Cristina Domenech: Poetry that frees the soul (with English subtitles) | TED

Translator: Sebastian Betti Reviewer: Gisela Giardino

Μετάφραση: Androniki Koumadoraki Επιμέλεια: Niki Boehm

It's said that to be a poet

Λένε ότι για να γίνεις ποιητής πρέπει να κατέβεις ως την κόλαση.

you have to go to hell and back.

Την πρώτη φορά που μπήκα στη φυλακή δεν με εξέπληξε ούτε ο θόρυβος

The first time I visited the prison,

I was not surprised by the noise of the padlocks,

από τα λουκέτα, ούτε οι πόρτες που έκλειναν, ούτε τα κάγκελα

or the closing doors, or the cell bars,

or by any of the things I had imagined.

ούτε τίποτα από όλα όσα είχα φανταστεί.

Maybe because the prison is in a quite open space.

Μάλλον επειδή η φυλακή βρίσκεται σ' ένα αρκετά ανοιχτό μέρος.

Μπορείς να δεις τον ουρανό.

You can see the sky.

Seagulls fly overhead, and you feel like you're next to the sea,

Πετάνε από πάνω οι γλάροι και νιώθεις ότι είσαι δίπλα στη θάλασσα.

that you're really close to the beach.

Ότι είσαι πολύ κοντά στην παραλία.

But in fact, the gulls are looking for food in the dump near the prison.

Στην πραγματικότητα, οι γλάροι πηγαίνουν να φάνε στη χωματερή κοντά στη φυλακή.

I went farther inside and I suddenly saw inmates moving across the corridors.

Προχώρησα και είδα τους κρατούμενους να διασχίζουν τις πτέρυγες.

Then it was as if I stepped back and thought

Τότε κοντοστάθηκα και συνειδητοποίησα ότι θα μπορούσα κάλλιστα

that I could have very well been one of them.

να είμαι μία απ' αυτούς.

If I had another story, another context, different luck.

Θα μπορούσα να έχω διαφορετικό παρελθόν, διαφορετικό περιβάλλον, διαφορετική τύχη.

Because nobody - nobody - can choose where they're born.

Γιατί κανείς, κανείς δεν μπορεί να επιλέξει το πού θα γεννηθεί.

In 2009, I was invited to join a project

Το 2009 με κάλεσαν να συμμετάσχω σε ένα πρότζεκτ

that San Martín National University conducted at the Unit 48 penitentiary,

που οργανώνει το Εθνικό Πανεπιστήμιο του Σαν Μαρτίν στην πτέρυγα 48

to coordinate a writing workshop.

για να συντονίσω ένα εργαστήρι γραφής.

The prison service ceded some land at the end of the prison,

Η σωφρονιστική υπηρεσία τους παραχώρησε έναν χώρο στο βάθος των φυλακών

which is where they constructed the University Center building.

και εκεί κατασκεύασαν το κτίριο του πανεπιστημιακού κέντρου.

Όταν συνάντησα για πρώτη φορά τους κρατούμενους

The first time I met with the prisoners,

I asked them why they were asking for a writing workshop

τους ρώτησα γιατί ζήτησαν να γίνει εργαστήρι γραφής

και μου απάντησαν ότι ήθελαν να μπορούν να γράψουν στο χαρτί

and they told me they wanted to put on paper

all that they couldn't say and do.

όσα δεν μπορούσαν να πουν και να κάνουν.

Τότε αποφάσισα ότι ήθελα να φέρω την ποίηση στη φυλακή.

Right then I decided that I wanted poetry to enter the prison.

So I said to them why don't we work with poetry,

Τους πρότεινα να ασχοληθούμε με την ποίηση,

if they knew what poetry was.

τους ρώτησα αν γνώριζαν τι είναι η ποίηση.

But nobody had a clue what poetry really was.

Κανείς δεν είχε ιδέα για το τι είναι πραγματικά η ποίηση.

Μου πρότειναν, επίσης, το εργαστήρι να μην απευθύνεται αποκλειστικά

They also suggested to me

that the workshop should be not just for the inmates

στους μορφωμένους κρατούμενους,

taking university classes, but for all the inmates.

αλλά να είναι προσιτό στο σύνολο των κρατουμένων.

And so I said that to start this workshop,

Τους είπα ότι για να ξεκινήσει το εργαστήρι,

I needed to find a tool that we all had in common.

χρειάζομαι ένα εργαλείο που το έχουμε όλοι.

That tool was language.

Αυτό το εργαλείο ήταν η γλώσσα.

We had language, we had the workshop. We could have poetry.

Εφόσον είχαμε γλώσσα, είχαμε εργαστήρι. Μπορούσαμε να έχουμε ποίηση.

But what I hadn't considered was that inequality exists in prison, too.

