Afra Raymond: Three myths about corruption

Translator: Joseph Geni Reviewer: Morton Bast

Tłumaczenie: Beata Kwiatkowska Korekta: Magdalena Stonawska

Okay, this morning I'm speaking

Poruszę dziś kwestię korupcji.

on the question of corruption.

Poruszę dziś kwestię korupcji.

And corruption is defined

Korupcję określa się

as the abuse of a position of trust

jako nadużycie odpowiedzialnego stanowiska

for the benefit of yourself -- or, in the case of our context,

dla własnej korzyści - albo, w naszym kontekście,

your friends, your family or your financiers.

przyjaciół, rodziny czy finansistów.

Okay? Friends, family and financiers.

Przyjaciół, rodziny i finansistów.

But we need to understand what we understand about corruption,

Powinniśmy zrozumieć to,

and we need to understand that

że o kwestii korupcji

we have been miseducated about it, and we have to admit that.

jesteśmy źle informowani.

We have to have the courage to admit that

Musimy to przyznać

to start changing how we deal with it.

i zacząć zmieniać sposób, w jaki sobie z tym radzimy.

The first thing is that the big myth, number one,

Pierwszą sprawą jest błędne przekonanie,

is that in fact it's not really a crime.

że korupcja nie jest przestępstwem.

When we get together with friends and family

Kiedy spotykamy się w gronie przyjaciół i rodziny,

and we discuss crime in our country,

omawiamy przestępstwa popełniane w naszym kraju,

crime in Belmont or crime in Diego or crime in Marabella,

w Belmont, w Diego, w Marabelli,

nobody's speaking about corruption.

nikt nie wspomina o korupcji.

That's the honest truth.

To szczera prawda.

When the Commissioner of Police comes on TV to talk about crime,

Kiedy policjant mówi w telewizji o przestępstwach,

he isn't speaking about corruption.

nie wspomina o korupcji.

And we know for sure when the Minister of National Security

I wiemy, że kiedy minister bezpieczeństwa narodowego

is speaking about crime, he's not talking about corruption either.

mówi o przestępstwach, nie ma na myśli korupcji.

The point I'm making is that it is a crime.

Ale korupcja jest przestępstwem.

It is an economic crime, because we're involving the looting of taxpayers' money.

To przestępstwo gospodarcze, gdyż dotyczy grabieży pieniędzy podatników.

Public and private corruption is a reality.

Państwowa i prywatna korupcja to rzeczywistość.

As somebody who comes from the private sector,

Jako przedstawiciel sektora prywatnego

I can tell you there's a massive amount of corruption

mogę powiedzieć, że pokaźny odsetek korupcji

in the private sector that has nothing to do with government.

w tym sektorze nie ma nic wspólnego z rządem.

The same bribes and backhanders and things that take place under the table,

Takie same przekupstwa, łapówki i tajne transakcje

it all takes place in the private sector.

mają miejsce w sektorze prywatnym.

Today, I'm focusing on public sector corruption,

Dzisiaj skupiam się na korupcji w sektorze państwowym,

which the private sector also participates in.

w której sektor prywatny także uczestniczy.

The second important myth to understand --

Drugi ważny mit, który należy zrozumieć -

because we have to destroy these myths,

ponieważ musimy te mity obalić,

dismantle them and destroy them and ridicule them --

rozbroić, zniszczyć i wykpić -

the second important myth to understand

drugi ważny mit, który należy zrozumieć

is the one that says

to ten, że w zasadzie

that in fact corruption is only a small problem --

korupcja jest niewielkim problemem -

if it is a problem, it's only a small problem,

jeśli w ogóle jest problemem.

that in fact it's only a little 10 or 15 percent,

Że właściwie to tylko 10 czy 15%,

it's been going on forever, it probably will continue forever,

miała miejsce zawsze i pewnie tak już pozostanie,

and there's no point passing any laws, because there's little we can do about it.

i nie ma sensu uchwalać ustaw, bo niewiele możemy w tej sprawie zrobić.

And I want to demonstrate that that, too,

A ja chcę pokazać,

is a dangerous myth, very dangerous.

że to także jest niebezpiecznym mitem.

It's a piece of public mischief.

To społeczna krzywda.

And I want to speak a little bit,

Chcę o tym powiedzieć,

take us back about 30 years.

zabrać nas około 30 lat w przeszłość.

