Cristina Domenech: Poetry that frees the soul (with English subtitles) | TED

Translator: Sebastian Betti Reviewer: Gisela Giardino

Vertaald door: Axel Saffran Nagekeken door: Orlando Mendez

It's said that to be a poet

Om dichter te zijn moet je een keer door hel zijn gegaan.

you have to go to hell and back.

Mijn eerste keer in de gevangenis keek ik nergens van op.

The first time I visited the prison,

I was not surprised by the noise of the padlocks,

Niet van het geluid van de sloten, de deuren die dichtgingen, niet de tralies

or the closing doors, or the cell bars,

or by any of the things I had imagined.

of wat dan ook van wat ik me ervan had voorgesteld.

Maybe because the prison is in a quite open space.

Misschien omdat de gevangenis zich op een vrij open plek bevindt.

Je kunt de lucht zien.

You can see the sky.

Seagulls fly overhead, and you feel like you're next to the sea,

Meeuwen vliegen voorbij en het voelt net alsof je dichtbij zee bent.

that you're really close to the beach.

Alsof je dichtbij het strand bent.

But in fact, the gulls are looking for food in the dump near the prison.

Maar in werkelijkheid komen de meeuwen voor de vuilnisbelt vlakbij de gevangenis.

I went farther inside and I suddenly saw inmates moving across the corridors.

Ik liep verder naar binnen en ineens zag ik gevangenen heen en weer lopen.

Then it was as if I stepped back and thought

Het was alsof ik een stap terug deed en ik dacht bij mezelf

that I could have very well been one of them.

dat ik best een van hen had kunnen zijn.

If I had another story, another context, different luck.

Met een andere achtergrond, ander context, ander geluk.

Because nobody - nobody - can choose where they're born.

Want niemand, maar dan ook niemand kan kiezen waar hij of zij geboren wordt.

In 2009, I was invited to join a project

In 2009 werd ik uitgenodigd om mee te doen aan een project

that San Martín National University conducted at the Unit 48 penitentiary,

in Unidad 48, dat onderdeel is van de Nationale Universiteit van San Martín.

to coordinate a writing workshop.

Het ging om het geven van een schrijfworkshop.

The prison service ceded some land at the end of the prison,

De penitentiaire dienst stelde een deel van de gevangenis ter beschikking

which is where they constructed the University Center building.

en daar bouwde men het universitair centrum.

Tijdens mijn eerste ontmoeting met de gevangenen

The first time I met with the prisoners,

I asked them why they were asking for a writing workshop

vroeg ik hen waarom ze graag een schrijfworkshop wilden doen.

Ze zeiden dat ze graag op papier zouden willen zetten

and they told me they wanted to put on paper

all that they couldn't say and do.

wat ze niet kunnen zeggen en doen.

Op dat moment besloot ik om poëzie te introduceren in de gevangenis.

Right then I decided that I wanted poetry to enter the prison.

So I said to them why don't we work with poetry,

Dus ik stelde voor om met poëzie te gaan werken en ik vroeg

of iemand wist wat poëzie betekent.

if they knew what poetry was.

But nobody had a clue what poetry really was.

Niemand wist eigenlijk wat poëzie nou echt was.

Daarnaast stelden ze voor om de workshop niet alleen te geven

They also suggested to me

that the workshop should be not just for the inmates

aan gevangenen die universitaire lessen volgen

taking university classes, but for all the inmates.

maar aan alle gevangenen.

And so I said that to start this workshop,

Ik zei: om de workshop te beginnen

I needed to find a tool that we all had in common.

heb ik een hulpmiddel nodig waarover wij allemaal beschikken.

That tool was language.

Dat hulpmiddel is taal.

We had language, we had the workshop. We could have poetry.

Dus we hadden taal en we hadden een workshop. We konden poëzie maken.

But what I hadn't considered was that inequality exists in prison, too.

Maar ik stond niet stil bij de ongelijkheid die er is in de gevangenis.

Many of the prisoners hadn't even completed grammar school.

Velen van hen hebben de basisschool niet eens afgemaakt.

Many couldn't use cursive, could barely print.

Velen konden alleen blokletters lezen.

They didn't write fluently, either.

Ook schreven ze niet vloeiend genoeg.

Dus begonnen we hele korte maar krachtige gedichten te zoeken.

So we started looking for short poems.

Very short, but very powerful.

And we started to read, and we'd read one author, then another author,

En we begonnen te lezen en we lazen auteur na auteur

en door dat lezen van korte gedichten begonnen ze door te krijgen

and by reading such short poems, they all began to realize

that what the poetic language did was to break a certain logic,

dat de poëtische taal

een bepaalde logica afbreekt en een ander systeem aanmaakt.

and create another system.

Bij het breken van de logica van taal breek je ook de logica van het systeem

Breaking the logic of language also breaks the logic of the system

under which they've learned to respond.

waarop zij gewend zijn te reageren.

