe njihet si nxehtësia.

And he showed that gasses such as CO2 absorb heat,

Ai demonstroi që gazet si dioksidi i karbonit thithin nxehtësi,

thus acting like a blanket

andaj shërbejnë si batanije

warming Earth's surface.

dhe ngrohin sipërfaqen e tokës.

I worked with other scientists

Punova me shumë shkencëtarë tjerë

to analyze Earth climate observations.

për të analizuar vrojtimet mbi klimën në tokë.

In 1981,

Në vitin 1981,

we published an article in Science magazine

botuam një artikull në revistën "Science" (Revista Shkenca)

concluding that observed warming

dhe nxorrëm si përfundim se ngrohja prej

of 0.4 degrees Celsius

0.4 gradësh Celcius

in the prior century

gjatë shekullit paraprak

was consistent with the greenhouse effect

ishte në përputhje me efektin serë

of increasing CO2.

të rritjes së koncentrimit të dioksidit të karbonit.

That Earth would likely warm in the 1980's,

Sipas llogaritjeve, Toka do ngrohej gjate viteve 80

and warming would exceed

dhe ngrohja do tejkalonte

the noise level of random weather

nivelin e temperaturës së klimës së zakonshme

by the end of the century.

deri në fund të shekullit.

We also said that the 21st century

Ne gjithashtu thamë se gjatë shekullit të 21-të

would see shifting climate zones,

do të vërenim ndryshime në zonat klimatike,

creation of drought-prone regions

si krijimin e zonave të prirura për thatësira

in North America and Asia,

në Amerikën Veriore dhe Azi,

erosion of ice sheets, rising sea levels

erozionin e shtresave akullnore, ngritje të nivelit të detit,

and opening of the fabled Northwest Passage.

dhe hapjen e legjendarit Korridori Veriperëndimor.

All of these impacts

Që atëherë

have since either happened

këto gjëra ose kanë ndodhur

or are now well under way.

ose janë duke ndodhur.

That paper was reported on the front page of the New York Times

Ky artikull u vu në ballinën e New York Times

and led to me testifying to Congress

dhe më bëri të dëshmoj para Kongresit të Shteteve të Bashkuara

in the 1980's,

në vitet 80,

testimony in which I emphasized

ku në atë rast unë theksova

that global warming increases both extremes

që ngrohja globale rrit të dy ekstremet

of the Earth's water cycle.

e ciklit të ujit në tokë.

Heatwaves and droughts on one hand,

Valët e të nxehtit dhe thatësirat nga njëra anë,

directly from the warming,

të shkaktuara nga ngrohja,

but also, because a warmer atmosphere

por gjithashtu meqenëse atmosfera e ngrohtë

holds more water vapor

mban më shume avuj uji

with its latent energy,

me energjinë e saj të padukëshme,

rainfall will become

atëherë reshjet do të kthehen

in more extreme events.

në ngjarje më ekstreme.

There will be stronger storms and greater flooding.

Do ketë stuhi më të fuqishme dhe përmbytje më të mëdha.

Global warming hoopla

E gjithë kjo zhurmë rreth ngrohjes globale

became time-consuming

po më merrte shumë kohë

and distracted me from doing science --

dhe më shpërqëndroi nga shkenca --

partly because I had complained

pjesërisht sepse isha ankuar

that the White House altered my testimony.

që Shtëpia e Bardhë kishte ndryshuar dëshminë time.

So I decided to go back

Pra, vendosa ti kthehem

to strictly doing science

dhe përkushtohem shkencës

and leave the communication to others.

dhe tu lë komunikimin të tjerëve.

By 15 years later,

Por pas 15 vitesh,

evidence of global warming was much stronger.

shenjat e ngrohjes globale ishin edhe më të fuqishme.

Most of the things mentioned in our 1981 paper

Shumica e gjërave të përmendura në artikullin e vitit 1981

were facts.

ishin fakte.

I had the privilege to speak twice

Pata privilegjin tu flisja dy herë

to the president's climate task force.

ekipit të posacëm të klimës së presidentit.

