Billy Collins: Everyday moments, caught in time

Translator: Diamant Hasani Reviewer: Helena Bedalli

I'm here to give you

Billy Collins: Unë jam këtu që t'ju jap

your recommended dietary allowance

dietën tuaj të rekomanduar

of poetry.

të poezisë.

And the way I'm going to do that

Dhe mënyra që do ta bëj atë

is present to you

është duke ju prezentuar

five animations

pesë animacione

of five of my poems.

të pesë poemave te mia.

And let me just tell you a little bit of how that came about.

Më lejoni të ju tregoj pakëz se si erdhi kjo.

Because the mixing of those two media

Sepse përzierja e këtyre dy mediave

is a sort of unnatural or unnecessary act.

është disi një akt jo natyral dhe i panevojshëm.

But when I was United States Poet Laureate --

Por kur unë isha Laureati i Poezise se Shteteve të Bashkuara --

and I love saying that.

më pëlqen ta them atë.

(Laughter)

(Qeshje)

It's a great way to start sentences.

Është një mënyrë e mirë për ta filluar fjalën.

When I was him back then,

Kur unë isha ai atëherë,

I was approached by J. Walter Thompson, the ad company,

u afrova te kompania e reklamave J. Walter Thompson,

and they were hired

dhe ata ishin të punësuar

sort of by the Sundance Channel.

disi nga Sundance Channel.

And the idea was to have me record some of my poems

Ideja ishte qe unë të inçizoj disa nga poemat e mia

and then they would find animators

dhe pastaj ata do t'i gjenin animatorët

to animate them.

për ti animuar.

And I was initially resistant,

Në fillim rezistoja

because I always think

sepse unë gjithmonë mendoj

poetry can stand alone by itself.

se poezia mund të qëndroj ashtu siç është.

Attempts to put my poems to music

Përpjekjet për t'i vënë poemat e mia në muzikë

have had disastrous results,

kan pasur rezultate katastrofike

in all cases.

në të gjitha rastet.

And the poem, if it's written with the ear,

Poema nëse është e shkruar me vesh,

already has been set to its own verbal music

atëherë është vendosur në muzikën e saj verbale

as it was composed.

në momentin kur është kompozuar.

And surely, if you're reading a poem

Dhe sigurisht, nëse je duke e lexuar një poemë

that mentions a cow,

që e përmend një lopë,

you don't need on the facing page

nuk të duhet vizatimi i një lope

a drawing of a cow.

ne faqen që ke përpara.

I mean, let's let the reader do a little work.

Dua të them ta lejojmë lexuesin që të punojë pak.

But I relented because it seemed like an interesting possibility,

Por unë u zbuta sepse dukej si një shanc interesant

and also I'm like a total cartoon junkie

dhe une jam poashtu një njeri i varur në filma vizatimor

since childhood.

që nga fëmijëria.

I think more influential

Unë mendoj që më influencues

than Emily Dickinson or Coleridge or Wordsworth

se Emily Dickinson apo Coleridge apo Wordsworth

on my imagination

në imagjinatin time

were Warner Brothers, Merrie Melodies

ishin Warner Brothers, Merrie Melodies

and Loony Tunes cartoons.

dhe filmat vizatimor të Loony Tunes.

Bugs Bunny is my muse.

Bugs Bunny është në mendjen time gjatë gjithë kohës.

And this way poetry could find its way onto television of all places.

Në këtë mënyrë poezia mund ta gjej rrugen e saj në të gjitha televizionet.

And I'm pretty much all for poetry in public places --

Dhe unë jam pro që poezia të shfaqet në vende publike --

poetry on buses, poetry on subways,

në autobus, në metro,

on billboards, on cereal boxes.

në billborde, në kuti të drithërave.

When I was Poet Laureate, there I go again --

Kur isha Laureat i Poezisë, ja pra po filloj prapë --

I can't help it, it's true --

s'kam c'të bëj, është e vërtetë --

(Laughter)

(Qeshje)

I created a poetry channel on Delta Airlines

unë krijova një kanal të poezisë për Delta Airlines

that lasted for a couple of years.

që zgjati për disa vite.

So you could tune into poetry as you were flying.

Pra mund të dëgjoje poezi gjatë fluturimit.

