Karen Tse: How to stop torture

Tłumaczenie: Bartłomiej Szóstak Korekta: Monika Sulima

In 1994, I walked into a prison in Cambodia,

W 1994 roku, weszłam do więzienia w Kambodży,

and I met a 12-year-old boy

spotkałam dwunastolatka,

who had been tortured

który był torturowany

and was denied access to counsel.

i odmówiono mu dostępu do prawnika.

And as I looked into his eyes, I realized

Patrząc mu w oczy, uświadomiłam sobie,

that for the hundreds of letters I had written

że pisząc setki listów

for political prisoners, that I would never have

w imieniu więźniów politycznych, nigdy nie napisałabym

written a letter for him,

listu dla niego,

because he was not a 12-year-old boy who

ponieważ nie był 12-letnim chłopcem, który

had done something important for anybody.

zrobił coś ważnego dla innych.

He was not a political prisoner.

Nie był więźniem politycznym.

He was a 12-year-old boy who had

Był dwunastolatkiem, który

stolen a bicycle.

ukradł rower.

What I also realized at that point was that

Również uświadomiłam sobie wtedy,

it was not only Cambodia, but

że nie tylko w Kambodży,

of the 113

ale w 113 krajach rozwijających się

developing countries that torture,

stosowane są tortury,

93 of these countries have all passed laws

93 państwa spośród nich uchwaliły prawa,

that say you have a right to a lawyer

mówiące, że masz prawo do adwokata

and you have a right not to be tortured.

i masz prawo nie być torturowanym.

And what I recognized was that there was an

I zdałam sobie sprawę, że powstała

incredible window of opportunity for us

niesamowita możliwość dla nas,

as a world community to come together

jako światowej społeczności, by wspólnie

and end torture as an investigative tool.

zakazać stosowania tortur, jako narzędzia śledczego.

We often think of torture as being

Często myślimy o torturach

political torture or reserved for

jako o torturach politycznych lub zarezerwowanych

just the worst, but, in fact,

tylko dla najgorszych, ale w praktyce,

95 percent of torture today

95% tortur w dzisiejszych czasach,

is not for political prisoners.

stosowanych jest akurat nie w przypadku więźniów politycznych.

It is for people who are

Stosuje się je w przypadku ludzi

in broken-down legal systems,

w niedziałających systemach prawnych,

and unfortunately because torture is

i niestety, ponieważ tortury są

the cheapest form of investigation --

najtańszą formą dochodzenia -

it's cheaper than having a legal system,

są tańsze od systemu prawnego,

cheaper than having a lawyer

tańsze od adwokata

and early access to counsel --

i wczesnego dostępu do niego -

it is what happens most of the time.

tak najczęściej właśnie się dzieje.

I believe today that it is possible for us

Wierzę, że w dzisiejszych czasach, mamy możliwość,

as a world community, if we make a decision,

jako światowa społeczność, podjąć decyzję,

to come together and end torture

by zebrać się i jeszcze za naszego życia

as an investigative tool in our lifetime,

skończyć z torturami wykorzystywanymi w śledztwach,

but it will require three things.

ale wymaga to trzech rzeczy.

First is the training, empowerment,

Po pierwsze, szkolenie, upoważnienie

and connection of defenders worldwide.

i światowa siatka obrońców.

The second is insuring that there is

Po drugie, upewnienie się, że istnieje

systematic early access to counsel.

ciągły wczesny dostęp do prawnika.

And the third is commitment.

I po trzecie, poświęcenie.

So in the year 2000,

Więc w 2000 roku,

I began to wonder,

zaczęłam zastanawiać się,

what if we came together?

czy połączyliśmy siły?

Could we do something

Czy możemy coś zrobić

for these 93 countries?

dla tych 93 państw?

And I founded International Bridges to Justice

I założyłam organizację International Bridges to Justice,

which has a specific mission of

która ma konkretny cel -

ending torture as an investigative tool

zaprzestanie tortur podczas śledztw

and implementing due process rights

i wdrożenie właściwych procedur prawnych

in the 93 countries by placing trained lawyers

w 93 krajach, umieszczając wyszkolonych prawników

at an early stage in police stations

na posterunkach policji

and in courtrooms.

i na salach sądowych.

