Billy Collins: Everyday moments, caught in time

Vertaald door: Els De Keyser Nagekeken door: Axel Saffran

I'm here to give you

Billy Collins: Ik ben hier om jullie

your recommended dietary allowance

je aanbevolen dagelijkse portie

of poetry.

poëzie toe te dienen.

And the way I'm going to do that

Ik zal dat als volgt doen:

is present to you

ik toon jullie

five animations

vijf animatiefilms

of five of my poems.

van vijf van mijn gedichten.

And let me just tell you a little bit of how that came about.

Ik vertel kort hoe dat in zijn werk ging.

Because the mixing of those two media

Want het vermengen van die twee media

is a sort of unnatural or unnecessary act.

is een nogal onnatuurlijke of overbodige daad.

But when I was United States Poet Laureate --

Toen ik United States Poet Laureate was --

and I love saying that.

ik neem die titel graag in de mond.

(Laughter)

(Gelach)

It's a great way to start sentences.

Het is een prachtige openingszin.

When I was him back then,

Toen ik hem was, destijds,

I was approached by J. Walter Thompson, the ad company,

werd ik benaderd door het reclamebureau J. Walter Thompson.

and they were hired

Zij waren zowat ingehuurd

sort of by the Sundance Channel.

door Sundance Channel.

And the idea was to have me record some of my poems

Het idee was dat ik een aantal van mijn gedichten zou opnemen.

and then they would find animators

Zij zouden animators zoeken

to animate them.

om ze te animeren.

And I was initially resistant,

Ik verzette me aanvankelijk,

because I always think

omdat ik altijd denk

poetry can stand alone by itself.

dat poëzie op zichzelf kan staan.

Attempts to put my poems to music

Pogingen om mijn gedichten op muziek te zetten

have had disastrous results,

zijn faliekant afgelopen,

in all cases.

zonder uitzondering.

And the poem, if it's written with the ear,

Als een gedicht op het gehoor is geschreven,

already has been set to its own verbal music

dan is het op zijn eigen verbale muziek gezet

as it was composed.

bij het dichten.

And surely, if you're reading a poem

Als je een gedicht leest

that mentions a cow,

waar een koe in voorkomt,

you don't need on the facing page

heb je op de overstaande bladzijde

a drawing of a cow.

geen tekening van een koe nodig.

I mean, let's let the reader do a little work.

De lezer mag best wat werken.

But I relented because it seemed like an interesting possibility,

Maar ik gaf toe omdat ik het een interessante mogelijkheid vond.

and also I'm like a total cartoon junkie

Ik ben ook een cartoonjunkie,

since childhood.

al sinds mijn kinderjaren.

I think more influential

De grootste invloed kwam niet

than Emily Dickinson or Coleridge or Wordsworth

van Emily Dickinson of Coleridge of Wordsworth:

on my imagination

mijn verbeelding werd gevormd

were Warner Brothers, Merrie Melodies

door Warner Brothers, Merrie Melodies

and Loony Tunes cartoons.

en Loony Tunes Cartoons.

Bugs Bunny is my muse.

Bugs Bunny is mijn muze.

And this way poetry could find its way onto television of all places.

Op deze manier kon poëzie haar weg vinden naar televisie, godbetert.

And I'm pretty much all for poetry in public places --

Ik ben helemaal gewonnen voor poëzie op openbare plaatsen --

poetry on buses, poetry on subways,

poëzie op bussen, poëzie op metro's,

on billboards, on cereal boxes.

op billboards, op dozen met ontbijtgranen.

When I was Poet Laureate, there I go again --

Toen ik Poet Laureate was - daar ga ik weer,

I can't help it, it's true --

ik kan het niet helpen, het is echt waar -

(Laughter)

(Gelach)

I created a poetry channel on Delta Airlines

startte ik een poëziekanaal op Delta Airlines

that lasted for a couple of years.

dat het enkele jaren uithield.

So you could tune into poetry as you were flying.

