12 truths I learned from life and writing | Anne Lamott

Tłumaczenie: Agnieszka Cabanes Korekta: Barbara Guzik

My seven-year-old grandson sleeps just down the hall from me,

Mój siedmioletni wnuk ma pokój obok mnie.

and he wakes up a lot of mornings

Często rano mówi po przebudzeniu,

and he says,

"You know, this could be the best day ever."

że to może być najlepszy dzień jego życia.

And other times, in the middle of the night,

Bywa też, że w środku nocy

he calls out in a tremulous voice,

woła drżącym głosem:

"Nana, will you ever get sick and die?"

"Babciu, czy ty kiedyś zachorujesz i umrzesz?".

I think this pretty much says it for me and most of the people I know,

Myślę, że to sporo mówi o mnie i większości ludzi, których znam.

that we're a mixed grill of happy anticipation

Jesteśmy mieszanką radosnego oczekiwania

and dread.

i strachu.

So I sat down a few days before my 61st birthday,

Na kilka dni przed 61 urodzinami,

and I decided to compile a list of everything I know for sure.

postanowiłam spisać listę rzeczy, których jestem pewna.

There's so little truth in the popular culture,

Kultura masowa zawiera tak mało prawdy,

and it's good to be sure of a few things.

więc dobrze mieć pewność co do kilku spraw.

For instance, I am no longer 47,

Na przykład, że nie mam już 47 lat,

although this is the age I feel,

chociaż tak się czuję

and the age I like to think of myself as being.

i lubię w ten sposób o sobie myśleć.

My friend Paul used to say in his late 70s

Mój przyjaciel Paul mawiał grubo po siedemdziesiątce,

that he felt like a young man with something really wrong with him.

że czuje się jak młody człowiek, z którym coś jest poważnie nie tak.

(Laughter)

(Śmiech)

Our true person is outside of time and space,

Nasze prawdziwe ja istnieje poza czasem i przestrzenią,

but looking at the paperwork,

ale patrząc w papiery,

I can, in fact, see that I was born in 1954.

widzę, że urodziłam się w 1954 roku.

My inside self is outside of time and space.

Moje wewnętrzne ja istnieje poza czasem i przestrzenią.

It doesn't have an age.

Nie posiada wieku.

I'm every age I've ever been, and so are you,

Mamy tyle lat, na ile się czujemy,

although I can't help mentioning as an aside

choć tak na marginesie muszę powiedzieć,

that it might have been helpful if I hadn't followed

że lepiej by było, gdybym nie przestrzegała

the skin care rules of the '60s,

zasad pielęgnacji skóry z lat 60.,

which involved getting as much sun as possible

która polegała na jak najczęstszym przebywaniu na słońcu

while slathered in baby oil

po uprzednim wysmarowaniu się oliwką

and basking in the glow of a tinfoil reflector shield.

i wygrzewaniu się w blasku światła odbitego od osłony z folii aluminiowej.

(Laughter)

(Śmiech)

It was so liberating, though, to face the truth

Spojrzenie prawdzie w oczy, że nie jestem już w średnim wieku,

that I was no longer in the last throes of middle age,

było takie wyzwalające,

that I decided to write down every single true thing I know.

że postanowiłam spisać wszystkie prawdy, które znam.

People feel really doomed and overwhelmed these days,

W dzisiejszych czasach ludzie czują się przytłoczeni i skazani na klęskę

and they keep asking me what's true.

i wciąż pytają mnie, co jest prawdą.

So I hope that my list of things I'm almost positive about

Mam nadzieję, że moja lista rzeczy, których jestem prawie pewna,

might offer some basic operating instructions

będzie rodzajem instrukcji

to anyone who is feeling really overwhelmed or beleaguered.

dla wszystkich, którzy czują się przytłoczeni lub nękani kłopotami.

Number one:

Po pierwsze,

the first and truest thing is that all truth is a paradox.

najważniejszą i najprawdziwszą rzeczą jest to, że każda prawda jest paradoksem.

Life is both a precious, unfathomably beautiful gift,

Życie jest jednocześnie cennym, niewyobrażalnie pięknym darem,

and it's impossible here, on the incarnational side of things.

ale niemożliwym do zrealizowania tutaj ze względu na naszą cielesność.

