Shlomo Benartzi: Saving for tomorrow, tomorrow

Tłumaczenie: Karolina Sobkowicz Korekta: Rysia Wand

I'm going to talk today about saving more,

Opowiem o oszczędzaniu większych sum,

but not today, tomorrow.

ale nie od dzisiaj, od jutra.

I'm going to talk about Save More Tomorrow.

Program "Odłóż więcej jutro”

It's a program that Richard Thaler

opracowaliśmy 15 lat temu

from the University of Chicago and I

z Richardem Thalerem

devised maybe 15 years ago.

z Uniwersytetu w Chicago.

The program, in a sense,

W pewnym sensie,

is an example of behavioral finance

program jest przykładem

on steroids --

ekstremalnego zastosowania

how we could really use behavioral finance.

behawioralnego podejścia do finansów.

Now you might ask, what is behavioral finance?

Co to są "finanse behawioralne”?

So let's think about how we manage our money.

Aby wyjaśnić, opowiem o zarządzaniu pieniędzmi.

Let's start with mortgages.

Zaczniemy od kredytu hipotecznego,

It's kind of a recent topic,

tematu bardzo aktualnego,

at least in the U.S.

przynajmiej w Stanach Zjednoczonych.

A lot of people buy

Wielu ludzi kupuje

the biggest house they can afford,

największe domy, na jakie ich stać,

and actually slightly bigger than that.

a nawet odrobinę większe.

And then they foreclose.

Potem nie mają na spłaty, a dom zajmuje komornik.

And then they blame the banks

Potem nie mają na spłaty, a dom zajmuje komornik.

for being the bad guys who gave them the mortgages.

Obwiniają banki, bo to one udzieliły kredytu.

Let's also think about

Zastanówmy się,

how we manage risks --

jak zarządzamy ryzykiem,

for example, investing in the stock market.

np. inwestując na giełdzie.

Two years ago, three years ago, about four years ago,

Jeszcze kilka lat temu

markets did well.

nie baliśmy się ryzyka,

We were risk takers, of course.

bo kondycja rynków temu sprzyjała.

Then market stocks seize

Spadki na giełdzie

and we're like, "Wow.

przyjęliśmy ze zdumieniem,

These losses, they feel, emotionally,

wręcz wstrząsem.

they feel very different

Kiedy wartość rynków wzrastała,

from what we actually thought about it

zupełnie nie spodziewaliśmy się

when markets were going up."

takiej reakcji.

So we're probably not doing a great job

Przypuszczalnie, podejmując ryzyko

when it comes to risk taking.

popełniamy gdzieś błąd.

How many of you have iPhones?

Ilu z was ma iPhone?

Anyone? Wonderful.

Jest ktoś? Wspaniale.

I would bet many more of you

Założę się, że wielu z was

insure your iPhone --

ma na niego ubezpieczenie

you're implicitly buying insurance by having an extended warranty.

w postaci przedłużonej gwarancji.

What if you lose your iPhone?

Tak na wszelki wypadek,

What if you do this?

no bo co, gdyby się zgubił?

How many of you have kids?

Ilu z was ma dzieci?

Anyone?

Nie opuszczajcie rąk,

Keep your hands up

jeśli macie dostateczne

if you have sufficient life insurance.

ubezpieczenie na życie.

I see a lot of hands coming down.

Wiele rąk opada.

I would predict,

Jeśli jesteście grupą reprezentatywną,

if you're a representative sample,

to prawdopodobnie

that many more of you

więcej z was

insure your iPhones than your lives,

ubezpieczyło telefon niż życie,

even when you have kids.

nawet jeśli macie dzieci.

We're not doing that well when it comes to insurance.

Jesteśmy beznadziejni jeśli chodzi o ubezpieczenie.

The average American household

Przeciętne gospodarstwo domowe w USA

spends 1,000 dollars a year

wydaje na totolotka

on lotteries.

1000 dolarów rocznie.

And I know it sounds crazy.