Je kon afstemmen op poëzie tijdens je vlucht.

And my sense is,

Volgens mij

it's a good thing to get poetry off the shelves

is het een goed idee om poëzie van de boekenplank te halen

and more into public life.

en het publieke leven in te sturen.

Start a meeting with a poem. That would be an idea you might take with you.

Begin een vergadering met een gedicht. Dat is een idee om mee te nemen.

When you get a poem on a billboard or on the radio

Als je een gedicht vindt op een billboard, of op de radio,

or on a cereal box or whatever,

of op een doos met ontbijtgranen of zo,

it happens to you so suddenly

dan gebeurt dat zo plots

that you don't have time

dat je geen tijd hebt

to deploy your anti-poetry deflector shields

om je antipoëzie-afweerschild in stelling te brengen

that were installed in high school.

dat tijdens je middelbare school werd geïnstalleerd.

So let us start with the first one.

Laten we beginnen met het eerste.

It's a little poem called "Budapest,"

Het is een klein gedicht. Het heet "Boedapest".

and in it I reveal,

Daarin onthul ik

or pretend to reveal,

- of doe alsof -

the secrets of the creative process.

de geheimen van het creatieve proces.

(Video) Narration: "Budapest."

(Video) Verteller: Boedapest.

My pen moves along the page

Mijn pen beweegt over de pagina

like the snout of a strange animal

als de snuit van een vreemd dier

shaped like a human arm

met de vorm van een mensenarm,

and dressed in the sleeve

gekleed in de mouw

of a loose green sweater.

van een losse groene trui.

I watch it sniffing the paper ceaselessly,

Ik zie hoe hij het papier eindeloos besnuffelt,

intent as any forager

als een alerte voedselverzamelaar

that has nothing on its mind

met niets anders aan zijn hoofd

but the grubs and insects

dan de larven en insecten

that will allow it to live another day.

die hem een dag langer zullen laten leven.

It wants only to be here tomorrow,

Hij wil hier alleen morgen nog zijn,

dressed perhaps

misschien gekleed

in the sleeve of a plaid shirt,

in de mouw van een geruit hemd,

nose pressed against the page,

met de neus tegen de pagina gedrukt,

writing a few more dutiful lines

en nog een paar plichtbewuste regels schrijven,

while I gaze out the window

terwijl ik uit het raam staar

and imagine Budapest

en me Boedapest verbeeld

or some other city

of een andere stad

where I have never been.

waar ik nooit ben geweest.

BC: So that makes it seem a little easier.

BC: Dat maakt dat het er wat eenvoudiger uitziet.

(Applause)

(Applaus)

Writing is not actually as easy as that for me.

Zo gemakkelijk vind ik schrijven niet.

But I like to pretend that it comes with ease.

Maar ik doe graag alsof het vanzelf gaat.

One of my students came up after class, an introductory class,

Eén van mijn studenten zocht me op na de les, een introductieles,

and she said, "You know, poetry is harder than writing,"

en zei: "Weet je, poëzie is moeilijker dan schrijven."

which I found both erroneous and profound.

Dat vond ik tegelijk fout en diepzinnig.

(Laughter)

(Gelach)

So I like to at least pretend it just flows out.

Ik doe dus graag minstens alsof het eruit vloeit.

A friend of mine has a slogan; he's another poet.

Een vriend van mij, ook dichter, heeft een motto.

He says that, "If at first you don't succeed,

Hij zegt: "Als het niet van de eerste keer lukt,

hide all evidence you ever tried."

verberg dan alle bewijzen dat je hebt geprobeerd."

(Laughter)

(Gelach)

The next poem is also rather short.

Het volgende gedicht is ook vrij kort.

Poetry just says a few things in different ways.

Poëzie zegt gewoon een paar dingen op andere manieren.

And I think you could boil this poem down to saying,

Volgens mij kan je dit gedicht als volgt samenvatten:

"Some days you eat the bear, other days the bear eats you."