It's been a very bad match

To fatalne połączenie

for those of us who were born extremely sensitive.

dla wyjątkowo wrażliwych osób.

It's so hard and weird that we sometimes wonder

Życie jest tak trudne i dziwaczne, że czasami zastanawiamy się,

if we're being punked.

czy ktoś nas nie robi w konia.

It's filled simultaneously with heartbreaking sweetness and beauty,

Przynosi ze sobą jednocześnie rozdzierającą serce słodycz i piękno,

desperate poverty,

rozpaczliwą biedę,

floods and babies and acne and Mozart,

powodzie, dzieci, trądzik, Mozarta,

all swirled together.

wszystko wymieszane razem.

I don't think it's an ideal system.

To nie jest najlepszy system.

(Laughter)

(Śmiech)

Number two: almost everything will work again

Po drugie, prawie wszystko zacznie znów działać,

if you unplug it for a few minutes --

po chwilowym odłączeniu od prądu...

(Laughter)

(Śmiech)

(Applause)

(Brawa)

including you.

Wy też.

Three: there is almost nothing outside of you

Po trzecie, prawie nic z zewnątrz

that will help in any kind of lasting way,

nie pomoże wam na dłużej.

unless you're waiting for an organ.

Chyba, że czekacie na przeszczep.

You can't buy, achieve or date serenity and peace of mind.

Nie można kupić, zdobyć czy umówić się z wewnętrzną równowagą i spokojem ducha.

This is the most horrible truth, and I so resent it.

To najokropniejsza prawda i nie znoszę jej,

But it's an inside job,

ale to kwestia pracy nad sobą.

and we can't arrange peace or lasting improvement

Nie możemy zapewnić spokoju czy trwałej poprawy ludziom,

for the people we love most in the world.

których kochamy najbardziej na świecie.

They have to find their own ways,

Muszą dojść do tego sami,

their own answers.

znaleźć własne ścieżki.

You can't run alongside your grown children

Nie można biec obok dorosłych dzieci

with sunscreen and ChapStick on their hero's journey.

z kremem na słońce i pomadką do ust, gdy wstępują na własną drogę prób.

You have to release them.

Trzeba je zostawić.

It's disrespectful not to.

Tak okażemy im szacunek.

And if it's someone else's problem,

A na problemy innej osoby

you probably don't have the answer, anyway.

prawdopodobnie i tak nie macie rozwiązania.

(Laughter)

(Śmiech)

Our help is usually not very helpful.

Nasza pomoc zwykle nie pomaga.

Our help is often toxic.

Często jest toksyczna.

And help is the sunny side of control.

Pomoc to przykrywka dla kontroli.

Stop helping so much.

Przestańcie tyle pomagać.

Don't get your help and goodness all over everybody.

Nie uraczajcie wszystkich swoją pomocą i dobrocią.

(Laughter)

(Śmiech)

(Applause)

(Brawa)

This brings us to number four:

Po czwarte,

everyone is screwed up, broken, clingy and scared,

wszyscy są popaprani, zranieni, zależni emocjonalnie i niepewni,

even the people who seem to have it most together.

nawet ci, którzy wydają się zupełnie normalni.

They are much more like you than you would believe,

Są bardziej podobni do was niż to sobie wyobrażacie.

so try not to compare your insides to other people's outsides.

Nie porównujcie swojego wnętrza do tego, co widzicie u innych na zewnątrz.

It will only make you worse than you already are.

To tylko pogorszy wasz stan.

(Laughter)

(Śmiech)

Also, you can't save, fix or rescue any of them

Nie można też nikogo uratować ani uleczyć,

or get anyone sober.

ani sprawić, żeby przestał pić.

What helped me get clean and sober 30 years ago

Ja przestałam brać i pić 30 lat temu

was the catastrophe of my behavior and thinking.

dzięki mojemu fatalnemu zachowaniu i myśleniu.

So I asked some sober friends for help,

Poprosiłam o pomoc trzeźwych przyjaciół

and I turned to a higher power.

i oddałam się sile wyższej.

