Pavan Sukhdev: Put a value on nature!

117,048 views ・ 2011-12-14

TED


Ju lutemi, klikoni dy herë mbi titrat në anglisht më poshtë për të luajtur videon.

Translator: Spartak Ferrollari Reviewer: Helena Bedalli
00:15
I'm here to talk to you
0
15260
2000
Jam këtu t'ju flas
00:17
about the economic invisibility of nature.
1
17260
2000
rreth padukshmërisë së natyrës nga pikëpamja ekonomike.
00:19
The bad news
2
19260
2000
Lajmi i keq
00:21
is that mother nature's back office isn't working yet,
3
21260
2000
është se nëna natyrë nuk ka ende në funksion një zyrë kontabiliteti,
00:23
so those invoices don't get issued.
4
23260
2000
e cila mund të priste faturat.
00:25
But we need to do something about this problem.
5
25260
3000
Ndaj ne duhet ti japim një zgjidhje këtij problemi.
00:28
I began my life as a markets professional
6
28260
3000
Fillova jetën time si një profesionist tregu
00:31
and continued to take an interest,
7
31260
3000
dhe e kam vazhduar me interes,
00:34
but most of my recent effort
8
34260
2000
por kohët e fundit përpjekjet e mia më të mëdha
00:36
has been looking at the value
9
36260
2000
janë përqëndruar tek vlerësimi
00:38
of what comes to human beings from nature,
10
38260
2000
i asaj që vjen për qeniet njerëzore nga natyra,
00:40
and which doesn't get priced by the markets.
11
40260
3000
dhe së cilës nuk i është dhënë një çmim nga tregu.
00:43
A project called TEEB was started in 2007,
12
43260
3000
Një projekt i quajtur TEEB (Ekonomia e ekosistemeve dhe biodiversitetit) ka filluar në vitin 2007,
00:46
and it was launched by a group of environment ministers
13
46260
3000
i promovuar nga një grup i ministrave të mjedisit
00:49
of the G8+5.
14
49260
2000
të G8-ës + 5.
00:51
And their basic inspiration
15
51260
2000
Dhe burim frymëzimi i tyre
00:53
was a stern review of Lord Stern.
16
53260
2000
ishte një raport i ashpër nga lord Stern.
00:55
They asked themselves a question:
17
55260
2000
Ata i bënë vetes një pyetje:
00:57
If economics could make such a convincing case
18
57260
2000
Nëse ekonomia mund të argumentohet bindshëm
00:59
for early action on climate change,
19
59260
2000
për të vepruar herët ndaj ndryshimit të klimës,
01:01
well why can't the same be done for conservation?
20
61260
2000
mirë pra pse mos të bëjmë të njëjtën gjë për mbrojtjen e natyrës?
01:03
Why can't an equivalent case be made
21
63260
2000
Pse nuk bëhet i njëjti argument
01:05
for nature?
22
65260
2000
për natyrën?
01:07
And the answer is: Yeah, it can.
23
67260
2000
Dhe përgjigjja qe: Po, është e mundur.
01:09
But it's not that straightforward.
24
69260
2000
Por nuk është aq e thjeshtë.
01:11
Biodiversity, the living fabric of this planet, is not a gas.
25
71260
3000
Biodiversiteti, struktura e gjallë e këtij planeti, nuk është gaz.
01:14
It exists in many layers,
26
74260
2000
Ai ekziston në shumë nivele,
01:16
ecosystems, species and genes across many scales --
27
76260
3000
ekosistemet, speciet dhe gjenet në shkallë të ndryshme --
01:19
international, national, local, community --
28
79260
3000
ndërkombëtare, kombëtare, lokale, komuniteti --
01:22
and doing for nature
29
82260
2000
dhe bën për natyrën
01:24
what Lord Stern and his team did for nature is not that easy.
30
84260
3000
atë që lord Stern dhe ekipi i tij kanë bërë për natyrën nuk është aq e lehtë.
01:27
And yet, we began.
31
87260
2000
Megjithatë, kemi filluar.
01:29
We began the project with an interim report,
32
89260
2000
Ne filluam projektin me një raport të përkohshëm,
01:31
which quickly pulled together
33
91260
2000
i cili shumë shpejt vuri bashkë
01:33
a lot of information that had been collected on the subject
34
93260
3000
një mori informacionesh të cilët u lidhën me subjektin
01:36
by many, many researchers.
35
96260
2000
nga studiues të shumtë
01:38
And amongst our compiled results
36
98260
2000
Dhe ndër resultatet tona të zbardhura
01:40
was the startling revelation
37
100260
2000
ishte një zbulim befasues
01:42
that, in fact, we were losing natural capital --
38
102260
3000
atë, që në fakt, ne po humbnim kapitalin natyral --
01:45
the benefits that flow from nature to us.
39
105260
2000
përfitimet që vijnë nga natyra.
01:47
We were losing it at an extraordinary rate --
40
107260
2000
Ne po e humbnim atë me një ritëm të jashtëzakonshëm--
01:49
in fact, of the order of two to four trillion dollars-worth
41
109260
3000
në fakt, në rendin e 2 deri në 4 trillion dollarë
01:52
of natural capital.
42
112260
3000
të kapitalit natyral.
01:55
This came out in 2008,
43
115260
2000
Kjo doli në pah në vitin 2008,
01:57
which was, of course, around the time that the banking crisis had shown
44
117260
2000
e cila qe, sigurisht, në periudhën që kriza bankare tregoi
01:59
that we had lost financial capital
45
119260
2000
qe kishim humbur kapital financiar
02:01
of the order of two and a half trillion dollars.
46
121260
2000
në rendin e 2,5 trillion dollarë.
02:03
So this was comparable in size to that kind of loss.
47
123260
3000
Kështu që ishte e krahasueshme në përmasa me atë lloj humbje.
02:06
We then have gone on since
48
126260
2000
Ne kemi bërë përparim më pas
02:08
to present for [the] international community,
49
128260
3000
për ti paraqitur bashkësisë ndërkombëtare,
02:11
for governments,
50
131260
2000
për qeveritë,
02:13
for local governments and for business
51
133260
2000
për pushtetet lokale dhe per bizneset
02:15
and for people, for you and me,
52
135260
2000
dhe per njerëzit, për ty dhe mua,
02:17
a whole slew of reports, which were presented at the U.N. last year,
53
137260
3000
një numër të madh raportesh, të cilin vitin e kaluar e prezantuam në OKB,
02:20
which address the economic invisibility of nature
54
140260
3000
të cilat trajtojnë padukshmërinë ekonomike të natyrës
02:23
and describe what can be done to solve it.