Δεν είχα υπολογίσει, ότι και στη φυλακή υπάρχει ανισότητα

Many of the prisoners hadn't even completed grammar school.

και ότι πολλοί απ' αυτούς δεν είχαν τελειώσει ούτε το δημοτικό.

Many couldn't use cursive, could barely print.

Πολλοί είχαν δυσκολία στη γραφή.

They didn't write fluently, either.

Η γραφή τους δεν έρεε.

Οπότε αναζητήσαμε σύντομα ποιήματα, πολύ σύντομα, αλλά δυνατά.

So we started looking for short poems.

Very short, but very powerful.

And we started to read, and we'd read one author, then another author,

Διαβάσαμε έναν ποιητή, έπειτα έναν άλλον

and by reading such short poems, they all began to realize

και καθώς διαβάζαμε αυτά τα μικρά ποίηματα όλοι άρχισαν να συνειδητοποιούν

that what the poetic language did was to break a certain logic,

ότι η ποιητική γλώσσα δεν ακολουθεί

μια συγκεκριμένη λογική, αλλά ακολουθεί ένα άλλο σύστημα.

and create another system.

Breaking the logic of language also breaks the logic of the system

Καταρρίπτοντας τη λογική της γλώσσας καταρρίπτεται και η λογική του συστήματος

under which they've learned to respond.

στο οποίο είχαν συνηθίσει να ανταποκρίνονται.

Εμφανίστηκε ένα νέο σύστημα, νέοι κανόνες

So a new system appeared,

new rules that made them understand very quickly,

που τους έκαναν να καταλάβουν γρήγορα, πολύ γρήγορα

- very quickly -

ότι με την ποιητική γλώσσα θα εξέφραζαν όλα όσα ήθελαν.

that with poetic language

they would be able to say absolutely whatever they wanted.

It's said that to be a poet you have to go to hell and back.

Λένε ότι για να γίνεις ποιητής πρέπει να κατέβεις στην κόλαση.

And they have plenty of hell. Plenty of hell.

Εκείνοι είναι περικυκλωμένοι από κόλαση. Περικυκλωμένοι.

One of them once said: "In prison you never sleep.

Μια φορά ένας απ' αυτούς είπε «Στη φυλακή δεν κοιμάσαι ποτέ.

You can never sleep in jail. You can never close your eyelids."

Ποτέ δεν μπορείς να κοιμηθείς στη φυλακή. Ποτέ δεν μπορείς να κλείσεις τα βλέφαρα».

And so, like I’m doing now, I gave them a moment of silence,

Εκείνη τη στιγμή, έκανα αυτό που κάνω και τώρα

έμεινα για λίγο σιωπηλή, και τους είπα «Αυτό ακρίβως είναι η ποίηση. Αυτό.

then said, “That's what poetry is, you guys.

Γνωρίζετε από πρώτο χέρι τον κόσμο της φυλακής.

It's in this prison universe that you have all around you.

Everything you say about how you never sleep,

Όλα όσα λέτε, το ότι δεν κοιμάστε ποτέ.

it exudes fear.

Απ' όλα αυτά ξεχειλίζει φόβος. Όλα όσα δεν γράφονται. Όλα αυτά είναι ποίηση».

All the things that go unwritten -- all of that is poetry."

So we started appropriating that hell;

Αρχίσαμε να κατακτούμε αυτή την κόλαση.

we plunged ourselves, headfirst, into the seventh circle.

Πέσαμε κατευθείαν, με το κεφάλι, στον έβδομο κύκλο.

And in that seventh circle of hell, our very own, beloved circle,

Σ' αυτόν τον έβδομο κύκλο της κόλασης τον δικό μας, αγαπημένο κύκλο

they learned that they could make the walls invisible,

έμαθαν ότι οι τοίχοι μπορούν να γίνουν αόρατοι και τα παράθυρα να φωνάξουν,

that they could make the windows yell,

ότι μπορούσαμε να κρυφτούμε μέσα στις σκιές.

and that we could hide inside the shadows.

When the first year of the workshop had ended,

Τον πρώτο χρόνο, όταν ολοκληρώθηκε το εργαστήρι, οργανώσαμε

we organized a little closing party,

μια μικρή γιορτή, όπως συνηθίζεται

like you do when a job is done with so much love,

όταν ολοκληρώνεται μια δουλειά που έγινε με τόση αγάπη.

and you want to celebrate with a party.

Όλοι θέλουν να το γιορτάσουν.

Συγκεντρώθηκαν συγγενείς, φίλοι, πανεπιστημιακοί.

We called family, friends, the university authorities.

The only thing the inmates had to do was read a poem,

Το μόνο που είχαν να κάνουν εκείνοι ήταν να διαβάσουν ένα ποίημα

να παραλάβουν το δίπλωμα, χειροκρότημα και αυτό ήταν όλο.

and receive their diplomas and applause.

That was our simple party.