We're coming out today from Trinidad and Tobago,

Zacznijmy od Trynidadu i Tobago.

a resource-rich, small Caribbean country,

To niewielki, ale bogaty w zasoby naturalne karaibski kraj.

and in the early 1970s we had a massive increase in the country's wealth,

Na początku lat 70. miał miejsce wielki wzrost bogactwa,

and that increase was caused by the increase in world oil prices.

który spowodowany był wzrostem światowych cen ropy naftowej.

We call them petrodollars. The treasury was bursting with money.

Nazywamy je petrodolarami. Skarbiec pękał w szwach.

And it's ironic, because

To ironiczne,

we're standing today in the Central Bank.

ponieważ znajdujemy się w Banku Centralnym.

You see, history's rich in irony.

Widzicie, historia bywa ironiczna.

We're standing today in the Central Bank,

Znajdujemy się dzisiaj w Banku Centralnym,

and the Central Bank is responsible for a lot of the things I'm going to be speaking about.

który jest odpowiedzialny za wiele spraw, o których będę mówił.

Okay? We're talking about irresponsibility in public office.

Mówimy o braku odpowiedzialności w państwowym urzędzie.

We're speaking about the fact that across the terrace,

O fakcie, że następna wieża,

the next tower is the Ministry of Finance,

po drugiej stronie tarasu, to Ministerstwo Finansów,

and there's a lot of connection with us today,

i to miejsce ma dziś z nami wiele wspólnego,

so we're speaking within your temple today. Okay?

więc dziś rozmawiamy wewnątrz świątyni.

(Applause)

(brawa)

The first thing I want to talk about is that

Po pierwsze, kiedy 40 lat temu

when all of this money flowed into our country about 40 years ago,

te pieniądze wpłynęły do naszego kraju,

we embarked, the government of the day embarked

ówczesny rząd

on a series of government-to-government arrangements

podjął serię porozumień z innymi rządami,

to have rapidly develop the country.

by szybko rozwinąć kraj.

And some of the largest projects in the country

Niektóre z największych krajowych projektów

were being constructed through government-to-government arrangements

powstawały poprzez międzyrządowe ustalenia

with some of the leading countries in the world,

z pewnymi wiodącymi krajami świata,

the United States and Britain and France and so on and so on.

takimi jak Stany Zjednoczone, Wielka Brytania, Francja itd.

As I said, even this building we're standing in -- that's one of the ironies --

Tak jak powiedziałem, budynek, w którym się znajdujemy - jak na ironię -

this building was part of that series of complexes,

był częścią tej serii kompleksów

what they called the Twin Towers.

nazywanych Bliźniaczymi Wieżami.

It became so outrageous, the whole situation,

Cała sytuacja stała się tak oburzająca,

that in fact a commission of inquiry was appointed,

że została powołana komisja śledcza.

and it reported in 1982, 30 years ago it reported --

Zgłosiła ona w 1982 r.

the Ballah Report -- 30 years ago,

Raport Ballaha.

and immediately the government-to-government arrangements were stopped.

Od razu międzyrządowe porozumienia zostały zawieszone.

The then-Prime Minister went to Parliament

Premier udał się do Parlamentu, by wygłosić oświadczenie budżetowe,

to give a budget speech, and he said some things that I'll never forget.

powiedział wtedy coś, czego nigdy nie zapomnę.

They went right in here. I was a young man at the time.

Słowa trafiły właśnie tutaj. Byłem wtedy młodym człowiekiem.

It went right into my heart.

Trafiły prosto do mojego serca.

And he said that, in fact — Let me see if this thing works.

Powiedział, że właściwie... Sprawdźmy, czy to działa.

Are we getting a, yeah?—

Odbieramy to...? Tak.

That's what he told us.

To nam właśnie powiedział.

He told us that, in fact,

Powiedział, że w zasadzie

two out of every three dollars of our petrodollars

dwie trzecie petrodolarów,

that we spent, the taxpayers' money,

które wydajemy, pieniędzy podatników,

was wasted or stolen.

zostały zmarnowane albo ukradzione.

So the 10 or 15 percent is pure mischief.

Więc te 10 czy 15% to czysty przekręt.

As we say, it's a nancy-story. Forget it.

Jak mawiamy, to bajka. Zapomnijcie o tym.

That's for little children. We are big people,

To dla dzieci. My jesteśmy dorosłymi ludźmi,

and we're trying to deal with what's happening in our society.

próbujemy poradzić sobie z tym, co się dzieje w społeczeństwie.

Okay? This is the size of the problem.

Oto skala problemu.