55
143260
2000
dhe përshkruajnë çfarë mund të bëhet për ta zgjidhur atë.
02:25
What is this about?
56
145260
2000
Çfarë është kjo?
02:27
A picture that you're familiar with --
57
147260
2000
Një foto që për ju është familiare --
02:29
the Amazon rainforests.
58
149260
2000
pylli tropical i Amazonës.
02:31
It's a massive store of carbon, it's an amazing store of biodiversity,
59
151260
3000
Kjo është një depo e madhe karboni, është një rezervë e madhe e biodiversitetit,
02:34
but what people don't really know
60
154260
2000
por ajo që njerëzit nuk dinë
02:36
is this also is a rain factory.
61
156260
2000
ky pyll është edhe një fabrikë shiu.
02:38
Because the northeastern trade winds,
62
158260
2000
Pasi pasatet e verilindjes,
02:40
as they go over the Amazonas,
63
160260
2000
duke fryrë mbi Amazonën,
02:42
effectively gather the water vapor.
64
162260
2000
efektivisht grumbullojnë avujt e ujit.
02:44
Something like 20 billion tons per day of water vapor
65
164260
3000
Diçka si 20 miliard ton në ditë të avullit të ujit
02:47
is sucked up by the northeastern trade winds,
66
167260
3000
thithet nga pasatet e verilindjes
02:50
and eventually precipitates in the form of rain
67
170260
3000
dhe përfundimisht bie në formë shiu
02:53
across the La Plata Basin.
68
173260
2000
gjatë gjithë ultësirës së La Platas.
02:55
This rainfall cycle, this rainfall factory,
69
175260
3000
Ky cikël shiu, kjo fabrikë shiu,
02:58
effectively feeds an agricultural economy
70
178260
2000
furnizon në mënyrë efektive një ekonomi bujqësore
03:00
of the order of 240 billion dollars-worth
71
180260
2000
me një vlerë për 240 milion dollarë
03:02
in Latin America.
72
182260
2000
në Amerikën e Jugut.
03:04
But the question arises: Okay, so how much
73
184260
3000
Këtu lind pyetja: mirë pra, atëherë
03:07
do Uruguay, Paraguay, Argentina
74
187260
2000
Uruguai, Paraguai, Argjentina
03:09
and indeed the state of Mato Grosso in Brazil
75
189260
3000
dhe deri tek shteti brazilian i Mato Grosos
03:12
pay for that vital input to that economy
76
192260
3000
paguajnë për këtë kontribut jetik të ekonomisë
03:15
to the state of Amazonas, which produces that rainfall?
77
195260
3000
shtetit të Amazonës, i cili prodhon këtë reshje shiu?
03:18
And the answer is zilch,
78
198260
2000
Dhe përgjigja është hiç,
03:20
exactly zero.
79
200260
2000
pikërisht zero.
03:22
That's the economic invisibility of nature.
80
202260
2000
Kjo është padukshmëria ekonomike e natyrës.
03:24
That can't keep going on,
81
204260
2000
Kjo nuk mund të vazhdojë kështu,
03:26
because economic incentives and disincentives are very powerful.
82
206260
3000
sepse stimujt ekonomikë dhe dekurajimet janë shumë të fuqishëm.
03:29
Economics has become the currency of policy.
83
209260
2000
Ekonomia është bërë monedha e politikës.
03:31
And unless we address
84
211260
2000
Dhe nuk merremi me
03:33
this invisibility,
85
213260
2000
këtë padukshmëri,
03:35
we are going to get the results that we are seeing,
86
215260
2000
shkojmë të marrim rezultatet që pamë,
03:37
which is a gradual degradation and loss
87
217260
3000
të cilët janë një humbje dhe degradim gradual
03:40
of this valuable natural asset.
88
220260
2000
i këtyre pasurive të çmuara natyrale.
03:42
It's not just about the Amazonas, or indeed about rainforests.
89
222260
3000
Dhe nuk janë vetëm Amazona, apo pyjet tropikalë.
03:45
No matter what level you look at,
90
225260
2000
Nuk ka rëndësi në ç'nivel vështroni,
03:47
whether it's at the ecosystem level or at the species level or at the genetic level,
91
227260
3000
nëse është në nivel ekosistemi, në nivel specie apo në nivel gjenetik,
03:50
we see the same problem again and again.
92
230260
3000
ne vërejmë të njëjtin problem shumë e shumë herë.
03:53
So rainfall cycle and water regulation by rainforests
93
233260
3000
Pra, ciklin e reshjeve të shiut dhe rregullimin e qarkullimit të ujit nga pyjet tropikale
03:56
at an ecosystem level.
94
236260
2000
në nivelin e ekosistemit.
03:58
At the species level,
95
238260
2000
Në nivelin e specieve,
04:00
it's been estimated that insect-based pollination,
96
240260
2000
është vlerësuar se pllenimi nga insektet,
04:02
bees pollinating fruit and so on,
97
242260
3000
bletët që polenizojnë frutat dhe kështu me radhë,
04:05
is something like 190 billion dollars-worth.
98
245260
3000
vlen rreth 190 miliard dollarë.
04:08
That's something like eight percent
99
248260
2000
Diçka si 8 përqind
04:10
of the total agricultural output globally.
100
250260
4000
e prodhimit bujqësor në shkallë botërore.
04:14
It completely passes below the radar screen.
101
254260
2000
Ajo shkon plotësisht pa u vënë re.
04:16
But when did a bee actually ever give you an invoice?
102
256260
3000
Por kur ndonjë herë një bletë ju ka dorëzuar llogarinë?
04:19
Or for that matter, if you look at the genetic level,
103
259260
3000
Ose mbi këtë subjekt, në qoftë se ju shikoni në nivel gjenetik,
04:22
60 percent of medicines were prospected,
104
262260
3000
60 përqind e barnave mjeksorë të zbuluar,
04:25
were found first as molecules in a rainforest or a reef.