"Er zijn dagen waarop jij de beer opeet, en omgekeerd."

And it uses the imagery

Het gebruikt het beeld

of dollhouse furniture.

van poppenmeubilair.

(Video) Narration: "Some Days."

(Video) Verteller: Er zijn dagen.

Some days

Er zijn dagen

I put the people in their places at the table,

waarop ik de mensen op hun plaats aan tafel zet,

bend their legs at the knees,

ik buig hun benen bij de knieën,

if they come with that feature,

als dat mogelijk is,

and fix them into the tiny wooden chairs.

en zet ze dan vast in hun kleine houten stoelen.

All afternoon they face one another,

Ze kijken elkaar de hele namiddag aan,

the man in the brown suit,

de man in het bruine pak,

the woman in the blue dress --

de vrouw in de blauwe jurk --

perfectly motionless, perfectly behaved.

volstrekt bewegingloos, perfect opgevoed.

But other days I am the one

Maar er zijn ook dagen dat ik het ben,

who is lifted up by the ribs

die bij de ribben word gevat

then lowered into the dining room of a dollhouse

en in de eetkamer van een poppenhuis word neergelaten

to sit with the others at the long table.

om met de anderen aan de grote tafel te zitten.

Very funny.

Heel grappig.

But how would you like it

Maar hoe zou jij het vinden

if you never knew from one day to the next

als je nooit vooraf kon weten

if you were going to spend it

of je de dag zou doorbrengen

striding around like a vivid god,

met rondstruinen als een kwieke godheid,

your shoulders in the clouds,

schouders in de wolken,

or sitting down there

of met daar maar wat zitten

amidst the wallpaper

tussen het behangselpapier,

staring straight ahead

en recht voor je kijken

with your little plastic face?

met je kleine plastieken gezicht?

(Applause)

(Applaus)

BC: There's a horror movie in there somewhere.

BC: Daar zit stof in voor een griezelfilm.

The next poem is called forgetfulness,

Het volgende gedicht heet vergeetachtigheid.

and it's really just a kind of poetic essay

Het is een soort poëtisch essay

on the subject of mental slippage.

over mentaal afglijden.

And the poem begins

Het gedicht begint

with a certain species of forgetfulness

met een bepaalde soort vergeetachtigheid

that someone called

die iemand

literary amnesia,

literair geheugenverlies noemde:

in other words, forgetting the things that you have read.

vergeten wat je hebt gelezen.

(Video) Narration: "Forgetfulness."

(Video) Verteller: Vergeetachtigheid.

The name of the author is the first to go,

De naam van de auteur verdwijnt het eerst,

followed obediently

gehoorzaam gevolgd

by the title, the plot,

door de titel, de verhaallijn,

the heartbreaking conclusion,

het hartverscheurende slot,

the entire novel,

de hele roman,

which suddenly becomes one you have never read,

die plots een roman wordt die je nooit hebt gelezen,

never even heard of.

waar je nooit van hebt gehoord.

It is as if, one by one,

Alsof, één voor één,

the memories you used to harbor

de herinneringen die je koesterde,

decided to retire to the southern hemisphere of the brain

besloten met pensioen te gaan in het zuiden van je brein,

to a little fishing village

naar een klein vissersdorp

where there are no phones.

zonder telefoon.

Long ago,

Lang geleden

you kissed the names of the nine muses good-bye

kuste je de namen van de negen muzen vaarwel

and you watched the quadratic equation

en zag je de vierkantsvergelijking

pack its bag.

haar biezen pakken.

And even now,

Zelfs nu,

as you memorize the order of the planets,

terwijl je de volgorde van de planeten instudeert,

something else is slipping away,

ontsnapt er iets anders,

a state flower perhaps,

een nationale bloem misschien,

the address of an uncle,

het adres van een oom,

the capital of Paraguay.

de hoofdstad van Paraguay.