But energy policies continued to focus

Por politika energjetike vazhdonte të përqëndrohej

on finding more fossil fuels.

në gjetjen e karburanteve fosile.

By then we had two grandchildren,

Tashmë kisha dy nipër

Sophie and Connor.

Sophie dhe Connor.

I decided

Vendosa

that I did not want them in the future

që nuk do lejoja në një të ardhme kur

to say, "Opa understood what was happening,

ata do thonë "Gjyshi e dinte se çfarë po ndodhte

but he didn't make it clear."

por nuk e qartësoi punën sa duhet"

So I decided to give a public talk

Vendosa të jap një fjalim publik

criticizing the lack of an appropriate energy policy.

për të kritikuar mungesën e një politike energjie të duhur.

I gave the talk at the University of Iowa in 2004

Mbajta fjalimin në Universitetin e Ajuas në vitin 2004

and at the 2005 meeting

dhe gjatë takimit të vitit 2005

of the American Geophysical Union.

në Sindikatën Gjeofizike Amerikane.

This led to calls

Kjo bëri që Shtëpia e Bardhë

from the White House to NASA headquarters

ti telefononte zyrës qendrore të NASA-s

and I was told that I could not give any talks or speak with the media

dhe ata më thanë që nuk kam të drejtë të mbajë më fjalime ose të flas me mediat

without prior explicit approval

pa miratimin zyrtar paraprak

by NASA headquarters.

nga zyra qendrore e NASA-s.

After I informed the New York Times

Pasi bëra me dije New York Times

about these restrictions,

mbi këto kufizime,

NASA was forced to end the censorship.

NASA u detyrua të ndërpriste censurën.

But there were consequences.

Por pasojat nuk munguan.

I had been using the first line

Gjatë fjalimeve përdorja

of the NASA mission statement,

deklaratën e misionit të NASA-s,

"To understand and protect the home planet,"

"Për të kuptuar dhe mbrojtur planetin tonë,"

to justify my talks.

për të arsyetuar fjalimet e mia.

Soon the first line of the mission statement

Pak pak kohe ky rresht nga deklara e misionit

was deleted, never to appear again.

u fshi dhe nuk u përdor më kurrë.

Over the next few years

Gjatë viteve në vijim

I was drawn more and more

iu përkushtova edhe më shumë

into trying to communicate the urgency

qëllimit të shpërndarjes së lajmit mbi gjendjen

of a change in energy policies,

dhe urgjencën për ndryshime në rregullat e energjetikës,

while still researching the physics of climate change.

përderisa vazhdojmë kërkimet mbi fizikën e ndryshimit të klimës.

Let me describe the most important conclusion from the physics --

Dua të përshkruaj përfundimin më të rëndësishëm nga lëmia e fizikës --

first, from Earth's energy balance

së pari, nga bilanci i energjisë së Tokës

and, second, from Earth's climate history.

dhe së dyti nga historia e klimës së Tokës.

Adding CO2 to the air

Të shtosh dioksid karboni në ajër

is like throwing another blanket on the bed.

është si të vësh një batanije shtesë në shtrat.

It reduces Earth's heat radiation to space,

Kjo zvogëlon rrezatimin e ngrohjes së tokës në hapësirë,

so there's a temporary energy imbalance.

dhe kështu shkakton çekulibër të përkohshëm të energjisë.

More energy is coming in

Sasia e energjisë që futet është më e madhe

than going out,

sesa ajo që lirohet,

until Earth warms up enough

derisa Toka të ngrohet aq sa

to again radiate to space

të rrezatoj sërish në hapësirë

as much energy as it absorbs from the Sun.

aq energji sa thith prej Diellit.

So the key quantity

Andaj sasia kyçe

is Earth's energy imbalance.

është mosbalancim i energjisë së Tokës.

Is there more energy coming in

A është më e madhe sasia e energjisë që futet

than going out?

sesa ajo që lirohet?

If so, more warming is in the pipeline.

Nëse është ashtu, atëherë niveli i ngrohjes sa do vi e rritet.

It will occur without adding any more greenhouse gasses.