105
265260
3000
janë gjetur për herë të parë si molekula në një pyll tropikal ose në një shkëmb koralin nënujor.
04:28
Once again, most of that doesn't get paid.
106
268260
2000
Edhe një herë, shumica e tyre nuk shpërblehen.
04:30
And that brings me to another aspect of this,
107
270260
2000
Kjo më çon tek një tjetër aspekt të saj,
04:32
which is, to whom should this get paid?
108
272260
3000
që është, kujt duhet ti paguajmë për gjithë këtë?
04:35
That genetic material
109
275260
2000
Ky material gjenetik
04:37
probably belonged, if it could belong to anyone,
110
277260
2000
ndoshta i përket, nëse mund ti përkiste ndokujt,
04:39
to a local community of poor people
111
279260
2000
një komuniteti lokal personash të varfër
04:41
who parted with the knowledge that helped the researchers to find the molecule,
112
281260
3000
të cilët ndanë njohurinë e tyre për të ndihmuar kërkuesit shkencorë në gjetjen e molekulës,
04:44
which then became the medicine.
113
284260
2000
që më pas u bë medikament.
04:46
They were the ones that didn't get paid.
114
286260
2000
Ata qenë njërët nga ato që nuk u paguan.
04:48
And if you look at the species level,
115
288260
3000
Nëse vini re tek niveli i specieve,
04:51
you saw about fish.
116
291260
2000
ju patë peshkun.
04:53
Today, the depletion of ocean fisheries is so significant
117
293260
3000
Sot, sosja e peshkimit në oqean është aq e rëndësishëme
04:56
that effectively it is effecting the ability of the poor,
118
296260
4000
sa që efektivisht kjo po ndikon në aftësinë e të varfërve,
05:00
the artisanal fisher folk
119
300260
2000
njerëzve që peshkojnë në mënyrë artizanale
05:02
and those who fish for their own livelihoods,
120
302260
2000
dhe atyre që peshkojnë për jetesën e tyre,
05:04
to feed their families.
121
304260
2000
të ushqejnë familjet e tyre.
05:06
Something like a billion people depend on fish,
122
306260
2000
Diçka rreth një miliard persona varen nga peshkimi,
05:08
the quantity of fish in the oceans.
123
308260
2000
nga sasia e peshkut në oqeane.
05:10
A billion people depend on fish
124
310260
3000
Një miliard persona varen nga peshkimi,
05:13
for their main source for animal protein.
125
313260
2000
si burim kryesor i proteinave shtazore.
05:15
And at this rate at which we are losing fish,
126
315260
2000
Dhe shpejtësia me të cilën peshku po zhduket,
05:17
it is a human problem of enormous dimensions,
127
317260
2000
është një problem me përmasa të mëdha për njerëzit,
05:19
a health problem
128
319260
2000
një problem shëndeti
05:21
of a kind we haven't seen before.
129
321260
3000
që ne nuk kemi parë më parë.
05:24
And finally, at the ecosystem level,
130
324260
2000
Në fund, në nivel ekosistemi,
05:26
whether it's flood prevention or drought control provided by the forests,
131
326260
3000
nëse është paralandalimi i përmbytjeve apo kontrolli i thatësirave i siguruar nga pyjet,
05:29
or whether it is the ability of poor farmers
132
329260
2000
apo nëse është mundësia e fermerëve të varfër,
05:31
to go out and gather leaf litter
133
331260
2000
të venë në pyll e mbledhin gjethet e thata
05:33
for their cattle and goats,
134
333260
2000
për bagëtinë dhe dhitë,
05:35
or whether it's the ability of their wives
135
335260
2000
apo nëse është aftësia e grave të tyre
05:37
to go and collect fuel wood from the forest,
136
337260
2000
të venë në pyll për të mbledhur dru zjarri,
05:39
it is actually the poor
137
339260
2000
ajo ështe në fakt varfëria
05:41
who depend most on these ecosystem services.
138
341260
2000
e cila varet nga këto shërbime të ekosistemit.
05:43
We did estimates in our study
139
343260
2000
Në studimet tona kemi vlerësuar
05:45
that for countries like Brazil, India and Indonesia,
140
345260
3000
që vende si Brazili, India che Indonezia,
05:48
even though ecosystem services --
141
348260
2000
edhe pse shërbimet e ekosistemit --
05:50
these benefits that flow from nature to humanity for free --
142
350260
3000
ato përfitime që rrjedhin nga natyra tek njerëzimi falas --
05:53
they're not very big in percentage terms of GDP --
143
353260
2000
ato nuk janë shumë të rëndësishme në aspektin e përqindjes së PKB (Prodhimi Kombëtar Bruto)
05:55
two, four, eight, 10, 15 percent --
144
355260
2000
dy, katër, tetë, 10, 15 përqind --
05:57
but in these countries, if we measure how much they're worth to the poor,
145
357260
3000
por në këto vende, nëse matim sa vlerë kanë për të varfërit,
06:00
the answers are more like
146
360260
2000
përgjigjja është më tepër se
06:02
45 percent, 75 percent, 90 percent.
147
362260
3000
45 përqind, 75 përqind, 90 përqind.
06:05
That's the difference.
148
365260
2000
Kjo është diferenca.
06:07
Because these are important benefits for the poor.
149
367260
3000
Pasi ato janë benefite të rëndësishme për të varfërit.
06:10
And you can't really have a proper model for development
150
370260
3000
Ndaj ju nuk mund të keni një model të duhur mbi zhvillimin
06:13
if at the same time you're destroying or allowing
151
373260
3000
nëse në të njëjtën kohë ju po shakterroni apo lejoni
06:16
the degradation of the very asset, the most important asset,
152
376260
3000
degradimin e aseteve të vërteta, aseteve më të rëndësishëm,
06:19
which is your development asset,
153
379260
2000
e cila është aseti i zhillimit tuaj,
06:21
that is ecological infrastructure.
154
381260
2000
kjo është infrastruktura ekologjike.
06:23
How bad can things get?
155
383260
2000
Sa mund të përkeqësohen gjërat?
06:25
Well here a picture of something called the mean species abundance.
156
385260
3000
Kjo është një pamje e asaj që quhet bollëku mesatar i specieve.
06:28
It's basically a measure
157
388260
2000
Kjo është në thelb një përmasë
06:30
of how many tigers, toads, ticks or whatever on average
158
390260
2000
se sa tigra, zhaba, rriqra apo çfarëdo tjetër, e mesatares
06:32
of biomass of various species are around.