Okay? Two thirds of the money stolen or wasted.

Dwie trzecie pieniędzy skradzione lub zmarnowane.

That was 30 years ago. 1982 was Ballah.

To było 30 lat temu. W 1982 był Ballah.

So what has changed?

Co się zmieniło?

I don't like to bring up embarrassing secrets

Nie lubię wyciągać wstydliwych tajemnic

to an international audience, but I have to.

przed międzynarodową publicznością, ale muszę.

Four months ago, we suffered a constitutional outrage in this country.

Cztery miesiące temu doszło do pogwałcenia konstytucji.

We call it the Section 34 fiasco, the Section 34 fiasco,

Nazywamy to porażką Sekcji 34.

a suspicious piece of law, and I'm going to say it like it is,

To podejrzany wycinek prawa,

a suspicious piece of law

podejrzany wycinek prawa

was passed at a suspicious time

uchwalony w podejrzanym czasie,

to free some suspects. (Laughter)

by uwolnić niektórych podejrzanych. (śmiech)

And it was called, those people are called

Ci ludzie zostali określeni

the Piarco Airport accused.

jako oskarżeni z lotniska Piarco.

I'm going to have my own lexicon speaking here today.

Dziś zamierzam tu używać swojego własnego słownictwa.

They are the Piarco Airport accused.

Oni są oskarżonymi z lotniska Piarco.

It was a constitutional outrage of the first order,

To było konstytucyjne pogwałcenie pierwszego rzędu,

and I have labeled it the Plot to Pervert Parliament.

nazwałem to Spiskiem Deprawującym Parlament.

Our highest institution in our country was perverted.

Najwyższa instytucja w naszym kraju została zdeprawowana.

We are dealing with perverts here

Zajmujemy się tu

of an economic and financial nature.

finansowymi, ekonomicznymi dewiantami.

Do you get how serious this problem is?

Rozumiecie, jak poważny to problem?

There was massive protest. A lot of us in this room

Miał miejsce ogromny protest. Wielu z tu obecnych

took part in the protest in different forms.

na różne sposoby wzięło w nim udział.

Most importantly, the American embassy complained,

Co ważniejsze, amerykańska ambasada narzekała,

so Parliament was swiftly reconvened,

więc Parlament szybko się zgromadził,

and the law was reversed, it was repealed.

prawo zostało zmienione, ustawę unieważniono.

That's the word lawyers use. It was repealed.

Tak jak mówią prawnicy: ustawę unieważniono.

But the point is

Ale chodzi o to,

that Parliament was outwitted in the whole course of events,

że Parlament został przechytrzony,

because what really happened is that,

ponieważ tak naprawdę,

because of the suspicious passage of that law,

przez podejrzane przechodzenie tej ustawy,

the law was actually passed into effect

weszła ona jednak w życie.

on the weekend we celebrated our 50th anniversary of independence,

Kiedy my obchodziliśmy 50-lecie niepodległości,

our jubilee of independence.

właśnie wtedy, w ten weekend.

So that is the kind of outrage of the thing.

Więc to jest właśnie pogwałcenie.

It was kind of a nasty way to get maturation, but we got it,

To był nieprzyjemny sposób dojrzewania, ale daliśmy radę,

because we all understood it,

ponieważ wszyscy to zrozumieliśmy,

and for the first time that I could remember,

i po raz pierwszy odkąd pamiętam

there were mass protests against this corruption.

doszło do masowych protestów przeciwko korupcji.

And that gave me a lot of hope. Okay?

I to mi dało nadzieję.

Those of us who are, sometimes you feel like

Ci, którzy to robią, czasem czują się

you're a little bit on your own doing some of this work.

nieco samotni.

That passage of the law and the repeal of the law

Przechodzenie i unieważnianie tego prawa

fortified the case of the Piarco Airport accused.

umocniło sytuację oskarżonych z lotniska Piarco.

So it was one of those really superior double bluff kind of things that took place.

To, do czego doszło, to był właśnie wybitny podwójny blef.

But what were they accused of?

Ale o co oni zostali oskarżeni?

What was it that they were accused of?

Co było powodem ich oskarżenia?

I'm being a bit mysterious for those of you out there. What were they accused of?

Jestem trochę zbyt tajemniczy.

We were trying to build, or reconstruct largely,

Próbowaliśmy wybudować, czy raczej odtworzyć lotnisko,

an airport that had grown outdated.

które stało się przestarzałe.