One acronym for God is the "gift of desperation,"

Angielskie słowo GOD, czyli Bóg, można rozwinąć jako "dar rozpaczy",

G-O-D,

"gift of desperation".

or as a sober friend put it,

Jak to ujął mój trzeźwy przyjaciel,

by the end I was deteriorating faster than I could lower my standards.

pod koniec staczałam się tak szybko, że nie nadążałam z obniżaniem standardów.

(Laughter)

(Śmiech)

So God might mean, in this case,

W moim przypadku Bóg mógł oznaczać

"me running out of any more good ideas."

koniec moich dobrych pomysłów.

While fixing and saving and trying to rescue is futile,

Ponieważ nie można nikogo uratować ani uleczyć,

radical self-care is quantum,

niezwykle ważna jest troska o siebie,

and it radiates out from you into the atmosphere

dzięki której będziecie promieniować,

like a little fresh air.

będziecie podmuchem świeżego powietrza.

It's a huge gift to the world.

To wielki dar dla świata.

When people respond by saying, "Well, isn't she full of herself,"

Jeśli ktoś zareaguje, mówiąc, że jesteście zapatrzeni w siebie,

just smile obliquely like Mona Lisa

uśmiechnijcie się tajemniczo jak Mona Lisa

and make both of you a nice cup of tea.

i zróbcie sobie filiżankę dobrej herbaty.

Being full of affection for one's goofy, self-centered,

Okazywanie ciepła swojemu głupkowatemu, egocentrycznemu,

cranky, annoying self

zrzędliwemu, nieznośnemu ja

is home.

jest kluczem do wszystkiego.

It's where world peace begins.

Od tego zaczyna się pokój na świecie.

Number five:

Po piąte,

chocolate with 75 percent cacao is not actually a food.

czekolada z 75% kakao nie nadaje się do jedzenia.

(Laughter)

(Śmiech)

Its best use is as a bait in snake traps

Może służyć jako przynęta na węże

or to balance the legs of wobbly chairs.

albo podstawka pod krótszą nogę krzesła,

It was never meant to be considered an edible.

ale nigdy nie miała być jadalna.

Number six --

Po szóste...

(Laughter)

(Śmiech)

writing.

pisanie.

Every writer you know writes really terrible first drafts,

Każdy znany pisarz najpierw tworzy okropną pierwszą wersję,

but they keep their butt in the chair.

ale nie podnosi od razu tyłka z krzesła.

That's the secret of life.

Na tym polega sekret życia.

That's probably the main difference between you and them.

To prawdopodobnie główna różnica między wami a nimi.

They just do it.

Oni po prostu to robią.

They do it by prearrangement with themselves.

Tak się wcześniej ze sobą umówili.

They do it as a debt of honor.

To dla nich dług honorowy.

They tell stories that come through them

Opowiadają historie, które wychodzą z nich

one day at a time, little by little.

pojedynczo, po trochu.

When my older brother was in fourth grade,

Kiedy mój starszy brat był w czwartej klasie,

he had a term paper on birds due the next day,

miał następnego dnia oddać pracę semestralną o ptakach,

and he hadn't started.

a nawet nie zaczął.

So my dad sat down with him with an Audubon book,

Tata usiadł przy nim z albumem ornitologicznym,

paper, pencils and brads --

papierem, ołówkami i pinezkami,

for those of you who have gotten a little less young and remember brads --

niektórzy z was, ci mniej młodzi, pamiętają je,

and he said to my brother,

i powiedział mu:

"Just take it bird by bird, buddy.

"Opracuj to ptak po ptaku.

Just read about pelicans

Przeczytaj o pelikanach,

and then write about pelicans in your own voice.

a potem napisz o nich swoimi słowami.

And then find out about chickadees,

Przeczytaj o sikorach

and tell us about them in your own voice.

i opowiedz o nich swoimi słowami.

And then geese."

Potem o gęsiach".

So the two most important things about writing are: bird by bird

Dwie najważniejsze rzeczy w pisaniu to: po jednym ptaku

and really god-awful first drafts.

i fatalne pierwsze wersje.