159
392260
3000
së llojeve të ndryshme të biomasës.
06:35
The green represents the percentage.
160
395260
2000
Ngjyra jeshile përfaqëson përqindjen.
06:37
If you start green, it's like 80 to 100 percent.
161
397260
3000
Po të filloni nga jeshilja, është nga 80 deri në 100 përqind.
06:40
If it's yellow, it's 40 to 60 percent.
162
400260
2000
Nëse është e verdhë, 40 deri në 60 përqind.
06:42
And these are percentages versus the original state, so to speak,
163
402260
2000
Dhe këto janë përqindjet kundrejt situatës origjinale, ose më mirë ta themi,
06:44
the pre-industrial era, 1750.
164
404260
3000
era preindustriale, viti 1750.
06:47
Now I'm going to show you
165
407260
2000
Tani do ju shfaq
06:49
how business as usual will affect this.
166
409260
2000
se si aktiviteti ekonomik i zakonshëm ndikon në këtë.
06:51
And just watch the change in colors
167
411260
2000
Shihni në ndryshimin e ngjyrave
06:53
in India, China, Europe,
168
413260
2000
në Indi, Kinë, Europë,
06:55
sub-Saharan Africa
169
415260
2000
Afrika subsahariane
06:57
as we move on and consume global biomass
170
417260
3000
se si sillemi dhe harxhojmë biomasën globale
07:00
at a rate which is actually not going to be able to sustain us.
171
420260
4000
me një ritëm, që tashmë nuk është në gjendje të përballojë nevojat tona.
07:04
See that again.
172
424260
2000
Shiheni përsëri.
07:06
The only places that remain green -- and that's not good news --
173
426260
2000
I vetmi rast që mbetet i gjelbërt -- dhe nuk është një lajm i mirë --
07:08
is, in fact, places like the Gobi Desert,
174
428260
3000
është, faktikisht, në ato vende si shkretërira e Gobit,
07:11
like the tundra and like the Sahara.
175
431260
2000
apo tundra dhe Saharaja.
07:13
But that doesn't help because there were very few species
176
433260
2000
Por kjo nuk i ndihmon, sepse që më parë numri i specieve
07:15
and volume of biomass there in the first place.
177
435260
2000
dhe vëllimi i biomasës ishte i ulët.
07:17
This is the challenge.
178
437260
2000
Ja tek është sfida.
07:19
The reason this is happening
179
439260
3000
Arsyeja përse po ndodh
07:22
boils down, in my mind, to one basic problem,
180
442260
3000
përmblidhet, për mua, te një problem esencial,
07:25
which is our inability to perceive the difference
181
445260
2000
që është paaftësia jonë për të perceptuar dallimin
07:27
between public benefits
182
447260
2000
mes benefiteve publike
07:29
and private profits.
183
449260
2000
dhe përfitimit privat.
07:31
We tend to constantly ignore public wealth
184
451260
3000
Vazhdimisht ne kemi prirjen të injorojmë pasurinë publike
07:34
simply because it is in the common wealth,
185
454260
2000
thjesht pasi ajo është një pasuri e përbashkët,
07:36
it's common goods.
186
456260
2000
është një e mirë publike.
07:38
And here's an example from Thailand
187
458260
2000
Dhe tani një shembull nga Tailanda
07:40
where we found that, because the value of a mangrove is not that much --
188
460260
4000
ku mund ta gjejmë atë, pasi vlera e rizofores nuk është aq e lartë --
07:44
it's about $600 over the life of nine years that this has been measured --
189
464260
4000
është rreth 600 dollarë në një periudhë prej nëntë vjetësh që u mat --
07:48
compared to its value as a shrimp farm,
190
468260
2000
në krahasim me vlerën e fermave të karkalecave të detit,
07:50
which is more like $9,600,
191
470260
2000
që është rreth 9.600 dollarë,
07:52
there has been a gradual trend to deplete the mangroves
192
472260
3000
ka pasur një trend gradual në reduktimin e mangroves
07:55
and convert them to shrimp farms.
193
475260
2000
dhe konvertimin e tyre në ferma për rritjen e karkalecave të detit.
07:57
But of course, if you look at exactly what those profits are,
194
477260
4000
Por po të shihni, se çfarë janë ekzaktësisht këto përfitime,
08:01
almost 8,000 of those dollars
195
481260
2000
pothuajse 8.000 e këtyre dollarëve
08:03
are, in fact, subsidies.
196
483260
2000
janë, në fakt, subvencione.
08:05
So you compare the two sides of the coin
197
485260
3000
Kështu që ju krahasoni të dy anët e të njëjtit problem
08:08
and you find that it's more like 1,200 to 600.
198
488260
2000
dhe gjeni një vlerë që vete nga 1.200 deri në 600 dollarë.
08:10
That's not that hard.
199
490260
2000
Nuk është e vështirë.
08:12
But on the other hand, if you start measuring,
200
492260
2000
Por nga ana tjetër, nëse ju filloni të matni,
08:14
how much would it actually cost
201
494260
2000
sa kushton në të vërtetë
08:16
to restore the land of the shrimp farm
202
496260
2000
për të rivendosur terrenin e fermave të karkalecave të detit
08:18
back to productive use?
203
498260
2000
në një gjendje përdorimi produktiv?
08:20
Once salt deposition and chemical deposition
204
500260
2000
Një herë që depozitimi i kripës dhe kimikateve
08:22
has had its effects,
205
502260
2000
kanë kryer efektin e tyre,
08:24
that answer is more like $12,000 of cost.
206
504260
3000
përgjigjja është një kosto prej 12.000 dollarësh.
08:27
And if you see the benefits of the mangrove
207
507260
2000
Dhe nëse e shihni benefitet e mangroveve
08:29
in terms of the storm protection and cyclone protection that you get
208
509260
3000
në drejtim të mbrojtjes kundër stuhive dhe cikloneve
08:32
and in terms of the fisheries, the fish nurseries,
209
512260
2000
dhe në drejtim të peshkimit, dhe vendeve të rritjes të peshkut,
08:34
that provide fish for the poor,
210
514260
2000
që i sigurojnë peshk për tu ushqyer të varfërve,
08:36
that answer is more like $11,000.
