Kwame Anthony Appiah: Is religion good or bad? (This is a trick question)

Vertaald door: Jeroen Berkhout Nagekeken door: Peter van de Ven

People say things about religion all the time.

Er wordt eindeloos over religie gepraat.

(Laughter)

(Gelach)

The late, great Christopher Hitchens

De inmiddels overleden Christopher Hitchens

wrote a book called "God Is Not Great"

schreef 'God is niet groot',

whose subtitle was, "Religion Poisons Everything."

met als ondertitel 'religie vergiftigt alles'.

(Laughter)

(Gelach)

But last month, in Time magazine,

Afgelopen maand in Time magazine

Rabbi David Wolpe, who I gather is referred to as America's rabbi,

zei rabbijn David Wolpe, ook wel bekend als dé rabbijn van Amerika,

said, to balance that against that negative characterization,

teneinde iets goeds tegenover die negatieve typering te zetten,

that no important form of social change

dat belangrijke sociale veranderingen

can be brought about except through organized religion.

alleen gerealiseerd kunnen worden door georganiseerde religie.

Now, remarks of this sort on the negative

Dit soort opmerkingen, zowel negatief als positief, zijn niet nieuw.

and the positive side are very old.

I have one in my pocket here

Ik heb er hier een in mijn broekzak van voor het begin van onze jaartelling

from the first century BCE by Lucretius,

door Lucretius, auteur van 'De natuur der dingen', die zei:

the author of "On the Nature of Things," who said,

"Tantum religio potuit suadere malorum" --

"Tantum religio potuit suadere malorum" --

I should have been able to learn that by heart —

Ik zou het uit mijn hoofd moeten kennen --

which is, that's how much religion

Ofwel: "Dat is hoezeer religie in staat is om mensen slecht te maken."

is able to persuade people to do evil,

and he was talking about the fact

Hij doelde op het feit dat Agamemnon bereid was

of Agamemnon's decision to place his daughter

om zijn dochter Iphigenia te offeren op een altaar

Iphigenia on an altar of sacrifice

in order to preserve the prospects of his army.

teneinde de toekomst van zijn leger veilig te stellen.

So there have been these long debates

Er zijn dus enorm lange discussies,

over the centuries, in that case, actually,

al eeuwenlang, soms millennia, over religie.

we can say over the millennia, about religion.

People have talked about it a lot,

Mensen hebben er veel over gezegd,

and they've said good and bad

soms goede en soms slechte dingen,

and indifferent things about it.

soms onverschillige dingen.

What I want to persuade you of today

Ik wil jullie vandaag overtuigen van een simpele bewering,

is of a very simple claim,

which is that these debates are

en wel dat deze debatten in zekere zin belachelijk zijn.

in a certain sense preposterous,

because there is no such thing as religion

Er bestaat namelijk niet zoiets als religie om over te debatteren.

about which to make these claims.

There isn't a thing called religion,

Religie bestaat niet en kan dus niet goed of slecht zijn;

and so it can't be good or bad.

It can't even be indifferent.

het kan niet eens onverschillig zijn.

And if you think about claims

Als je wilt bewijzen dat iets niet bestaat,

about the nonexistence of things,

one obvious way to try and establish

is er een voor de hand liggende manier om dat te proberen:

the nonexistence of a purported thing

would be to offer a definition of that thing

je geeft er een definitie van

and then to see whether anything satisfied it.

en dan probeer je iets te vinden dat daaraan voldoet.

I'm going to start out on that little route

Ik zal op die manier beginnen.

to begin with.

So if you look in the dictionaries

Als je in woordenboeken kijkt

and if you think about it,

en erover nadenkt,

one very natural definition of religion

is de natuurlijke definitie van religie

is that it involves belief in gods or in spiritual beings.

dat het draait om het geloof in god of in spirituele wezens.

As I say, this is in many dictionaries,

Dat staat in vele woordenboeken,

but you'll also find it actually

maar zo vind je het trouwens ook

in the work of Sir Edward Tylor,

in het werk van Sir Edward Tylor,

who was the first professor of anthropology at Oxford,

Oxford's eerste antropologie professor,

one of the first modern anthropologists.

één van de eerste moderne antropologen.

In his book on primitive culture,

In zijn boek over primitieve cultuur

he says the heart of religion is what he called animism,

noemt hij animisme de kern van het geloof,

that is, the belief in spiritual agency,

het geloof in spirituele instanties,

belief in spirits.

het geloof in de ziel.

The first problem for that definition

Het eerste probleem met die definitie

is from a recent novel by Paul Beatty called "Tuff."

komt uit de recente roman van Paul Beatty, genaamd 'Tuff'.