And my sense is,

Ajo që dua të them është se

it's a good thing to get poetry off the shelves

është një gjë e mirë që ta largosh poezinë nga raftet

and more into public life.

dhe ta futësh në jetën publike.

Start a meeting with a poem. That would be an idea you might take with you.

Filloje një mbledhje me një poemë. Kjo do të ishte një ide e mirë për ty.

When you get a poem on a billboard or on the radio

Kur e sheh një poezi në një billboard, në radio,

or on a cereal box or whatever,

në kuti të drithërave apo çfarëdo qoftë,

it happens to you so suddenly

të ndodh që menjëherë

that you don't have time

nuk ke kohë

to deploy your anti-poetry deflector shields

që t'i pozicionosh mburojat deflektuese të poezisë

that were installed in high school.

që ishin instaluar në shkollën e mesme.

So let us start with the first one.

Prandaj, le të fillojmë me poemen e parë.

It's a little poem called "Budapest,"

Është një poemë qe quhet "Budapest,"

and in it I reveal,

dhe në të zbulon

or pretend to reveal,

apo mundohet të zbulojë

the secrets of the creative process.

sekretet e procesit kreativ.

(Video) Narration: "Budapest."

(Video) Tregim: "Budapest."

My pen moves along the page

Stilografi im lëviz nëpër faqe

like the snout of a strange animal

sikur feçka e ndonjë kafshe të çuditshme

shaped like a human arm

në formë të krahut të njeriut

and dressed in the sleeve

dhe e veshur në mëngën

of a loose green sweater.

e një pulovre të gjelbert të shthurur.

I watch it sniffing the paper ceaselessly,

E shikoj se si e nuhat fletën vazhdimisht

intent as any forager

me synim si çdo foragjer

that has nothing on its mind

që nuk ka asgjë në mendje

but the grubs and insects

përpos vemjeve dhe insekteve

that will allow it to live another day.

që do t'ia mundësojnë të jetoj edhe një ditë tjetër.

It wants only to be here tomorrow,

Ai do vetëm që të jetë këtu nesër,

dressed perhaps

i veshur ndoshta

in the sleeve of a plaid shirt,

në mëngët e një këmishe të leshtë,

nose pressed against the page,

me hundë të mbështetur në faqe

writing a few more dutiful lines

duke i shkruar edhe disa rreshta

while I gaze out the window

përderisa unë shikoj jashtë dritares

and imagine Budapest

dhe e imagjinoj Budapestin

or some other city

apo ndonjë qytet tjeter

where I have never been.

në të cilin nuk kam qenë asnjëherë.

BC: So that makes it seem a little easier.

BC: Pra, kjo e bën të duket pak më e lehtë.

(Applause)

(Duartrokitje)

Writing is not actually as easy as that for me.

Vepra e shkruar nuk është edhe aq e lehtë për mua.

But I like to pretend that it comes with ease.

Por më pelqen që të shtirem që është e lehtë.

One of my students came up after class, an introductory class,

Njëri nga studentet e mi erdhi pas mësimit, një orë e njohjes,

and she said, "You know, poetry is harder than writing,"

dhe tha, "E di, poezia është më e vështirë sesa vepra e shkruar,"

which I found both erroneous and profound.

të cilën e konsiderova si thellë të gabuar.

(Laughter)

(Qeshje)

So I like to at least pretend it just flows out.

Më pëlqen qe së paku te bëj gjoja se ajo rrjedh jasht

A friend of mine has a slogan; he's another poet.

Një mik i imi që është poashtu një poet e ka një slogan.

He says that, "If at first you don't succeed,

Ai thotë se, "Nëse herën e parë nuk ia del mbanë,

hide all evidence you ever tried."

fshehe të gjithë evidencën që ke provuar."

(Laughter)

(Qeshje)

The next poem is also rather short.

Poema tjetër është edhe më e shkurtër.

Poetry just says a few things in different ways.

Poezia vetëm i thotë disa gjëra në mënyra të ndryshme.

And I think you could boil this poem down to saying,

Unë mendoj se ju mund ta shkurtoni këtë poemë duke thënë,

"Some days you eat the bear, other days the bear eats you."

"Disa ditë ti e ha ariun, disa ditë ariu të ha ty."

