Noel Bairey Merz: The single biggest health threat women face

Translator: Silvin Lito Reviewer: Helena Bedalli

One out of two of you women

Një në çdo dy gra

will be impacted by cardiovascular disease

do të ballafaqohet me sëmundjen kardiovaskulare

in your lifetime.

gjatë jetës së saj.

So this is the leading killer of women.

Pra, ky është vrasësi parësor i grave.

It's a closely held secret

Është një sekret i ruajtur

for reasons I don't know.

për arsye që unë s'i di.

In addition to making this personal --

Për më tepër, që të jetë edhe më personale--

so we're going to talk about your relationship with your heart

do të flasim për marrëdhëniet tuaja me zemrën tuaj

and all women's relationship with their heart --

dhe marrëdhënien e të gjitha grave me zemrat e tyre--

we're going to wax into the politics.

do të zhytemi në politikë.

Because the personal, as you know, is political.

Sepse, jeta personale, siç e dini, është politike.

And not enough is being done about this.

Dhe nuk po bëhen gjëra të mjaftueshme në lidhje me këtë.

And as we have watched women

Dhe tani që po i shohim gratë të mundin

conquer breast cancer

kancerin e gjirit

through the breast cancer campaign,

përmes fushatës kundër kancerit të gjirit,

this is what we need to do now with heart.

ja se çfarë duhet të bëjmë tani me zemrën.

Since 1984,

Që nga 1984-ra,

more women die in the U.S. than men.

më shumë gra vdesin në SH.B.A. sesa burra.

So where we used to think of heart disease

Pra, kur ne mendonim se sëmundja e zemrës

as being a man's problem primarily --

ishte problem kryesisht i burrave--

which that was never true,

gjë që s'ka qenë asnjëherë e vërtetë,

but that was kind of how everybody thought in the 1950s and '60s,

por ka qenë ajo çka të gjithë besonin gjatë viteve 1950' e 60'.

and it was in all the textbooks.

dhe ishte e shkruar në tërë tekstet.

It's certainly what I learned when I was training.

Me siguri ka qenë ajo që unë mësoja gjatë trajnimit.

If we were to remain sexist, and that was not right,

Nëse do të dëshironim të mbeteshim seksistë, dhe kjo s'do ishte e drejtë

but if we were going to go forward and be sexist,

por, n.q.s. ne të vazhdojmë të jemi seksistë,

it's actually a woman's disease.

kjo është në fakt sëmundje e gruas.

So it's a woman's disease now.

Pra, tani është sëmundja e gruas.

And one of the things that you see

Dhe ajo që shikoni është

is that male line,

se vija e burrave,

the mortality is going down, down, down, down, down.

vdekshmëria po shkon poshtë, poshtë, poshtë, poshtë, poshtë.

And you see the female line since 1984,

Dhe ju e shihni se vija femërore që në 1984ën,

the gap is widening.

boshllëku po thellohet.

More and more women, two, three, four times more women,

gjithnjë e më tepër gra, dy, tre, katër, pesë herë më tepër gra,

dying of heart disease than men.

vdesin nga zemra më shumë se burrat.

And that's too short of a time period

Dhe kjo është një periudhë e shkurtër kohore

for all the different risk factors that we know

që të gjithë faktorët e riskut që ne njohim

to change.

të ndryshojnë.

So what this really suggested to us

Ajo që me të vërtetë na sugjerohet

at the national level

në nivelin kombëtar

was that diagnostic and therapeutic strategies,

është që mjetet diagnostike dhe terapeutike,

which had been developed in men, by men, for men

që janë zhvilluar nga burrat, për burrat, tek burrat

for the last 50 years --

gjatë 50 vjetëve të fundit--

and they work pretty well in men, don't they? --

dhe ato funksionojnë disi mirë tek burrat, apo jo?

weren't working so well for women.

-- nuk po punonin edhe aq mirë tek gratë.

So that was a big wake-up call

kjo pra qe një thirrje vëmendjeje

in the 1980's.

në vitet 80'.

Heart disease kills more women

Sëmundja e zemrës vret më tepër gra

at all ages

në çdo moshë

than breast cancer.

se kanceri i gjirit.

And the breast cancer campaign --

Dhe fushata e kancerit të gjirit--

again, this is not a competition.

po përsëris, kjo nuk është garë.

