Cristina Domenech: Poetry that frees the soul (with English subtitles) | TED

Translator: Sebastian Betti Reviewer: Gisela Giardino

Çeviri: Özümsu Alagöz Gözden geçirme: Yusuf Kerem Sağlam

It's said that to be a poet

Şair olmak için en az bir kere cehennemi tatmanız gerektiği söylenir.

you have to go to hell and back.

The first time I visited the prison,

Hapishaneye ilk girdiğimde asma kilit gürültüleri, parmaklıklar

I was not surprised by the noise of the padlocks,

or the closing doors, or the cell bars,

kapanan kapılar veya daha önceden düşündüğüm hiçbir şey beni şaşırtmadı.

or by any of the things I had imagined.

Maybe because the prison is in a quite open space.

Belki de bu hapishanenin çok açık alanda olmasından kaynaklanıyordu.

You can see the sky.

Gökyüzünü görebilirsiniz.

Seagulls fly overhead, and you feel like you're next to the sea,

Martılar havada uçuşur,

az ötede deniz varmış da sahile çok yakınmış gibi hissedersiniz.

that you're really close to the beach.

But in fact, the gulls are looking for food in the dump near the prison.

Ama aslında martılar hapishanenin yakınındaki çöplük için gelirler.

I went farther inside and I suddenly saw inmates moving across the corridors.

İlerlemeye devam ettim ve aniden bloklar arası yürüyen mahkûmları gördüm.

Then it was as if I stepped back and thought

Bir adım geri attım ve belki ben de onlardan biri olabilirdim diye düşündüm.

that I could have very well been one of them.

If I had another story, another context, different luck.

Bambaşka bir hikayem, hayatım ve şansım olabilirdi.

Because nobody - nobody - can choose where they're born.

Çünkü hiç kimse nerede doğduğunu seçemez.

In 2009, I was invited to join a project

2009 yılında San Martin Üniversitesi tarafından 48. cezaevinde düzenlenen

that San Martín National University conducted at the Unit 48 penitentiary,

bir yazarlık kursu projesine davet edildim.

to coordinate a writing workshop.

The prison service ceded some land at the end of the prison,

Hapishane yönetimi onlara hapishanenin uç kısmında bir alan ayırdı,

sonrasında ise buraya üniversite binasını inşa ettiler.

which is where they constructed the University Center building.

The first time I met with the prisoners,

Mahkûmlarla ilk tanışmamda onlara neden bir yazarlık kursu istediklerini sordum.

I asked them why they were asking for a writing workshop

and they told me they wanted to put on paper

Söyleyemedikleri, yapamadıkları her şeyi kağıda yazmak istediklerini söylediler.

all that they couldn't say and do.

Right then I decided that I wanted poetry to enter the prison.

O anda hapishaneye şiiri getirmek istediğime karar verdim.

So I said to them why don't we work with poetry,

Neden şiir üzerine çalışmadığımızı sordum, tabii ne olduğunu biliyorlarsa.

if they knew what poetry was.

But nobody had a clue what poetry really was.

Şiirden bihaberlerdi.

They also suggested to me

Aynı zamanda kursun sadece üniversiteli mahkûmlara değil,

that the workshop should be not just for the inmates

taking university classes, but for all the inmates.

tüm mahkûmlara açık olmasını istediklerini söylediler.

And so I said that to start this workshop,

Ben de ''Öyleyse bu kurs için hepimizde olan bir şeye ihtiyacımız var.'' dedim.

I needed to find a tool that we all had in common.

That tool was language.

Dilden bahsediyordum.

We had language, we had the workshop. We could have poetry.

Dil vardı, kurs vardı. Şiir de olabilirdi.

Fakat gözden kaçırdığım nokta, eşitsizliğin hapishanede de olmasıydı.

But what I hadn't considered was that inequality exists in prison, too.

Many of the prisoners hadn't even completed grammar school.

Bazıları ilkokula bile gitmemişti.

Many couldn't use cursive, could barely print.

Birçoğu el yazısı nedir bilmiyor, zar zor yazıyı taklit edebiliyorlardı.

They didn't write fluently, either.

Aynı zamanda hızlı yazamıyorlardı.

So we started looking for short poems.

Bu sebeple önce çok kısa fakat çok derin şiirlerle başladık.

Very short, but very powerful.

And we started to read, and we'd read one author, then another author,

Okumaya başladık, önce bir şair, daha sonra bir başkası.

and by reading such short poems, they all began to realize

Böyle kısa şiirleri okudukça, şiirin dili belli bir kalıptan çıkarıp

that what the poetic language did was to break a certain logic,

yeni bir sistem yarattığını fark ettiler.

and create another system.

Breaking the logic of language also breaks the logic of the system

Bu, kendi alıştıkları kalıbın da dışına çıkmak demekti.

under which they've learned to respond.

So a new system appeared,

Böylece şiir sayesinde ne isterlerse söyleyebileceklerini çabucak anlamalarını

new rules that made them understand very quickly,

sağlayan yeni bir sistem ve kurallar oluşturuldu.