My first experiences, though, did come

Pierwsze doświadczenia mam

from Cambodia, and at the time I remember

z Kambodży, pamiętam, że wtedy,

first coming to Cambodia and there were,

w 1994 roku, było w kraju nadal mniej niż

in 1994, still less than

w 1994 roku, było w kraju nadal mniej niż

10 attorneys in the country because

10 prawników, ponieważ

the Khmer Rouge had killed them all.

Czerwoni Khmerzy pozabijali ich wszystkich.

And even 20 years later, there was only

I nawet 20 lat później, w kraju było tylko

10 lawyers in the country, so consequently

10 prawników i w konsekwencji

you'd walk into a prison and

wchodząc do więzienia

not only would you meet 12-year-old boys,

można nie tylko spotkać 12-letnich chłopców,

you'd meet women and you'd say,

ale i kobiety, które spytawszy dlaczego

"Why are you here?" Women would say,

tam są, odpowiedzą:

"Well I've been here for 10 years because

"Jestem tu od 10 lat, ponieważ

my husband committed a crime, but they can't find him."

mój mąż popełnił przestępstwo, ale nie mogą go znaleźć."

So it's just a place where there was no rule of law.

Więzienia są miejscem, gdzie nie obowiązuje żadne prawo.

The first group of defenders came together

Pierwsza grupa obrońców przyszła razem,

and I still remember, as I was training, I said,

i do dziś pamiętam, jak podczas szkolenia zapytałam:

"Okay, what do you do for an investigation?"

"OK, co robicie podczas dochodzenia?"

And there was silence in the class, and finally

W sali zapadła cisza, aż w końcu wstała

one woman stood up, [inaudible name],

pewna kobieta [imię niewyraźne],

and she said "Khrew," which means "teacher."

i powiedziała "Khrew," co oznacza "nauczyciel."

She said, "I have defended more than

Powiedziała: "Broniłam ponad

a hundred people, and I've never had to do

stu osób i nigdy nie musiałam prowadzić

any investigation,

żadnego dochodzenia,

because they all come with confessions."

ponieważ wszyscy zawsze przychodzili z przyznaniem się do winy."

And we talked about, as a class, the fact that

I rozmawialiśmy, jako klasa, że

number one, the confessions

po pierwsze, zeznania

might not be reliable, but number two,

mogą być niewiarygodne, ale po drugie,

we did not want to encourage the police

nie chcieliśmy zachęcać policji

to keep doing this, especially

do kontynuowania takich działań,

as it was now against the law.

szczególnie, że teraz były one nielegalne.

And it took a lot of courage for these

Wymagało to od tych obrońców wiele odwagi,

defenders to decide that they would

by zdecydowali się

begin to stand up and support each other

powstać i wspierać się nawzajem

in implementing these laws.

we wprowadzaniu w życie tych praw.

And I still remember the first cases where

Nadal pamiętam kiedy wpłynęły pierwsze sprawy,

they came, all 25 together, she would

Wszyscy przyszli - 25 osób,

stand up, and they were in the back, and

ona tam stała, a oni byli z tyłu

they would support her, and the judges kept

i wspierali ją, a sędziowie cały czas powtarzali:

saying, "No, no, no, no, we're going to do things

"Nie, nie, nie, nie, będziemy załatwiać sprawy

the exact same way we've been doing them."

dokładnie tak, jak robiliśmy to do tej pory."

But one day the perfect case came, and it

Ale pewnego dnia, dostaliśmy doskonałą sprawę -

was a woman who was a vegetable seller,

kobieta, sprzedawczyni warzyw,

she was sitting outside of a house.

siedziała przed domem.

She said she actually saw the person

Powiedziała, że widziała wybiegającą z niego osobę,

run out who she thinks stole

która to według niej, ukradła

whatever the jewelry was, but the police

jakąś tam biżuterię, ale przybyła

came, they got her, there was nothing on her.

policja, zatrzymali ją nic na nią nie mając.

She was pregnant at the time. She had

Była wtedy w ciąży. Miała na skórze

cigarette burns on her. She'd miscarried.

ślady przypalania papierosami. Poroniła.