There's a guy talking to a rabbi.

Een man praat met een rabbijn.

The rabbi says he doesn't believe in God.

De rabbijn zegt dat hij niet in God gelooft.

The guy says, "You're a rabbi, how can you not believe in God?"

De man zegt: "Hoe kun jij nou niet in God geloven?"

And the reply is, "It's what's so great about being Jewish.

En het antwoord is: "Daarom is het zo fijn
 om joods te zijn.

You don't have to believe in a God per se,

Je hoeft niet in een God te geloven,

just in being Jewish." (Laughter)

je moet geloven in het joods zijn."

(Gelach)

So if this guy is a rabbi, and a Jewish rabbi,

Als dit een rabbijn is, een joodse rabbijn,

and if you have to believe in God in order to be religious,

en je moet in God geloven om religieus te kunnen zijn,

then we have the rather counterintuitive conclusion

dan komen we op een onlogische conclusie.

that since it's possible to be a Jewish rabbi

Namelijk dat, aangezien je een joodse rabbijn kunt zijn

without believing in God,

zonder in God te geloven,

Judaism isn't a religion.

het jodendom geen religie is.

That seems like a pretty counterintuitive thought.

Dat lijkt mij een nogal onlogische gedachte.

Here's another argument against this view.

Hier is nog een argument tegen deze opvatting.

A friend of mine, an Indian friend of mine,

Een Indiase vriend van me

went to his grandfather when he was very young,

ging als kind naar zijn opa

a child, and said to him,

en zei tegen hem:

"I want to talk to you about religion,"

"Ik wil met jou over religie praten."

and his grandfather said, "You're too young.

Opa zei: "Je bent te jong,

Come back when you're a teenager."

kom terug als je ouder bent."

So he came back when he was a teenager,

Toen hij ouder was, ging hij terug

and he said to his grandfather,

en zei tegen zijn opa:

"It may be a bit late now

"Het kan al te laat zijn,

because I've discovered that I don't believe in the gods."

want ik heb ontdekt dat ik niet in de goden geloof."

And his grandfather, who was a wise man, said,

Zijn opa, een wijze man, antwoordde:

"Oh, so you belong to the atheist branch

"Oh, je behoort dus tot de atheïstische tak

of the Hindu tradition." (Laughter)

van de hindoe traditie."

(Gelach)

And finally, there's this guy,

Tenslotte is er deze man,

who famously doesn't believe in God.

beroemd omdat hij niet in God gelooft.

His name is the Dalai Lama.

Dat is de Dalai Lama.

He often jokes that he's one of the world's leading atheists.

Hij grapt vaak dat hij een beroemde atheïst is.

But it's true, because the Dalai Lama's religion

Het klopt helemaal.

Het geloof van de Dalai Lama draait niet om het geloof in God.

does not involve belief in God.

Now you might think this just shows

Nu zul je denken dat dit laat zien

that I've given you the wrong definition

dat ik een foute definitie aan jullie heb gegeven.

and that I should come up with some other definition

Dat ik een andere definitie moet bedenken

and test it against these cases

om te testen tegen deze gevallen,

and try and find something that captures

om op die manier iets te vinden

atheistic Judaism, atheistic Hinduism,

dat atheïstisch jodendom, atheïstisch hindoeïsme

and atheistic Buddhism as forms of religiosity,

en atheïstisch boeddhisme als vormen van godsdienst kan vastleggen.

but I actually think that that's a bad idea,

Maar ik vind dat een slecht idee.

and the reason I think it's a bad idea

De reden dat ik dat een slecht idee vind,

is that I don't think that's how

is omdat ik denk dat ons concept van religie anders werkt.

our concept of religion works.

I think the way our concept of religion works

Ik denk dat het als volgt werkt.

is that we actually have, we have a list

We hebben een lijst van modelreligies en hun stromingen.

of paradigm religions

and their sub-parts, right,

and if something new comes along

Als er iets nieuws de kop opsteekt

that purports to be a religion,

dat beweert een religie te zijn

what we ask is, "Well, is it like one of these?"

vragen we ons af: lijkt het op een van deze?

Right?

Toch?

And I think that's not only how we think about religion,

Ik denk dat we zo over meer zaken denken.

and that's, as it were,

so from our point of view,

Vanuit ons oogpunt moet alles op die lijst een religie zijn.

anything on that list had better be a religion,

which is why I don't think an account of religion

Daarom zal een idee over religie, dat boeddhisme en het jodendom uitsluit,

that excludes Buddhism and Judaism

has a chance of being a good starter,

geen kans maken.

because they're on our list.