Αυτό που θέλω να κρατήσετε είναι η στιγμή που εκείνοι οι άντρες,

The only thing I want to leave you with

is the moment in which those men,

οι ενίοτε τεράστιοι άντρες

some of them just huge when standing next to me,

or the young boys - so young, but with an enormous pride,

ή άντρες νεαρής ηλικίας αλλά ιδιαίτερα περήφανοι

κρατούσαν το χαρτί τους και έτρεμαν σαν παιδιά, ίδρωναν

held their papers and trembled like little kids and sweated,

και διάβαζαν το ποίημά τους με σπασμένη φωνή.

and read their poems with their voices completely broken.

Εκείνη τη στιγμή, σκέφτηκα ότι για πολλούς από εκείνους

That moment made me think a lot

that for most of them, it was surely the very first time

ήταν η πρώτη φορά που κάποιος τους χειροκρότησε για κάτι που έκαναν.

that someone applauded them for something they had done.

In prison there are things that can't be done.

Στη φυλακή υπάρχουν πράγματα που δεν μπορείς να κάνεις.

In prison, you can't dream. In prison, you can't cry.

Στην φυλακή δεν μπορείς να ονειρευτείς, να κλάψεις.

Υπάρχουν λέξεις σχεδόν απαγορευμένες, όπως χρόνος, μέλλον, επιθυμία.

There are words that are virtually forbidden, like the word "time,"

the word "future," the word "wish".

But we dared to dream, and to dream a lot.

Εμείς τολμήσαμε να ονειρευτούμε και μάλιστα πολύ

We decided that they were going to write a book.

γιατί αποφασίσαμε να γράψουν βιβλίο.

Όχι μόνο έγραψαν βιβλίο αλλά το βιβλιοδέτησαν κιόλας.

Not only did they write a book, but they also bound it themselves.

That was at the end of 2010.

Αυτό έγινε στα τέλη του 2010.

Then, we doubled the bet and wrote another book.

Βάλαμε και δεύτερο στοίχημα. Γράψαμε κι άλλο βιβλίο.

Βιβλιοδέτησαν κι άλλο βιβλίο.

And we bound that one, too.

That was a short time ago, at the end of last year.

Αυτό έγινε πριν λίγο καιρό, στα τέλη του περασμένου έτους.

What I see week after week,

Αυτό που παρατηρώ από βδομάδα σε βδομάδα, είναι ότι μετατρέπονται

is how they're turning into different people;

σε άλλα άτομα, μεταμορφώνονται.

how they're being transformed.

How words are empowering them with a dignity they had never known,

Οι λέξεις τους χαρίζουν μια αξιοπρέπεια την οποία δεν γνώριζαν

that they couldn't even imagine.

ούτε μπορούσαν να φανταστούν.

They had no idea such dignity could come from them.

Δεν γνώριζαν την ύπαρξη της αξιοπρέπειας και ότι την είχαν μέσα τους.

Στο εργαστήριο, σε αυτή την αγαπημένη κόλαση που βρισκόμαστε, όλοι προσφέρουμε.

At the workshop, in that beloved hell we share, we all give something.

We open our hands and hearts and give what we have, what we can.

Ανοίγουμε τα χέρια και την καρδιά και δίνουμε

ό,τι έχουμε, ό,τι μπορούμε. Όλοι.

All of us; all of us equally.

Όλοι αντιστοίχως.

Μ' αυτόν τον τρόπο, νιώθεις ότι έστω και λίγο

And so you feel that at least in a small way

you're repairing that huge social fracture

διορθώνεις αυτή την τεράστια κοινωνική διαίρεση που έχει αποτέλεσμα

which makes it so that for many of them,

η φυλακή να είναι η μοναδική κατάληξη για πολλούς ανθρώπους όπως αυτοί.

prison is their only destination.

Θυμάμαι έναν στίχο από ένα ποίημα ενός πολύ σπουδαίου ποιητή

I remember a verse by a tremendous poet, a great poet,

της πτέρυγας 48 του εργαστηρίου μας, του Νικολάς Δοράδο:

from our Unit 48 workshop, Nicolás Dorado:

«Χρειάζομαι μια ατέλειωτη κλωστή για να ράψω αυτή την τεράστια πληγή».

"I will need an infinite thread to sew up this huge wound."

Αυτό κάνει η ποίηση. Ράβει τις πληγές του αποκλεισμού.

Poetry does that; it sews up the wounds of exclusion.

Ανοίγει πόρτες. Λειτουργεί σαν καθρέφτης.

It opens doors. Poetry works as a mirror.

It creates a mirror, which is the poem.

Δημιουργεί έναν καθρέφτη, το ποίημα.

Αναγνωρίζουν τον εαυτό τους, τον κοιτούν μέσω της ποίησης, γράφουν

They recognize themselves, they look at themselves in the poem

and write from who they are, and are from what they write.