The entire project cost about 1.6 billion dollars,

Cały projekt kosztował ok. 1,6 miliarda dolarów,

Trinidad and Tobago dollars,

dolarów Trynidadu i Tobago,

and in fact, we had a lot of bid-rigging

w zasadzie mieliśmy tutaj zmowy przetargowe

and suspicious activity, corrupt activity took place.

oraz miała miejsce podejrzana, korupcyjna działalność.

And to get an idea of what it consisted of,

A żeby mieć pojęcie, jak to wyglądało

and to put it in context in relationship to this whole

oraz powiązać z drugim mitem korupcji

second myth about it being no big thing,

mówiącym, że to nic ważnego,

we can look at this second slide here.

możemy spojrzeć na ten slajd.

And what we have here -- I am not saying so,

To, co tu mamy - to nie ja tak twierdzę,

this is the Director of Public Prosecutions in a written statement. He said so.

to słowa z oświadczenia Prokuratora Generalnego. Jego spisane słowa.

And he's telling us that for the $1.6 billion cost of the project,

Mówi nam, że z całości 1,6 miliarda kosztów projektu,

one billion dollars has been traced

jeden miliard został namierzony

to offshore bank accounts.

na zagranicznych kontach bankowych.

One billion dollars of our taxpayers' money

Miliard dolarów z pieniędzy podatników

has been located in offshore bank accounts.

został zlokalizowany na zagranicznych kontach bankowych.

Being the kind of suspicious person I am,

Jestem podejrzliwy z natury,

I am outraged at that, and I'm going to pause here,

jestem więc oburzony i zamierzam się tu zatrzymać,

I'm going to pause now and again and bring in different things.

zatrzymać się teraz i wprowadzić jeszcze inne wątki.

I'm going to pause here and bring in something I saw

Wątki dotyczące czegoś, co sam zobaczyłem

in November last year at Wall Street. I was at Zuccotti Park.

w listopadzie zeszłego roku na Wall Street. To było w Parku Zuccotti.

It was autumn. It was cool. It was damp. It was getting dark.

Trwała jesień. Było chłodno i wilgotno, ściemniało się.

And I was walking around with the protesters

Spacerowałem razem z protestującymi,

looking at the One Wall Street, Occupy Wall Street movement walking around.

obserwując budynek banku na Wall Street, członków ruchu Occupy Wall Street chodzących dookoła.

And there was a lady with a sign, a very simple sign,

I była tam kobieta z bardzo prostym znakiem,

a kind of battered-looking blonde lady,

wyglądająca na zmaltretowaną blondwłosa pani,

and the sign was made out of Bristol board, as we say in these parts,

a ten znak był zrobiony z papieru brystolowego,

and it was made with a marker.

wykonany grubym pisakiem.

And what it said on that sign hit me right in the center.

A to, co było na tym znaku uderzyło mnie w sam środek.

It said, "If you're not outraged, you haven't been paying attention."

Było tam "Jeśli nie jesteś oburzony, to nie zwracałeś uwagi."

If you're not outraged by all of this, you haven't been paying attention.

Jeśli nie jesteś tym wszystkim oburzony, nie zwracałeś uwagi.

So listen up, because we're getting into even deeper waters.

Więc słuchajcie, ponieważ wkraczamy na jeszcze głębsze wody.

My brain started thinking.

Zacząłem myśleć.

Well, what if --

A co, jeśli...

because I'm suspicious like that. I read a lot of spy novels and stuff.

Jestem podejrzliwy. Czytam dużo powieści szpiegowskich.

What if -- (Laughter)

Co, jeśli... (śmiech)

But to make it in these wrongs,

Żeby postrzegać to aż tak źle,

you have to read a lot of spy novels

musicie czytać dużo powieści szpiegowskich

and follow some of that stuff, right? (Laughter)

i obserwować tego typu sprawy, prawda? (śmiech)

But what if this wasn't the first time?

A co, jeśli to nie był pierwszy raz?

What if this is just the first time

Co, jeśli to tylko pierwszy przypadek,

that the so-and-sos had been caught?

kiedy to i tamto zostało uchwycone?

What if it had happened before? How would I find out?

Co, jeśli to się już kiedyś zdarzyło? Skąd miałbym wiedzieć?

Now, the previous two examples I gave

Dwa poprzednie podane przeze mnie przykłady

were to do with construction sector corruption, okay?

dotyczyły korupcji sektora budowlanego.

