Noel Bairey Merz: The single biggest health threat women face

Translator: Frosina Josifovska Reviewer: ALEKSANDAR MITEVSKI

One out of two of you women

Секоја втора од вас жените

will be impacted by cardiovascular disease

е под закана на кардиоваскуларна болест

in your lifetime.

во текот на животот.

So this is the leading killer of women.

Значи, ова е водечкиот „убиец“ на жени.

It's a closely held secret

Внимателно чувана тајна,

for reasons I don't know.

а зошто, не знам.

In addition to making this personal --

Освен што ќе го сведам ова на лично ниво --

so we're going to talk about your relationship with your heart

значи ќе зборуваме за вашата врска со срцето

and all women's relationship with their heart --

и врската на сите жени со своите срца --

we're going to wax into the politics.

ќе навлеземе и во политика.

Because the personal, as you know, is political.

Затоа што личното, како што знаете, е политичко.

And not enough is being done about this.

И она што се презема не е доволно.

And as we have watched women

И додека гледавме како жените

conquer breast cancer

го совладуваат ракот на дојка

through the breast cancer campaign,

преку кампањи

this is what we need to do now with heart.

истото може да се направи и за срцето.

Since 1984,

Од 1984 па наваму

more women die in the U.S. than men.

во САД умираат повеќе жени отколку мажи.

So where we used to think of heart disease

Порано за срцева болест мислевме

as being a man's problem primarily --

дека е претежно машки проблем

which that was never true,

иако никогаш не било навистина така,

but that was kind of how everybody thought in the 1950s and '60s,

ама сите мислеа така во 1950тите и 60тите,

and it was in all the textbooks.

а така велеа и книгите.

It's certainly what I learned when I was training.

Барем јас тоа го научив додека студирав.

If we were to remain sexist, and that was not right,

Ако тераме сексистички, што не би било праведно,

but if we were going to go forward and be sexist,

ама ако продолжиме така и бидеме сексисти,

it's actually a woman's disease.

тоа е всушност женска болест.

So it's a woman's disease now.

Значи сега е женска болест.

And one of the things that you see

И она што го забележувате

is that male line,

е дека машката линија

the mortality is going down, down, down, down, down.

за смртност оди надолу.

And you see the female line since 1984,

А кај женската линија, од 1984 па наваму,

the gap is widening.

растојанието се шири.

More and more women, two, three, four times more women,

Од срцева болест умираат до четири пати повеќе

dying of heart disease than men.

жени, отколку мажи.

And that's too short of a time period

А тоа е прекратко време

for all the different risk factors that we know

за сите ризични фактори што ги знаеме

to change.

да се сменат.

So what this really suggested to us

Па она што ни текна

at the national level

на национално ниво,

was that diagnostic and therapeutic strategies,

беше дека дијагностичките и терапевтските стратегии

which had been developed in men, by men, for men

што се создавале кај мажите, од мажите и за мажите

for the last 50 years --

последниве 50 години --

and they work pretty well in men, don't they? --

а добро се покажаа кај нив, нели? --

weren't working so well for women.

не се погодни за жените.

So that was a big wake-up call

Е тоа беше аларм

in the 1980's.

во 1980тите.

Heart disease kills more women

Срцевата болест повеќе убива жени

at all ages

од сите возрасти

than breast cancer.

отколку ракот на дојка.

And the breast cancer campaign --

А кампањата за рак на дојка --

again, this is not a competition.

пазете, ова не е натпревар.

We're trying to be as good as the breast cancer campaign.

Само се трудиме да бидеме добри како кампањата за рак на дојка.

We need to be as good as the breast cancer campaign

Мора да бидеме добри како кампањата за рак на дојка

to address this crisis.

за да ја разбереме кризава.

Now sometimes when people see this,

Понекогаш кога луѓето го гледаат ова,

I hear this gasp.

слушам воздишка.

We can all think of someone,

Сите можеме да се сетиме на некој,

often a young woman,

честопати млада жена

who has been impacted by breast cancer.

којашто имала рак на дојка.

We often can't think of a young woman

Честопати не можеме да се сетиме на млада жена

who has heart disease.

која е срцево болна.

I'm going to tell you why.

Ќе ви кажам зошто.