If you don't know where to start,

Jeśli nie wiecie, jak zacząć,

remember that every single thing that happened to you is yours,

pamiętajcie, że wszystko, co się wam przydarzyło, należy do was

and you get to tell it.

i musicie to opowiedzieć.

If people wanted you to write more warmly about them,

Gdyby ludzie chcieli, żebyście lepiej o nich pisali,

they should've behaved better.

powinni się lepiej zachowywać.

(Laughter)

(Śmiech)

(Applause)

(Brawa)

You're going to feel like hell if you wake up someday

Będziecie czuć się okropnie, jeśli któregoś dnia obudzicie się

and you never wrote the stuff

ze świadomością, że nie napisaliście rzeczy,

that is tugging on the sleeves of your heart:

które kołaczą do drzwi waszego serca,

your stories, memories, visions and songs --

historii, wspomnień, wizji, piosenek...

your truth,

waszej prawdy,

your version of things --

waszej wersji...

in your own voice.

własnymi słowami.

That's really all you have to offer us,

To wszystko, co musicie nam zaoferować,

and that's also why you were born.

po to się urodziliście.

Seven: publication and temporary creative successes

Po siódme, po wydaniu książki i chwilowym sukcesie twórczym

are something you have to recover from.

trzeba się otrząsnąć.

They kill as many people as not.

To śmierć dla połowy pisarzy.

They will hurt, damage and change you

To wam zaszkodzi i zmieni was

in ways you cannot imagine.

w niewyobrażalny sposób.

The most degraded and evil people I've ever known

Najbardziej podli i nikczemni ludzie, jakich znałam,

are male writers who've had huge best sellers.

to mężczyźni, którzy napisali wielkie bestsellery.

And yet, returning to number one, that all truth is paradox,

A jednak, wracając do punktu pierwszego, że każda prawda jest paradoksem,

it's also a miracle to get your work published,

to cud, że można wydać książkę,

to get your stories read and heard.

że inni czytają i słuchają waszych historii.

Just try to bust yourself gently of the fantasy

Spróbujcie otrząsnąć się z fantazji,

that publication will heal you,

że wydanie książki was uleczy,

that it will fill the Swiss-cheesy holes inside of you.

że wypełni wewnętrzną pustkę wielką jak dziury w serze szwajcarskim.

It can't.

Nie może tego zrobić

It won't.

i nie zrobi.

But writing can.

Ale pisanie - tak.

So can singing in a choir or a bluegrass band.

Tak jak śpiewanie w chórze czy kapeli.

So can painting community murals or birding

Tak jak tworzenie murali czy obserwowanie ptaków,

or fostering old dogs that no one else will.

albo adoptowanie starych psów, które inaczej nie znalazłyby domu.

Number eight: families.

Osiem: rodzina.

Families are hard, hard, hard,

Rodzina to trudna sprawa,

no matter how cherished and astonishing they may also be.

mimo że może też być niezwykle cenna i zadziwiająca.

Again, see number one.

Patrz punkt pierwszy.

(Laughter)

(Śmiech)

At family gatherings where you suddenly feel homicidal or suicidal --

Na rodzinnych spotkaniach, gdy nagle macie ochotę zabić kogoś lub siebie...

(Laughter)

(Śmiech)

remember that in all cases,

pamiętajcie, że mimo wszystko

it's a miracle that any of us, specifically, were conceived and born.

to cud, że każdy z nas został poczęty i urodził się.

Earth is forgiveness school.

Ziemia to szkoła przebaczenia.

It begins with forgiving yourself,

Trzeba najpierw wybaczyć sobie,

and then you might as well start at the dinner table.

a potem można przejść do współbiesiadników.

That way, you can do this work in comfortable pants.

W ten sposób wykonamy tę robotę w wygodnym ubraniu.

(Laughter)

(Śmiech)

When William Blake said that we are here

Kiedy William Blake powiedział,

to learn to endure the beams of love,

że jesteśmy na tym świecie, żeby nauczyć się znosić żar miłości,

he knew that your family would be an intimate part of this,

miał też na myśli rodzinę,

even as you want to run screaming for your cute little life.

nawet jeśli chcecie uciekać z krzykiem, żeby ocalić swoje kochane małe życie.

But I promise you are up to it.

Obiecuję wam, że dacie radę.