Whatever it is

Wat het ook is

you are struggling to remember,

dat je je moeizaam voor de geest haalt,

it is not poised on the tip of your tongue,

het ligt niet op het puntje van je tong.

not even lurking

Het hokt niet eens

in some obscure corner

in een duister hoekje

of your spleen.

van je milt.

It has floated away

Het is weggegleden

down a dark mythological river

langs een donkere mythologische rivier,

whose name begins with an L

waarvan de naam met een L begint,

as far as you can recall,

voor zover je je herinnert,

well on your own way to oblivion

onderweg naar je eigen vergetelheid,

where you will join those

waar jij je zal voegen

who have forgotten even how to swim

bij diegenen die zelfs het zwemmen zijn verleerd

and how to ride a bicycle.

en het fietsen.

No wonder you rise in the middle of the night

Geen wonder dat je 's nachts opstaat

to look up the date of a famous battle

om de datum van een beroemde veldslag op te zoeken

in a book on war.

in een boek over de oorlog.

No wonder the Moon in the window

Geen wonder dat de Maan in het venster

seems to have drifted out of a love poem

weggedreven lijkt uit een liefdesgedicht

that you used to know by heart.

dat je vroeger van buiten kende.

(Applause)

(Applaus)

BC: The next poem is called "The Country"

BC: Het volgende gedicht heet "Het land".

and it's based on,

Dit is waar het vandaan komt.

when I was in college

Aan de universiteit

I met a classmate who remains to be a friend of mine.

ontmoette ik een klasgenoot die nog steeds een vriend is.

He lived, and still does, in rural Vermont.

Hij woonde en woont in het landelijke Vermont.

I lived in New York City.

Ik woonde in New York City.

And we would visit each other.

We hadden de gewoonte elkaar op te zoeken.

And when I would go up to the country,

We trokken dan het land in.

he would teach me things like deer hunting,

Hij leerde me dingen als herten jagen,

which meant getting lost with a gun basically --

wat inhield dat je verdwaalde met een geweer --

(Laughter)

(Gelach)

and trout fishing and stuff like that.

en forel vissen en dat soort dingen.

And then he'd come down to New York City

En als hij naar New York City kwam,

and I'd teach him what I knew,

leerde ik hem wat ik wist,

which was largely smoking and drinking.

wat neerkwam op roken en drinken.

(Laughter)

(Gelach)

And in that way we traded lore with each other.

Zo wisselden we traditionele vaardigheden uit.

The poem that's coming up

Het volgende gedicht

is based on him trying to tell me a little something

is gebaseerd op zijn pogingen om me

about a domestic point of etiquette

een punt van de huiselijke

in country living

plattelandsetiquette bij te brengen,

that I had a very hard time, at first, processing.

dat ik in het begin maar moeilijk kon verwerken.

It's called "The Country."

Het heet "Het land".

(Video) Narration: "The Country."

(Video) Verteller: Het land.

I wondered about you

Ik geloofde je maar half

when you told me never to leave

toen je me vertelde dat ik nooit

a box of wooden strike-anywhere matches

een doosje houten lucifers-die-je-overal-kan-aanstrijken

just lying around the house,

in het huis mocht laten rondslingeren.

because the mice might get into them

De muizen konden ze te pakken krijgen

and start a fire.

en brand veroorzaken.

But your face was absolutely straight

Maar je gezicht vertrok geen spier

when you twisted the lid down

toen je het deksel losschroefde

on the round tin

van het ronde blik

where the matches, you said, are always stowed.

waarin de lucifers volgens jou altijd opgeborgen zaten.

Who could sleep that night?

Wie kon er slapen, die nacht?

Who could whisk away the thought

Wie kon zich van de gedachte ontdoen

of the one unlikely mouse

aan de onwaarschijnlijke muis

padding along a cold water pipe

die over een koude waterleiding trippelde,

behind the floral wallpaper,

achter het bloemetjesbehang,

gripping a single wooden match

en die een enkele houten lucifer beetnam

between the needles of his teeth?

tussen de naalden van zijn tanden?