And I have the privilege at this time

A tym razem mam zaszczyt

to lead the Joint Consultative Council, which is a not-for-profit.

prowadzić Wspólną Radę Konsultacyjną, organizację non-profit.

We're at jcc.org.tt, and we have the -- we are the leaders

Nasza strona to jcc.org.tt Jesteśmy przywódcami

in the struggle to produce a new public procurement system

walki o stworzenie nowego systemu zamówień publicznych

about how public money is transacted.

i zarządzania publicznymi finansami.

So those of you interested in finding out more about it,

Jeśli ktoś chciałby dowiedzieć się czegoś więcej

or joining us or signing up on any of our petitions, please get involved.

albo dołączyć do nas, czy też podpisać petycje, proszę, zaangażujcie się.

But I'm going to segue to another thing that relates,

A teraz przejdę do kolejnej powiązanej sprawy,

because one of my private campaigns I've been conducting

ponieważ jedna z moich prywatnych kampanii,

for over three and a half years

prowadzona przez ponad trzy i pół roku,

is for transparency and accountability

postuluje przejrzystość i odpowiedzialność

around the bailout of CL Financial.

wokół finansowania CL Financial.

CL Financial is the Caribbean's largest ever conglomerate, okay?

CL Financial to największy karaibski konglomerat.

And without getting into all of the details,

Bez wchodzenia w szczegóły.

it is said to have collapsed — I'm using my words very carefully —

Mówiono, że upadł - a ja dobieram słowa bardzo ostrożnie -

it's said to have collapsed in January of '09,

mówiono, że upadł w styczniu 2009,

which is just coming up to nearly four years.

minęły już prawie cztery lata.

In an unprecedented fit of generosity --

Jako niespotykany przypływ hojności -

and you have to be very suspicious about these people --

i powinniście być bardzo podejrzliwi wobec tych ludzi -

in an unprecedented — and I'm using that word carefully —

jako niespotykany - i używam tego słowa ostrożnie -

unprecedented fit of generosity, the government of the day

niespotykany przypływ hojności, ówczesny rząd

signed, made a written commitment, to repay all of the creditors.

podpisał zobowiązanie spłacenia wszystkich wierzycieli.

And I can tell you without fear of contradiction

A ja mogę powiedzieć bez możliwości zaprzeczenia,

that hasn't happened anywhere else on the planet.

że coś takiego nie wydarzyło się nigdzie indziej na całej planecie.

Let's understand, because we lack context.

Spróbujmy zrozumieć, bo brakuje kontekstu.

People are telling us it's just like Wall Street. It's not just like Wall Street.

Niektórzy mówią, że to tak jak z Wall Street. To nie jest tak samo jak Wall Street.

Trinidad and Tobago is like a place with different laws of physics or biology or something.

Trynidad i Tobago to chyba miejsce z innymi prawami fizyki, biologii czy czegoś innego.

It's not just like anywhere. (Applause)

Nie jest tak, jak gdziekolwiek indziej. (brawa)

It's not just like anywhere. It's not just like anywhere.

Nie tak, jak gdziekolwiek. Nie tak.

Here is here, and out there is out there. Okay?

Tutaj jest tutaj, a tam jest tam.

I'm serious now.

Teraz mówię poważnie.

Listen. They've had bailouts on Wall Street.

Mieli poręczenia na Wall Street.

They've had bailouts in London.

Mieli poręczenia w Londynie.

They've had bailouts in Europe.

Mieli poręczenia w Europie.

In Africa, they've had bailouts. In Nigeria, six of the major

W Afryce też mieli. W Nigerii sześć głównych

commercial banks collapsed at the same time as ours, eh?

komercyjnych banków upadło w tym samym czasie, co nasze.

It's interesting to parallel how the Nigerian experience has --

Ciekawie jest porównać, jak nigeryjskie doświadczenie...

how they've treated it, and they've treated it

jak oni to potraktowali, a oni potraktowali to bardzo dobrze

very well compared to us.

w porównaniu do nas.

Nowhere on the planet

Nigdzie na planecie nie zdarzyło się,

have all the creditors been bailed out

żeby wszyscy wierzyciele zostali spłaceni

in excess of what their statutory entitlements were.

z nadwyżką ustawowych praw.

Only here. So what was the reason for the generosity?

Tylko tutaj. Więc jaki jest powód tej hojności?

Is our government that generous? And maybe they are.

To nasz rząd jest do tego stopnia szczodry? Możliwe, że jest.

Let's look at it. Let's look into it.

Spójrzmy na to. Przyjrzyjmy się temu.

