The beauty of being a misfit | Lidia Yuknavitch

Tłumaczenie: Patrycja Haber Korekta: Rysia Wand

So I know TED is about a lot of things that are big,

Wiem, że TED skupia się na rzeczach wielkich,

but I want to talk to you about something very small.

a ja chcę wam opowiedzieć o czymś bardzo małym.

So small, it's a single word.

Tak małym, że zawiera się w jednym słowie.

The word is "misfit."

To słowo to "odmieniec".

It's one of my favorite words, because it's so literal.

To jedno z moich ulubionych słów, ponieważ jest tak dosłowne.

I mean, it's a person who sort of missed fitting in.

Mam na myśli osobę, która nie do końca pasuje.

Or a person who fits in badly.

lub osobę, która jest dopasowana źle.

Or this: "a person who is poorly adapted

Albo: "osobę, która jest słabo przystosowana

to new situations and environments."

do nowych sytuacji i środowiska".

I'm a card-carrying misfit.

Jestem odmieńcem.

And I'm here for the other misfits in the room,

Jestem tutaj dla innych odmieńców na tej sali,

because I'm never the only one.

bo nigdy nie jestem jedyna.

I'm going to tell you a misfit story.

Opowiem wam odmienną historię,

Somewhere in my early 30s,

Niedługo po skończeniu trzydziestki

the dream of becoming a writer came right to my doorstep.

marzenie o zostaniu pisarką przyszło pod moje drzwi.

Właściwie przyszło do mojej skrzynki pocztowej.

Actually, it came to my mailbox

in the form of a letter that said I'd won a giant literary prize

w formie listu, który mówił, że wygrałam ogromną literacką nagrodę

for a short story I had written.

za nowelę, którą napisałam.

The short story was about my life as a competitive swimmer

Ta nowela opowiadała o moim życiu zawodowej pływaczki,

and about my crappy home life,

o moim gównianym życiu domowym,

and a little bit about how grief and loss can make you insane.

i troszkę o tym, jak smutek i strata mogą doprowadzić do szaleństwa.

The prize was a trip to New York City to meet big-time editors and agents

Nagrodą była wycieczka do Nowego Jorku na spotkanie z wielkimi redaktorami,

agentami i innymi autorami.

and other authors.

So kind of it was the wannabe writer's dream, right?

Marzenie każdego pisarza, prawda?

You know what I did the day the letter came to my house?

Wiecie, co zrobiłam po otrzymaniu listu?

Because I'm me,

Ponieważ jestem sobą,

I put the letter on my kitchen table,

położyłam list na kuchennym stole,

I poured myself a giant glass of vodka

nalałam sobie wielką szklankę wódki

with ice and lime,

z lodem i limonką,

and I sat there in my underwear for an entire day,

i siedziałam tak w samej bieliźnie przez cały dzień,

just staring at the letter.

gapiąc się tylko na list.

I was thinking about all the ways I'd already screwed my life up.

Myślałam o wszystkich sposobach, na jakie psułam sobie życie.

Who the hell was I to go to New York City

Kim ja do cholery jestem, żeby jechać do Nowego Jorku

and pretend to be a writer?

i udawać pisarkę?

Who was I?

Kim byłam?

I'll tell you.

Powiem wam.

I was a misfit.

Byłam odmieńcem.

Like legions of other children,

Jak wiele innych dzieci

I came from an abusive household

pochodziłam z toksycznej rodziny,

that I narrowly escaped with my life.

skąd ledwo uszłam z życiem.

I already had two epically failed marriages underneath my belt.

Mam za sobą dwa epicko nieudane małżeństwa.

I'd flunked out of college not once but twice

Zawaliłam studia nie raz, a dwa

and maybe even a third time that I'm not going to tell you about.

i może nawet trzy, ale o tym wam nie powiem.

(Laughter)

(Śmiech)

And I'd done an episode of rehab for drug use.

Miałam epizod na odwyku narkotykowym

And I'd had two lovely staycations in jail.

i dwa urocze pobyty w więzieniu.