- very quickly -

that with poetic language

they would be able to say absolutely whatever they wanted.

It's said that to be a poet you have to go to hell and back.

Şair olmak için en az bir kere cehennemi tatmanız gerektiği söylenir.

And they have plenty of hell. Plenty of hell.

Onlar cehennemi çokça tatmışlar. Çokça.

One of them once said: "In prison you never sleep.

Bir gün içlerinden birisi bana: ''Hapishanede asla uyumazsın.

You can never sleep in jail. You can never close your eyelids."

Burada asla uyulmaz. Hiçbir zaman göz kapağın kapanmaz.'' dedi.

And so, like I’m doing now, I gave them a moment of silence,

Tıpkı şu anki gibi bir nefes alıp, ''Arkadaşlar, işte şiir bu.

then said, “That's what poetry is, you guys.

Bu hapishanede gördüğünüz her şeyde şiir var.

It's in this prison universe that you have all around you.

Everything you say about how you never sleep,

Söylediklerinin hepsi, uyuyamaman.. Bunların hepsi korkuyu açığa çıkarıyor.

it exudes fear.

All the things that go unwritten -- all of that is poetry."

Yazılmamış her şey, şiirdir.

So we started appropriating that hell;

Böylece bu cehenneme uyum sağlamaya başladık;

we plunged ourselves, headfirst, into the seventh circle.

başımız önde cehennemin yedinci dairesine daldık.

And in that seventh circle of hell, our very own, beloved circle,

Bu biricik yedinci dairemizde, duvarları yok edebileceklerini,

they learned that they could make the walls invisible,

that they could make the windows yell,

pencerelere çığlık attırabileceklerini, gölgelere girebileceklerini anladılar.

and that we could hide inside the shadows.

When the first year of the workshop had ended,

Kursun ilk yılı tamamlandığında, küçük bir parti verdik.

we organized a little closing party,

like you do when a job is done with so much love,

Tıpkı aşkla yaptığın bir işi bitirmişsin ve kutlamak istiyormuşsun gibi.

and you want to celebrate with a party.

We called family, friends, the university authorities.

Aileleri, arkadaşları ve üniversite çalışanlarını davet ettilk.

The only thing the inmates had to do was read a poem,

Mahkûmların yapmaları gerekenler,

şiir okumak, diplomalarını almak ve alkışlamaktı.

and receive their diplomas and applause.

That was our simple party.

Partimiz bundan ibaretti.

The only thing I want to leave you with

Size asıl anlatmak istediğim kısmı, yanımda kocaman duran adamların

is the moment in which those men,

some of them just huge when standing next to me,

or the young boys - so young, but with an enormous pride,

ya da gencecik ama oldukça gururlu oğlanların kağıtları ellerinde,

held their papers and trembled like little kids and sweated,

küçük çocuklar gibi titreyip, terlemeleri ve şiirleri sesleri titreyerek okumaları.

and read their poems with their voices completely broken.

That moment made me think a lot

O anda en çok düşündüğüm şey,

that for most of them, it was surely the very first time

büyük ihtimalle o insanların hayatlarında ilk kez alkışlanmış olmalarıydı.

that someone applauded them for something they had done.

In prison there are things that can't be done.

Hapishanede bazı şeyler yapılamaz.

In prison, you can't dream. In prison, you can't cry.

Hapishanede, hayal kuramazsın. Hapishanede, ağlayamazsın.

There are words that are virtually forbidden, like the word "time,"

Neredeyse unutulmuş bazı kelimeler var. ''Zaman, gelecek, umut'' gibi.

the word "future," the word "wish".

But we dared to dream, and to dream a lot.

Fakat bizim hayal kurmaya cesaretimiz vardı.

We decided that they were going to write a book.

Bir kitap yazmalarına karar verdik.

Not only did they write a book, but they also bound it themselves.

Sadece kitap yazmıyor aynı zamanda ciltliyorlardı da.

That was at the end of 2010.

Bu 2010'un sonlarına doğruydu.

Then, we doubled the bet and wrote another book.

Arttırdık ve ikinci bir kitap daha yazdık.

And we bound that one, too.

Onu da ciltlediler.

That was a short time ago, at the end of last year.

Üstünden çok geçmedi, geçen yılın sonlarına doğruydu.

What I see week after week,

Her hafta ne kadar çok gelişip bambaşka insanlara dönüştüklerini, sözcüklerin

is how they're turning into different people;

gücüyle hiç düşünemeyecekleri kadar itibar kazandıklarını fark ediyorum.

how they're being transformed.

How words are empowering them with a dignity they had never known,

that they couldn't even imagine.

They had no idea such dignity could come from them.

Böyle bir itibara sahip olabileceklerini hayal bile edemezlerdi.

At the workshop, in that beloved hell we share, we all give something.

Yazarlık kursunda, o biricik cehenemde hepimiz bir şeyler paylaşıyorduk.

We open our hands and hearts and give what we have, what we can.