And it uses the imagery

Dhe e përdorë imazhin

of dollhouse furniture.

e orendive të shtëpisë së kukullave.

(Video) Narration: "Some Days."

(Video) Tregim: "Disa Ditë."

Some days

Disa ditë

I put the people in their places at the table,

Unë i vendos njerëzit në vendet e tyre në tavolinë,

bend their legs at the knees,

lakoj këmbët e tyre te gjunjët,

if they come with that feature,

nëse vijnë me atë veçori,

and fix them into the tiny wooden chairs.

dhe i ul ata në karrige të vogla druri.

All afternoon they face one another,

Gjithë pasditen ata janë përballë njëri-tjetrit,

the man in the brown suit,

burri me rroba kafe,

the woman in the blue dress --

gruaja me fustan të kaltër --

perfectly motionless, perfectly behaved.

të palëvizshem dhe shumë të sjellshëm.

But other days I am the one

Por ditët tjera unë jam ai

who is lifted up by the ribs

që është i ngritur nga brinjët,

then lowered into the dining room of a dollhouse

pastaj i ulur në dhomën e ngrënjes të shtëpisë së kukullave

to sit with the others at the long table.

për tu ulur me të tjerët në tavolinën e gjatë.

Very funny.

Shumë qesharake.

But how would you like it

Por a do të ju pëlqente juve

if you never knew from one day to the next

nëse nuk do ta dinit nëse sot apo neser

if you were going to spend it

do ta kalosh ditën

striding around like a vivid god,

duke ecur sikur një Zot i gjallë,

your shoulders in the clouds,

me krahët e tu në re,

or sitting down there

apo do të jesh i ulur këtu

amidst the wallpaper

në mes të sipërfaqes

staring straight ahead

drejt drejt përpara

with your little plastic face?

me fytyrën tënde prej gome?

(Applause)

(Duartrokitje)

BC: There's a horror movie in there somewhere.

BC: Aty diku është edhe një film horror.

The next poem is called forgetfulness,

Poema tjetër quhet harrueshmëria

and it's really just a kind of poetic essay

dhe është vetëm një lloj eseje poetike

on the subject of mental slippage.

në temën e rrëshqitjes mendore.

And the poem begins

Poema fillon

with a certain species of forgetfulness

me një lloj të caktuar të harrueshmërisë

that someone called

që dikush e ka quajtur

literary amnesia,

amnesia letrare,

in other words, forgetting the things that you have read.

me fjalë tjera, harresa e gjërave që ke lexuar.

(Video) Narration: "Forgetfulness."

(Video) Tregim: "Harrueshmëria."

The name of the author is the first to go,

Emri i autorit del i pari

followed obediently

i përcjellur bindshëm

by the title, the plot,

nga titulli, përmbajtja,

the heartbreaking conclusion,

përfundimi zemërthyes,

the entire novel,

e gjithë novela,

which suddenly becomes one you have never read,

e cila befas bëhet ajo të cilën kurrë nuk e ke lexuar

never even heard of.

apo dëgjuar.

It is as if, one by one,

Është ashtu sikurse një nga një

the memories you used to harbor

kujtimet që po i strehoje

decided to retire to the southern hemisphere of the brain

kanë vendosur që të pensionohen ne hemisferën jugore të trurit

to a little fishing village

tek një fshat i vogël peshkimi

where there are no phones.

ku nuk ka telefona.

Long ago,

Shumë moti,

you kissed the names of the nine muses good-bye

i ke puthur emrat e nëntë muzave lamtumirëse

and you watched the quadratic equation

dhe shikoni ekuacionin kuadratik

pack its bag.

duke e bërë gati çantën.

And even now,

Edhe tani,

as you memorize the order of the planets,

përderisa e mban mend renditjen e planeteve,

something else is slipping away,

diçka tjetër po rrëshqet,

a state flower perhaps,

ndoshta një lule e një shteti,

the address of an uncle,

adresa e dajës

the capital of Paraguay.

apo kryeqyteti i Paraguajit.

Whatever it is

Çfarëdo qoftë ajo

you are struggling to remember,

që po lufton ta kujtosh,

it is not poised on the tip of your tongue,

nuk po të qëndron në maje të gjuhës,

not even lurking

nuk është as duke u fshehur

in some obscure corner

në ndonjë kënd të errët

of your spleen.

të mërzisë tënde.