Wiem, brzmi to niewiarygodnie.

How many of you spend a thousand dollars a year on lotteries?

Ilu z was wydaje 1000 dolarów rocznie na totolotka?

No one.

Nikt. Oznacza to,

So that tells us that the people not in this room

że żeby osiągnąć taką średnią

are spending more than a thousand

osoby tu nieobecne

to get the average to a thousand.

wydają ponad tysiąc.

Low-income people

Osoby o niskich zarobkach

spend a lot more than a thousand on lotteries.

grają za jeszcze więcej.

So where does it take us?

O czym to świadczy?

We're not doing a great job managing money.

Nie jesteśmy ekspertami w zarządzaniu pieniędzmi.

Behavioral finance is really a combination

Behawioralne podejście do finansów

of psychology and economics,

to połączenie psychologii i ekonomii.

trying to understand

Próbuje wyjaśnić

the money mistakes people make.

popełniane przez nas błędy finansowe.

And I can keep standing here

Przez pozostałe

for the 12 minutes and 53 seconds that I have left

12 min 53 sek

and make fun of all sorts of ways

mógłbym wyśmiewać to,

we manage money,

jak zarządzamy pieniędzmi,

and at the end you're going to ask, "How can we help people?"

aż zapytalibyście, jak można temu zaradzić?

And that's what I really want to focus on today.

Na tym chcę się dziś skupić.

How do we take an understanding

Jak zrozumieć

of the money mistakes people make,

finansowe potknięcia

and then turning the behavioral challenges

i te same zachowania wykorzystać

into behavioral solutions?

jako rozwiązanie problemu?

And what I'm going to talk about today

Wyjaśnię, jak odłożyć więcej od jutra.

is Save More Tomorrow.

Wyjaśnię, jak odłożyć więcej od jutra.

I want to address the issue

Poruszę temat oszczędzania.

of savings.

Poruszę temat oszczędzania.

We have on the screen

Na ekranie widzimy

a representative sample

reprezentatywną grupę

of 100 Americans.

stu Amerykanów.

And we're going to look at their saving behavior.

Oto jak oszczędzają.

First thing to notice is,

Zwróćcie uwagę,

half of them

że połowa z nich

do not even have access

nawet nie ma dostępu

to a 401(k) plan.

do planu emerytalnego 401(k).

They cannot make savings easy.

Nie mają możliwości łatwego oszczędzania.

They cannot have money go away from their paycheck

Nie mogą odkładać pieniędzy

into a 401(k) plan

do planu emerytalnego z wypłaty,

before they see it,

zanim ją zobaczą

before they can touch it.

i mogą jej dotknąć.

What about the remaining half of the people?

Co z pozostałą połową?

Some of them elect not to save.

Niektórzy decydują się nie oszczędzać.

They're just too lazy.

Są zbyt leniwi.

They never get around to logging into a complicated website

Nie czytają niezrozumiałych dla laika stron internetowych,

and doing 17 clicks to join the 401(k) plan.

które dzięki 17 kliknięciom umożliwiają przystąpienie do planu.

And then they have to decide how they're going to invest

Później musieliby spośród 52 możliwości

in their 52 choices,

zadecydować, w co inwestować,

and they never heard about what is a money market fund.

a o funduszach lokacyjnych rynku pieniężnego nie słyszeli.

And they get overwhelmed and the just don't join.

Przytłacza ich to, więc nie przystępują.

How many people end up saving to a 401(k) plan?

Ile ludzi oszczędza w emerytalnym planie oszczędnościowym?

One third of Americans.

Jedna trzecia Amerykanów.

Two thirds are not saving now.

Dwie trzecie aktualnie nie oszczędza.

Are they saving enough?

Czy odkładają dostatecznie dużo?

Take out those

Weźmy tych, co twierdzą,

who say they save too little.

że oszczędzają za mało.

One out of 10

Jeden na 10 Amerykanów

are saving enough.

odkłada wystarczającą sumę.