211
516260
2000
pëgjigja është një vlerë prej 11.000 dollarësh.
08:38
So now look at the different lens.
212
518260
2000
Tani vështroni me këndvështrime të tjera
08:40
If you look at the lens of public wealth
213
520260
2000
Nëse e shihni nga pikëpamja e pasurisë publike
08:42
as against the lens of private profits,
214
522260
2000
kundrejt pikëpamjes së fitimit privat,
08:44
you get a completely different answer,
215
524260
2000
do të merrni një përgjigje krejtësisht të ndryshme,
08:46
which is clearly conservation makes more sense,
216
526260
3000
që është e qartë se ruajtja ka më shumë kuptim,
08:49
and not destruction.
217
529260
2000
se sa shkatërrimi.
08:51
So is this just a story from South Thailand?
218
531260
3000
Kështu kjo është vetëm një histori nga Tailanda e jugut?
08:54
Sorry, this is a global story.
219
534260
2000
Më vjen keq, kjo është një histori globale.
08:56
And here's what the same calculation looks like,
220
536260
2000
Dhe kjo është ajo që duket si e njëjta llogaritje,
08:58
which was done recently -- well I say recently, over the last 10 years --
221
538260
3000
e cila është bërë kohët e fundit -- edhe unë që them kohët e fundit, gjatë 10 viteve të fundit -
09:01
by a group called TRUCOST.
222
541260
2000
nga një grup i quajtur TRUCOST.
09:03
And they calculated for the top 3,000 corporations,
223
543260
2000
Ata llogatoritën per 3.000 sipërmarrjet më të mëdha,
09:05
what are the externalities?
224
545260
2000
cilat janë effektet anësore?
09:07
In other words, what are the costs of doing business as usual?
225
547260
2000
Me fjatë të tjera, çfarë janë shpenzimet normale të biznesit.
09:09
This is not illegal stuff, this is basically business as usual,
226
549260
3000
Nuk është e paligjshme, është vetëm bërja normale e biznesit,
09:12
which causes climate-changing emissions, which have an economic cost.
227
552260
3000
që shkakton emisione shkaktarë të ndryshimit klimatik, të cilat kanë një kosto ekonomike.
09:15
It causes pollutants being issued, which have an economic cost,
228
555260
3000
Ai shkakton emetime ndotëse, cilat janë kostot ekonomike,
09:18
health cost and so on.
229
558260
2000
kostot e shëndetit dhe kështu me rrallë.
09:20
Use of freshwater.
230
560260
2000
Përdorimi i ujit të ëmbël.
09:22
If you drill water to make coke near a village farm,
231
562260
2000
Nëse hapni puse uji për prodhim koksi pranë një ferme fshati
09:24
that's not illegal, but yes, it costs the community.
232
564260
2000
kjo nuk është e paligjshme, por po, i kushton komunitetit.
09:26
Can we stop this, and how?
233
566260
2000
Mund ta ndalojmë këtë dhe si?
09:28
I think the first point to make is that we need to recognize natural capital.
234
568260
3000
Unë mendoj se, së pari duhet të përpiqemi për të njohur kapitalin natyror.
09:31
Basically the stuff of life is natural capital,
235
571260
3000
Në thelb çdo gjë që jeton është një kapital natyror,
09:34
and we need to recognize and build that into our systems.
236
574260
3000
dhe ne duhet të njohim dhe ta inkorporojmë atë në sistemet tona.
09:37
When we measure GDP
237
577260
2000
Kur ne matim PBB (prodhimi i brëndshëm bruto)
09:39
as a measure of economic performance at the national level,
238
579260
2000
si një masë e performancës ekonomike në nivel kombëtar,
09:41
we don't include our biggest asset at the country level.
239
581260
3000
ne nuk përfshijmë asetet tona kryesore në vend.
09:44
When we measure corporate performances,
240
584260
2000
Kur ne matim rezultatet e një ndërmarjeje,
09:46
we don't include our impacts on nature
241
586260
2000
nuk përfshijnë ndikimet tona tek natyra
09:48
and what our business costs society.
242
588260
2000
dhe sa biznesi ynë i kushton shoqërisë.
09:50
That has to stop.
243
590260
2000
Kjo duhet ndalur.
09:52
In fact, this was what really inspired my interest in this phase.
244
592260
3000
Faktikisht, kjo është ajo që në të vëtetë frymëzoi interesin tim në këtë fazë.
09:55
I began a project way back called the Green Accounting Project.
245
595260
2000
Unë fillova një projekt kohë më parë, i quajtur Green Accounting Project. (Projekti i kontabilitetit të gjelbër)
09:57
That was in the early 2000s
246
597260
2000
Ishte fillimi i viteve 2000
09:59
when India was going gung-ho about GDP growth
247
599260
3000
kur India ishte fiksuar me rritjen e PBB-së
10:02
as the means forward --
248
602260
2000
për të ecur përpara --
10:04
looking at China with its stellar growths of eight, nine, 10 percent
249
604260
2000
duke parë Kinën dhe zhvillimin e saj të lartë me 8, 9 10 përqind
10:06
and wondering, why can we do the same?
250
606260
2000
dhe pyesnim veten, pse mos të bëjmë të njëjtën gjë?
10:08
And a few friends of mine and I
251
608260
2000
Dhe unë dhe disa miq të mi
10:10
decided this doesn't make sense.
252
610260
2000
vendosi kjo nuk ka kuptim.
10:12
This is going to create more cost to society and more losses.
253
612260
3000
Kjo po krijonte më shumë kosto dhe humbje për shoqërinë.
10:15
So we decided to do a massive set of calculations
254
615260
2000
Ndaj, vendosëm të bënim një grup massiv llogarish
10:17
and started producing green accounts for India and its states.
255
617260
3000
dhe filluam të prodhonim kontabilitet të gjelbër për Indinë dhe shtetet e saj.
10:20
That's how my interests began
256
620260
2000
Në këtë mënyrë filloi interesimi im
10:22
and went to the TEEB project.
257
622260
2000
dhe shkoi në projektin TEEB.
10:24
Calculating this at the national level is one thing, and it has begun.
258
624260
3000
Të kontabilizosh këte në shkallë kombëtare është një gjë dhe kish filluar.