We're trying to be as good as the breast cancer campaign.

Po përpiqemi ta bëjmë po aq mirë sa edhe fushata kundër kancerit.

We need to be as good as the breast cancer campaign

Ne duhet të jemi po aq të aftë sa edhe kanceri i gjirit

to address this crisis.

për ta adresuar këtë krizë.

Now sometimes when people see this,

Tani, kur disa veta e shohin këtë,

I hear this gasp.

ngahera ndëgjoj një pasthirrmë.

We can all think of someone,

Ne të gjithë mund të mendojmë për dikë,

often a young woman,

shpesh një grua të re,

who has been impacted by breast cancer.

që ka qenë e goditur nga kanceri i gjirit.

We often can't think of a young woman

Shpesh nuk mundemi ta kujtojmë një të tillë

who has heart disease.

të ketë sëmundje të zemrës.

I'm going to tell you why.

Dhe unë do t'ju them psenë.

Heart disease kills people,

Zemra i vret njerëzit,

often very quickly.

shpejt.

So the first time heart disease strikes in women and men,

kështu që kur godet për herë të parë tek burrat dhe gratë,

half of the time it's sudden cardiac death --

në ½ e rasteve është vdekje e menjëhershme--

no opportunity to say good-bye,

nuk të jep rastin të thuash lamtumirë,

no opportunity to take her to the chemotherapy,

nuk të jep mundësi të japësh mjekim,

no opportunity to help her pick out a wig.

as shans të shkosh e të zgjedhësh parukë.

Breast cancer,

Tek kanceri i gjirit,

mortality is down to four percent.

vdekshmëria sot është ulur në 4 %.

And that is the 40 years

dhe kjo tregon për 40 vjetët

that women have advocated.

që gratë janë bërë dorëzanë.

Betty Ford, Nancy Reagan stood up

Betty Ford, Nancy Reagan u ngritën

and said, "I'm a breast cancer survivor,"

dhe thanë, "Kam mbijetuar kancerin e gjirit",

and it was okay to talk about it.

e ishte tashmë e pranuar të flitej për të.

And then physicians have gone to bat.

Dhe më pas mjekët kaluan në sulm.

We've done the research.

E bëmë studimin.

We have effective therapies now.

Kemi terapi efektive sot.

Women are living longer than ever.

Gratë po jetojnë më tepër se kurrë.

That has to happen in heart disease, and it's time.

Kjo nuk ka ndodhur me sëmundjen e zemrës, por i ka ardhur koha.

It's not happening, and it's time.

Nuk po ndodh, e i ka ardhur koha.

We owe an incredible debt of gratitude

Ne kemi një borxh të madh

to these two women.

kundrejt këtyre grave.

As Barbara depicted

Sikundër e tregoi edhe Barbara

in one of her amazing movies, "Yentl,"

në një nga filmat e saj, "Yentl,"

she portrayed a young woman

ajo portretizonte një grua të re

who wanted an education.

e cila donte të edukohej.

And she wanted to study the Talmud.

Donte të studionte Talmudin.

And so how did she get educated then?

E si e edukuan atë atëhere?

She had to impersonate a man.

Asaj i duhej të vishej si burrë

She had to look like a man.

të dukej si burrë.

She had to make other people believe that she looked like a man

Duhej t'i mbushte mendjen njerëzve rreth saj se ishte burrë.

and she could have the same rights

që të kishte të njejtat të drejta

that the men had.

si burrat.

Bernadine Healy, Dr. Healy,

Bernadine Healy, Dr. Healy,

was a cardiologist.

ishte kardiologe.

And right around that time, in the 1980's,

Dhe rreth atyre viteve, gjatë 1980's,

that we saw women and heart disease deaths

që pamë vdekshmërinë nga zemra të grave

going up, up, up, up, up,

të shkojë lart, lart, lart, lart

she wrote an editorial

Ajo shkruajti një artikull

in the New England Journal of Medicine

në New England Journal of Medicine

and said, the Yentl syndrome.

dhe shpalosi, sindromën Yentl.

Women are dying of heart disease,

Gratë po vdesin nga sëmundja e zemrës,

two, three, four times more than men.

dy, tre, katër herë më tepër se burrat.

Mortality is not going down, it's going up.

Vdekshmëria nuk po zvogëlohet, po rritet.