Nine out of 10

9 na 10 Amerykanów

either cannot save through their 401(k) plan,

nie jest w stanie oszczędzać,

decide not to save -- or don't decide --

decyduje nie oszczędzać, albo nie decyduje,

or save too little.

albo odkłada za mało.

We think we have a problem

Czy problemem jest

of people saving too much.

że ludzie odkładają za dużo?

Let's look at that.

Przyjrzyjmy się.

We have one person --

Weźmy jedną osobę

well, actually we're going to slice him in half

albo nawet podzielmy go na pół

because it's less than one percent.

bo to mniej niż 1%.

Roughly half a percent of Americans

Jakieś 0.5% Amerykanów uważa,

feel that they save too much.

że odkłada za dużo.

What are we going to do about it?

I co teraz?

That's what I really want to focus on.

Zaraz wyjaśnię.

We have to understand

Najpierw musimy zrozumieć,

why people are not saving,

dlaczego ludzie nie oszczędzają.

and then we can hopefully flip

Może dzięki temu uda się nam

the behavioral challenges

wykorzystać ludzkie skłonności

into behavioral solutions,

jako rozwiązanie problemu.

and then see how powerful it might be.

Zobaczymy, czy może to być skuteczne.

So let me divert for a second

Odejdę na chwilę od tematu,

as we're going to identify the problems,

aby zidentyfikować przyczyny,

the challenges, the behavioral challenges,

które powodują,

that prevent people from saving.

że nie oszczędzamy.

I'm going to divert and talk about bananas and chocolate.

Opowiem o bananach i czekoladzie.

Suppose we had another wonderful TED event next week.

Przypuśćmy, że za tydzień odbędzie się konferencja TED.

And during the break

Podczas przerwy

there would be a snack

będą podawane przekąski,

and you could choose bananas or chocolate.

do wyboru banany lub czekolada.

How many of you think you would like to have bananas

Ilu z was wybrałoby banana

during this hypothetical TED event next week?

na hipotetycznej konferencji TED?

Who would go for bananas?

Czy wybralibyście banany?

Wonderful.

Wspaniale.

I predict scientifically

Przewiduję,

74 percent of you will go for bananas.

opierając się o badanie naukowe,

Well that's at least what one wonderful study predicted.

że w 74% wybralibyście banany.

And then count down the days

Umówmy się, że konferencja odbyła się.

and see what people ended up eating.

Co zjedliście?

The same people that imagined themselves

Ci, którzy w wyobraźni

eating the bananas

wybrali banany,

ended up eating chocolates

tydzień później

a week later.

zjedli czekoladę.

Self-control

Samokontrola to nie problem przyszłości,

is not a problem in the future.

Samokontrola to nie problem przyszłości,

It's only a problem now

lecz teraźniejszości,

when the chocolate is next to us.

kiedy czekloada leży na wyciągnięcie ręki.

What does it have to do with time and savings,

Co wspólnego mają oszczędności i czas

this issue of immediate gratification?

z natychmiastową gratyfikacją?

Or as some economists call it, present bias.

Myślimy o oszczędzaniu.

We think about saving. We know we should be saving.

Wiemy, że powinniśmy oszczędzać.

We know we'll do it next year, but today let us go and spend.

Na pewno zaczniemy za rok, ale dziś idziemy na zakupy.

Christmas is coming,

Zbliża się gwiazdka,

we might as well buy a lot of gifts for everyone we know.

może by sprawić coś wszystkim znajomym?

So this issue of present bias

Problem teraźniejszości powoduje,

causes us to think about saving,

że myślimy o oszczędzaniu,

but end up spending.

ale ostatecznie wydajemy.

Let me now talk

Kolejna skłonność

about another behavioral obstacle to saving

będąca przeszkodą w oszczędzaniu

having to do with inertia.

jest związana z inercją.

But again, a little diversion

Objaśnię na przykładzie

to the topic of organ donation.

dawców narządów.