It has floated away

Ajo ka notuar larg

down a dark mythological river

deri te një lumë i errët mitologjik

whose name begins with an L

emri i të cilit fillon me L

as far as you can recall,

për aq sa mund ta kujtosh,

well on your own way to oblivion

mirë në prirjen tënde për të harruar

where you will join those

ku do t'i bashkohesh atyre

who have forgotten even how to swim

qe kanë harruar se si të notojnë

and how to ride a bicycle.

apo ta ngasin biçikletën.

No wonder you rise in the middle of the night

Nuk është çudi që ngritesh në mes të natës

to look up the date of a famous battle

për ta shikuar datën e një beteje të famshme

in a book on war.

në një liber në luftë.

No wonder the Moon in the window

Nuk është çudi që Hëna në dritare

seems to have drifted out of a love poem

duket që ka lëvizur nga një poemë dashurie

that you used to know by heart.

që e dije dikur nga zemra.

(Applause)

(Duartrokitje)

BC: The next poem is called "The Country"

BC: Poema tjetër quhet "Fshati"

and it's based on,

dhe është e bazuar në

when I was in college

kohën kur isha në kollegj

I met a classmate who remains to be a friend of mine.

dhe e kam takuar një nxënës të klasës që është ende mik i imi.

He lived, and still does, in rural Vermont.

Ai ka jetuar dhe ende jeton në fshatin Vermont.

I lived in New York City.

Unë jetoja në Nju Jork.

And we would visit each other.

Ne e vizitonim njëri-tjetrin.

And when I would go up to the country,

Dhe kur shkoja te krahina,

he would teach me things like deer hunting,

ai do të më mësonte gjëra sikur gjuetia e drerëve,

which meant getting lost with a gun basically --

e cila do të thotë të humbesh me një armë --

(Laughter)

(Qeshje)

and trout fishing and stuff like that.

dhe peshkimi i troftës e gjëra të tilla.

And then he'd come down to New York City

Pastaj ai do të vinte në Nju Jork

and I'd teach him what I knew,

dhe une do t'i mësoja atij ato qe i dija,

which was largely smoking and drinking.

e cila kryesisht ishte pirja e duhanit dhe alkoholit.

(Laughter)

(Qeshje)

And in that way we traded lore with each other.

Në këtë mënyrë ne e ndanim dijeninë me njëri-tjetrin.

The poem that's coming up

Poema në vijim

is based on him trying to tell me a little something

është e bazuar në të duke u munduar që të më tregojë diçka të vogël

about a domestic point of etiquette

për etiketën shtëpiake

in country living

të jetës së fshatit

that I had a very hard time, at first, processing.

të cilën e kisha shumë të vështirë në fillim për ta kuptuar.

It's called "The Country."

Ajo quhet "Fshati."

(Video) Narration: "The Country."

(Video) Tregim: "Vendi."

I wondered about you

Unë kam menduar për ty

when you told me never to leave

kur me the të mos e lë kurrë

a box of wooden strike-anywhere matches

një kuti të qibritave

just lying around the house,

nëpër shtëpi

because the mice might get into them

sepse miu mund të shkojë te ato

and start a fire.

dhe ta ndez një zjarr.

But your face was absolutely straight

Por fytyra jote ishte e drejtë

when you twisted the lid down

kur e dredhe kapakun

on the round tin

në kanaçen e rrumbullakët

where the matches, you said, are always stowed.

ku the se janë gjithmonë qibritat.

Who could sleep that night?

Kush mund të flinte atë natë?

Who could whisk away the thought

Kush mund ta largonte mendjen

of the one unlikely mouse

nga miu i padëshiruar

padding along a cold water pipe

qe ec nëpër gypat e ujit të ftohtë

behind the floral wallpaper,

pas sipërfaqes me lule,

gripping a single wooden match

duke e kapur një qibrit

between the needles of his teeth?

ndërmjet majave të dhëmbëve të tij?