Heart disease kills people,

Срцевата болест убива луѓе,

often very quickly.

најчесто многу брзо.

So the first time heart disease strikes in women and men,

Прв пат кога маж или жена ќе доживее срцев напад,

half of the time it's sudden cardiac death --

кај половина од случаевите е брза смрт --

no opportunity to say good-bye,

без шанса да се збогувате,

no opportunity to take her to the chemotherapy,

без шанса да отидете на хемотерапија,

no opportunity to help her pick out a wig.

без шанса да одберете перика.

Breast cancer,

Кај ракот на дојка,

mortality is down to four percent.

смртноста е сведена на 4%.

And that is the 40 years

А тоа се тие 40 години

that women have advocated.

кога жените се залагаа.

Betty Ford, Nancy Reagan stood up

Бети Форд и Ненси Реган станаа

and said, "I'm a breast cancer survivor,"

и кажаа, „Јас го преживеав ракот на дојка“,

and it was okay to talk about it.

и беше во ред да се зборува за тоа.

And then physicians have gone to bat.

И тогаш докторите се фатија за работа.

We've done the research.

Направивме истражувања.

We have effective therapies now.

Создадовме делотворни терапии.

Women are living longer than ever.

Жените живеат подолго од кога било.

That has to happen in heart disease, and it's time.

Истото мора да се направи и со срцевата болест, време е.

It's not happening, and it's time.

Не се прави, а време е.

We owe an incredible debt of gratitude

Им должиме голема благодарност

to these two women.

на овие две жени.

As Barbara depicted

Како што Барбара прикажа,

in one of her amazing movies, "Yentl,"

во еден од нејзините неверојатни филмови „Јентл“,

she portrayed a young woman

една млада жена

who wanted an education.

која сакаше да се школува.

And she wanted to study the Talmud.

Да го учи Талмудот.

And so how did she get educated then?

И, како мислите дека го направи тоа?

She had to impersonate a man.

Мораше да се преправи во маж.

She had to look like a man.

Мораше да изгледа како маж.

She had to make other people believe that she looked like a man

Мораше да ги натера луѓето да мислат дека е маж

and she could have the same rights

за да ги има истите права

that the men had.

што ги имале мажите.

Bernadine Healy, Dr. Healy,

Бернадин Хили, Др. Хили

was a cardiologist.

беше кардиолог.

And right around that time, in the 1980's,

И баш околу тоа време, во 1980тите

that we saw women and heart disease deaths

кога видовме дека смртноста од срцеви болести кај жените

going up, up, up, up, up,

оди нагоре

she wrote an editorial

таа напиша статија

in the New England Journal of Medicine

во списаните за медицина „Њу Ингланд“

and said, the Yentl syndrome.

и пишуваше за синдромот Јентл.

Women are dying of heart disease,

Жените умираат од срцево заболување,

two, three, four times more than men.

два, три, четири пати повеќе од мажите.

Mortality is not going down, it's going up.

Смртноста не оди надолу, туку нагоре.

And she questioned,

И праша,

she hypothesized,

претпостави,

is this a Yentl syndrome?

дали ова e синдромот Јентл?

And here's what the story is.

А еве ја и приказната.

Is it because women don't look like men,

Жените не личат на мажи:

they don't look like that male-pattern heart disease

ја немаат машката форма на срцева болест

that we've spent the last 50 years understanding

што веќе 50 години ја проучуваме

and getting really good diagnostics

и даваме соодветна дијагноза

and really good therapeutics,

и лекови,

and therefore, they're not recognized for their heart disease.

па затоа не може да им се открие болеста.

And they're just passed.

Се прескокнуваат.

They don't get treated, they don't get detected,

Не добиваат лекарства, не им се открива ништо,

they don't get the benefit of all the modern medicines.

не ја користат придобивката од модерната медицина.

Doctor Healy then subsequently became

Др. Хили притоа стана

the first female director

првиот женски раководител

of our National Institutes of Health.

на нашиот Национален институт за здравје.

And this is the biggest biomedical enterprise research

Ова е најголемото биомедицинско профитно истражување

in the world.

во светот.

And it funds a lot of my research.

Финансира голем дел од моите истражувања.

It funds research all over the place.

Финансира истражувања насекаде.