Kjo do ndodhë pa pasur nevojë për shtesë të gazrave serë.

Now finally,

Tani,

we can measure Earth's energy imbalance precisely

kemi mundësi të masim me përpikmëri mosbalancin e energjisë së Tokës

by measuring the heat content

duke matur përmbajtjen e nxehtësisë

in Earth's heat reservoirs.

në rezervuaret e nxehtësisë së Tokës.

The biggest reservoir, the ocean, was the least well measured,

Rezervuari më i madh, oqeani, nuk ishte matur sa duhet,

until more than 3,000 Argo floats

derisa rreth 3000 mbiujëse të programit Argo

were distributed around the world's ocean.

u shprëndanë rreth oqeaneve të botës.

These floats reveal

Këto mbiujëse zbuluan

that the upper half of the ocean

se ngrohtësia në gjysmën e epërme të oqeanit

is gaining heat at a substantial rate.

po rritet me ritëm të konsiderueshëm.

The deep ocean is also gaining heat at a smaller rate,

Nxehtësia në gjysmën e thellë të oqeanit poashtu po rritet me ritëm më të ngadalshëm.

and energy is going

dhe kjo energji

into the net melting of ice all around the planet.

po shkakton shkrirjen e akullnajave përreth planetit.

And the land, to depths of tens of meters,

Toka, edhe në thellësi me dhjetra metra

is also warming.

është duke u ngrohur.

The total energy imbalance now

Mosbalancim i plotë i energjisë në ditët e sotme

is about six-tenths of a watt per square meter.

është rreth 6/10 watt për metër katror.

That may not sound like much,

Ndoshta nuk duket shumë,

but when added up over the whole world, it's enormous.

mirëpo po të mbledhësh nga e tërë bota, arrin një shumë jashtëzakonisht të madhe.

It's about 20 times greater

Eshtë rreth 20 herë më e madhe

than the rate of energy use by all of humanity.

se sa masa e përdorimit të energjisë nga tërë njerëzimi.

It's equivalent to exploding

Eshtë i barasvlershëm me eksplodimin e

400,000 Hiroshima atomic bombs per day

400.000 bombave atomike të Hiroshimës, në ditë

365 days per year.

365 ditë në vit.

That's how much extra energy

Toka fiton kaq energji shtesë

Earth is gaining each day.

çdo ditë.

This imbalance,

Ky mosbalancim,

if we want to stabilize climate,

po qe se duam ta stabilizojmë klimën,

means that we must reduce CO2

do të thotë që duhet të zvogëlojmë nivelin e dioksidit të karbonit

from 391 ppm, parts per million,

nga 391 ppm, pjesë për milion,

back to 350 ppm.

në 350 ppm.

That is the change needed to restore energy balance

Ky është ndryshimi që duhet bërë për të rivendosur balancin e energjisë

and prevent further warming.

dhe të parandalojmë ngrohje të mëtutjeshme.

Climate change deniers argue

Mohuesit e ndryshimit të klimës argumentojnë

that the Sun is the main cause of climate change.

se dielli është shkaktari kryesor i ndryshimit të klimës.

But the measured energy imbalance occurred

Mirëpo mosbalanci i matur i energjisë ndodhi

during the deepest solar minimum in the record,

gjatë minimumit më të madh diellor të regjistruar,

when the Sun's energy reaching Earth was least.

kur sasia e energjisë së diellit që arrinte në Tokë ishte më e pakta.

Yet, there was more energy coming in than going out.

Në këtë rast më shumë energji futej se sa lirohej.

This shows that the effect of the Sun's variations on climate

Kjo tregon se efekti i ndryshimit të diellit në klimë

is overwhelmed by the increasing greenhouse gasses,

është i përshkuar nga rritja e gazrave serë,

mainly from burning fossil fuels.

kryesisht nga djegia e karburanteve fosile.

Now consider Earth's climate history.

Merrni parasysh historinë e klimës së Tokës.