And when they brought her case

A kiedy przekazali sprawę do sądu,

to the judge, for the first time he stood up

sędzia wstał i powiedział:

and he said, "Yes, there's no evidence

"Tak, nie ma żadnych dowodów,

except for your torture confession

poza twoimi zeznaniami, które wymuszono torturami.

and you will be released."

Zostaniesz zwolniona."

And the defenders began to take cases

Obrońcy zaczęli brać

over and over again and

kolejne sprawy

you will see, they have step by step began

i jak widzicie, zaczęli krok po kroku,

to change the course of history in Cambodia.

zmieniać historię w Kambodży.

But Cambodia is not alone.

Ale Kambodża nie jest jedynym przypadkiem.

I used to think, well is it Cambodia?

Zwykłam myśleć czy to tylko Kambodża?

Or is it other countries?

Czy również inne kraje?

But it is in so many countries.

Ale ma to miejsce w wielu krajach.

In Burundi I walked into a prison and it wasn't

Weszłam do więzienia w Republice Burundi i nie było tam

a 12-year-old boy, it was an 8-year-old boy

12-letniego chłopca, ale był ośmiolatek

for stealing a mobile phone.

za kradzież telefonu komórkowego.

Or a woman, I picked up her baby,

Albo kobieta, podniosłam jej dziecko,

really cute baby, I said "Your baby is so cute."

zresztą bardzo słodkie, powiedziałam: "Twoja dzidzia jest przesłodka."

It wasn't a baby, she was three.

To nie było niemowle, miała trzy lata.

And she said "Yeah, but she's why I'm here,"

Powiedziała: "Tak, ona jest tu, ponieważ ja tu jestem,"

because she was accused of stealing

ponieważ została oskarżona o kradzież

two diapers and an iron for her baby and

dwóch pieluch i żelaza dla swojego dziecka

still had been in prison.

i nadal znajduje się w więzieniu.

And when I walked up to the prison director,

Gdy poszłam do naczelnika więzienia,

I said, "You've got to let her out.

powiedziałam: "Musicie ją wypuścić.

A judge would let her out."

Sędzia ją zwolni."

And he said, "Okay, we can talk about it,

A on na to: "OK, możemy o tym porozmawiać,

but look at my prison. Eighty percent

ale spójrz na moje więzienie. 80% spośród

of the two thousand people here

2000 znajdujących się tu ludzi,

are without a lawyer. What can we do?"

nie ma prawnika. Co możemy zrobić?"

So lawyers began to courageously

Więc prawnicy odważnie

stand up together to organize a system

postanowili wspólnie tworzyć system,

where they can take cases.

w którym mogliby brać sprawy.

But we realized that it's not only the training

Zdaliśmy sobie sprawę, że nie wystarczy samo szkolenie

of the lawyers, but the connection

prawników, muszą być ze sobą

of the lawyers that makes a difference.

w stałym kontakcie, by to zadziałało.

For example, in Cambodia, it was that

Na przykład w Kambodży,

[inaudible name] did not go alone

to była ta kobieta [niewyraźne imię], która nie była sama,

but she had 24 lawyers with her

ale miała ze sobą 24 prawników,

who stood up together. And in the same way,

którzy wystąpili wspólnie. W ten sam sposób,

in China, they always tell me,

w Chinach, zawsze mi mówią:

"It's like a fresh wind in the desert

"To jak orzeźwiający wiatr na pustyni,

when we can come together."

że możemy występować razem".

Or in Zimbabwe, where I remember Innocent,

Albo w Zimbabwe, pamiętam Innocenta,

after coming out of a prison where everybody

po wyjściu z więzienia gdzie wszyscy

stood up and said, "I've been here

wstali i mówili: "Jestem tu

for one year, eight years, 12 years

od roku, od ośmiu lat, od dwunastu

without a lawyer,"

bez prawnika",

he came and we had a training together

przyszedł i odbyliśmy razem szkolenie,

and he said, "I have heard it said" --

powiedział: "Słyszałem co mówią" -

because he had heard people mumbling

ponieważ słyszał co mamroczą

and grumbling -- "I have heard it said that

i narzekają - "Słyszałem, że mówią,

we cannot help to create justice

iż nie możemy pomóc w stworzeniu systemu prawnego,

because we do not have the resources."

ponieważ nie mamy środków".