So I'm on the right stage.

Więc wyjątkowo tu pasuję.

(Laughter)

(Śmiech)

But the real reason, I think, I was a misfit,

Ale prawdziwym powodem, dla którego uważam się za odmieńca,

is that my daughter died the day she was born,

jest to, że moja córka zmarła w dniu w którym się urodziła,

and I hadn't figured out how to live with that story yet.

i wciąż nie wiem, jak z tym żyć.

After my daughter died I also spent a long time homeless,

Po śmierci córki długo byłam bezdomna,

living under an overpass

mieszkałam pod wiaduktem

in a kind of profound state of zombie grief and loss

w stanie głębokiego żalu i straty,

that some of us encounter along the way.

który niektórzy napotykają na swej drodze.

Maybe all of us, if you live long enough.

Może nawet każdy, jeśli żyje wystarczająco długo.

You know, homeless people are some of our most heroic misfits,

Bezdomni są najbardziej heroicznymi odmieńcami,

because they start out as us.

bo zaczynali jak my.

So you see, I'd missed fitting in to just about every category out there:

Zawaliłam każdą z tych kategorii:

daughter, wife, mother, scholar.

córki, żony, matki, studentki.

And the dream of being a writer

Marzenie zostania pisarką

was really kind of like a small, sad stone in my throat.

było jak mały smutny kamyczek w gardle.

It was pretty much in spite of myself that I got on that plane

Trochę wbrew sobie wsiadłam do samolotu

and flew to New York City,

i poleciałam do Nowego Jorku,

where the writers are.

gdzie są pisarze.

Fellow misfits, I can almost see your heads glowing.

Inni odmieńcy, prawie widzę, jak świecą wam głowy.

I can pick you out of a room.

Mogę wskazać was na tej sali.

At first, you would've loved it.

Początek wyjazdu by się wam podobał.

You got to choose the three famous writers you wanted to meet,

Trzeba wybrać trzech sławnych pisarzy, których chcecie spotkać,

and these guys went and found them for you.

i ktoś ich dla was znajdzie.

You got set up at the Gramercy Park Hotel,

Dostajecie pokój w Gramercy Park Hotel,

where you got to drink Scotch late in the night

gdzie pijecie szkocką późną nocą

with cool, smart, swank people.

z fajnymi, bystrymi szpanerami.

And you got to pretend you were cool and smart and swank, too.

Trzeba udawać, że też jesteście fajni, bystrzy i szpanerscy.

And you got to meet a bunch of editors and authors and agents

Poznajecie kilku redaktorów, autorów i agentów

at very, very fancy lunches and dinners.

na bardzo, bardzo wystawnych lunchach i kolacjach.

Ask me how fancy.

Spytajcie, jak wystawnych.

Audience: How fancy?

Widownia: Jak wystawnych?

Lidia Yuknavitch: I'm making a confession: I stole three linen napkins --

Lidia Yuknavitch: Przyznam się: ukradłam trzy lniane serwetki

(Laughter)

(Śmiech)

from three different restaurants.

z trzech różnych restauracji.

And I shoved a menu down my pants.

I wpakowałam menu do spodni.

(Laughter)

(Śmiech)

I just wanted some keepsakes so that when I got home,

Chciałam tylko jakieś pamiątki, żebym po powrocie do domu

I could believe it had really happened to me.

mogła uwierzyć, że to naprawdę mi się przydarzyło.

You know?

Wiecie?

The three writers I wanted to meet

Pisarki, które chciałam spotkać,

were Carole Maso, Lynne Tillman and Peggy Phelan.

to Carole Maso, Lynne Tilman i Peggy Phelan.

These were not famous, best-selling authors,

To nie były sławne autorki bestsellerów,

but to me, they were women-writer titans.

ale dla mnie to gigantki pisarstwa.

Carole Maso wrote the book that later became my art bible.

Książka Carole Maso stała się moją artystyczną biblią.

Lynne Tillman gave me permission to believe

Lynne Tillman pozwoliła mi wierzyć,

that there was a chance my stories could be part of the world.