These curves for global temperature,

Këto lakore të temperaturës globale,

atmospheric CO2 and sea level

dioksidit të karbonit atmosferik dhe nivelit të detit

were derived from ocean cores and Antarctic ice cores,

janë nxjerrë nga bërthamat e oqeanit dhe bërthamat akullnore të Antarktikës,

from ocean sediments and snowflakes

nga sedimentet e oqeaneve dhe fjollat e dëborës

that piled up year after year

që u grumbulluan vite me rradhë

over 800,000 years

për 800.000 vite

forming a two-mile thick ice sheet.

dhe formuan një shtresë akullnore rreth 3 km të trashë.

As you see, there's a high correlation

SIc e shihni , ka një lidhshmëri të madhe

between temperature, CO2 and sea level.

mes temperaturës, dioksidit të karbonit dhe nivelit të detit.

Careful examination shows

Ekzaminime të kujdesshme demonstrojnë

that the temperature changes

se ndryshimet në temperaturë

slightly lead the CO2 changes

kryesojnë ndryshimet në sasinë e dioksidit të karbonit

by a few centuries.

për disa shekuj.

Climate change deniers like to use this fact

Mohuesve të ndryshimit të klimës u pëlqen ta përdorin këtë fakt

to confuse and trick the public

në mënyrë që të hutojnë dhe mashtrojnë publikun

by saying, "Look, the temperature causes CO2 to change,

duke deklaruar "Temperatura shkakton ndryshime në dioksidin e karbonit,

not vice versa."

dhe anasjelltas."

But that lag

Mirëpo ky interval kohor është

is exactly what is expected.

i supozuar.

Small changes in Earth's orbit

Ndryshime të vogla në orbitën e Tokës

that occur over tens to hundreds of thousands of years

që ndodhin për dhjetra, qindra e mijëra vite

alter the distribution

ndryshojnë përhapjen

of sunlight on Earth.

e dritës së diellit në Tokë.

When there is more sunlight

Kur ka më shumë dritë dielli

at high latitudes in summer, ice sheets melt.

në gjerësi të mëdha gjeografike gjatë verës, shtresat akullnore shkrihen.

Shrinking ice sheets

Tkurrja e shtresave akullnore

make the planet darker,

errësojnë planetin,

so it absorbs more sunlight

andaj thith më shumë dritë dielli

and becomes warmer.

dhe ngrohet.

A warmer ocean releases CO2,

Oqeani i ngrohët liron më shumë diokdsid karboni,

just as a warm Coca-Cola does.

ashtu si psh ndodh me një Coca Cola të ngrohtë.

And more CO2 causes more warming.

Sasi të mëdha të dioksidit të karbonit shkaktojnë ngrohje më të madhe.

So CO2, methane, and ice sheets

Andaj dioksidi i karbonit, metani dhe shtresat akullnore

were feedbacks

ishin prapaveprime

that amplified global temperature change

që përforcojnë ndryshimet në temperaturën e globit

causing these ancient climate oscillations to be huge,

dhe bëjnë që këto oshilacione të lashta të klimës të kenë përmasa të mëdha,

even though the climate change was initiated

edhe pse ndryshimi klimatik ishte nisur

by a very weak forcing.

nga një forcë e dobët.

The important point

Çështja kryesore

is that these same amplifying feedbacks

është se këto reagime zgjeruese

will occur today.

do ndodhin në ditët e sotme.

The physics does not change.

Fizika nuk ndryshon.

As Earth warms,

Përderisa Toka ngrohet,

now because of extra CO2 we put in the atmosphere,

tani për shkak të dioksidit të karbonit shtesë që ne lirojmë në atmosferë,

ice will melt,

akulli do shkrihet,

and CO2 and methane will be released

dhe dioksid karboni dhe metani do lirohen

by warming ocean and melting permafrost.

nga oqeani i ngrohët dhe shkrirja e permafrostit.

While we can't say exactly how fast

Edhe pse nuk mund ta themi me saktësi se

these amplifying feedbacks will occur,

me çfarë shpejtësie do ndodhin këto prapaveprime shtesë,

it is certain they will occur,

është e sigurtë se do ndodhin,

unless we stop the warming.

përvec nëse ne ndalojmë ngrohjen globale.