And she questioned,

Dhe ajo vuri në dyshim,

she hypothesized,

parashtroi hipotezën,

is this a Yentl syndrome?

që kjo është sindromë Yentl?

And here's what the story is.

E tillë është historia.

Is it because women don't look like men,

Duke qenë se gratë nuk duken si burra,

they don't look like that male-pattern heart disease

dhe nuk kanë modelin mashkullor të sëmundjes së zemrës

that we've spent the last 50 years understanding

kemi shpenzuar 50 vjetët e fundit duke kuptuar

and getting really good diagnostics

dhe diagnostikuar me sukses

and really good therapeutics,

dhe mjekuar me sukses

and therefore, they're not recognized for their heart disease.

e rrjedhimisht, nuk ia njohin sëmundjen e zemrës.

And they're just passed.

Dhe ato thjesht mbaruan.

They don't get treated, they don't get detected,

Ato nuk mjekohen, nuk diagnostikohen,

they don't get the benefit of all the modern medicines.

e ato nuk përfitojnë dot nga trajtimet më moderne të mjekësisë

Doctor Healy then subsequently became

Doktoresh Healy rrjedhimisht u bë

the first female director

gruaja e parë drejtore

of our National Institutes of Health.

e Institutit tonë të Shëndetit Publik (NIH)

And this is the biggest biomedical enterprise research

Kjo është ndërmarrja biomedikale kërkimore më e madhe

in the world.

në gjithë botën.

And it funds a lot of my research.

Dhe ajo financon shumë nga kërkimet e mia.

It funds research all over the place.

Financon kërkime nga tërë anët.

It was a very big deal

Ishte gjë e madhe për të

for her to become director.

të bëhej drejtore.

And she started,

Dhe ajo themeloi,

in the face of a lot of controversy,

megjithë konfliktet,

the Women's Health Initiative.

Iniciativën pë Shëndetin e Gruas.

And every woman in the room here

Dhe çdo grua në këtë sallë

has benefited from that Women's Health Initiative.

ka përfituar nga kjo iniciativë.

It told us about hormone replacement therapy.

na mësoi terapinë e zëvendësimit hormonal.

It's informed us about osteoporosis.

na informoi për çështjen e osteoporozës.

It informed us about breast cancer, colon cancer in women.

Na mësoi për kancerin e gjirit, kolonit tek gratë.

So a tremendous fund of knowledge

Pra, një sasi e madhe diturie

despite, again,

megjithëse, si thamë,

that so many people told her not to do it,

kundërshtimeve të shumë njerëzve për mos ta bërë,

it was too expensive.

se ishte tepër e shtrenjtë.

And the under-reading was women aren't worth it.

dhe kuptimi i fshehur ishte se për gratë nuk ia vlente.

She was like, "Nope. Sorry. Women are worth it."

Ajo tha: "Jo! Më vjen keq. Por, për gratë ia vlen,

Well there was a little piece of that Women's Health Initiative

që ç'ke me të!". Një pjesë e vogël e fondit WHI

that went to National Heart, Lung, and Blood Institute,

që përfundoi në Institutin Kombëtar të Zemrës, Mushkërisë dhe Gjakut,

which is the cardiology part of the NIH.

e cila është pjesa e NIH që merret me kardiologji.

And we got to do the WISE study --

Dhe ne përftuam studimin WISE--

and the WISE stands for Women's Ischemia Syndrome Evaluation --

që do të thotë Vlerësimi i Sindromës Iskemike tek Gratë--

and I have chaired this study for the last 15 years.

të cilin e kam drejtuar tash e 15 vjet.

It was a study to specifically ask,

Studimi kishte për qëllim të pyeste,

what's going on with women?

ç'po ndodh me gratë?

Why are more and more women dying

Dhe pse gratë po vdesin gjithnjë e më tepër

of ischemic heart disease?

nga sëmundja iskemike e zemrës?

So in the WISE, 15 years ago,

Pra, në WISE, 15 vjet përpara,

we started out and said, "Well wow, there's a couple of key observations

ne filluam të pyesim, "Paska disa vërejtje kyçe

and we should probably follow up on that."

dhe ne duhet tu përmbahemi."

And our colleagues in Washington, D.C.