βάσει αυτού που είναι και είναι αυτό που γράφουν.

In order to write,

Για να μπορέσουν να γράψουν πρέπει να κατακτήσουν τη στιγμή

they need to appropriate the moment of writing

της γραφής, επειδή είναι μια στιγμή μοναδικής ελευθερίας.

which is a moment of extraordinary freedom.

Πρέπει να ψάξουν αυτό το μικρό κομμάτι ελευθερίας μέσα τους

They have to get into their heads, search for that bit of freedom

το οποίο ποτέ κανείς δεν μπορεί να τους στερήσει τη στιγμή που γράφουν

that can never be taken away when they write

και έτσι διαπιστώνουν ότι η ελευθερία είναι εφικτή

and that is also useful to realize that freedom is possible

even inside a prison,

ακόμα και μέσα στη φυλακή και ότι το μοναδικό κάγκελο

and that the only bars we have in our wonderful space

που περιορίζει τον χώρο μας είναι η λέξη «κάγκελο» και ότι ο καθένας

is the word "bars,"

and that all of us in our hell burn with happiness

μέσα στην προσωπική του κόλαση καίει από ευτυχία

when we light the wick of the word.

όταν αρχίσει να καίει το φυτίλι της γραφής.

(Applause)

(Χειροκρότημα)

Σας μίλησα αρκετά για τη φυλακή, και ειδικά για αυτό που βιώνω

I told you a lot about the prison, a lot about what I experience

every week, and how I enjoy it and transform myself with the inmates.

κάθε βδομάδα, πόσο το απολαμβάνω και πώς μεταμορφώνομαι κι εγώ μαζί τους.

Δεν γνωρίζετε, όμως, ότι θα ήθελα να νιώσετε, να ζήσετε,

But you don't know how much I'd like it

if you could feel, live, experience, even for a few seconds,

να βιώσετε και εσείς έστω για λίγα δευτερόλεπτα

what I enjoy every week and what makes me who I am.

αυτό που ζω εγώ κάθε βδομάδα και με έκανε αυτή που είμαι σήμερα.

(Applause)

(Χειροκρότημα)

[Μαρτίν Μπουσταμάντε]

Martín Bustamante: The heart chews tears of time;

«Η καρδιά μασάει δάκρυα του χρόνου

blinded by that light,

τυφλωμένη απ' το φως

it hides the speed of existence

κρύβει την ταχύτητα της ύπαρξης

where the images go rowing by.

όπου τραβάνε κουπί οι εικόνες

It fights; it hangs on.

παλεύει, υπομένει.

The heart cracks under sad gazes,

Η καρδιά ραγίζει κάτω από θλιμμένα βλέμματα,

rides on storms that spread fire,

καβαλάει καταιγίδες που εκσφενδονίζουν φωτιά,

σηκώνει στήθη που έχουν μαζευτεί από ντροπή,

lifts chests lowered by shame,

knows that it's not just reading and going on,

γνωρίζει ότι δεν είναι αρκετό μόνο να διαβάζεις και να ακολουθείς

it also wishes to see the infinite blue.

επιθυμεί να δει και το απέραντο γαλάζιο.

The heart sits down to think about things,

Η καρδιά συλλογίζεται τα πράγματα,

παλεύει για να μην πέσει στα συνηθισμένα,

fights to avoid being ordinary,

tries to love without hurting,

προσπαθεί να μάθει να αγαπά χωρίς να πληγώνει,

breathes the sun, giving courage to itself,

αναπνέει τον ήλιο και αναθαρρεύει,

παραδίνεται, ταξιδεύει στη λογική.

surrenders, travels toward reason.

Η καρδιά παλεύει μέσα σε βάλτους

The heart fights among the swamps,

skirts the edge of the underworld,

περνάει τα σύνορα του κάτω κόσμου

falls exhausted, but won't give in to what's easy,

πέφτει χωρίς να αντισταθεί, δεν παραδίδεται στο εύκολο,

ενώ βήματα αλλόκοτα της μέθης

while irregular steps of intoxication

wake up,

ξυπνούν,

wake the stillness.

ξυπνούν την ησυχία».

I'm Martín Bustamante,

Είμαι ο Μαρτίν Μπουσταμάντε,

I'm a prisoner in Unit 48 of San Martín,

κρατούμενος της πτέρυγας 48 στο Σαν Μαρτίν

today is my day of temporary release.

και σήμερα είναι μέρα εξόδου.

And for me, poetry and literature have changed my life.

Η ποίηση και η λογοτεχνία

άλλαξαν τη ζωή μου.

Thank you very much!

Ευχαριστώ πολύ! (Χειροκρότημα)

Cristina Domenech: Thank you!

ΚΔ: Ευχαριστούμε!

(Χειροκρότημα)

(Applause)