Ellerimizi, kalbimizi açıyor ve herkes elinden geleni paylaşıyordu.

All of us; all of us equally.

Herkes. Eşit bir şekilde.

And so you feel that at least in a small way

Bu şekilde çok ufak da olsa, devasa sosyal kırılmayı onarabiliyorduk.

you're repairing that huge social fracture

which makes it so that for many of them,

Bu öyle bir hasar ki, birçoğu için hapishane onların tek şansı.

prison is their only destination.

I remember a verse by a tremendous poet, a great poet,

Cezaevi 48'deki çok başarılı şairimiz Nicolás Dorado'nun şiirinin bir kısmı:

from our Unit 48 workshop, Nicolás Dorado:

"I will need an infinite thread to sew up this huge wound."

''Bu devasa yarayı dikmek için, sonsuz bir iplik gerekli.''

Poetry does that; it sews up the wounds of exclusion.

İşte şiir sanatı tam olarak bunu yapar. Dışlanmanın yaralarını diker.

It opens doors. Poetry works as a mirror.

Kapılar açar, ayna görevi görür.

It creates a mirror, which is the poem.

Şiir adını verdiğimiz bir ayna yaratır.

They recognize themselves, they look at themselves in the poem

Kendilerine bakarlar, şiire kendilerini yazarlar ve yazdıkları olurlar.

and write from who they are, and are from what they write.

In order to write,

Yazabilmek için inanılmaz özgür bir alan yaratan yazma anına odaklanmaları gerekir.

they need to appropriate the moment of writing

which is a moment of extraordinary freedom.

They have to get into their heads, search for that bit of freedom

Kimsenin yazma özgürlüklerini ellerinden alamayacağını ve bu özgürlüğün

that can never be taken away when they write

hapishane içinde bile mümkün olduğunu, yarattığımız bu güzel ortamda

and that is also useful to realize that freedom is possible

even inside a prison,

and that the only bars we have in our wonderful space

parmaklıkların olmadığını anlamaları gerekli.

is the word "bars,"

and that all of us in our hell burn with happiness

Aslında orda herkes kendi cehenneminde sözcüklerin aleviyle mutluluktan yanıyor.

when we light the wick of the word.

(Applause)

(Alkışlar)

I told you a lot about the prison, a lot about what I experience

Size hapishanede neler yaşadığımdan, bundan ne kadar keyif aldığımdan,

every week, and how I enjoy it and transform myself with the inmates.

mahkûmlarla birlikte gelişimimden çokça bahsettim.

But you don't know how much I'd like it

Ama sizlerin de birkaç saniyeliğine de olsa her hafta deneyimlediklerimi,

if you could feel, live, experience, even for a few seconds,

beni bugünki ben yapan o anları yaşayıp, hissedebilmenizi o kadar isterdim ki.

what I enjoy every week and what makes me who I am.

(Alkışlar)

(Applause)

Martín Bustamante: ''Kalp zamanın gözyaşlarını çiğner,

Martín Bustamante: The heart chews tears of time;

blinded by that light,

Işıktan körleşip, varoluş hızını gizler,

it hides the speed of existence

where the images go rowing by.

Resimlerin sandalında.

It fights; it hangs on.

Savaşır, direnir.

The heart cracks under sad gazes,

Kalp mahzun bakışlar altında erir,

rides on storms that spread fire,

Ateşli fırtınalarda gezer,

lifts chests lowered by shame,

Utançtan bükülmüş bedeni kaldırır,

knows that it's not just reading and going on,

Sadece okumak, takip etmek olmadığını bilir

it also wishes to see the infinite blue.

Sonsuz maviliğe de ulaşmayı arzular.

The heart sits down to think about things,

Kalp oturur, düşünür

fights to avoid being ordinary,

sıradan olmamak için savaşır,

tries to love without hurting,

Acıtmadan sevmeye çalışır,

breathes the sun, giving courage to itself,

Cesaret veren güneşi içine çeker,

surrenders, travels toward reason.

Teslim olur, akıla doğru yola çıkar.

Kalp bataklıklar içinde savaşır,

The heart fights among the swamps,

skirts the edge of the underworld,

Yer altı dünyasının kenarından dolanır,

falls exhausted, but won't give in to what's easy,

Yorgun düşer ama kolay olana teslim olmaz,

while irregular steps of intoxication

Mest olmuşçasına dengesiz adımlar baş gösterirken,

wake up,

Dinginlik belirir.''

wake the stillness.

I'm Martín Bustamante,

Ben Martín Bustamante,

I'm a prisoner in Unit 48 of San Martín,

San Martín'de cezaevi 48'de mahkûmum.

Bugün, geçici olarak dışarı çıkabildim.

today is my day of temporary release.

Şiir ve edebiyat hayatımı değiştirdi.

And for me, poetry and literature have changed my life.

Thank you very much!

Çok teşekkürler! (Alkışlar)

Cristina Domenech: Thank you!

Cristina Domenech: Teşekkürler!

(Applause)

(Alkışlar)