Who could not see him rounding a corner,

Wie zag hem niet de hoek omkomen,

the blue tip scratching against rough-hewn beam,

en de blauwe kop tegen een ruwe balk aanschuren,

the sudden flare

de plotse gloed,

and the creature, for one bright, shining moment,

en het schepsel dat één helder, stralend ogenblik

suddenly thrust ahead of his time --

zijn tijd ver vooruit is --

now a fire-starter,

vandaag brandstichter,

now a torch-bearer

vandaag fakkeldrager

in a forgotten ritual,

in een vergeten ritueel,

little brown druid

kleine, bruine druïde,

illuminating some ancient night?

die licht brengt in een oude nacht?

And who could fail to notice,

En wie ontgingen,

lit up in the blazing insulation,

terwijl ze oplichtten in de flakkerende isolatie,

the tiny looks of wonderment

de kleine blikken van verbazing

on the faces of his fellow mice --

op de gezichten van zijn medemuizen --

one-time inhabitants

ooit de inwoners

of what once was your house in the country?

van wat eens jouw landhuis was?

(Applause)

(Applaus)

BC: Thank you.

BC: Hartelijk dank.

(Applause)

(Applaus)

Thank you. And the last poem is called "The Dead."

Hartelijk dank. Het laatste gedicht heet "De doden".

I wrote this after a friend's funeral,

Ik schreef het na de begrafenis van een vriend,

but not so much about the friend as something the eulogist kept saying,

niet zozeer over de vriend, als over iets dat de lofredenaar bleef herhalen,

as all eulogists tend to do,

zoals dat gaat met lofredenaars:

which is how happy the deceased would be

hoe graag de aflijvige

to look down and see all of us assembled.

zou neerkijken op ons allen hier verzameld.

And that to me was a bad start to the afterlife,

Voor mij was dat geen goed begin van het leven na de dood,

having to witness your own funeral and feel gratified.

om dankbaar getuige te moeten zijn van je eigen begrafenis.

So the little poem is called "The Dead."

Dit kleine gedichtje heet "De doden".

(Video) Narration: "The Dead."

(Video) Verteller: De doden.

The dead are always looking down on us,

De doden kijken altijd op ons neer,

they say.

zeggen ze.

While we are putting on our shoes or making a sandwich,

Terwijl we onze schoenen aantrekken of een boterham smeren,

they are looking down

kijken ze neer

through the glass-bottom boats of heaven

door de glazen bodem van de hemelboten,

as they row themselves slowly

terwijl ze langzaam

through eternity.

door de eeuwigheid roeien.

They watch the tops of our heads

Ze kijken naar de kruin van ons hoofd

moving below on Earth.

dat beneden op Aarde beweegt.

And when we lie down

Terwijl we neerliggen,

in a field or on a couch,

in een veld of op een sofa,

drugged perhaps

bedwelmd wellicht

by the hum of a warm afternoon,

door het zoemen van een warme namiddag,

they think we are looking back at them,

denken ze dat wij terugkijken,

which makes them lift their oars

waardoor ze hun riemen optrekken

and fall silent

en stil worden

and wait like parents

en als ouders wachten

for us to close our eyes.

tot we onze ogen sluiten.

(Applause)

(Applaus)

BC: I'm not sure if other poems will be animated.

BC: Ik weet niet of er nog gedichten op animatiefilm komen.

It took a long time --

Het duurde erg lang --

I mean, it's rather uncommon to have this marriage --

het is een nogal ongewoon huwelijk --

a long time to put those two together.

om deze twee samen te brengen.

But then again, it took us a long time

Maar we deden er ook lang over

to put the wheel and the suitcase together.

om het wiel en de reiskoffer samen te brengen.

(Laughter)

(Gelach)

I mean, we had the wheel for some time.

We hadden het wiel al een tijdje.

And schlepping is an ancient and honorable art.

Sleuren is een oude en gerespecteerde kunst.