10:27
And the World Bank has acknowledged this
259
627260
2000
Banka Botërore e njohu
10:29
and they've started a project called WAVES --
260
629260
2000
dhe filluan një projekt i quajtur WAVES --
10:31
Wealth Accounting and Valuation of Ecosystem Services.
261
631260
2000
Kontabiliteti dhe Vlerësimi i Pasurisë së Shërbimeve të Ekosistemit.
10:33
But calculating this at the next level,
262
633260
2000
Por llogaritja e tij në nivelin e ardhshëm,
10:35
that means at the business sector level, is important.
263
635260
2000
qe do të thotë në nivel biznesi, është e rëndësishme.
10:37
And actually we've done this with the TEEB project.
264
637260
2000
Dhe faktikisht ne e kishim bërë atë me projektin TEEB.
10:39
We've done this for a very difficult case,
265
639260
3000
Ne e bëmë atë për një rast shumë të vështirë
10:42
which was for deforestation in China.
266
642260
2000
i cili është shpyllëzimi në Kinë.
10:44
This is important, because in China in 1997,
267
644260
3000
Është e rëndësishme, pasi në Kinë në vitin 1997,
10:47
the Yellow River actually went dry for nine months
268
647260
3000
lumi i Verdhë u tha për nëntë muaj
10:50
causing severe loss of agriculture output
269
650260
2000
pasojë që shkaktoi humbje të mëdha në prodhimtarinë bujqësore
10:52
and pain and loss to society.
270
652260
2000
dhe vuajtje e humbje për shoqërinë.
10:54
Just a year later the Yangtze flooded,
271
654260
2000
Vetën një vit më parë lumi Jangtce vërshoi,
10:56
causing something like 5,500 deaths.
272
656260
3000
përmbytje që shkaktuan diçka si 5.500 të vdekur
10:59
So clearly there was a problem with deforestation.
273
659260
2000
Pra, e qartë që aty ka një problem shpyllëzimi.
11:01
It was associated largely with the construction industry.
274
661260
3000
Ky është i lidhur me industrinë e ndërtimit.
11:04
And the Chinese government responded sensibly
275
664260
2000
Dhe qeveria kineze u përgjigj në mënyrë të ndjeshme
11:06
and placed a ban on felling.
276
666260
2000
me ndalimin e prerjes së pemëve.
11:08
A retrospective on 40 years
277
668260
2000
Një retrospektivë prej 40 vjetësh
11:10
shows that if we had accounted for these costs --
278
670260
4000
tregon nëse ne i kemi bërë llogari për këto kosto --
11:14
the cost of loss of topsoil,
279
674260
2000
kostoja e humbjes së tokave të punueshme,
11:16
the cost of loss of waterways,
280
676260
2000
koston e humbjes së ujrave,
11:18
the lost productivity, the loss to local communities
281
678260
3000
produktivitetin e humbur, humbja në komunitetet lokale
11:21
as a result of all these factors,
282
681260
2000
si resultat i këtyre faktorëve,
11:23
desertification and so on --
283
683260
2000
shkretëtirizimit dhe kështu me rrallë --
11:25
those costs are almost twice as much
284
685260
2000
këto kosto janë dy herë më të larta
11:27
as the market price of timber.
285
687260
2000
se çmimi lëndës së drurit në treg.
11:29
So in fact, the price of timber in the Beijing marketplace
286
689260
3000
Në fakt çmimi i lëndës së drurit në tregun e Pekinit
11:32
ought to have been three-times what it was
287
692260
2000
duhet të ishte tre herë më i lartë
11:34
had it reflected the true pain and the costs
288
694260
3000
në mënyrë që të reflektonte koston dhe vuajtjet e vërteta
11:37
to the society within China.
289
697260
2000
të shoqërisë kineze.
11:39
Of course, after the event one can be wise.
290
699260
3000
Natyrisht është e lehtë të bëhesh i ditur pas ngjarjes.
11:42
The way to do this is to do it on a company basis,
291
702260
2000
Mënyra më e mirë është të sillesh si në një kompani,
11:44
to take leadership forward,
292
704260
2000
të marësh përsipër menaxhimin,
11:46
and to do it for as many important sectors which have a cost,
293
706260
3000
dhe të bësh atë për sektorët e rëndësishëm që kanë një kosto,
11:49
and to disclose these answers.
294
709260
2000
dhe të zbulosh rezultatet.
11:51
Someone once asked me, "Who is better or worse,
295
711260
2000
Një ditë dikush më pyeti, "Kush është më i mirë apo më i keq,
11:53
is it Unilever or is it P&G
296
713260
2000
Unilever apo P&G
11:55
when it comes to their impact on rainforests in Indonesia?"
297
715260
3000
në aspektin e ndikimit në pyjet tropikale në Indonezi? "
11:58
And I couldn't answer because neither of these companies,
298
718260
2000
Dhe unë nuk mund të përgjigjem, sepse asnjë nga këto kompani,
12:00
good though they are and professional though they are,
299
720260
2000
pavarësisht nga vlera e tyre dhe profesionalizmi,
12:02
do not calculate or disclose their externalities.
300
722260
3000
nuk llogaritin apo publikojnë efektet e tyre anësore.
12:05
But if we look at companies like PUMA --
301
725260
2000
Por po të shohim kompani si PUMA --
12:07
Jochen Zeitz, their CEO and chairman,
302
727260
2000
Jochen Zeitz, administratori dhe presidenti i saj
12:09
once challenged me at a function,
303
729260
2000
më sfidoi një ditë në një funksion,
12:11
saying that he's going to implement my project before I finish it.
304
731260
3000
duke më thëne që ai do të zbatojë projektin tim para se unë ta mbaroja
12:14
Well I think we kind of did it at the same time, but he's done it.
305
734260
3000
Unë besoj që e mbaruam njëkohësish, por ai ja doli.
12:17
He's basically worked the cost to PUMA.
306
737260
2000
Në thelb, ai përpunoi kostot e PUMA-s.
12:19
PUMA has 2.7 billion dollars of turnover,
307
739260
2000
PUMA arrin 2,7 miliardë dollarë xhiro,
12:21
300 million dollars of profits,
308
741260
2000
300 million dollarë fitim,
12:23
200 million dollars after tax,
309
743260
2000
200 million dollarë pas taksave,
12:25
94 million dollars of externalities, cost to business.