Wonderful study comparing different countries.

Świetne badanie porównawcze różnych krajów.

We're going to look at two similar countries,

Przyjrzymy się dwóm podobnym krajom,

Germany and Austria.

Niemcom i Austrii.

And in Germany,

W Niemczech

if you would like to donate your organs --

aby zostać dawcą narządów,

God forbid something really bad

tak na wszelki wypadek,

happens to you --

wyrabiając prawo jazdy,

when you get your driving license or an I.D.,

albo dowód,

you check the box saying,

należy odfajkować opcję:

"I would like to donate my organs."

"chcę zostać dawcą narządów”.

Not many people like checking boxes.

Ludzie z reguły nie lubią wybierać.

It takes effort. You need to think.

To wysiłek. Trzeba pomyśleć.

Twelve percent do.

12% dokonuje wyboru.

Austria, a neighboring country,

Austria, kraj sąsiedni,

slightly similar, slightly different.

jest trochę podobny, trochę inny.

What's the difference?

Czym się różni?

Well, you still have choice.

Nadal pozwalają wybierać.

You will decide

Decydujesz, czy chcesz zostać dawcą, czy nie.

whether you want to donate your organs or not.

Decydujesz, czy chcesz zostać dawcą, czy nie.

But when you get your driving license,

Przy wyrabianiu prawa jazdy,

you check the box

trzeba odfajkować,

if you do not want to donate your organ.

jeśli nie chcesz zostać dawcą.

Nobody checks boxes.

Nikt tego nie robi,

That's kind of too much effort.

za duży wysiłek.

One percent check the box. The rest do nothing.

1% odfajkowuje, reszta nie.

Doing nothing is very common.

Nicnierobienie jest powszechne,

Not many people check boxes.

niewybieranie też.

What are the implications

Jakie są konsekwencje

to saving lives

dostępności narządów

and having organs available?

dla ratowania życia?

In Germany, 12 percent check the box.

12% Niemców odfajkowuje okienko.

Twelve percent are organ donors.

12% Niemców to potencjalni dawcy.

Huge shortage of organs,

Brakuje organów.

God forbid, if you need one.

Uchowaj Boże, byś ich potrzebował.

In Austria, again, nobody checks the box.

W Austrii nikt nie odfajkowuje okienka.

Therefore, 99 percent of people

Dzięki bierności,

are organ donors.

99% Austriaków deklaruje

Inertia, lack of action.

chęć oddania narządów.

What is the default setting

Gdy ludzie są bezczynni,

if people do nothing,

ociągają się i nie wybierają,

if they keep procrastinating, if they don't check the boxes?

czym jest zastosowanie "wyboru domyślnego”?

Very powerful.

Potężnym narzędziem.

We're going to talk

Co się dzieje, gdy decyzje

about what happens if people are overwhelmed and scared

związane z przystąpieniem do planu emerytalnego

to make their 401(k) choices.

przytłaczają i odstraszają?

Are we going to make them automatically join the plan,

Umożliwimy automatyczne przystąpienie

or are they going to be left out?

czy zignorujemy ten problem?

In too many 401(k) plans,

Zbyt często dzieje się tak,

if people do nothing,

że przez bezczynność

it means they're not saving for retirement,

i nie zaznaczenie odpowiedniej opcji,

if they don't check the box.

ludzie nie oszczędzają na emeryturę.

And checking the box takes effort.

Dokonanie wyboru to wysiłek.

So we've chatted about a couple of behavioral challenges.

Wspomniałem o problematycznych zachowaniach.

One more before we flip the challenges into solutions,

Zanim przejdę do rozwiązań,

having to do with monkeys and apples.

posłuchajcie o badaniu,

No, no, no, this is a real study

w którym przyjrzano się

and it's got a lot to do with behavioral economics.

małpom i bananom.

One group of monkeys gets an apple, they're pretty happy.

Grupa małp dostała jabłko, były zadowolone.