Dus ontstond er een nieuw systeem, een aantal nieuwe regels

So a new system appeared,

new rules that made them understand very quickly,

waardoor zij supersnel begrepen

- very quickly -

dat zij door middel van gedichten precies kunnen zeggen wat ze willen.

that with poetic language

they would be able to say absolutely whatever they wanted.

It's said that to be a poet you have to go to hell and back.

"Om dichter te zijn moet je een keer door hel zijn gegaan."

And they have plenty of hell. Plenty of hell.

En zij hebben genoeg hel. Genoeg hel.

One of them once said: "In prison you never sleep.

Één keer vertelde een van hen: "In de gevangenis slaap je nooit."

You can never sleep in jail. You can never close your eyelids."

Je kunt nooit slapen in de gevangenis. Je kunt nooit je ogen sluiten.

And so, like I’m doing now, I gave them a moment of silence,

Dus gaf ik ze, zoals ik nu ook doe,

een moment stilte en ik zei: jongens, dat is poëzie.

then said, “That's what poetry is, you guys.

Poëzie is in dit gevangenisleven, het is overal om jullie heen.

It's in this prison universe that you have all around you.

Everything you say about how you never sleep,

Dit alles, dat jullie nooit slapen.

it exudes fear.

Dit straalt angst uit. Alles wat niet wordt opgeschreven, dat is poëzie.

All the things that go unwritten -- all of that is poetry."

So we started appropriating that hell;

Dus we begonnen die hel te gebruiken.

we plunged ourselves, headfirst, into the seventh circle.

We sprongen meteen in het diepe. In de zevende cirkel van de hel.

And in that seventh circle of hell, our very own, beloved circle,

En in deze zevende cirkel van onze geliefde hel

they learned that they could make the walls invisible,

leerden ze dat muren onzichtbaar konden zijn,

that they could make the windows yell,

dat ze ramen konden laten schreeuwen

and that we could hide inside the shadows.

en dat we ons konden verstoppen in de schaduw.

When the first year of the workshop had ended,

Aan het eind van het eerste jaar van de workshop

we organized a little closing party,

hebben we een klein eindejaarsfeest gegeven

like you do when a job is done with so much love,

zoals men dat doet wanneer er iets met zoveel liefde wordt gedaan.

and you want to celebrate with a party.

Je wil het vieren met een feestje.

We nodigden familieleden, vrienden en autoriteiten van de universiteit uit.

We called family, friends, the university authorities.

The only thing the inmates had to do was read a poem,

De gevangenen hoefden alleen maar een gedicht op te lezen

en hun diploma en applaus in ontvangst nemen en dat was ons feestje.

and receive their diplomas and applause.

That was our simple party.

The only thing I want to leave you with

Het enige wat ik aan jullie duidelijk wil maken,

is the moment in which those men,

is het moment dat deze mannen,

soms enorm groot vergeleken met mij,

some of them just huge when standing next to me,

or the young boys - so young, but with an enormous pride,

of jongeren, maar met een enorme trots,

hun papier trillend en zwetend vasthielden

held their papers and trembled like little kids and sweated,

en hun gedicht met trillende stem oplazen.

and read their poems with their voices completely broken.

Op dit moment bedacht ik me

That moment made me think a lot

that for most of them, it was surely the very first time

dat dit waarschijnlijk voor velen van hen

that someone applauded them for something they had done.

de eerste keer was dat er geklapt werd voor iets dat zij hadden bereikt.

In prison there are things that can't be done.

In de gevangenis zijn er dingen die je niet kunt doen.

In prison, you can't dream. In prison, you can't cry.

In de gevangenis kun je niet dromen, in de gevangenis kun je niet huilen.

Sommigen woorden zijn gewoon verboden, zoals het woord "tijd",

There are words that are virtually forbidden, like the word "time,"

het woord "toekomst" en het woord "wens".

the word "future," the word "wish".

Maar wij durfden het aan om te dromen en om groot te dromen,

But we dared to dream, and to dream a lot.

We decided that they were going to write a book.

want we hadden besloten om een boek te gaan schrijven.

Ze schreven niet alleen een boek, maar bonden het ook zelf in.

Not only did they write a book, but they also bound it themselves.

That was at the end of 2010.

Dit was eind 2010.

We schreven een tweede boek.

Then, we doubled the bet and wrote another book.

En we bonden dit tweede boek in.

And we bound that one, too.

That was a short time ago, at the end of last year.

Dit was pas geleden, eind vorig jaar.

What I see week after week,

Wat ik elke week weer zie is hoe ze veranderen

is how they're turning into different people;

in een ander persoon. Hoe ze zich transformeren.

how they're being transformed.

How words are empowering them with a dignity they had never known,

Hoe het woord hen zelfrespect geeft dat ze eerst niet kenden,

that they couldn't even imagine.

dat ze zich niet voor konden stellen.

They had no idea such dignity could come from them.

Ze wisten niet dat dit gevoel bestond en dat het van hen zou kunnen komen.

Tijdens de workshop, in onze geliefde hel,

At the workshop, in that beloved hell we share, we all give something.

geven we allemaal iets.