310
745260
3000
94 million dollarë eksternalitete, kosto biznesi.
12:28
Now that's not a happy situation for them,
311
748260
2000
Kjo nuk është një situatë e këndshme,
12:30
but they have the confidence and the courage
312
750260
2000
por ata kanë besimin dhe guximin
12:32
to come forward and say, "Here's what we are measuring.
313
752260
3000
të bëjnë një hap përpara dhe te thonë, "Kjo është ajo që po matim.
12:35
We are measuring it because we know
314
755260
2000
Ne po e matim atë pasi e dimë
12:37
that you cannot manage what you do not measure."
315
757260
2000
që ju nuk mund të menaxhoni atë që nuk matni."
12:39
That's an example, I think, for us to look at
316
759260
2000
Ky është një shembull, mendoj, për ta studiuar
12:41
and for us to draw comfort from.
317
761260
2000
dhe për ne për ti nxjerrë në pah.
12:43
If more companies did this,
318
763260
2000
Nëse më shumë kompani,
12:45
and if more sectors engaged this as sectors,
319
765260
2000
dhe më shumë sektorë përkushtohen në të si sektorë,
12:47
you could have analysts, business analysts,
320
767260
2000
ju do të keni analistet, analistet e biznesit,
12:49
and you could have people like us and consumers and NGOs
321
769260
3000
dhe do të keni persona si ne dhe konsumatorë dhe OJQ
12:52
actually look and compare the social performance of companies.
322
772260
3000
për të shohin dhe të krahasojnë performancat sociale të kompanive.
12:55
Today we can't yet do that, but I think the path is laid out.
323
775260
3000
Sot ende një gjë e tillë nuk është e mundur, por rruga u shtrua.
12:58
This can be done.
324
778260
2000
Kjo mund të realizohet.
13:00
And I'm delighted that the Institute of Chartered Accountants in the U.K.
325
780260
2000
Dhe jam i kënaqur që Institute of Chartered Accountants në Mbretërinë e Bashkuar
13:02
has already set up a coalition to do this,
326
782260
2000
ka krijuar tashmë një koalicion për ta bërë këtë,
13:04
an international coalition.
327
784260
2000
një koalicion ndërkombëtar.
13:06
The other favorite, if you like, solution for me
328
786260
3000
Zgjidhja tjetër e preferuar për mua, nëse ju pëlqen
13:09
is the creation of green carbon markets.
329
789260
2000
është krijimi i tregjeve të karbonit të gjelbër.
13:11
And by the way, these are my favorites --
330
791260
2000
Dhe përveç kësaj, ata të dy janë të preferuarat e mia --
13:13
externalities calculation and green carbon markets.
331
793260
2000
llogaritja e faktorëve të anësorë dhe tregjet e karbonit të gjelbër.
13:15
TEEB has more than a dozen separate groups of solutions
332
795260
4000
TEEB ka më shumë se një duzinë grupe zgjidhjesh të veçanta
13:19
including protected area evaluation
333
799260
2000
duke përfshirë edhe vlerësimin e zonave të mbrojtura
13:21
and payments for ecosystem services
334
801260
2000
dhe pagesat për shërbimet e ekosistemit
13:23
and eco-certification and you name it, but these are the favorites.
335
803260
3000
dhe eko-certifikimit, e quani atë çka të doni, por këto janë të preferuarat.
13:26
What's green carbon?
336
806260
2000
Çfarë është karboni i gjelbër?
13:28
Today what we have is basically a brown carbon marketplace.
337
808260
2000
Ajo që kemi sot është një treg i karbonit të murrmë.
13:30
It's about energy emissions.
338
810260
2000
Është për emetimet energjisë.
13:32
The European Union ETS is the main marketplace.
339
812260
2000
ETS e Bashkimit Europian, është tregu kryesor.
13:34
It's not doing too well. We've over-issued.
340
814260
2000
Nuk po funksionon aq mirë. Ne i kemi tejkaluar lëshimet.
13:36
A bit like inflation: you over-issue currency,
341
816260
2000
Është pak a shumë si inflacioni: kur emëtohen monedha më shumë sa duhet,
13:38
you get what you see, declining prices.
342
818260
3000
ju merrni atë që ju shihni, rënien e çmimeve.
13:41
But that's all about energy and industry.
343
821260
3000
Por kjo është e gjitha rreth energjisë dhe industrisë.
13:44
But what we're missing is also some other emissions
344
824260
2000
Por ajo që ne po humbim janë edhe disa emisione të tjera
13:46
like black carbon, that is soot.
345
826260
2000
të tilla si karboni i zi, bloza.
13:48
What we're also missing is blue carbon,
346
828260
2000
Ajo që po humbim është gjithashtu karboni blu
13:50
which, by the way, is the largest store of carbon --
347
830260
2000
e cila, në fakt, është rezerva më e madhe e karbonit --
13:52
more than 55 percent.
348
832260
2000
më shumë se 55 përqind.
13:54
Thankfully, the flux, in other words, the flow of emissions
349
834260
2000
Për fat të mirë, fluksi, dmth, emisionet
13:56
from the ocean to the atmosphere and vice versa,
350
836260
2000
nga oqeani në atmosferë dhe anasjelltas
13:58
is more or less balanced.
351
838260
2000
është pak a shumë i balancuar.
14:00
In fact, what's being absorbed
352
840260
2000
Faktikisht, ajo që thithet
14:02
is something like 25 percent of our emissions,
353
842260
3000
është diçka si 25 përqind e emisioneve tona,
14:05
which then leads to acidification
354
845260
2000
e cila më pas çon në acidifikimin
14:07
or lower alkalinity in oceans.
355
847260
2000
ose një alkanilitet i ulët në oqeane.
14:09
More of that in a minute.
356
849260
2000
Më shumë se në një minutë.
14:11
And finally, there's deforestation,
357
851260
2000
Dhe së fundi, ja tek është shpyllëzimi,
14:13
and there's emission of methane
358
853260
2000
dhe këtu lëshimi i metanit
14:15
from agriculture.
359
855260
2000
nga bujqësia.
14:17
Green carbon,
360
857260
2000
Karboni i gjelbërt,
14:19
which is the deforestation and agricultural emissions,
361
859260
2000
e cila është shpyllëzimi dhe emisionet bujqësore,
14:21
and blue carbon
362
861260
2000
dhe karboni blu
14:23
together comprise 25 percent of our emissions.