że jest szansa, aby moje historie były częścią świata.

And Peggy Phelan reminded me

A Peggy Phelan przypomniała mi,

that maybe my brains could be more important than my boobs.

że mózg może być ważniejszy od piersi.

They weren't mainstream women writers,

To nie były czołowe pisarki,

but they were cutting a path through the mainstream

ale wytyczały ścieżkę do głównego nurtu

with their body stories,

przez swoje historie.

I like to think, kind of the way water cut the Grand Canyon.

Coś na podobieństwo wody drążącej Wielki Kanion.

It nearly killed me with joy

Radość prawie mnie rozniosła,

to hang out with these three over-50-year-old women writers.

spędzanie czasu z tymi trzema ponad 50-letnimi pisarkami.

And the reason it nearly killed me with joy

Roznosiło mnie,

is that I'd never known a joy like that.

bo nigdy dotąd nie doznałam takiej przyjemności.

I'd never been in a room like that.

Nigdy nie byłam w takim towarzystwie.

My mother never went to college.

Moja matka nigdy nie poszła na studia.

And my creative career to that point

Moja kariera twórcza do tego momentu

was a sort of small, sad, stillborn thing.

była czymś małym, smutnym, poronionym.

So kind of in those first nights in New York I wanted to die there.

Przez te pierwsze noce w Nowym Jorku właściwie chciałam umrzeć.

I was just like, "Kill me now. I'm good. This is beautiful."

To było jak: "Zabij mnie teraz. Jest mi dobrze. To jest piękne".

Some of you in the room will understand what happened next.

Niektórzy z was zrozumieją, co stało się potem.

First, they took me to the offices of Farrar, Straus and Giroux.

Najpierw zabrali mnie do biur Farrar, Straus i Giroux.

Farrar, Straus and Giroux was like my mega-dream press.

Farrar, Straus i Giroux to wydawcy jak z wypasionego snu.

I mean, T.S. Eliot and Flannery O'Connor were published there.

Tam publikują się T.S. Eliot i Flannery O'Conor.

The main editor guy sat me down and talked to me for a long time,

Główny redaktor posadził mnie i długo do mnie mówił,

trying to convince me I had a book in me

próbując przekonać mnie do napisania książki

about my life as a swimmer.

o moim życiu pływaczki.

You know, like a memoir.

Coś jak życiorys.

The whole time he was talking to me,

Gdy tak do mnie mówił,

I sat there smiling and nodding like a numb idiot,

siedziałam, uśmiechałam się i przytakiwałam, jak drętwa idiotka,

with my arms crossed over my chest,

ze skrzyżowanymi ramionami,

while nothing, nothing, nothing came out of my throat.

niezdolna wykrztusić słowa.

So in the end, he patted me on the shoulder

Na koniec poklepał mnie po ramieniu

like a swim coach might.

jak trener pływacki.

And he wished me luck

Życzył mi szczęścia,

and he gave me some free books

dał kilka darmowych książek

and he showed me out the door.

i odprowadził do drzwi.

Next, they took me to the offices of W.W. Norton,

Potem zabrali mnie do biura W.W. Nortona,

where I was pretty sure I'd be escorted from the building

gdzie spodziewałam się, że zaraz mnie wyrzucą

just for wearing Doc Martens.

za noszenie Martensów.

But that didn't happen.

Ale tak się nie stało.

Being at the Norton offices

Wizyta w biurze Nortona

felt like reaching up into the night sky and touching the moon

była jak sięganie nieba w nocy i dotykanie księżyca,

while the stars stitched your name across the cosmos.

podczas gdy gwiazdy w kosmosie układają się w litery twojego imienia.

I mean, that's how big a deal it was to me.

To była dla mnie olbrzymia rzecz.

You get it?

Łapiecie?

Their lead editor, Carol Houck Smith,

Ich główna redaktorka, Carol Houck Smith,

leaned over right in my face with these beady, bright, fierce eyes

pochyliła się nade mną ze swoimi paciorkowatymi, jasnymi, groźnymi oczami

and said, "Well, send me something then, immediately!"

i powiedziała: "Wyślij mi coś natychmiast!".