There is evidence

Ka të dhëna

that feedbacks are already beginning.

se prapaveprimet tashmë janë duke filluar.

Precise measurements

Matje të sakta

by GRACE, the gravity satellite,

nga GRACE, satelili i gravitetit,

reveal that both Greenland and Antarctica

tregojnë se Groenlanda dhe Antarktika

are now losing mass,

po humbin masën,

several hundred cubic kilometers per year.

disa qindra kilometra kub në vit.

And the rate has accelerated

Ky ritëm është shpejtuar

since the measurements began

që nga koha kur filluan matjet

nine years ago.

para 9 vitesh.

Methane is also beginning

Metani gjithashtu është duke filluar të

to escape from the permafrost.

orvatet nga permafrosti.

What sea level rise

Çfarë rritje të lartësisë së detit mund të

can we look forward to?

presim në të ardhmen?

The last time CO2 was 390 ppm,

Era e fundit kur dioksidi i karbonit ishte 390 ppm,

today's value,

vlera e sotme,

sea level was higher

niveli i detit ishte më i lartë për të paktën

by at least 15 meters, 50 feet.

15 metra, ose 50 këmbë.

Where you are sitting now

Vendi ku jeni ulur tani

would be under water.

do ishte nën ujë.

Most estimates are that, this century,

në bazë të llogaritjeve, këtë shekull,

we will get at least one meter.

do kemi të paktën një metër.

I think it will be more

Besoj se do jetë më shumë

if we keep burning fossil fuels,

nëse vazhdojmë të djegim karburante fosile,

perhaps even five meters, which is 18 feet,

ndoshta 5 metra, që është 18 këmbë,

this century or shortly thereafter.

këtë shekull ose së shpejti pas kësaj.

The important point

Argumenti kryesor

is that we will have started a process

ka të bëjë me atë se kemi filluar një proces

that is out of humanity's control.

që është jashtë kontrollit të njerëzimit.

Ice sheets would continue to disintegrate for centuries.

Shtresat akullnore do vazhdojnë të shpërbëhen gjatë shekujve.

There would be no stable shoreline.

Nuk do ketë bregdetë të qëndrueshëm.

The economic consequences are almost unthinkable.

Pasojat ekonomike janë të papërfytyrueshme.

Hundreds of New Orleans-like devastations

Do ketë qindra shkatërrime

around the world.

si ai i New Orleansit.

What may be more reprehensible,

Çfarë mund të jetë më e ndëshkueshme,

if climate denial continues,

nëse mohimi i ndryshimit të klimës vazhdon,

is extermination of species.

është asgjësimi i llojeve.

The monarch butterfly

Flutura monarke

could be one of the 20 to 50 percent of all species

mund të jetë një prej 20-50 % e të gjitha llojeve

that the Intergovernmental Panel on Climate Change estimates

që Paneli Ndërqeveritar mbi Ndryshimin Klimatik llogarit

will be ticketed for extinction

të jenë në shënjestër të zhdukjes

by the end of the century

nga fundi i shekullit

if we stay on business-as-usual fossil fuel use.

nëse vazhdojmë me përdorimin e karburantit fosil.

Global warming is already affecting people.

Ngrohja globale tashmë ka filluar të ndikojë në njerëzit.

The Texas, Oklahoma, Mexico

Vala e të nxehtit dhe thatësia

heatwave and drought last year,

në Teksas, Oklahoma, Meksikë vitin e kaluar ,

Moscow the year before

në Moskë një vit më parë

and Europe in 2003,

dhe Evropë në vitin 2003

were all exceptional events,

ishin ngjarje të jashtëzakonshme,

more than three standard deviations outside the norm.

më shumë se 3 devijime standarde jashtë normales.

Fifty years ago,

Para 50 vitesh,

such anomalies

këso lloj anomalishë

covered only two- to three-tenths

mbulonin vetëm 2-3 të dhjetat

of one percent of the land area.

e një përqindshit të sipërfaqes së tokës.