Who could not see him rounding a corner,

Kush nuk do të mund ta shihte duke u sjellur në një kënd,

the blue tip scratching against rough-hewn beam,

maja e kaltër e qibritit duke u gërvishtur në drurin e palëmuar,

the sudden flare

flaka e papritur

and the creature, for one bright, shining moment,

dhe krijesa, në një moment të kthjellur e të shndritur

suddenly thrust ahead of his time --

papritur ia mësyn para kohe --

now a fire-starter,

tani një zjarrëndezës,

now a torch-bearer

tani një pishtar-mbajtës

in a forgotten ritual,

në një ritual të harruar

little brown druid

një druid i kaftë

illuminating some ancient night?

duke e ndritur një natë antike?

And who could fail to notice,

E kush nuk do të mund ta vërente

lit up in the blazing insulation,

i ndezur në një flakë të veçantë,

the tiny looks of wonderment

pamjet e vogla të habisë

on the faces of his fellow mice --

në fytyrat e minjëve të tjerë --

one-time inhabitants

banorë

of what once was your house in the country?

të asaj që një kohë ishte shtëpia jote në atë vend?

(Applause)

(Duartrokitje)

BC: Thank you.

BC: Faleminderit.

(Applause)

(Duartrokitje)

Thank you. And the last poem is called "The Dead."

Faleminderit. Poema e fundit quhet "Të Vdekurit."

I wrote this after a friend's funeral,

Këtë e kam shkruar pas një funerali të një miku,

but not so much about the friend as something the eulogist kept saying,

por jo aq shumë sikurse ndonjë lavdërues do të thoshte,

as all eulogists tend to do,

sikurse të gjithë lavdëruesit duan të thonë,

which is how happy the deceased would be

e cila është se sa i lumtur i vdekuri do të ishte

to look down and see all of us assembled.

po të na shikonte dhe të na shihte të gjithëve të mbledhur.

And that to me was a bad start to the afterlife,

Për mua, kjo gjë ishtë një fillim i keq për jetën e amshueshme,

having to witness your own funeral and feel gratified.

duke qenë aty dëshmitar i funeralit tënd dhe të ndihesh i kënaqur.

So the little poem is called "The Dead."

Pra, poema e shkurter quhet "Të Vdekurit."

(Video) Narration: "The Dead."

(Video) Tregimi: "The Dead."

The dead are always looking down on us,

Ata thonë se të vdekurit janë gjithmonë duke

they say.

na shikuar neve.

While we are putting on our shoes or making a sandwich,

Kur ne jemi duke i mbathur këpucët apo duke përgatitur një sendviq

they are looking down

ata shikojnë poshtë

through the glass-bottom boats of heaven

përmes xhamit të poshtëm të anijes së parajses

as they row themselves slowly

përderisa po lundrojnë ngadalë

through eternity.

drejt përjetësisë.

They watch the tops of our heads

Ata shikojnë majet e kokave tona

moving below on Earth.

duke lëvizur poshtë në Tokë.

And when we lie down

Kur ne shtrihemi

in a field or on a couch,

në një fushë apo në divan,

drugged perhaps

të droguar ndoshta

by the hum of a warm afternoon,

nga gumëzhima e pasdites së ngrohtë,

they think we are looking back at them,

ata mendojnë që edhe ne po i shikojmë ata,

which makes them lift their oars

gjë që i bën që ti ngrisin rremat

and fall silent

dhe të bien në qetësi

and wait like parents

dhe të presin sikurse prindërit tanë

for us to close our eyes.

që na presin deri sa t'i mbyllim sytë.

(Applause)

(Duartrokitje)

BC: I'm not sure if other poems will be animated.

BC: Nuk jam i sigurt nëse poemat e tjera

It took a long time --

do të animohen. Ishte një kohë e gjatë --

I mean, it's rather uncommon to have this marriage --

Mendoj, është e pazakontë ta kesh këtë martesë --

a long time to put those two together.

një kohë e gjatë ti vendosësh këto dyja së bashku.

But then again, it took us a long time

Por prap se prap, na mori një kohë të gjatë

to put the wheel and the suitcase together.

për ta vendosur gomën dhe valixhen së bashku.

(Laughter)

(Qeshje)

I mean, we had the wheel for some time.

Mendoj, e kemi pasur gomën për ca kohë.

And schlepping is an ancient and honorable art.

Tërheqja është një akt antik dhe i ndershëm.

(Laughter)

(Qeshje)

I just have time

Unë kam kohë

to read a more recent poem to you.

që të ju lexoj edhe një poemë 'të freskët'.