Dhe kolegët tanë në Washington, D.C.

had recently published

tani vonë kishin publikuar

that when women have heart attacks and die,

që gratë kur bëjnë infarkte fatale dhe vdesin,

compared to men who have heart attacks and die --

në krahasim me burrat--

and again, this is millions of people,

e përsëri, po flasim për miliona veta,

happening every day --

ndodh çdo ditë--

women, in their fatty plaque --

gratë në pllakat yndyrore--

and this is their coronary artery,

kjo është arteria koronare e tyre,

so the main blood supply going into the heart muscle --

pra, furnizimi kryesor me gjak i vetë muskulit të zemrës--

women erode,

gratë gërryhen,

men explode.

burrat shpërthejnë.

You're going to find some interesting analogies

Do të gjeni analogji interesante në

in this physiology.

këtë fiziologji.

(Laughter)

(Hilaritet)

So I'll describe the male-pattern heart attack first.

Pra, do të përshkruaj së pari modelin mashkullor të infarktit.

Hollywood heart attack. Ughhhh.

Ataku në zemër tip Hollivud. Uhhh!

Horrible chest pain.

Një dhimbje e tmerrshme gjoksi.

EKG goes pbbrrhh,

EKG-ja shkon pbrrrrhh,

so the doctors can see this hugely abnormal EKG.

dhe doktorët e pikasin këtë EKG abnormale.

There's a big clot in the middle of the artery.

Është një tromb i madh mu në mes të arteries.

And they go up to the cath lab

dhe nisen për në laboratorin hemodinamik

and boom, boom, boom get rid of the clot.

dhe bum, bum, bum e eliminojnë trombin.

That's a man heart attack.

Ky ishte infarkti i burrave.

Some women have those heart attacks,

Disa gra i kanë të këtillë infarktet,

but a whole bunch of women have this kind of heart attack,

por një tufë e tërë grash kanë këtë llojin e infarktit,

where it erodes,

ku gërryhet,

doesn't completely fill with clot, symptoms are subtle,

nuk mbushet komplet me tromb, simptomat janë fine,

EKG findings are different --

rezultatet e EKG-së janë të ndryshme--

female-pattern.

modeli femëror.

So what do you think happens to these gals?

E, çfarë mendoni se i ngjet këtyre gocave?

They're often not recognized, sent home.

Shpesh nuk e dallojnë, i dërgojnë në shtëpi.

I'm not sure what it was. Might have been gas.

S'e kam të qartë se ç' ishte, mbase gazra?

So we picked up on that

ne pra e kuptuam këtë

and we said, "You know, we now have the ability

e u thamë, "E dini, që ne sot e kemi mundësinë

to look inside human beings

të shikojmë brenda trupit të njeriut

with these special catheters called IVUS:

me kataterë specialë të quajtur IVUS

intravascular ultrasound."

ultratinguj intravaskularë"?

And we said, "We're going to hypothesize

Dhe ne thamë, " Ta zëmë se

that the fatty plaque in women

pllaka yndyrore te gratë

is actually probably different,

është e ndryshme,

and deposited differently, than men."

e depozituar ndryshe, në krahasim me burrat"

And because of the common knowledge

dhe për shkak të njohurive të përbashkëta

of how women and men get fat.

se si gratë dhe burrat shëndoshen.

When we watch people become obese,

e kur i shohim njerëzit se si bëhen obezë,

where do men get fat?

ku shëndoshen burrat?

Right here, it's just a focal -- right there.

Mu këtu , tamam në një vend-- mu aty.

Where do women get fat?

Ku shëndoshen gratë?

All over.

Në tërë trupin.

Cellulite here, cellulite here.

Celulit këtu, celulit këtu.

So we said, "Look, women look like they're pretty good

Dhe ne thamë, " Shikoni, se si gratë janë të afta

about putting kind of the garbage away,

t'i heqin mbetjet e t'i largojnë,

smoothly putting it away.

pa ngatërresa.

Men just have to dump it in a single area."

Burrat thjesht i grumbullojnë në një vend."

So we said, "Let's look at these."

Pra ne thamë, "Le t'i shohim këto."

And so the yellow is the fatty plaque,

e verdha është pllaka yndyrore,

and panel A is a man.

paneli A është një burrë.

And you can see, it's lumpy bumpy.

Dhe ju e shihni; gunga- xhunga.

He's got a beer belly in his coronary arteries.

Ai ka "plënc birre" në arteriet e veta koronare.