We openen onze handen en ons hart

We open our hands and hearts and give what we have, what we can.

en geven wat we hebben en wat we kunnen.

All of us; all of us equally.

Iedereen doet dit.

Op deze manier voelt iemand dat hij een heel klein beetje

And so you feel that at least in a small way

you're repairing that huge social fracture

die enorme sociale scheur aan het repareren is die er voor zorgt

which makes it so that for many of them,

dat voor velen zoals zij de gevangenis de enige eindbestemming is.

prison is their only destination.

Ik herinner me een vers van een groot dichter,

I remember a verse by a tremendous poet, a great poet,

van Unidad 48 van onze workshop: Nicolás Dorado.

from our Unit 48 workshop, Nicolás Dorado:

"Ik heb een oneindig stuk draad nodig om deze schade te kunnen naaien".

"I will need an infinite thread to sew up this huge wound."

Dit doet poëzie. Ze naait een wond van uitsluiting.

Poetry does that; it sews up the wounds of exclusion.

Ze opent deuren. Poëzie maakt een spiegel.

It opens doors. Poetry works as a mirror.

It creates a mirror, which is the poem.

Die spiegel is het gedicht.

Ze herkennen zichzelf, ze bekijken het gedicht

They recognize themselves, they look at themselves in the poem

and write from who they are, and are from what they write.

en schrijven wat ze zijn... en zijn wat ze schrijven.

In order to write,

Om te kunnen schrijven moeten zij zich het moment van het schrijven toe-eigenen,

they need to appropriate the moment of writing

which is a moment of extraordinary freedom.

dat uitzonderlijke moment van vrijheid.

Ze moeten in hun hoofd op zoek naar dat stukje vrijheid

They have to get into their heads, search for that bit of freedom

dat niemand ze kan ontnemen wanneer zij schrijven.

that can never be taken away when they write

Het is ook goed om te bewijzen dat vrijheid mogelijk is,

and that is also useful to realize that freedom is possible

even inside a prison,

ook al zitten we in de gevangenis en bestaan de enige tralies die we hebben

and that the only bars we have in our wonderful space

op deze mooie plek, uit het woord 'tralies'.

is the word "bars,"

and that all of us in our hell burn with happiness

In onze hel branden we van geluk

when we light the wick of the word.

wanneer het lont van het woord wordt aangestoken.

(Applause)

(Applaus)

Ik heb jullie verteld over de gevangenis, over wat ik elke week meemaak

I told you a lot about the prison, a lot about what I experience

every week, and how I enjoy it and transform myself with the inmates.

en waar ik van geniet en dat ik samen met hun verander.

Maar ik zou willen dat jullie zouden kunnen voelen en meemaken,

But you don't know how much I'd like it

if you could feel, live, experience, even for a few seconds,

ook al is het maar voor een paar seconden,

what I enjoy every week and what makes me who I am.

waar ik elke week van geniet en wat me maakt me wie ik ben.

(Applaus)

(Applause)

Martín Bustamante: The heart chews tears of time;

"Het hart kauwt de tranen van tijd,

blinded by that light,

verblind door dat licht.

it hides the speed of existence

Het verbergt de snelheid van het bestaan

where the images go rowing by.

waar beelden varen.

It fights; it hangs on.

Het vecht, het laat niet los.

The heart cracks under sad gazes,

Het hart breekt door trieste blikken.

rides on storms that spread fire,

Het rijdt op een vuurspuwende storm

en recht de schouders die zijn gebogen door schaamte,

lifts chests lowered by shame,

knows that it's not just reading and going on,

wetend dat het niet alleen draait om lezen en doorgaan

it also wishes to see the infinite blue.

maar ook om de wens het oneindige blauw te zien.

The heart sits down to think about things,

Het hart gaat zitten om over dingen na te denken,

vecht tegen een alledaags bestaan.

fights to avoid being ordinary,

tries to love without hurting,

Trachtend lief te hebben zonder pijn,

breathes the sun, giving courage to itself,

ademt het zon en spreekt zichzelf moed in.

Het geeft zichzelf over op weg naar de rede.

surrenders, travels toward reason.

Het hart vecht tussen moerassen,

The heart fights among the swamps,

skirts the edge of the underworld,

staat op de rand van de onderwereld.

falls exhausted, but won't give in to what's easy,

Het valt uitgeput neer, maar zal niet kiezen voor de makkelijke weg.

Terwijl onregelmatige stappen uit dronkenschap ontwaken,

while irregular steps of intoxication

wake up,

wake the stillness.

ontwaakt de stilte."

I'm Martín Bustamante,

Ik ben Martín Bustamante.

I'm a prisoner in Unit 48 of San Martín,

Ik zit gevangen in Unidad 48 van San Martín.

Vandaag ben ik op tijdelijk verlof.

today is my day of temporary release.

Poëzie en literatuur

And for me, poetry and literature have changed my life.

hebben mijn leven veranderd.

Thank you very much!

Dank jullie wel!

Cristina Domenech: Thank you!

CD: Dank jullie wel!

(Applaus)

(Applause)