In recent years,

Në vitet e fundit,

because of global warming,

për shkak të ngrohjes globale,

they now cover about 10 percent --

tani ato mbulojnë rreth 10% --

an increase by a factor of 25 to 50.

një rritje prej 25 deri në 50.

So we can say with a high degree of confidence

Andaj mund të themi me besim të madh

that the severe Texas and Moscow heatwaves

se valët e nxehtësisë së Teksasit dhe Moskës

were not natural;

nuk ishin natyrale;

they were caused by global warming.

por u shkaktuan nga ngrohja globale.

An important impact,

Ndikimi më i rëndësishëm,

if global warming continues,

nëse ngrohja globale vazhdon,

will be on the breadbasket of our nation and the world,

do jetë në shportën e bukës së kombit tonë dhe botës,

the Midwest and Great Plains,

Miduesti dhe Greit Pleins,

which are expected to become prone to extreme droughts,

që pritet të jenë pronë ndaj thatësirave ekstreme,

worse than the Dust Bowl,

më e keqe se Dast Bouli,

within just a few decades,

brenda pak dekadave,

if we let global warming continue.

nëse lejojmë ngrohjen globale të vazhdojë.

How did I get dragged deeper and deeper

Si u zvarrita thellë e më thellë

into an attempt to communicate,

në përpjekjen për të kumtuar,

giving talks in 10 countries, getting arrested,

të mbajë fjalime në rreth 10 shtete, të arrestohem,

burning up the vacation time

të djegë ditët e pushimit

that I had accumulated over 30 years?

që kisha mbledhur gjatë 30 viteve?

More grandchildren helped me along.

Nipërit dhe mbesat më ndihmuan.

Jake is a super-positive,

Jake është një djalë shume pozitiv

enthusiastic boy.

dhe entuziast.

Here at age two and a half years,

Si një fëmijë 2 vjecar e gjysmë

he thinks he can protect

ai mendon se mund të mbrojë

his two and a half-day-old little sister.

motrën e tij të posalindur.

It would be immoral

Do ishte jomorale

to leave these young people

të lëmë këta njerëz të rinjë

with a climate system

të ballafaqohen me një sistem klimatik

spiraling out of control.

jashtë kontrollit.

Now the tragedy about climate change

Tani tragjedia rreth ndryshimit klimatik

is that we can solve it

është se mund ta zgjidhim

with a simple, honest approach

me një përcasje të thjeshtë dhe të ndershme

of a gradually rising carbon fee

duke rritur gradualisht tarifën e karbonit

collected from fossil fuel companies

nga kompanitë e karburanteve fosile

and distributed 100 percent electronically

dhe të shprëndahet 100% elektronikisht

every month to all legal residents

çdo muaj tek banorët e ligjshëm,

on a per capita basis,

për kokë banori,

with the government not keeping one dime.

duke mos lejuar qeverinë të mbajë asnjë cent.

Most people would get more in the monthly dividend

Më shumë njerëz do merrnin më shumë në dividentët mujorë

than they'd pay in increased prices.

se sa do paguanin në ngritjen e çmimeve.

This fee and dividend

Kjo tarifë dhe divident

would stimulate the economy

do stimulonin ekonominë

and innovations,

dhe risitë,

creating millions of jobs.

dhe krijojnë miliona vende pune.

It is the principal requirement

Eshtë nevoja kryesore

for moving us rapidly

në mënyrë që të vazhdojmë tutje me ritëm të shpejtë

to a clean energy future.

drejt një të ardhme me energji të pastër.

Several top economists

Disa ekonomistë të lartë

are coauthors on this proposition.

jane bashkëautorë të këtij propozimi.,

Jim DiPeso of Republicans for Environmental Protection

Jim Di Peso i anës së Republikanëve për Mbrojtjen e Ambientit

describes it thusly:

e shpjegon kështu:

"Transparent. Market-based.

"Transparent. Të bazuar në treg.

Does not enlarge government.

Nuk zgjeron qeverinë.

Leaves energy decisions to individual choices.

Lë vendimet për energji tek zgjedhja individuale.

Sounds like a conservative climate plan."

Tingëllon plani konservativ i klimës."