The other group gets two apples, one is taken away.

Druga grupa dostała 2 jabłka,

They still have an apple left.

po czym jedno im zabrano.

They're really mad.

Małpy wściekły się,

Why have you taken our apple?

bo odebrano im jabłka.

This is the notion of loss aversion.

Przez niechęć do strat

We hate losing stuff,

nie podejmujemy ryzyka,

even if it doesn't mean a lot of risk.

nawet gdy jest ono niewielkie.

You would hate to go to the ATM,

Nieprzyjemne byłoby wybrać

take out 100 dollars

$100 z bankomatu

and notice that you lost one of those $20 bills.

i zgubić $20.

It's very painful,

Boli, mimo że strata jest minimalna.

even though it doesn't mean anything.

Boli, mimo że strata jest minimalna.

Those 20 dollars might have been a quick lunch.

A można było zjeść lunch za te $20.

So this notion of loss aversion

Niechęć do ponoszenia strat ujawnia się

kicks in when it comes to savings too,

także w kwestii oszczędzania.

because people, mentally

Mentalnie, emocjonalnie

and emotionally and intuitively

i intuicyjnie oszczędności

frame savings as a loss

rozumiemy jako stratę,

because I have to cut my spending.

bo wiążą się z cięciami w wydatkach.

So we talked about

Rozmawialiśmy

all sorts of behavioral challenges

o skłonnościach,

having to do with savings eventually.

wynikających z ludzkiej psychiki.

Whether you think about immediate gratification,

Nie ważne pod jakim kątem

and the chocolates versus bananas,

rozpatrujemy ten problem,

it's just painful to save now.

oszczędzanie w chwili obecnej

It's a lot more fun

nie jest łatwe.

to spend now.

Dużo fajniej jest wydawać.

We talked about inertia and organ donations

Wspomniałem o inercji i dawcach narządów

and checking the box.

i zaznaczaniu okienek.

If people have to check a lot of boxes

Jeśli trzeba zaznaczyć wiele okienek,

to join a 401(k) plan,

by przystąpić do planu emerytalnego,

they're going to keep procrastinating

ludzie będą odkładać to na później

and not join.

i nie przystąpią.

And last, we talked about loss aversion,

Mówiliśmy o niechęci do strat,

and the monkeys and the apples.

małpach i jabłkach.

If people frame mentally

Jeśli postrzegamy

saving for retirement as a loss,

odkładanie na emeryturę jako stratę,

they're not going to be saving for retirement.

to nie będziemy oszczędzać.

So we've got these challenges,

Takie wyzwania

and what Richard Thaler and I

fascynowały Richarda Thalera i mnie.

were always fascinated by --

fascynowały Richarda Thalera i mnie.

take behavioral finance,

Zamieńmy finanse behawioralne

make it behavioral finance on steroids

na finanse behawioralne na sterydach,

or behavioral finance 2.0

czyli finanse behawioralne 2.0,

or behavioral finance in action --

na żywo.

flip the challenges into solutions.

Zamieńmy wyzwania w rozwiązania.

And we came up with an embarrassingly simple solution

Doszliśmy do banalnie prostego rozwiązania

called Save More, not today, Tomorrow.

pod nazwą "Zaoszczędź więcej jutro”.

How is it going to solve the challenges

Jak ma to przezwyciężyć trudności,

we chatted about?

o których mówiliśmy?

If you think about the problem

Rozważając problem

of bananas versus chocolates,

banany kontra czekolada

we think we're going to eat bananas next week.

wierzymy, ze wybierzemy banany.

We think we're going to save more next year.

Wydaje nam się,

Save More Tomorrow

że za rok będziemy oszczędzać więcej.

invites employees

Nasz program zachęca pracowników

to save more maybe next year --

do odkładania w przyszłym roku,

sometime in the future

kiedyś w przyszłości,

when we can imagine ourselves

w której widzimy siebie jedzących banany,

eating bananas,

w której widzimy siebie jedzących banany,

volunteering more in the community,

udzielających się społecznie,

exercising more and doing all the right things on the planet.