See, now most people, especially TED people,

Większość ludzi, zwłaszcza na TED,

would have run to the mailbox, right?

pobiegłoby do skrzynki, prawda?

It took me over a decade to even imagine

Zajęło mi dekadę samo wyobrażenie sobie,

putting something in an envelope and licking a stamp.

że wkładam coś do koperty i liżę znaczek.

On the last night,

W ostatniego wieczora

I gave a big reading at the National Poetry Club.

miałam duży odczyt dla Narodowego Klubu Poezji.

And at the end of the reading,

Pod koniec odczytu

Katharine Kidde of Kidde, Hoyt & Picard Literary Agency,

Katharine Kidde z agencji literackiej Kidde, Hoyt & Picard

walked straight up to me and shook my hand

podeszła, uścisnęła mi dłoń

and offered me representation, like, on the spot.

i z miejsca oświadczyła, że chce mnie reprezentować.

I stood there and I kind of went deaf.

Stałam jak ogłuszona.

Has this ever happened to you?

Mieliście tak kiedyś?

And I almost started crying

Prawie się rozpłakałam,

because all the people in the room were dressed so beautifully,

bo wszystkie osoby w sali były tak pięknie ubrane,

and all that came out of my mouth was:

Wydusiłam z siebie tylko:

"I don't know. I have to think about it."

"Nie wiem. Muszę to przemyśleć".

And she said, "OK, then," and walked away.

Ona odpowiedziała: "OK" i odeszła.

All those open hands out to me, that small, sad stone in my throat ...

Wszystkie te wyciągnięte do mnie dłonie, ten mały, smutny kamyczek w gardle...

You see, I'm trying to tell you something about people like me.

Staram się powiedzieć wam coś o ludziach takich jak ja.

Misfit people -- we don't always know how to hope or say yes

My, odmieńcy, nie zawsze wiemy, jak zaufać albo powiedzieć "tak"

or choose the big thing,

lub wybrać to, co ważne,

even when it's right in front of us.

nawet jeśli stoi nam przed nosem.

It's a shame we carry.

To wstyd, który w sobie nosimy.

It's the shame of wanting something good.

To wstyd pragnienia czegoś dobrego.

It's the shame of feeling something good.

To wstyd czucia czegoś dobrego.

It's the shame of not really believing we deserve to be in the room

To wstyd za niewiarę w to, że zasługujemy na przebywanie w jednym pokoju

with the people we admire.

z ludźmi, których podziwiamy.

If I could, I'd go back and I'd coach myself.

Gdybym mogła, cofnęłabym czas i pouczyła sama siebie.

I'd be exactly like those over-50-year-old women who helped me.

Byłabym jak te 50-letnie kobiety, które mi pomogły.

I'd teach myself how to want things,

Nauczyłabym siebie, jak chcieć czegoś,

how to stand up, how to ask for them.

jak wstać i poprosić o to.

I'd say, "You! Yeah, you! You belong in the room, too."

Powiedziałabym, "Ty! Tak, ty! Też tu przynależysz".

The radiance falls on all of us,

Ten blask spada na każdego z nas

and we are nothing without each other.

i jesteśmy niczym bez siebie nawzajem.

Instead, I flew back to Oregon,

Zamiast tego, poleciałam z powrotem do Oregonu,

and as I watched the evergreens and rain come back into view,

znów patrzyłam na zieleń i deszcz,

I just drank many tiny bottles of airplane "feel sorry for yourself."

wypiłam wiele samolotowych buteleczek trunku "żal mi samej siebie".

I thought about how, if I was a writer, I was some kind of misfit writer.

Myślałam o tym, że jestem jakąś dziwną pisarką.

What I'm saying is,

Chodzi o to,

I flew back to Oregon without a book deal,

że wróciłam do Oregonu bez żadnego kontraktu,

without an agent,

bez agenta,

and with only a headful and heart-ful of memories

tylko z głową i sercem pełnymi wspomnień o tym,

of having sat so near

Jak siedziałam sobie

the beautiful writers.

obok pięknych pisarek.