But instead of placing a rising fee on carbon emissions

Por në vend se të vëmë tarifa të mëdha për emetim të karbonit

to make fossil fuels pay

në mënyrë që të detyrojmë karburantet fosile të paguajnë

their true cost to society,

vlerë e tyre të saktë ndaj shoqërisë,

our governments are forcing the public

qeveritë tona po detyrojnë publikun

to subsidize fossil fuels

të pakësojnë karburantet fosile

by 400 to 500 billion dollars

deri në 400 -500 miliardë dollarv

per year worldwide,

në vit në tërë botën,

thus encouraging extraction of every fossil fuel --

dhe kështu po nxisin nxjerrjen e të gjitha karburanteve fosile --

mountaintop removal,

heqjen e majeve të malit,

longwall mining, fracking,

nxjerrja e qymyrgurit, vajit dhe gazit natyral,

tar sands, tar shale,

rrërës së katranit, shistit argjilor,

deep ocean Arctic drilling.

shpuarja në thellësi e Arktikut.

This path, if continued,

Ky shteg, po qe se e ndjekim,

guarantees that we will pass tipping points

garanton se do kalojmë kthesa

leading to ice sheet disintegration

që shpien tek shperberja e shtresave akullnore

that will accelerate out of control of future generations.

që do dalin jashtë kontrollit për gjeneratat e ardhshme.

A large fraction of species

Një pjesë e madhe e llojeve

will be committed to extinction.

do zhduken.

And increasing intensity of droughts and floods

Do rritet intensiteti i thatesirave dhe permbytjeve

will severely impact breadbaskets of the world,

dhe kjo do ketë ndikim të madhë në shportat e bukës në botë,

causing massive famines

duke shkaktuar kriza të mëdha urie

and economic decline.

dhe rënie të ekonomisë.

Imagine a giant asteroid

Imagjinoni një asteroid gjigand

on a direct collision course with Earth.

në rrugë të drejpërdrejtë të përplasjes me tokën.

That is the equivalent

Kjo eshtë baraz me atë

of what we face now.

me të cilën ballafaqohemi ne sot.

Yet, we dither,

Prap se prapë, ne nguroojmë,

taking no action

nuk marrim masa

to divert the asteroid,

të ndërrojmë drejtimin e asteroidit,

even though the longer we wait,

edhe pse sa më gjatë që presim,

the more difficult and expensive it becomes.

aq më e vështirë dhe shtrenjtë bëhet.

If we had started in 2005,

Po të kishim filluar në vitin 2005,

it would have required emission reductions of three percent per year

do kërkonte zvogëlime të emetimit deri n 3 % në vit

to restore planetary energy balance

për të ripërtërirë balancin e energjisë së planetit

and stabilize climate this century.

dhe të stabilizojmë klimën në kvtë shekull.

If we start next year,

Nëse fillojmë vitin tjetër,

it is six percent per year.

do jetë 6% në vit.

If we wait 10 years, it is 15 percent per year --

Nëse presim 10 vite, do jetë 15% në vit --

extremely difficult and expensive,

jashtëzakonisht e vështirë dhe shtrenjtë,

perhaps impossible.

ndoshta edhe e pamundur.

But we aren't even starting.

Mirëpo ne as nuk kemi filluar.

So now you know what I know

Tani e dini atë qfarë di unë

that is moving me to sound this alarm.

dhe arsyen që po më shtyn të sjell situatën në pah.

Clearly, I haven't gotten this message across.

Eshtë e qarte që mesazhi im akoma nuk ka arritur tek veshi i njerëzve.

The science is clear.

Shkenca eshte e qartë.

I need your help

Më duhet ndihma juaj

to communicate the gravity and the urgency

të kumtoj seriozitetin dhe urgjencën

of this situation

e kësaj situate

and its solutions

dhe zgjidhjet rreth saj

more effectively.

në mënyrë më efektive.

We owe it to our children and grandchildren.

U a kemi borxh fëmijëve dhe nipërave e mbesave tona.

Thank you.

Faleminderit

(Applause)

(Duartrokitje)