ćwiczących i robiących wszystko jak należy.

Now we also talked about checking the box

Wspominałem o odhaczaniu okienek

and the difficulty of taking action.

i trudnościach w podjejmowaniu decyzji.

Save More Tomorrow

Rozwiąże je program

makes it easy.

"Zaoszczędź więcej jutro”.

It's an autopilot.

Działa na zasadzie autopilota.

Once you tell me you would like to save more in the future,

Wystarczy raz wyrazić chęć oszczędzania

let's say every January

większych sum w przyszłości,

you're going to be saving more automatically

np. co roku od stycznia,

and it's going to go away from your paycheck to the 401(k) plan

a będą one automatycznie odprowadzane

before you see it, before you touch it,

z wypłaty na przyszłą emeryturę,

before you get the issue

zanim dopadnie cię

of immediate gratification.

problem natychmiastowej gratyfikacji.

But what are we going to do about the monkeys

Ale co z małpami

and loss aversion?

i niechęcią do ponoszenia strat?

Next January comes

Kiedy nadejdzie styczeń

and people might feel that if they save more,

może okazać się,

they have to spend less, and that's painful.

że aby więcej oszczędzić, trzeba mniej wydać,

Well, maybe it shouldn't be just January.

a tego nie lubimy.

Maybe we should make people save more

Dlatego by oszczędzano więcej,

when they make more money.

muszą wzrosnąć zarobki.

That way, when they make more money, when they get a pay raise,

W ten sposób, po podwyżce

they don't have to cut their spending.

nie będzie potrzeby ograniczania wydatków.

They take a little bit

Cześć podwyżki będzie można

of the increase in the paycheck home

wziąć do domu

and spend more --

i więcej wydać.

take a little bit of the increase

Drugą część będzie można

and put it in a 401(k) plan.

odłożyć na emeryturę.

So that is the program,

Jak widzicie,

embarrassingly simple,

pomysł jest banalnie prosty,

but as we're going to see,

ale wyjątkowo skuteczny.

extremely powerful.

ale wyjątkowo skuteczny.

We first implemented it,

Wypróbowaliśmy go

Richard Thaler and I,

z Richardem Thalerem

back in 1998.

w 1998 roku, w niedużej firmie

Mid-sized company in the Midwest,

na Środkowym Zachodzie.

blue collar employees

Jej pracownikom fizycznym

struggling to pay their bills

trudno było wiązać koniec z końcem.

repeatedly told us

Powtarzali nam,

they cannot save more right away.

że nie stać ich w tej chwili

Saving more today is not an option.

na odkładanie większych sum pieniędzy.

We invited them to save

Zachęciliśmy ich,

three percentage points more

by po każdej podwyżce

every time they get a pay raise.

podnosili odkładaną sumę o 3%.

And here are the results.

W rezultacie, po 3,5 roku

We're seeing here a three and a half-year period,

i 4 podwyżkach

four pay raises,

ci, którzy zaczęli oszczędzanie

people who were struggling to save,

od odkładania 3% wypłaty,

were saving three percent of their paycheck,

oszczędzali już

three and a half years later

niemal 4 razy więcej,

saving almost four times as much,

bo niemal 14% swoich zarobków.

almost 14 percent.

bo niemal 14% swoich zarobków.

And there's shoes and bicycles

Na wykresie widzimy buty,

and things on this chart

rowery i inne przedmioty,

because I don't want to just throw numbers

ponieważ nie chcę opierać się na samych liczbach.

in a vacuum.

ponieważ nie chcę opierać się na samych liczbach.

I want, really, to think about the fact

Wierzę, że oszczędzanie

that saving four times more

sumy 4-krotnie wyższej,

is a huge difference

ma ogromny wpływ

in terms of the lifestyle

na styl życia

that people will be able to afford.

podczas emerytury.

It's real.