And then he said, "But I want you to know

A później dodał: "Ale chcę, byś wiedziała,

that the lack of resources

że brak środków

is never an excuse for injustice."

nigdy nie będzie usprawiedliwiać bezprawia".

And with that, he successfully

I tak szczęśliwie

organized 68 lawyers who have been

zorganizował 68 prawników, którzy

systematically taking the cases.

systematycznie biorą sprawy.

The key that we see, though, is training

Kluczem jest, jak widzimy, szkolenie

and then early access.

i łatwy dostęp.

I was recently in Egypt, and was inspired

Ostatnio byłam w Egipcie i miałam przyjemność

to meet with another group of lawyers,

spotkać się z inną grupą prawników,

and what they told me is that they said,

powiedzieli mi:

"Hey, look, we don't have police

"Hej, posłuchaj, nie mamy teraz policji

on the streets now. The police are

na ulicach. Policjanci są

one of the main reasons why we had

jednym z głównych powodów tego,

the revolution. They were torturing everybody

że mieliśmy rewolucję.

all the time."

Torturowali wszystkich, bez przerwy".

And I said, "But there's been tens of millions

A ja na to: "Ale dostaliście dziesiątki milionów

of dollars that have recently gone in

dolarów na rozwój systemu prawnego.

to the development of the legal system here.

dolarów na rozwój systemu prawnego.

What's going on?"

Co się stało?"

I met with one of the development agencies,

Byłam w jednej z agencji ds. rozwoju,

and they were training prosecutors

gdzie szkolono prokuratorów

and judges, which is the normal bias,

i sędziów, co jest stronnicze,

as opposed to defenders.

w przeciwieństwie do obrońców.

And they showed me a manual which

I pokazali mi instrukcję,

actually was an excellent manual.

całkiem świetną instrukcję.

I said, "I'm gonna copy this."

Powiedziałam: "Skopiuję to sobie".

It had everything in it. Lawyers can come

Zawierała wszystko. Prawnicy mogą przychodzić

at the police station. It was perfect.

na posterunki policji. Była doskonała.

Prosecutors were perfectly trained.

Oskarżyciele byli doskonale przygotowani.

But I said to them, "I just have one question,

Ale powiedziałam im: "Mam tylko jedno pytanie,

which is, by the time that everybody got to

zanim oskarżeni dotarli do

the prosecutor's office, what had happened to them?"

biura prokuratora, co się z nim działo?"

And after a pause, they said,

Po pauzie, powiedzieli:

"They had been tortured."

"Byli torturowani".

So the pieces are,

Więc ważnym elementem jest

not only the training of the lawyers, but

nie tylko szkolenie prawników, ale

us finding a way to systematically implement

również znalezienie sposobu na ciągłe wdrażanie

early access to counsel, because they are

szybkiego dostępu do doradztwa prawnego, ponieważ jest to

the safeguard in the system

gwarancja ochrony w systemie,

for people who are being tortured.

dla ludzi, którzy są torturowani.

And as I tell you this, I'm also aware of the

Mówiąc to, jestem również świadoma faktu,

fact that it sounds like, "Oh, okay, it sounds

że brzmi to trochę jak: "OK, wygląda na to,

like we could do it, but can we really do it?"

że możemy to zrobić, ale czy na pewno?"

Because it sounds big.

To brzmi poważnie.

And there are many reasons why I believe it's possible.

I istnieje wiele powodów, dlaczego uważam to za możliwe do osiągnięcia.

The first reason is the people on the ground

Po pierwsze, są na świecie ludzie,

who find ways of creating miracles

którzy potrafią zdziałać cuda

because of their commitment.

swoim poświęceniem.

It's not only Innocent, who I told you about

Nie tylko Innocent z Zimbabwe, o którym wam mówiłam,

in Zimbabwe, but defenders all over the world

ale obrońcy z całego świata,

who are looking for these pieces.

którzy poszukują tych elementów.

We have a program called JusticeMakers,

Mamy program zwany JusticeMakers,

and we realized there are people that are

i uświadomiliśmy sobie, że są

courageous and want to do things, but

odważni ludzie, chcący działać,

how can we support them?

ale jak możemy ich wesprzeć?