You can do it, Cinderella, you can do it,

Uda się, Kopciuszku, uda,

and you will be amazed.

będziesz zdumiony rezultatem.

Nine: food.

Dziewięć: jedzenie.

Try to do a little better.

Postarajcie się trochę bardziej.

I think you know what I mean.

Wiecie, o co mi chodzi.

(Laughter)

(Śmiech)

Number 10 --

Dziesięć...

(Laughter)

(Śmiech)

grace.

łaska.

Grace is spiritual WD-40,

Łaska to duchowe WD-40

or water wings.

albo rękawki do pływania.

The mystery of grace is that God loves Henry Kissinger and Vladimir Putin

Tajemnica łaski polega na tym, że Bóg kocha Kissingera i Putina,

and me

i mnie

exactly as much as He or She loves your new grandchild.

dokładnie tak samo jak waszego nowonarodzonego wnuka.

Go figure.

I bądź tu mądry.

(Laughter)

(Śmiech)

The movement of grace is what changes us, heals us

Łaska może nas zmienić, uleczyć

and heals our world.

i uleczyć nasz świat.

To summon grace, say, "Help," and then buckle up.

Żeby dostąpić łaski, proś o pomoc i zapnij pasy.

Grace finds you exactly where you are,

Łaska znajdzie cię tam, gdzie jesteś,

but it doesn't leave you where it found you.

ale nie zostawi cię tam, gdzie byłeś.

And grace won't look like Casper the Friendly Ghost,

Łaska nie wygląda jak Casper Przyjazny Duszek,

regrettably.

niestety.

But the phone will ring or the mail will come

Ale zadzwoni telefon albo przyjdzie poczta

and then against all odds,

i na przekór wszystkiemu

you'll get your sense of humor about yourself back.

znowu zaczniecie się śmiać z siebie.

Laughter really is carbonated holiness.

Śmiech to naprawdę świętość z bąbelkami.

It helps us breathe again and again

Pozwala nam na nowo oddychać,

and gives us back to ourselves,

przywraca nas sobie

and this gives us faith in life and each other.

i daje wiarę w życie i innych.

And remember -- grace always bats last.

Pamiętajcie - łaska ma zawsze ostatnie słowo.

Eleven: God just means goodness.

Jedenaście: Bóg to po prostu dobro.

It's really not all that scary.

Nic strasznego.

It means the divine or a loving, animating intelligence,

To opatrzność albo kochająca siła ożywcza,

or, as we learned from the great "Deteriorata,"

albo, jak dowiedzieliśmy się z doskonałej "Deterioraty",

"the cosmic muffin."

"kosmiczna muffinka".

A good name for God is: "Not me."

Dobre imię dla Boga to "Nie ja".

Emerson said that the happiest person on Earth

Emerson powiedział, że na Ziemi najszczęśliwszym jest ten,

is the one who learns from nature the lessons of worship.

kto uczy się religii od natury.

So go outside a lot and look up.

Wyjdźmy na dwór i spójrzmy w górę.

My pastor said you can trap bees on the bottom of mason jars without lids

Mój pastor mówił, że pszczoły można uwięzić w słoiku bez pokrywki,

because they don't look up,

bo nie patrzą w górę,

so they just walk around bitterly bumping into the glass walls.

tylko chodzą zawzięcie w kółko wpadając na szklane ścianki.

Go outside. Look up.

Wyjdźcie na dwór. Spójrzcie w górę.

Secret of life.

To sekret życia.

And finally: death.

I na koniec: śmierć.

Number 12.

Dwunastka.

Wow and yikes.

Ojej.

It's so hard to bear when the few people you cannot live without die.

To bardzo trudne, kiedy umiera osoba, bez której nie możemy żyć.

You'll never get over these losses, and no matter what the culture says,

Nigdy się z tym nie pogodzicie i niezależnie od kultury

you're not supposed to.

nie powinniście.

We Christians like to think of death as a major change of address,

My, chrześcijanie, uważamy śmierć tylko za przeprowadzkę,

but in any case, the person will live again fully in your heart

ale tak czy inaczej zmarła osoba będzie żyła w pełni w waszym sercu,

if you don't seal it off.

jeśli nie zamkniecie do niego dostępu.