Panel B is the woman, very smooth.

Paneli B është gruaja, shumë e lëmuar.

She's just laid it down nice and tidy.

Ajo e ka shpërndarë bukur e lëmuar.

(Laughter)

(Hilaritet)

And if you did that angiogram,

Dhe po e bëtë angiogramën

which is the red,

kjo e kuqja,

you can see the man's disease.

mund ta shikoni sëmundjen e burrit.

So 50 years

E për 50 vjet

of honing and crafting these angiograms,

me bërjen e këtyre angiogramave,

we easily recognize

ne i njohim me lehtësi

male-pattern disease.

modelin mashkullor të sëmundjes.

Kind of hard to see that female-pattern disease.

e vështirë ta shohësh modelin femëror të sëmundjes.

So that was a discovery.

Kjo pra ishte zbulim.

Now what are the implications of that?

Cilat janë pasojat e kësaj?

Well once again, women get the angiogram

gratë bëjnë angiogramë

and nobody can tell that they have a problem.

dhe asnjë nuk u thotë dot se kanë problem.

So we are working now on a non-invasive --

ne sot po punojmë mbi një mënyrë jo-invazive--

again, these are all invasive studies.

përsëri, këto të gjitha janë studime invazive.

Ideally you would love to do all this non-invasively.

Idealisht, ju do të kishit qejf ta kryenit këtë pa invazivitet.

And again, 50 years

Dhe përsëri, 50 vjet

of good non-invasive stress testing,

e stress- testeve të mira e joinvazive,

we're pretty good at recognizing male-pattern disease

e njihnin mjaft mirë modelin mashkullor të sëmundjes

with stress tests.

me stress- testet.

So this is cardiac magnetic resonance imaging.

kjo pra është rezonanca magnetike imazherike e zemrës.

We're doing this at the Cedars-Sinai Heart Institute

Ne po e bëjmë këtë në Cedars- Sinai Heart Institute

in the Women's Heart Center.

në Qendrën e Zemrës së Grave.

We selected this for the research.

e zgjodhëm këtë për studim.

This is not in your community hospital,

Ky s'është tamam spitali i rrethit tuaj,

but we would hope to translate this.

por shpresojmë ta kryejmë këtë.

And we're about two and a half years

Dhe kemi hyrë dy vjet e gjysmë

into a five-year study.

në një studim 5 vjeçar.

This was the only modality

Kjo ishte e vetmja mënyrë

that can see the inner lining of the heart.

për të parë brendinë e veshjes së zemrës.

And if you look carefully, you can see

Dhe po e patë me vëmendje, mund të shihni

that there's a black blush right there.

njollën e errët mu aty.

And that is microvascular obstruction.

E ky është obstruksioni mikrovaskular.

The syndrome, the female-pattern

Sindroma, modeli femëror

now is called microvascular coronary dysfunction, or obstruction.

sot quhet disfunksion mikrovaskular koronar, ose obstruksion.

The second reason we really liked MRI

Arsyeja e dytë qe e pëlqyem shumë RMI-në.

is that there's no radiation.

është se s'ka rrezatim.

So unlike the CAT scans, X-rays, thalliums,

Pra, në vend të skanerit, rrezet-X, thaliumi,

for women

për gratë

whose breast is in the way

tek të cilat gjoksi qendron

of looking at the heart,

përpara zemrës,

every time we order something that has even a small amount of radiation,

çdo herë që porosisim diçka që ka qoftë një sasi të vogël rrezatimi,

we say, "Do we really need that test?"

e pyesim veten, " A na duhet metëvërtetë ky test?"

So we're very excited about M.R.

Pra jemi shumë të kënaqur nga R.M.I-ja.

You can't go and order it yet,

Akoma nuk mund të shkosh e ta porositësh,

but this is an area of active inquiry

por kjo është një fushë aktive kërkimi

where actually studying women

ku investigimi mbi gratë

is going to advance the field for women and men.

do të sjelli përparime në fushë për të dy sekset.

What are the downstream consequences

Cilat janë pasojat atëherë kur

then, when female-pattern heart disease

modeli femëror i sëmundjes së zemrës

is not recognized?

nuk njihet?

This is a figure

Kjo është figurë

from an editorial that I published

nga një artikull që botova

in the European Heart Journal this last summer.

në European Heart Journal verën që shkoi.