So it's an online contest where it's only

Jest więc internetowy konkurs,

five thousand dollars if you come up with

gdzie do zdobycia jest $ 5000, jeśli wymyślisz

and innovative way of implementing justice.

innowacyjny sposób wdrażania sprawiedliwości.

And there are 30 JusticeMakers

Jest trzydziestu JusticeMakers

throughout the world, from Sri Lanka

na całym świecie, od Sri Lanki

to Swaziland to the DRC, who with

po Suazi i Demokratyczną Republikę Konga, którzy

five thousand dollars do amazing things,

z $ 5000 potrafią zdziałać cuda,

through SMS programs,

poprzez programy SMS,

through paralegal programs,

programy prawne,

through whatever they can do.

przy pomocy wszystkiego, co mogą zrobić.

And it's not only these JusticeMakers,

I to nie tylko JusticeMakers,

but people we courageously see

ale ludzie,

figure out who their networks are

których odwagę widzimy

and how they can move it forward.

oraz ich działania.

So in China, for instance, great laws

Na przykład w Chinach, wprowadzono wspaniałe

came out where it says police cannot

prawa, mówiące, że policja, pod groźbą kary,

torture people or they will be punished.

nie może torturować ludzi.

And I was sitting side by side with one of our

Siedziałam obok jednego z naszych

very courageous lawyers, and said,

bardzo odważnych prawników i powiedziałam:

"How can we get this out? How can we

"Jak możemy to zrobić? Jak sprawdzimy,

make sure that this is implemented?

że te zmiany wprowadzono w życie?

This is fantastic." And he said to me,

To fantastyczne". A on mi na to:

"Well, do you have money?" And I said,

"Masz pieniądze?" Odpowiedziałam, że nie mam.

"No." And he said, "That's okay,

A on: "Nie ma sprawy,

we can still figure it out."

nadal możemy to jakoś załatwić".

And on December 4, he organized

I tak, 4 grudnia, zorganizował

three thousand members

3000 członków

of the Youth Communist League,

Ligii Młodzieży Komunistycznej

from 14 of the top law schools,

z 14 najlepszych szkół prawniczych.

who organized themselves, developed

Sami się zorganizowali, przygotowali

posters with the new laws, and went

plakaty z nowymi prawami

to the police stations and began what he says

i udali się na posterunki policji rozpoczynając, jak to określił,

is a non-violent legal revolution

rewolucję prawną bez przemocy,

to protect citizen rights.

w ochronie praw obywateli.

So I talked about the fact that we need

Mówiłam już, że musimy

to train and support defenders.

szkolić i wspierać obrońców.

We need to systematically implement

Musimy systematycznie wdrażać

early access to counsel.

wczesny dostęp do obrońców.

But the third and most important thing is that

Trzecią i najważniejszą rzeczą jest to,

we make a commitment to this.

że się temu poświęcimy.

And people often say to me, "You know,

Często ludzie mi powtarzają: "Wiesz co,

this is great, but it's wildly idealistic.

to wspaniałe, ale dalece idealistyczne.

Never going to happen."

To się nigdy nie uda".

And the reason that I think that

Dlaczego uważam, że te

those words are interesting is because

wypowiedzi są imteresujące? Ponieważ

those were the same kinds of words

te same słowa

that were used for people who decided

usłyszeli ludzie, którzy zdecydowali się

they would end slavery, or end apartheid.

przeciwstawić niewolnictwu czy apartheidowi.

It began with a small group of people

Zaczęło się od małej grupki ludzi,

who decided they would commit.

którzy zdecydowali się oddać sprawie.

Now, there's one of our favorite poems

Istnieje pewien wiersz

from the defenders, which they share

obrońców, który sobie przesyłają:

from each other, is:

obrońców, który sobie przesyłają:

"Take courage friends, the road is often long,

"Odwagi przyjaciele, droga nierzadko jest długa,

the path is never clear,

wędrówka nigdy łatwa,

and the stakes are very high,

a stawka zawsze wysoka,

but deep down, you are not alone."

ale w głębi duszy, nie jesteście sami".