Like Leonard Cohen said, "There are cracks in everything,

Leonard Cohen powiedział, że we wszystkim są pęknięcia.

and that's how the light gets in."

Dzięki nim do środka dostaje się światło.

And that's how we feel our people again fully alive.

Dzięki nim też czujemy, że drogie nam osoby znów żyją.

Also, the people will make you laugh out loud

Rozśmieszą was

at the most inconvenient times,

w najbardziej nieodpowiednim momencie

and that's the great good news.

i to fantastyczne.

But their absence will also be a lifelong nightmare of homesickness for you.

Ich brak będzie też dla was koszmarem tęsknoty przez całe życie.

Grief and friends, time and tears will heal you to some extent.

Żal, przyjaciele, czas i łzy uleczą was do pewnego stopnia.

Tears will bathe and baptize and hydrate and moisturize you

Łzy wykąpią, ochrzczą i nawilżą was

and the ground on which you walk.

i ziemię, po której chodzicie.

Do you know the first thing that God says to Moses?

Wiecie, co najpierw Bóg powiedział Mojżeszowi?

He says, "Take off your shoes."

"Zdejmij buty".

Because this is holy ground, all evidence to the contrary.

To święta ziemia, choć może wydawać się inaczej.

It's hard to believe, but it's the truest thing I know.

Trudno w to uwierzyć, ale to najprawdziwsza rzecz, jaką wiem.

When you're a little bit older, like my tiny personal self,

Kiedy jest się trochę starszym, jak moja skromna osoba,

you realize that death is as sacred as birth.

człowiek uświadamia sobie, że śmierć jest równie święta jak narodziny.

And don't worry -- get on with your life.

Nie martwcie się - żyjcie dalej.

Almost every single death is easy and gentle

Prawie zawsze śmierć przychodzi łatwo i łagodnie.

with the very best people surrounding you

Najlepsze osoby będą wam towarzyszyć

for as long as you need.

tak długo, jak to konieczne.

You won't be alone.

Nie będziecie sami.

They'll help you cross over to whatever awaits us.

Pomogą wam przejść do miejsca, które nas czeka.

As Ram Dass said,

Jak powiedział Ram Dass:

"When all is said and done,

"Kiedy wszystko zostało powiedziane i zrobione,

we're really just all walking each other home."

po prostu odprowadzamy się do domu".

I think that's it,

To chyba wszystko,

but if I think of anything else,

ale jeśli przypomni mi się coś jeszcze,

I'll let you know.

dam wam znać.

Thank you.

Dziękuję.

(Applause)

(Brawa)

Thank you.

Dziękuję.

(Applause)

(Brawa)

I was very surprised to be asked to come,

Byłam zaskoczona zaproszeniem,

because it is not my realm,

bo technologia czy rozrywka, czy projektowanie

technology or design or entertainment.

to nie moja domena.

I mean, my realm is sort of faith and writing

Moja domena to poniekąd wiara i pisanie,

and kind of lurching along together.

wspólne podążanie naprzód chwiejnym krokiem.

And I was surprised,

Byłam zaskoczona,

but they said I could give a talk, and I said I'd love to.

ale poproszono mnie o wystąpienie i zgodziłam się.

(Video) If you don't know where to start,

(Nagranie) Jeśli nie wiecie, od czego zacząć,

remember that every single thing that happened to you is yours

pamiętajcie, że wszystko, co się wam przydarzyło, należy do was

and you get to tell it.

i musicie to opowiedzieć.

Anne Lamott: People are very frightened and feel really doomed

Anne Lamott: Dziś ludzie w Ameryce

boją się i czują się skazani na porażkę.

in America these days,

and I just wanted to help people get their sense of humor about it

Chcę tylko pomóc im spojrzeć na to z przymrużeniem oka

and to realize how much isn't a problem.

i pokazać, że nie wszystko jest problemem.

If you take an action,

Jeśli się coś zrobi,

take a really healthy or loving or friendly action,

naprawdę zdrowego, ciepłego czy serdecznego,

you'll have loving and friendly feelings.

przełoży się to na ciepłe i serdeczne uczucia.