To konkret,

It's not just numbers on a piece of paper.

nie tylko liczby na papierze.

Whereas with saving three percent,

Oszczędzając 3% zarobków

people might have to add nice sneakers

kupisz dobre trampki

so they can walk,

do chodzenia piechotą,

because they won't be able to afford anything else,

bo tylko na to będzie cię stać.

when they save 14 percent

Oszczędzając 14%

they might be able to maybe have nice dress shoes

będzie cię stać na eleganckie buty,

to walk to the car to drive.

w których przejdziesz się do auta.

This is a real difference.

Na tym polega różnica.

By now, about 60 percent of the large companies

Obecnie, jakieś 60% wielkich firm

actually have programs like this in place.

korzysta z naszego rozwiązania.

It's been part of the Pension Protection Act.

Jest częścią Pension Protection Act

And needless to say that Thaler and I

(Ustawy o Ochronie Emerytur),

have been blessed to be part of this program

którą razem z Thalerem, mieliśmy szczęście

and make a difference.

pomóc opracować.

Let me wrap

Podsumowując,

with two key messages.

oto dwa kluczowe przesłania.

One is behavioral finance

Finanse behawioralne

is extremely powerful.

to wyjątkowo skuteczne narzędzie,

This is just one example.

na co przykładów jest więcej.

Message two

Drugie przesłanie:

is there's still a lot to do.

jest jeszcze wiele do zrobienia.

This is really the tip of the iceberg.

Poruszyliśmy tylko czubek góry lodowej.

If you think about people and mortgages

Kredyty hipoteczne, zakup domów,

and buying houses and then not being able to pay for it,

których spłaty przerastają kredytobiorców,

we need to think about that.

nad tym musimy się zastanowić.

If you're thinking about people taking too much risk

Należy uporać się z problemem

and not understanding how much risk they're taking

podejmowania zbyt wielkiego ryzyka

or taking too little risk,

przez ludzi, którzy go nie rozumieją.

we need to think about that.

Także z problemem podejmowaniem zbyt małego ryzyka.

If you think about people spending a thousand dollars a year

Musimy rozważyć problem trwonienia

on lottery tickets,

$1000 rocznie na totolotka.

we need to think about that.

Na totolotka najwięcej wydają

The average actually,

mieszkańcy Singapuru,

the record is in Singapore.

gdzie przeciętne gospodarstwo domowe

The average household

gdzie przeciętne gospodarstwo domowe

spends $4,000 a year on lottery tickets.

przeznacza na to rocznie $4000.

We've got a lot to do,

Jest wiele do zrobienia,

a lot to solve,

także w kwestii emerytur.

also in the retirement area

Konkretnie z tym,

when it comes to what people do with their money

na co ludzie przeznaczają emeryturę.

after retirement.

na co ludzie przeznaczają emeryturę.

One last question:

Ostatnie pytanie:

How many of you feel comfortable

ile osób uważa,

that as you're planning for retirement

że ma naprawdę solidny plan na emeryturę?

you have a really solid plan

że ma naprawdę solidny plan na emeryturę?

when you're going to retire,

Jakiego życia spodziewacie się

when you're going to claim Social Security benefits,

pobierając zasiłek,

what lifestyle to expect,

czy wystarczy wam pieniędzy

how much to spend every month

do pierwszego?

so you're not going to run out of money?

do pierwszego?

How many of you feel you have a solid plan for the future

Czy macie solidny plan

when it comes to post-retirement decisions.

na przyszłe życie na emeryturze?

One, two, three, four.

4 osoby, czyli mniej niż 3%

Less than three percent

wyrobionej publiczności.

of a very sophisticated audience.

To dopiero początek

Behavioral finance has a long way.

teorii finansów behawioralnych.

There's a lot of opportunities

Istnieje wiele możliwości

to make it powerful again and again and again.

efektywnego jej wykorzystania.

Thank you.

Dziękuję.

(Applause)

(Brawa)