And I believe that if we can come together

Jestem pewna, że wspólnie,

as a world community to support not only

jako światowa społeczność, wspierając nie tylko

defenders, but also everyone in the system

obrońców, ale każdego w systemie,

who is looking towards it,

kto tej pomocy potrzebuje,

we can end torture as an investigative tool.

uda nam się zaprzestać tortur jako elementu śledztwa.

I end always, because I'm sure the questions are --

Będę kończyć, ponieważ pewnie będą pytania -

and I'd be happy to talk to you

i bardzo chętnie z wami porozmawiam

at any point -- "But what can I really do?"

w każdej chwili - "Ale co naprawdę możemy zrobić?"

Well, I would say this. First of all,

Ujęłabym to tak. Po pierwsze,

you know what you can do. But second of all,

znacie swoje możliwości. Ale po drugie,

I would leave you with the story of Vishna,

zakończyłabym historią Vishny,

who actually was my inspiration

który był właściwie moją inspiracją

for starting International Bridges to Justice.

do założenia International Bridges to Justice.

Vishna was a 4-year-old boy when I met him

Vishna miał cztery lata, kiedy go spotkałam.

who was born in a Cambodian prison

Urodził się w kambodżańskim więzieniu,

in Kandal Province. But because he was

w prowincji Kandal. Ponieważ urodził się

born in the prison, everybody loved him,

w więzieniu, wszyscy go kochali,

including the guards, so he was the only one

również strażnicy, tylko jemu wolno było

who was allowed to come

wchodzić i wychodzić

in and out of the bars.

przez kraty.

So, you know, there's bars. And by the time

Jak Vishna zaczął rosnąć,

that Vishna was getting bigger,

Vishna zaczął rosnąć,

which means what gets bigger? Your head gets bigger.

co oznacza, że urosła mu głowa.

So he would come to the first bar,

Więc przechodził przez pierwsze kraty,

the second bar and then the third bar,

drugie i trzecie.

and then really slowly move his head

Następnie powoli poruszał głową,

so he could fit through, and come back,

by wrócić i przejść przez

third, second, first. And he would

trzecie, drugie i pierwsze. I łapał mnie za mały palec,

grab my pinkie, because what he wanted

bo chciał odwiedzać kogoś

to do every day is he wanted to go visit.

każdego dnia.

You know, he never quite made it to

Nie zawsze udawało mu się

all of them every day, but he wanted to visit

odwiedzić wszystkich, ale chciał odwiedzać

all 156 prisoners. And I would lift him,

wszystkich 156 więźniów. I go podsadzałam,

and he would put his fingers through.

a on przekładał palce.

Or if they were dark cells, it was like iron

Jeśli to były ciemne cele, było to jak pofalowane

corrugated, and he would put his fingers through.

żelazo, a on przekładał palce.

And most of the prisoners said that he was

Dla większości więźniów był

their greatest joy and their sunshine, and they

największą radością i światłem,

looked forward to him. And I was like,

nie mogli się doczekać spotkania z nim.

here's Vishna. He's a 4-year-old boy.

Vishna. Czteroletni chłopiec.

He was born in a prison with almost nothing,

Urodził się w więzieniu. Nie ma nic,

no material goods, but he had a sense of

żadnych dóbr materialnych, ale ma poczucie

his own heroic journey, which I believe

swojej osobistej heroicznej wędrówki, z którą, uważam

we are all born into. He said,

że rodzi się każdy z nas. Mówił:

"Probably I can't do everything.

"Pewnie nie mogę zrobić wszystkiego.

But I'm one. I can do something.

Ale jestem i mogę czegoś dokonać.

And I will do the one thing that I can do."

I zrobię to, czego będę mógł dokonać".

So I thank you for having the prophetic

Jestem wdzięczna za proroczą wyobraźnię,

imagination to imagine the shaping

by móc wyobrazić sobie kształtowanie

of a new world with us together,

razem z nami nowego świata,

and invite you into this journey with us.

i zapraszam was do odbycia tej podróż razem z nami.

Thank you.

Dziękuję.

(Applause)

(Oklaski)

Thank you.

Dziękuję.

(Applause)

(Oklaski)

Thank you.

Dziękuję.

(Applause)

(Oklaski)