It was a very big deal

Многу и’ значеше

for her to become director.

што стана раководител.

And she started,

Ја започна,

in the face of a lot of controversy,

соочена со многу контроверзии,

the Women's Health Initiative.

и Иницијативата за здравјето на жените.

And every woman in the room here

И секоја жена во просторијава

has benefited from that Women's Health Initiative.

има извлечено корист од Иницијативата.

It told us about hormone replacement therapy.

Ни ја претстави хормоналната терапија.

It's informed us about osteoporosis.

Не информираше за остеопороза.

It informed us about breast cancer, colon cancer in women.

Не информираше за рак на дојка, рак на дебело црево кај жените.

So a tremendous fund of knowledge

Значи, не информираше

despite, again,

и покрај тоа што

that so many people told her not to do it,

многумина и’ кажуваа да не го прави тоа

it was too expensive.

бидејќи е многу скапо.

And the under-reading was women aren't worth it.

А меѓу редови значеше дека жените не вредат толку.

She was like, "Nope. Sorry. Women are worth it."

А таа пак велеше, „Не. Извинете. Жените вредат.“

Well there was a little piece of that Women's Health Initiative

Има едно делче од ИЗЖ

that went to National Heart, Lung, and Blood Institute,

коешто отиде во НИ за срце, бели дробови и крв

which is the cardiology part of the NIH.

што е кардиолошкиот дел од НИЗ.

And we got to do the WISE study --

И ние ја спроведовме ПСИЖ

and the WISE stands for Women's Ischemia Syndrome Evaluation --

а ПСИЖ е Проценка на синдромот исхемија кај жените --

and I have chaired this study for the last 15 years.

а јас ја водам студијата веќе 15 години.

It was a study to specifically ask,

Студијата поточно испитува

what's going on with women?

што се случува со жените.

Why are more and more women dying

Зошто се’ повеќе жени умираат

of ischemic heart disease?

од исхемични срцеви болести?

So in the WISE, 15 years ago,

Така во ПСИЖ, пред 15 години,

we started out and said, "Well wow, there's a couple of key observations

започнавме и си рековме, „Има неколку клучни забелешки

and we should probably follow up on that."

што треба да не водат“.

And our colleagues in Washington, D.C.

И нашите колеги од Вашингтон

had recently published

неодамна објавија дека

that when women have heart attacks and die,

кога жените имаат срцев удар и умираат,

compared to men who have heart attacks and die --

споредено со мажите кои имаат срцев удар и умираат --

and again, this is millions of people,

и пак, ова се случува со милиони луѓе,

happening every day --

секој ден --

women, in their fatty plaque --

жените имаат мрсни наслаги --

and this is their coronary artery,

а ова се нивните коронарни артерии,

so the main blood supply going into the heart muscle --

значи главното снабдување со крв оди во срцевиот мускул --

women erode,

жените еродираат,

men explode.

мажите експлодираат.

You're going to find some interesting analogies

Ќе најдете интересни сличности

in this physiology.

во оваа физиологија.

(Laughter)

(смеа)

So I'll describe the male-pattern heart attack first.

Најпрво ќе го објаснам редоследот на машки срцев удар.

Hollywood heart attack. Ughhhh.

Холивудски срцев удар.

Horrible chest pain.

Ужасна болка во градите.

EKG goes pbbrrhh,

ЕКГ-то пука,

so the doctors can see this hugely abnormal EKG.

значи, докторите го забележуваат ненормалното ЕКГ.

There's a big clot in the middle of the artery.

Има голема грутка во средина на артеријата.

And they go up to the cath lab

Ги праќаат да им се изврши катеризација

and boom, boom, boom get rid of the clot.

и оп - ја отстрануваат грутката.

That's a man heart attack.

Тоа е машки срцев удар.

Some women have those heart attacks,

Некои жени имаат таков срцев удар,

but a whole bunch of women have this kind of heart attack,

ама голем дел имаат ваков:

where it erodes,

кога еродираат,

doesn't completely fill with clot, symptoms are subtle,

не се згрутчуваат целосно, симптомите се слаби,

EKG findings are different --

ЕКГ-то е различно --

female-pattern.

тоа е женската форма.

So what do you think happens to these gals?

И што мислите дека се случува со нив?