And it was just a pictogram

dhe ishte thjesht piktogramë.

to sort of show

sa për të treguar

why more women are dying of heart disease,

pse gratë po vdesin nga sëmundja e zemrës,

despite these good treatments

megjithë rezultatet e mira të trajtimit

that we know and we have work.

që e kemi dhe që e dimë që punon.

And when the woman

Dhe kur gruaja ka

has male-pattern disease --

modelin mashkullor të sëmundjes--

so she looks like Barbara in the movie --

duket tamam si Barbara në film--

they get treated.

marrin mjekim.

And when you have female-pattern and you look like a woman,

dhe kur kanë modelin femëror e duken si gra,

as Barbara does here with her husband,

si Barbara këtu me burrin e saj,

they don't get the treatment.

ato s'marrin mjekim.

These are our life-saving treatments.

këto janë mjekimet tona jetëshpëtuese.

And those little red boxes are deaths.

dhe kutitë e vogla janë vdekjet.

So those are the consequences.

Këto janë pasojat.

And that is female-pattern

Dhe këto janë modelet femërore

and why we think the Yentl syndrome

dhe pse ne mendojmë se sindromi Yentl

actually is explaining

i shpjegon

a lot of these gaps.

shumë boshllëqe.

There's been wonderful news also

Kemi marrë lajme shumë të mira,

about studying women,

me studimin e grave,

finally, in heart disease.

më në fund, në sëmundjet e zemrës.

And one of the the cutting-edge areas

Dhe një nga zonat e avangardës

that we're just incredibly excited about

për të cilën po luajmë mendsh

is stem cell therapy.

është terapia me qeliza staminale* (burimore)

If you ask, what is the big difference

Po më pyetët, cili është ndryshimi i madh

between women and men physiologically?

midis burrave dhe grave nga ana fiziologjike?

Why are there women and men?

Pse kemi gra edhe burra?

Because women bring new life into the world.

Sepse gratë sjellin jetë të re në botë.

That's all stem cells.

Këto janë qeliza burimore.

So we hypothesized

Ne hipotetizuam

that female stem cells might be better

që qelizat burimore mund të jenë më të mira

at identifying the injury,

për të identifikuar dëmtim,

doing some cellular repair

kryejnë riparime qelizore

or even producing new organs,

ose prodhojnë organe të reja,

which is one of the things

e cila është gjë

that we're trying to do with stem cell therapy.

që po përpiqemi të bëjmë me qelizat burimore.

These are female and male stem cells.

Këto janë qeliza burimore mashkullore dhe femërore.

And if you had an injured organ,

dhe po patët organ të dëmtuar,

if you had a heart attack

po patët infarkt në zemër

and we wanted to repair that injured area,

dhe ne të kërkonim të riparojmë zonat e dëmtuara,

do you want those robust,

cilat do të donit këto të fortat,

plentiful stem cells on the top?

qelizat e bollshme në majë?

Or do you want these guys,

Apo këta tipat këtu,

that look like they're out to lunch?

që duket se kanë dalë për pushim dreke?

(Laughter)

(Hilaritet)

And some of our investigative teams

Disa nga ekipet tona investigative

have demonstrated

kanë vërtetuar

that female stem cells --

që qelizat burimore femërore--

and this is in animals

kjo është tek kafshët

and increasingly we're showing this in humans --

por po e tregojmë në vazhdimësi edhe tek njerëzit--

that female stem cells,

që qeliza femërore,

when put even into a male body,

edhe po i vendose në trupin e mashkullit,

do better than male stem cells

ia dalin mbanë më mirë se qelizat mashkullore

going into a male body.

në trupin e mashkullit.

One of the things that we say

Një nga gjërat që po themi

about all of this female physiology --

për sa i përket fiziologjisë femërore--

because again, as much as we're talking about women and heart disease,

sepse, përsëri, sado të flasim për sëmundjen e zemrës tek gratë,

women do, on average,

gratë, mesatarisht,

have better longevity than men --

kanë jetëgjatësi më të madhe se sa burrat--

is that unfolding the secrets of female physiology

se të shpalosësh sekretet e fiziologjisë femërore

and understanding that

dhe ta kuptosh atë

is going to help men and women.

do të ndihmojë edhe burrat edhe gratë.

So this is not a zero-sum game in anyway.