363
863260
2000
sëbashku përmbledhin 25 përqind të emisioneve.
14:25
We have the means already in our hands,
364
865260
2000
Ne kemi mjetet tashmë në duart tona,
14:27
through a structure, through a mechanism, called REDD Plus --
365
867260
2000
ndërmjet një strukture, ndërmjet një mekanizmi, i quajtur REDD Plus --
14:29
a scheme for the reduced emissions
366
869260
2000
një skemë e reduktimit të emisioneve
14:31
from deforestation and forest degradation.
367
871260
3000
nga shpyllëzimi dhe degradimi i pyjeve.
14:34
And already Norway has contributed a billion dollars each
368
874260
3000
Dhe tashmë Norvegjia ka kontribuar me një miliard dollarë per secilen
14:37
towards Indonesia and Brazil
369
877260
2000
drejt Indonezisë dhe Brazilit
14:39
to implement this Red Plus scheme.
370
879260
2000
për zbatimin e kësaj skeme Red Plus.
14:41
So we actually have some movement forward.
371
881260
2000
Pra, ne fakt kemi disa lëvizje përpara.
14:43
But the thing is to do a lot more of that.
372
883260
2000
Por kjo gjë duhet bërë më tepër se kaq.
14:45
Will this solve the problem? Will economics solve everything?
373
885260
3000
A do zgjidhi probemin? Ekonomistët zgjidhin gjithçka?
14:48
Well I'm afraid not.
374
888260
2000
Kam frikë se jo.
14:50
There is an area that is the oceans, coral reefs.
375
890260
3000
Këtu është një zonë që është oqeane, brigje koralinë.
14:53
As you can see,
376
893260
2000
Siç mund ta shihni,
14:55
they cut across the entire globe
377
895260
2000
ato përshkojnë të gjithë globin
14:57
all the way from Micronesia
378
897260
2000
nga Mikronezia
14:59
across Indonesia, Malaysia, India, Madagascar
379
899260
3000
përmes Indonezisë, Malajzisë, Indisë, Madagaskarit
15:02
and to the West of the Caribbean.
380
902260
2000
dhe deri tek Karaibet perëndimore.
15:04
These red dots, these red areas,
381
904260
2000
Këto pika të kuqe, zona të kuqe,
15:06
basically provide the food and livelihood
382
906260
2000
në fakt, sigurojnë ushqimin dhe jetesën
15:08
for more than half a billion people.
383
908260
2000
e më shumë se gjysëm miliardi personash.
15:10
So that's almost an eighth of society.
384
910260
3000
Rreth një e teta e popullatës.
15:13
And the sad thing is that, as these coral reefs are lost --
385
913260
3000
Dhe ajo që është e trishtuar është se ndërsa guma koralore po zhduket --
15:16
and scientists tell us
386
916260
2000
dhe shkencëtarët po na thonë
15:18
that any level of carbon dioxide in the atmosphere above 350 parts per million
387
918260
3000
që rritja e dioksidt të karbonit në atmosferë i kalon 350 pjesë për milion
15:21
is too dangerous for the survival of these reefs --
388
921260
3000
është shumë e rrezikëshme për mbijetesën e shkëmbijve koralorë --
15:24
we are not only risking the extinction
389
924260
2000
ne nuk po rrezikojmë vetëm zhdukjen
15:26
of the entire coral species, the warm water corals,
390
926260
2000
e të gjitha specieve koraline, koralet e ujrave të ngrohtë,
15:28
we're not only risking a fourth of all fish species which are in the oceans,
391
928260
4000
ne nuk po rrezikojme vetëm një të katërtën e specieve që janë në oqean
15:32
but we are risking the very lives and livelihoods
392
932260
2000
por po rrezikojmë vetë jetën
15:34
of more than 500 million people
393
934260
3000
e më shumë se 500 milion personave
15:37
who live in the developing world in poor countries.
394
937260
3000
që banojne në vendet e varfëra në zhvillim.
15:40
So in selecting targets of 450 parts per million
395
940260
3000
Pra, në përzgjedhjen e objektivave prej 450 pjesë për milion
15:43
and selecting two degrees at the climate negotiations,
396
943260
3000
dhe përzgjedhjen e dy gradëve në negociatat e klimës,
15:46
what we have done is we've made an ethical choice.
397
946260
3000
atë që kemi bërë është që ne kemi bërë një zgjedhje etike.
15:49
We've actually kind of made an ethical choice in society
398
949260
3000
Disi kemi bërë një zgjedhje etike
15:52
to not have coral reefs.
399
952260
2000
të mos ketë shkëmbinj nënujorë koralesh.
15:54
Well what I will say to you in parting
400
954260
2000
Para se të largohem po ju them
15:56
is that we may have done that.
401
956260
2000
është se ne mund t'ja kemi dalë mbanë.
15:58
Let's think about it and what it means,
402
958260
2000
Le të mendojmë për të dhe çfarë do të thotë,
16:00
but please, let's not do more of that.
403
960260
2000
por ju lutem, te mos vazhdojmë në këtë mënyrë.
16:02
Because mother nature only has that much
404
962260
2000
Për shkak se nëna natyrë ka një sasi të limituar
16:04
in ecological infrastructure and that much natural capital.
405
964260
3000
te infrastrukturës ekologjike dhe kapitalit natyral.
16:07
I don't think we can afford too much of such ethical choices.
406
967260
3000
Unë nuk mendoj se ne mund të përballojmë shumë zgjedhje të tilla etike.
16:10
Thank you.
407
970260
2000
Faleminderit.
16:12
(Applause)
408
972260
12000
(Duartrokitje)
Rreth kësaj faqe interneti

Kjo faqe do t'ju prezantojë me videot e YouTube që janë të dobishme për të mësuar anglisht. Do të shihni mësime angleze të mësuara nga mësues të nivelit më të lartë nga e gjithë bota. Klikoni dy herë mbi titrat në anglisht të shfaqura në secilën faqe të videos për të luajtur videon prej andej. Titrat lëvizin në sinkron me riprodhimin e videos. Nëse keni ndonjë koment ose kërkesë, ju lutemi na kontaktoni duke përdorur këtë formular kontakti.

https://forms.gle/WvT1wiN1qDtmnspy7