They're often not recognized, sent home.

Често не им се открива ништо, ги праќаат дома.

I'm not sure what it was. Might have been gas.

„Не сум сигурен што е. Може се гасови.“

So we picked up on that

Го забележавме тоа

and we said, "You know, we now have the ability

и си рековме „Чекајте, сега можеме

to look inside human beings

да погледнеме во утробата на луѓето

with these special catheters called IVUS:

со специјални катетери наречени ИВУЗ:

intravascular ultrasound."

интраваскуларни ултразвуци.“

And we said, "We're going to hypothesize

„Ќе претпоставиме

that the fatty plaque in women

дека масните наслаги кај жената

is actually probably different,

најверојатно се различни,

and deposited differently, than men."

и различно наталожени, за разлика од кај мажите.“

And because of the common knowledge

И поради општото знаење

of how women and men get fat.

за тоа како мажите и жените се дебелеат.

When we watch people become obese,

Кога луѓето се здебелуваат

where do men get fat?

каде се дебелеат мажите?

Right here, it's just a focal -- right there.

Тука, фокусот е баш овде.

Where do women get fat?

А жените?

All over.

Секаде.

Cellulite here, cellulite here.

Целулит овде, онде.

So we said, "Look, women look like they're pretty good

Па си викаме „Па жените добро го

about putting kind of the garbage away,

распоредуваат вишокот

smoothly putting it away.

насекаде.

Men just have to dump it in a single area."

Мажите го сместуваат на едно место.“

So we said, "Let's look at these."

„Ајде да погледнеме ваму.“

And so the yellow is the fatty plaque,

Жолтото е масните наслаги,

and panel A is a man.

цртежот А е маж.

And you can see, it's lumpy bumpy.

И како што гледате не е рамно.

He's got a beer belly in his coronary arteries.

Има пивски стомак во коронарните артерии.

Panel B is the woman, very smooth.

Цртежот Б е жена, мазно е.

She's just laid it down nice and tidy.

Наместена е, фино и средено.

(Laughter)

(смеа)

And if you did that angiogram,

И ако го видите ангиограмот,

which is the red,

а тоа е црвениот дел,

you can see the man's disease.

ќе ја видите машката болест.

So 50 years

Значи, по 50 години поминати

of honing and crafting these angiograms,

во местење и усовршување на ангиограмите

we easily recognize

лесно ја препознаваме

male-pattern disease.

машката форма на болеста.

Kind of hard to see that female-pattern disease.

Ама тешко е да се забележи женската.

So that was a discovery.

Значи тоа беше откритие.

Now what are the implications of that?

Ама сега што следи?

Well once again, women get the angiogram

Значи, жените го добиваат ангиограмот

and nobody can tell that they have a problem.

и никој не забележува дека имаат проблем.

So we are working now on a non-invasive --

Епа сега работиме на неинвазивна --

again, these are all invasive studies.

а сите овие се инвазивни испитувања.

Ideally you would love to do all this non-invasively.

Нормално, би сакале сево ова да се изврши неинвазивно.

And again, 50 years

Веќе 50 години

of good non-invasive stress testing,

вршиме неинвазивни стрес тестови и

we're pretty good at recognizing male-pattern disease

солидни сме при препознавање на машката форма на болеста

with stress tests.

со стрес тестови.

So this is cardiac magnetic resonance imaging.

Ова е слика од срцева магнетна резонанца.

We're doing this at the Cedars-Sinai Heart Institute

Ова го правиме во Кедар-Синаи Институтот за срце

in the Women's Heart Center.

во Центарот за женски срцеви заболувања.

We selected this for the research.

Го посветивме истражувањето на ова.

This is not in your community hospital,

Го нема во вашата околна болница,

but we would hope to translate this.

ама се надеваме дека ќе го пренесеме.

And we're about two and a half years

Веќе сме на половина од

into a five-year study.

5-годишното истражување.

This was the only modality

Ова беше единствениот метод

that can see the inner lining of the heart.

за да се види внатрешната облога на срцето.

And if you look carefully, you can see

И ако погледнете внимателно, тука ќе

that there's a black blush right there.

забележите зацрнување.

And that is microvascular obstruction.

Тоа е микроваскуларна оклузија.