(Laughter)

(Gelach)

I just have time

Ik heb net genoeg tijd

to read a more recent poem to you.

om jullie een recenter gedicht voor te lezen.

If it has a subject,

Als het een onderwerp heeft,

the subject is adolescence.

dan is dat de puberteit.

And it's addressed to a certain person.

Het is aan een bepaalde persoon gericht.

It's called "To My Favorite 17-Year-Old High School Girl."

Het heet "Voor mijn favoriete 17-jarige schoolmeisje".

"Do you realize that if you had started building the Parthenon

Besef je dat als je het Parthenon was beginnen bouwen

on the day you were born,

op je geboortedag,

you would be all done in only one more year?

dat je dan over nauwelijks één jaar klaar zou zijn?

Of course, you couldn't have done that all alone.

Dat had je natuurlijk niet alleen gekund.

So never mind;

Trek het je niet aan;

you're fine just being yourself.

je bent prima zoals je bent.

You're loved for just being you.

We houden van je om wie je bent.

But did you know that at your age

Maar weet je dat op jouw leeftijd

Judy Garland was pulling down 150,000 dollars a picture,

Judy Garland al 150.000 dollar per film binnenhaalde,

Joan of Arc was leading the French army to victory

Jeanne d'Arc het Franse leger naar de overwinning leidde

and Blaise Pascal had cleaned up his room --

en Blaise Pascal zijn kamer had opgeruimd --

no wait, I mean he had invented the calculator?

nee, wacht, ik bedoel dat hij de rekenmachine had uitgevonden.

Of course, there will be time for all that

Natuurlijk heb je voor al deze dingen

later in your life,

later in je leven nog tijd,

after you come out of your room

als je uit je kamer bent gekomen

and begin to blossom,

en in bloei schiet,

or at least pick up all your socks.

of tenminste al je sokken opruimt.

For some reason I keep remembering

Ik weet niet waarom het me steeds weer te binnen schiet

that Lady Jane Grey was queen of England

dat Lady Jane Grey koningin van Engeland was

when she was only 15.

toen ze pas 15 was.

But then she was beheaded, so never mind her as a role model.

Maar zij werd onthoofd, dus dat is geen goed rolmodel.

(Laughter)

(Gelach)

A few centuries later,

Enkele eeuwen later,

when he was your age,

toen hij zo oud was als jij,

Franz Schubert was doing the dishes for his family,

deed Franz Schubert de afwas voor zijn familie,

but that did not keep him

maar dat belette hem niet

from composing two symphonies, four operas

om twee symfonieën te componeren, vier opera's

and two complete masses as a youngster.

en twee volledige missen, als jongeman.

(Laughter)

(Gelach)

But of course, that was in Austria

Maar dat was natuurlijk in Oostenrijk,

at the height of Romantic lyricism,

op het toppunt van de lyrische Romantiek,

not here in the suburbs of Cleveland.

niet gewoon hier in de voorstad van Cleveland.

(Laughter)

(Gelach)

Frankly, who cares

Zeg nu zelf, wie maakt het wat uit

if Annie Oakley was a crack shot at 15

of Annie Oakley op haar vijftiende altijd raakschoot,

or if Maria Callas debuted as Tosca at 17?

dan wel of Maria Callas op haar zeventiende debuteerde als Tosca?

We think you're special just being you --

Wij vinden je bijzonder omdat jij jij bent --

playing with your food and staring into space.

als je met je eten prutst en de ruimte instaart.

(Laughter)

(Gelach)

By the way,

Overigens

I lied about Schubert doing the dishes,

heb ik gelogen over Schubert die de afwas deed.

but that doesn't mean he never helped out around the house."

Maar dat betekent niet dat hij nooit klusjes deed in huis.

(Laughter)

(Gelach)

(Applause)

(Applaus)

Thank you. Thank you.

Hartelijk dank. Dankuwel.

(Applause)

(Applaus)

Thanks.

Bedankt.

(Applause)

(Applaus)