Pra, fitore nga të tëra anët, sidoqoftë.

Okay, so here's where we started.

Mirë, pra këtu e filluam.

And remember, paths crossed in 1984,

Dhe mbani mend, vijat u prenë në 1984ën,

and more and more women

dhe gjithnjë e më tepër gra

were dying of cardiovascular disease.

po vdesin nga sëmundjet kardiovaskulare.

What has happened in the last 15 years with this work?

Çfarë ka ndodhur në 15 vjetët e fundit të punës sonë?

We are bending the curve.

Ne po e përkulim kurbën.

We're bending the curve.

Ne po e përkulim kurbën.

So just like the breast cancer story,

Si puna e kancerit të gjirit,

doing research, getting awareness going,

duke kërkuar dhe bërë propagandë,

it works, you just have to get it going.

jep rezultate, thjesht vazhdoni në këtë rrugë.

Now are we happy with this?

A jemi të kënaqur me këtë?

We still have two to three more women dying for every man.

Prap kemi dy ose tre gra që vdesin për çdo burrë.

And I would propose,

dhe unë do të propozoja,

with the better longevity

me përmirësimin e jetëgjatësisë

that women have overall,

që gratë kanë në përgjithësi,

that women probably should theoretically do better,

gratë teorikisht duhej të dilnin më mirë,

if we could just get treated.

po ja dolëm t'i mjekojmë.

So this is where we are,

Këtu pra, kemi mbërritur sot,

but we have a long row to hoe.

por kemi akoma shumë për të bërë.

We've worked on this for 15 years.

Punojmë mbi këtë mbi 15 vjet.

And I've told you, we've been working on male-pattern heart disease

Kurse mbi burrat kemi

for 50 years.

50 vjet që po punojmë.

So we're 35 years behind.

Jemi mbrapa 35 vjet.

And we'd like to think it's not going to take 35 years.

Dhe duam të besojmë që do të duhen më pak se 35 vjet.

And in fact, it probably won't.

Dhe mbase nuk ka për të qenë aq.

But we cannot stop now.

po ne s'mund të ndalojmë tani.

Too many lives are at stake.

Shumë jetë varen në fije të perit.

So what do we need to do?

E ç' duhet të bëjmë?

You now, hopefully, have a more personal relationship

Ju tani, shpresojmë, se keni një lidhje më personale me

with your heart.

zemrën tuaj.

Women have heard the call

Gratë e kanë ndëgjuar kushtrimin

for breast cancer

për kancerin e gjirit.

and they have come out

dhe kanë dalë në fushatë

for awareness campaigns.

për ndërgjegjësim.

The women are very good about getting mammograms now.

Dhe gratë janë të bindura se duhet të bëjnë mamogramë tani.

And women do fundraising.

dhe po mbledhim fonde.

Women participate.

Gratë po marrin pjesë.

They have put their money where their mouth is

I janë përgjigjur thirrjeve me kuletat e tyre

and they have done advocacy and they have joined campaigns.

dhe kanë dalë dorëzanë dhe janë bashkuar me fushatën.

This is what we need to do with heart disease now.

Kjo është ajo që duhet të bëjmë tani me sëmundjet e zemrës.

And it's political.

Dhe është politike.

Women's health, from a federal funding standpoint,

Shëndeti i grave, nga pikëpamja federale e financimit.

sometimes it's popular,

ngahera është në modë,

sometimes it's not so popular.

ngaherë s'është edhe aq në modë.

So we have these feast and famine cycles.

Pra kemi kohë begatie e kohë varfërie.

So I implore you

Ju përgjërohem

to join the Red Dress Campaign

të bashkoheni me Fushatën e Fustanit të Kuq

in this fundraising.

në këtë mbledhje fondesh.

Breast cancer, as we said,

kanceri i gjirit, siç e thashë,

kills women,

vret gratë,

but heart disease kills a whole bunch more.

por zemra vret shumë më tepër.

So if we can be as good as breast cancer

E nëse mund të jemi po aq të mirë sa me kancerin e gjirit

and give women this new charge,

e t'i falim grave këtë përgjegjësi,

we have a lot of lives to save.

ne kemi shumë jetë për të shpëtuar.

So thank you for your attention.

Ju faleminderit për vëmendjen tuaj.

(Applause)

(Duartrokitje)