The syndrome, the female-pattern

Синдромот на женската форма

now is called microvascular coronary dysfunction, or obstruction.

се нарекува микроваскуларна kоронарна дисфункција или оклузија.

The second reason we really liked MRI

Втора причина зошто ја сакаме СМР

is that there's no radiation.

е затоа што нема радијација.

So unlike the CAT scans, X-rays, thalliums,

За разлика од KT, ренген или употреба на талиум

for women

кај жените

whose breast is in the way

градите се изложени на влијание при

of looking at the heart,

испитувањето на срцето

every time we order something that has even a small amount of radiation,

па секогаш кога вршиме испитување со макар малку радијација,

we say, "Do we really need that test?"

си велиме „Навистина ли ни треба тоа?“

So we're very excited about M.R.

Па, бевме возбудени за СМР.

You can't go and order it yet,

Сеуште не можете да побарате

but this is an area of active inquiry

но се работи на случајот

where actually studying women

кога со проучување на жените

is going to advance the field for women and men.

ќе се унапреди процесот и за мажи и за жени.

What are the downstream consequences

Епа тогаш, кои се негативните последици

then, when female-pattern heart disease

кога женската форма на болеста

is not recognized?

нема да се препознае?

This is a figure

Ова е илустрација

from an editorial that I published

од статија што ја објавив

in the European Heart Journal this last summer.

во Европскиот магазин за срце летово.

And it was just a pictogram

И ова е само пиктограм

to sort of show

колку да покаже

why more women are dying of heart disease,

зошто се повеќе жени умираат од срцеви болести,

despite these good treatments

и покрај добрите третмани

that we know and we have work.

што ги знаеме и на кои работевме.

And when the woman

Кога жената

has male-pattern disease --

има машка форма на болеста --

so she looks like Barbara in the movie --

значи изгледа како Барбара во филмот --

they get treated.

ја лекуваат.

And when you have female-pattern and you look like a woman,

А кога ја има женската форма, и изгледа како жена

as Barbara does here with her husband,

како што е случајот со Барбара и сопругот,

they don't get the treatment.

не ги лекуваат.

These are our life-saving treatments.

Ова се третмани што спасуваат живот.

And those little red boxes are deaths.

А црвеното е смрт.

So those are the consequences.

Тоа се последиците.

And that is female-pattern

Тоа е женската форма

and why we think the Yentl syndrome

и причините зошто сметаме дека синдромот Јентл

actually is explaining

расчистува

a lot of these gaps.

многу нејаснотии.

There's been wonderful news also

Конечно имаше одлични вести

about studying women,

за проучување на жените

finally, in heart disease.

и срцевите болести.

And one of the the cutting-edge areas

И една од најновите области

that we're just incredibly excited about

за којашто сме многу возбудени

is stem cell therapy.

е терапијата со матични клетки.

If you ask, what is the big difference

Прашајте се, која е главната физиолошка

between women and men physiologically?

разлика помеѓу мажите и жените?

Why are there women and men?

Зошто има мажи и жени?

Because women bring new life into the world.

Затоа што жените носат нов живот во светот.

That's all stem cells.

Се’ се тоа матични клетки.

So we hypothesized

Па претпоставивме дека

that female stem cells might be better

женските матични клетки би биле подобри

at identifying the injury,

при откривање на повреда,

doing some cellular repair

при клеточна „поправка“

or even producing new organs,

или при создавање на нови органи,

which is one of the things

што е една од работите што

that we're trying to do with stem cell therapy.

сакаме да ја постигнеме со терапијата.

These are female and male stem cells.

Ова се машки и женски матични клетки.

And if you had an injured organ,

Ако имате повреден орган,

if you had a heart attack

или срцев удар

and we wanted to repair that injured area,

и повредената област треба да се оперира,

do you want those robust,

би ги сакале големите

plentiful stem cells on the top?

клетки што се горе?

Or do you want these guys,

Или па ги сакате овие,

that look like they're out to lunch?

што изгледаат како да си уживаат?

(Laughter)

(смеа)

And some of our investigative teams

Некои од нашите истражувачки тимови

have demonstrated

покажаа

that female stem cells --

дека женските матични клетки --

and this is in animals

а ова е и кај животните

and increasingly we're showing this in humans --

и се повеќе кај луѓето --

that female stem cells,

значи женските матични клетки,

when put even into a male body,

и да се стават во машко

do better than male stem cells

се подобри од машките матични клетки

going into a male body.