So I started digging and writing and so and so on,

Zacząłem drążyć, pisać i tak dalej

and that work can be found, my personal work

i ta praca, moja osobista praca może być znaleziona

can be found at AfraRaymond.com, which is my name.

na AfraRaymond.com, to moje nazwisko.

It's a not-for-profit blog that I run.

To prowadzony przeze mnie niedochodowy blog.

Not as popular as some of the other people, but there you go.

Nie jest tak popularny jak blogi innych osób.

(Laughter)

(śmiech)

But the point is that the bitter experience of Section 34,

Ale chodzi o gorzkie doświadczenie Sekcji 34,

that plot to pervert Parliament, that bitter experience

tego właśnie Spisku Deprawującego Parlament,

that took place in August,

który miał miejsce w sierpniu,

when we were supposed to be celebrating our independence,

kiedy mieliśmy świętować naszą niepodległość.

going into September, forced me to check myself

Zmusiło mnie do zastanowienia się

and recalculate my bearings,

i ponownego oszacowania mojego położenia,

and to go back into some of the work, some of the stuff I'd written

a w końcu do powrotu do fragmentu pewnej mojej pracy

and some of the exchanges I'd had with the officials

i elementów mojej korespondencji z urzędnikami,

to see what was really what.

żeby przekonać się, co było czym.

As we say in Trinidad and Tobago, who is who and what is what?

Jak mówimy w Trynidadzie i Tobago, kto jest kim i co jest czym.

Okay? We want to try to recalculate.

Chcemy spróbować oszacować to jeszcze raz.

And I made a Freedom of Information application

Sporządziłem wniosek w związku ze swobodnym dostępem do informacji

in May this year to the Ministry of Finance.

w maju tego roku do Ministerstwa Finansów.

The Ministry of Finance is the next tower over.

Ministerstwo Finansów znajduje się w najbliższej wieży.

This is the other context.

To jest inny kontekst.

The Ministry of Finance, we are told,

Jak nam mówiono, Ministerstwo Finansów

is subject to the provisions of the Freedom of Information Act.

podlega postanowieniom ustawy o wolnym dostępie do informacji.

I'm going to take you through a worked example of whether that's really so.

Zamierzam przedstawić wam przykład, czy naprawdę tak to wygląda.

The Central Bank in which we stand this morning

Bank Centralny, w którym się znajdujemy

is immune from the provisions of the Freedom of Information Act.

jest odporny na postanowienia ustawy o wolnym dostępie do informacji.

So in fact, you can't ask them anything,

Więc w zasadzie nie można ich o nic zapytać,

and they don't have to answer anything.

a oni na żadne pytania nie muszą odpowiadać.

That is the law since 1999.

To prawo pochodzi z roku 1999.

So I plunged into this struggle, and I asked four questions.

Rzuciłem się w wir walki, zadałem cztery pytania.

And I'll relate the questions to you in the short form with the reply,

I zrelacjonuję wam te pytania w skrócie razem z odpowiedziami,

so you could understand, as I said, where we are.

żebyście mogli zrozumieć, na czym stoimy.

Here is not like anywhere else.

Tu nie jest tak, jak gdziekolwiek indziej.

Question number one:

Pytanie pierwsze:

I asked to see the accounts of CL Financial,

poprosiłem o możliwość wglądu w rachunki CL Financial,

and if you can't show me the accounts --

a jeśli nie mogę ich zobaczyć -

the Minister of Finance is making statements,

Minister Finansów wygłasza oświadczenia,

passing new laws and giving speeches and so on.

wprowadza nowe ustawy, wygłasza mowy i tak dalej.

What are the figures he's relying on?

Na jakich liczbach się opiera?

It's like that joke: I want whatever he's drinking.

To brzmi jak w tym kawale: zamawiam to samo, co pije on.

And they wrote back and said to me,

A oni przysłali odpowiedź pytając mnie,

well what do you really mean?

o co mi tak naprawdę chodziło.

So they hit my question with a question.

Czyli odpowiedzieli pytaniem na pytanie.

Second point: I want to see

Druga sprawa: chcę zobaczyć

who are the creditors of the group who have been repaid?

kim są wierzyciele, którzy zostali spłaceni?

Let me pause here to point out to you all

Pozwólcie mi się tu zatrzymać, żeby dokładniej objaśnić,

that 24 billion dollars of our money has been spent on this.

że 24 miliardy naszych pieniędzy zostały wydane na ten cel.