If it has a subject,

Nëse ka një titull,

the subject is adolescence.

titulli është adoleshenca.

And it's addressed to a certain person.

Kjo i përkushtohet një personi të caktuar.

It's called "To My Favorite 17-Year-Old High School Girl."

Quhet "Për Vajzën Time të Preferuar 17 Vjeçare në Shkollën së Mesme."

"Do you realize that if you had started building the Parthenon

"A e kupton se nëse do filloni ta ndërtoni Parthenonin

on the day you were born,

në ditën kur keni lindur,

you would be all done in only one more year?

ju do ta përfundonit atë për vetëm një vit?

Of course, you couldn't have done that all alone.

Natyrisht, nuk do të mund ta bënit atë vetëm.

So never mind;

Kështu që, ska rëndësi;

you're fine just being yourself.

ju jeni në rregull kur jeni vetëvetja.

You're loved for just being you.

Ju jeni të dashur për shkak që jeni vetëvetja.

But did you know that at your age

Por a e keni ditur se në moshën tuaj

Judy Garland was pulling down 150,000 dollars a picture,

Judy Garland fitonte 150,000 dollarë për një pikturë,

Joan of Arc was leading the French army to victory

Joan of Arc ishte duke e drejtuar ushtrine Franceze drejt fitores

and Blaise Pascal had cleaned up his room --

dhe Blaise Pascal e kishte fshirë dhomën e tij --

no wait, I mean he had invented the calculator?

oh jo, e kisha fjalën se kishte zbuluar kalkulatorin?

Of course, there will be time for all that

Pa dyshim, për këto gjëra do të ketë kohë

later in your life,

më vonë në jetën tuaj,

after you come out of your room

pasi që dilni nga dhoma juaj

and begin to blossom,

dhe filloni të lulëzoni,

or at least pick up all your socks.

apo se paku ti mblidhni të gjitha qorapet e juaja.

For some reason I keep remembering

Për ca arsyeje, ende më kujtohet

that Lady Jane Grey was queen of England

se Lady Jane Grey ishte mbretëresha e Anglisë

when she was only 15.

kur i kishte vetëm 15 vite.

But then she was beheaded, so never mind her as a role model.

Por pastaj asaj ia prenë kokën, prandaj mos e merrni si një shembull.

(Laughter)

(Qeshje)

A few centuries later,

Disa shekuj më vonë,

when he was your age,

kur ai ishte në moshën tuaj,

Franz Schubert was doing the dishes for his family,

Franc Schubert ishte duke i larë enët për familjen e tij,

but that did not keep him

por kjo nuk e ndali atë

from composing two symphonies, four operas

që ti kompozonte dy simfoni, katër opera

and two complete masses as a youngster.

dhe dy këngë hyjnore si një adoleshent.

(Laughter)

(Qeshje)

But of course, that was in Austria

Por pa dyshim qe kjo ndodhi në Austri

at the height of Romantic lyricism,

në kulmin e lirikës Romantike,

not here in the suburbs of Cleveland.

e jo këtu në periferi te Cleveland.

(Laughter)

(Qeshje)

Frankly, who cares

Sinqerisht, kujt i intereson

if Annie Oakley was a crack shot at 15

nëse Annie Oakley ishte precize në gjuajtje kur ishte 15 vjeçare,

or if Maria Callas debuted as Tosca at 17?

apo nëse Maria Callas debutoi si Tosca në moshën 17 vjeçare?

We think you're special just being you --

Ne mendojmë që ju jeni special vetëm duke qenë vetëvetja --

playing with your food and staring into space.

duke luajtur me ushqim dhe duke shikuar në hapësirë.

(Laughter)

(Qeshje)

By the way,

Meqë ra fjala,

I lied about Schubert doing the dishes,

unë gënjeva se Schubert po i lante enët,

but that doesn't mean he never helped out around the house."

por kjo nuk do të thotë qe ai kurrë nuk ka ndihmuar në punët e shtëpisë."

(Laughter)

(Qeshje)

(Applause)

(Duartrokitje)

Thank you. Thank you.

Faleminderit. Faleminderit.

(Applause)

(Duartrokitje)

Thanks.

Faleminderit.

(Applause)

(Duartrokitje)