што се во машкото.

One of the things that we say

Она што сакаме да го истакнеме

about all of this female physiology --

за целава женска физиологија --

because again, as much as we're talking about women and heart disease,

затоа што колку и да зборуваме за женските срцевите болести,

women do, on average,

сепак тие просечно

have better longevity than men --

се подолговечни од мажите --

is that unfolding the secrets of female physiology

е дека треба да се открие женската физиологија и

and understanding that

да се сфати дека тоа

is going to help men and women.

ќе помогне и на мажите и на жените.

So this is not a zero-sum game in anyway.

Значи секој добива од ова.

Okay, so here's where we started.

Еве како започнавме.

And remember, paths crossed in 1984,

Запаметете, патиштата се вкрстија во 1984,

and more and more women

и се повеќе жени

were dying of cardiovascular disease.

умираа од кардиоваскуларни болести.

What has happened in the last 15 years with this work?

Што се случи изминативе 15 години со ова?

We are bending the curve.

Ја спуштивме линијата.

We're bending the curve.

Ја спуштивме линијата.

So just like the breast cancer story,

Исто како приказната со рак на дојка,

doing research, getting awareness going,

со истражување, подигање на свеста,

it works, you just have to get it going.

се успева, само треба да се започне.

Now are we happy with this?

Среќни ли сме сега?

We still have two to three more women dying for every man.

Односот е 2 до 3 смртни случаеви кај жените, наспрема 1 маж.

And I would propose,

Па мислам,

with the better longevity

со долговечноста

that women have overall,

што жените ја имаат,

that women probably should theoretically do better,

дека теоретски треба да се во предност,

if we could just get treated.

само доколку се третирани.

So this is where we are,

Стоиме тука,

but we have a long row to hoe.

ама има долг пат пред нас.

We've worked on this for 15 years.

Работиме на ова 15 години.

And I've told you, we've been working on male-pattern heart disease

Споменав, на машката форма на болеста работевме

for 50 years.

50 години.

So we're 35 years behind.

Заостануваме 35 години.

And we'd like to think it's not going to take 35 years.

Би сакале да не се потребни уште 35 години.

And in fact, it probably won't.

Всушност, можеби и нема.

But we cannot stop now.

Ама не смееме да застанеме тука.

Too many lives are at stake.

Премногу животи висат.

So what do we need to do?

Што треба да направиме?

You now, hopefully, have a more personal relationship

Се надевам, сега имате поблиска врска

with your heart.

со вашето срце.

Women have heard the call

Жените го слушнаа алармот

for breast cancer

за рак на дојка

and they have come out

и излегоа

for awareness campaigns.

на кампањите.

The women are very good about getting mammograms now.

Жените редовно прават мамограми сега.

And women do fundraising.

И собираат пари.

Women participate.

Учествуваат.

They have put their money where their mouth is

Го поддржаа она во кое веруваат

and they have done advocacy and they have joined campaigns.

се приклучија и ги застапуваа кампањите.

This is what we need to do with heart disease now.

Истото треба да го направиме со срцевата болест.

And it's political.

Политичко е.

Women's health, from a federal funding standpoint,

Женското здравје, од сојузна гледна точка,

sometimes it's popular,

понекогаш е популарно,

sometimes it's not so popular.

некогаш не толку.

So we have these feast and famine cycles.

Кога нема - нема, ама кога врне - истура.

So I implore you

Па, ве замолувам

to join the Red Dress Campaign

да се приклучите на кампањата на Црвен Крст

in this fundraising.

за собирање средства.

Breast cancer, as we said,

Ракот на дојка, споменавме,

kills women,

убива жени,

but heart disease kills a whole bunch more.

ама срцевите болести убиваат многу повеќе.

So if we can be as good as breast cancer

Па ако бидеме добри како кампањите за рак на дојка

and give women this new charge,

и им дадеме сила на жените,

we have a lot of lives to save.

има многу животи за да се спасат.

So thank you for your attention.

Благодарам за вниманието.

(Applause)

(аплауз)