Memory was the only prize I allowed myself.

Pamięć była jedyną nagrodą, na jaką sobie pozwoliłam.

And yet, at home in the dark,

I teraz, w domu, w ciemności,

back in my underwear,

z powrotem w samej bieliźnie,

I could still hear their voices.

wciąż słyszę ich głosy.

They said, "Don't listen to anyone who tries to get you to shut up

Mówią: "Nie słuchaj nikogo, kto chce cię uciszyć

or change your story."

lub zmienić twoją historię".

They said, "Give voice to the story only you know how to tell."

Mówią: "Daj głos historii, którą tylko ty potrafisz opowiedzieć".

They said, "Sometimes telling the story

Mówią: "Czasami opowiadanie historii

is the thing that saves your life."

ratuje ci życie".

Now I am, as you can see, the woman over 50.

Teraz, jak widzicie, jestem po pięćdziesiątce.

And I'm a writer.

I jestem pisarką.

And I'm a mother.

I matką.

And I became a teacher.

Zostałam też nauczycielką.

Guess who my favorite students are.

Zgadnijcie, kim są moi ulubieni uczniowie.

Although it didn't happen the day

Choć nie stało się to dnia,

that dream letter came through my mailbox,

w którym dostałam wymarzony list,

I did write a memoir,

napisałam życiorys

called "The Chronology of Water."

pod tytułem "Chronologia Wody".

In it are the stories of how many times I've had to reinvent a self

Są w nim historie o tym, ile razy musiałam się odrodzić

from the ruins of my choices,

z ruin swoich wyborów,

the stories of how my seeming failures were really just weird-ass portals

historie o tym, jak moje pozorne porażki były tak naprawdę dziwnymi drogami

to something beautiful.

do czegoś pięknego.

All I had to do was give voice to the story.

Musiałam tylko dać głos historii.

There's a myth in most cultures about following your dreams.

Jest taki mit w większości kultur o tym, żeby podążać za marzeniami.

It's called the hero's journey.

Nazywa się to podróżą bohatera.

But I prefer a different myth,

Ale ja wolę inny mit,

that's slightly to the side of that

z nieco innej strony

or underneath it.

lub pod powierzchnią.

It's called the misfit's myth.

Jest to mit odmieńca.

And it goes like this:

I idzie tak:

even at the moment of your failure,

nawet w chwili niepowodzenia,

right then, you are beautiful.

właśnie wtedy, jesteś pięknem.

You don't know it yet,

Jeszcze tego nie wiesz,

but you have the ability to reinvent yourself

ale możesz się odradzać

endlessly.

w nieskończoność.

That's your beauty.

To właśnie twoje piękno.

You can be a drunk,

Możesz być pijakiem,

you can be a survivor of abuse,

pochodzić z toksycznego środowiska,

you can be an ex-con,

możesz być byłym więźniem,

you can be a homeless person,

nie mieć domu,

you can lose all your money or your job or your husband

stracić pieniądze, pracę lub męża

or your wife, or the worst thing of all,

albo żonę, albo najgorsze ze wszystkiego

a child.

- dziecko.

You can even lose your marbles.

Możesz nawet stracić rozum.

You can be standing dead center in the middle of your failure

Możesz stać po środku swojej porażki,

and still, I'm only here to tell you,

a ja wciąż jestem tu po to,

you are so beautiful.

żeby mówić o twoim pięknie.

Your story deserves to be heard,

Twoja historia zasługuje na to,

because you, you rare and phenomenal misfit,

żeby ktoś o niej usłyszał, bo jesteś fenomenalnym odmieńcem,

you new species,

nowym gatunkiem,

are the only one in the room

wyjątkiem,

who can tell the story

który może opowiedzieć historię

the way only you would.

w swoim własnym stylu.

And I'd be listening.

I ja będę słuchała.

Thank you.

Dziękuję.

(Applause)

(Brawa)