That is about three and a half billion U.S. dollars

To około 3,5 miliarda amerykańskich dolarów,

coming out of a small -- we used to be resource-rich --

pochodzących z małego, bogatego w surowce

Caribbean country. Okay?

karaibskiego państwa.

And I asked the question,

I zadałem pytanie,

who was getting that three and a half billion dollars?

kto otrzymał te 3,5 miliarda dolarów?

And I want to pause again to bring up context,

Zatrzymam się jeszcze raz, żeby wprowadzić kontekst,

because context helps us to get clarity understanding this thing.

ponieważ kontekst pomoże nam to jasno zrozumieć.

There's a particular individual who is in the government now.

Aktualnie w rządzie znajduje się konkretna jednostka.

The name of the person doesn't matter.

Imię i nazwisko tej osoby nie ma znaczenia.

And that person made a career

Osoba ta zrobiła karierę

out of using the Freedom of Information Act

używając ustawy o wolnym dostępie do informacji,

to advance his political cause.

w celu rozwinięcia swoich spraw politycznych.

Okay? His name isn't important.

Nieważne, jak się nazywa.

I wouldn't dignify it. I'm on a point.

Nie wspomnę o tym. Przechodzę do sedna.

The point is, that person made a career out of using

Chodzi o to, że ta osoba zrobiła karierę

the Freedom of Information Act to advance his cause.

używając ustawy o wolnym dostępie do informacji do rozwinięcia swoich celów politycznych.

And the most famous case

Najsłynniejszy przypadek to ten,

was what we came to call the Secret Scholarship Scandal,

który zwykliśmy nazywać Skandalem Sekretnych Stypendiów,

where in fact there was about 60 million dollars in government money

gdzie około 60 mln dolarów z rządowych pieniędzy

that had been dispersed in a series of scholarships,

zostały rozproszonych w seriach stypendiów,

and the scholarships hadn't been advertised, and so and so on and so on.

a te stypendia nie były wcale ogłaszane itd.

And he was able to get the court, using that act of Parliament,

A on był w stanie wystąpić do sądu używając ustawy parlamentarnej,

Freedom of Information Act,

ustawy o wolnym dostępie do informacji,

to release the information,

żeby uwolnić informacje,

and I thought that was excellent.

a ja pomyślałem, że to świetnie.

Fantastic.

Fantastycznie.

But you see, the question is this:

Ale spójrzcie, pytanie brzmi:

If it's right and proper for us to use the Freedom of Information Act

jeśli korzystanie z ustawy o dostępie do informacji jest dobre i właściwe,

and to use the court

a także używanie sądownictwa

to force a disclosure about 60 million dollars in public money,

w celu wymuszenia ujawnienia około 60 mln dolarów publicznych pieniędzy,

it must be right and proper

musi być także dobre i właściwe dla nas,

for us to force a disclosure about 24 billion dollars.

aby wymusić ujawnienie około 24 miliardów dolarów.

You see? But the Ministry of Finance,

Ale Ministerstwo Finansów,

the Permanent Secretary of the Ministry of Finance,

dyrektor gabinetu w Ministerstwie Finansów

wrote me and said to me, that information is exempt too.

napisał do mnie i powiedział, że ta informacja jest wyjątkiem.

You see? This is what we're dealing with, okay?

Właśnie z tym tu mamy do czynienia.

The third thing I will tell you

Po trzecie,

is that I also asked

spytałem także

for the directors of CL Financial,

o dyrektorów CL Financial,

whether in fact they were making filings under our Integrity in Public Life Act.

czy oni tworzyli oficjalne dokumenty pod naszą ustawą o prawości życia publicznego.

We have an Integrity in Public Life Act

Mamy ustawę o uczciwości życia publicznego

as part of our framework supposed to safeguard the nation's interest.

jako część naszej struktury zabezpieczającej interesy narodu.

And public officials are supposed to file

A państwowi urzędnicy powinni dokumentować to,

to say what it is they have in terms of assets and liabilities.

czym dysponują w temacie aktywów i pasywów.

And of course I've since discovered that they're not filing,

I oczywiście odkryłem, że tego nie robili,

and in fact the Minister of Finance has not even asked them to file.

i że właściwie Minister Finansów nawet ich o to nie poprosił.

So here we have it. We have a situation where

I właśnie o to chodzi. Mamy sytuację,

the basic safeguards of integrity and accountability

kiedy podstawowa ochrona uczciwości, odpowiedzialności

and transparency have all been discarded.

i przejrzystości została w całości odrzucona.

I've asked the question in the legal and required fashion.

Zadałem pytanie w sposób legalny i wymagany.

It's been ignored.

Zostało zignorowane.

The sort of thing that motivated us around Section 34,

To, co skierowało nas ku Sekcji 34,

we need to continue to work on that. We can't forget it.

powinniśmy kontynuować. Nie możemy o tym zapomnieć.

I have defined this as the single largest expenditure in the country's history.

Określiłem to jako największy pojedynczy wydatek w historii kraju.

It's also the single largest example

I także największy pojedynczy przykład

of public corruption according to this equation.

państwowej korupcji zgodnie z tym równaniem.

And this is my reality check.

I to jest właśnie moje zejście na ziemię.

Where you have an expenditure of public money

Tam, gdzie występuje rozchód publicznych pieniędzy

and it is without accountability

bez żadnej odpowiedzialności

and it's without transparency,

i bez przejrzystości,

it will always be equal to corruption,

to zawsze będzie równało się z korupcją,

whether you're in Russia or Nigeria or Alaska,

czy jesteś w Rosji, Nigerii, na Alasce,

it will always be equal to corruption, and that is what we are dealing with here.

to zawsze będzie korupcją i właśnie z tym mamy tu do czynienia.

I'm going to continue the work

Zamierzam kontynuować pracę

to press on, to get some resolution

i nie przestawać, żeby znaleźć jakieś rozwiązanie

of those matters at the Ministry of Finance.

tych spraw w Ministerstwie Finansów.

If it is I have to go to court personally, I will do that.

Jeśli będę musiał osobiście iść do sądu, zrobię to.

We will continue to press on.

Będę prowadził to dalej.

We will continue to work within JCC.

Będziemy kontynuować pracę w obrębie JCC.

But I want to step back from the Trinidad and Tobago context

Ale chciałbym zejść z kontekstu Trynidadu i Tobago,

and bring something new to the table

wprowadzić coś zupełnie nowego

in terms of an international example.

przykład międzynarodowy.

We had the journalist [Heather] Brooke speaking

Mieliśmy dziennikarkę Heather Brooke,

about her battle against government corruption,

która mówiła o jej walce przeciwko rządowej korupcji.

and she introduced me to this website, Alaveteli.com.

Pokazała mi stronę Alaveteli.com.

And Alaveteli.com is a way for us to have an open database

Alavateli.com jest dla nas otwartą bazą danych

for Freedom of Information applications,

dla wniosków o wolny dostęp do informacji,

and speak with each other.

i platformą komunikacji.

I could see what you're applying for.

Mógłbym zobaczyć, o co aplikujecie.

You could see what I applied for and what replies I got.

Wy moglibyście zobaczyć, o co ja aplikowałem i jakie otrzymałem odpowiedzi.

We can work on it together. We need to build a collective database

Możemy pracować nad tym razem. Potrzebujemy zbudować wspólną bazę danych

and a collective understanding of where we are to go to the next point.

i zbiorowe zrozumienie tego, gdzie mamy się udać.

We need to increase the consciousness.

Powinniśmy zwiększyć swoją świadomość.

The final thing I want to say is in relation to this one,

Ostatnia sprawa, o której chciałbym tu wspomnieć,

which is a lovely website from India

to przyjemna indyjska strona internetowa

called IPaidABribe.com.

o adresie IPaidABribe.com (zapłaciłemłapówkę.com)

They have international branches,

Mają swoje międzynarodowe gałęzie,

and it's important for us to tune into this one.

to dla nas ważne, żeby zwrócić na nią uwagę.

IPaidABribe.com is really important,

IPaidABribe.com jest bardzo ważna,

a good one to log on to and see.

dobra, żeby zalogować się i zobaczyć.

I'm going to pause there. I'm going to ask you for your courage.

Zatrzymam się tu. Apeluję o waszą odwagę.

Discard the first myth; it is a crime.

Odrzućcie pierwszy mit: to jest przestępstwo,

Discard the second myth; it is a big thing.

Odrzućcie drugi mit: to poważna sprawa.

It's a huge problem. It's an economic crime.

To ogromny problem. To przestępstwo gospodarcze.

And let us continue working together

A my kontynuujmy wspólną pracę

to betterment in this situation,

w celu polepszenia tej sytuacji,

stability and sustainability in our society. Thank you.

stabilności i zrównoważonego rozwoju naszego społeczeństwa. Dziękuję.