Die staan immers op onze lijst.

But why do we have such a list?

Maar waarom hebben we die lijst?

What's going on? How did it come about

Wat is er aan de hand?

that we have this list?

Hoe zijn we aan deze lijst gekomen?

I think the answer is a pretty simple one

Ik denk dat het antwoord simpel is

and therefore crude and contentious.

en daarom onvriendelijk en omstreden.

I'm sure a lot of people will disagree with it,

Velen zullen het niet met me eens zijn, maar zo zie ik het.

but here's my story,

and true or not, it's a story that I think

En of het waar is of niet, ik denk dat het een goed idee geeft

gives you a good sense of how

the list might have come about,

van hoe deze lijst kan zijn ontstaan.

and therefore helps you to think about

Zo helpt het ons na te denken over het nut van de lijst.

what use the list might be.

I think the answer is, European travelers,

Ik denk dat het antwoord bij Europese reizigers ligt

starting roughly about the time of Columbus,

die vanaf de tijd van Columbus de wereld gingen verkennen.

started going around the world.

They came from a Christian culture,

Ze kwamen uit een christelijke cultuur

and when they arrived in a new place,

en als ze op een nieuwe plek aankwamen,

they noticed that some people didn't have Christianity,

merkten ze dat niet iedereen christen was.

and so they asked themselves the following question:

Dus vroegen ze zichzelf af:

what have they got instead of Christianity?

wat hebben ze dan in plaats van het christendom?

And that list was essentially constructed.

Zo is de lijst ontstaan.

It consists of the things that other people had

Het bestaat uit dingen die anderen hebben

instead of Christianity.

in plaats van het christendom.

Now there's a difficulty with proceeding in that way,

Op die manier denken kan gevaarlijk zijn,

which is that Christianity is extremely,

omdat het christendom, zelfs voor die lijst,

even on that list, it's an extremely specific tradition.

een extreem specifieke traditie is.

It has all kinds of things in it

Het heeft allerlei enorm uitgesproken kenmerken,

that are very, very particular

that are the results of the specifics

het gevolg van alle specifieke details

of Christian history,

van de christelijke geschiedenis.

and one thing that's at the heart of it,

Eén kernpunt ervan,

one thing that's at the heart of most understandings of Christianity,

een kernpunt van bijna alles uit het christendom

which is the result of the specific history of Christianity,

als gevolg van de specifieke geschiedenis,

is that it's an extremely creedal religion.

is dat er een extreme kerkleer geldt.

It's a religion in which people are really concerned

Het is een religie waarin mensen oprecht bezorgd zijn

about whether you believe the right things.

of je wel in de juiste dingen gelooft.

The history of Christianity, the internal history of Christianity,

De interne geschiedenis van het christendom

is largely the history of people killing each other

is het verhaal van elkaar doden,

because they believed the wrong thing,

vanwege het geloven in de verkeerde dingen.

and it's also involved in

Ook is het betrokken geweest in worstelingen met andere religies.

struggles with other religions,

obviously starting in the Middle Ages,

Dit startte natuurlijk in de middeleeuwen

a struggle with Islam,

met de strijd tegen de Islam.

in which, again, it was the infidelity,

Ook daar ging het om het ongeloof:

the fact that they didn't believe the right things,

dat ze niet in de juiste dingen geloofden,

that seemed so offensive to the Christian world.

was te aanstootgevend voor de christelijke wereld.

Now that's a very specific and particular history

Dat is de specifieke en bijzondere geschiedenis

that Christianity has,

van het christendom.

and not everywhere is everything

Niet alles wat ooit op deze lijst heeft gestaan,

that has ever been put on this sort of list like it.

heeft dat soort kenmerken.

Here's another problem, I think.

Maar er is nog een probleem.

A very specific thing happened.

Er gebeurde iets specifieks --

It was actually adverted to earlier,

het is al eerder aangestipt --

but a very specific thing happened

Er gebeurde iets heel specifieks

in the history of the kind of Christianity

in de geschiedenis van het hedendaagse christendom,

that we see around us

mostly in the United States today,

met name zoals we dat zien in de Verenigde Staten.

and it happened in the late 19th century,

Het gebeurde aan het eind van de 19e eeuw.

and that specific thing that happened

Wat er precies gebeurde aan het eind van de 19e eeuw

in the late 19th century

was a kind of deal that was cut

was dat er een soort afspraak gemaakt werd

between science,

tussen de wetenschap,

this new way of organizing intellectual authority,

de nieuwe manier om kennis en macht te organiseren,

and religion.

en religie.

If you think about the 18th century, say,

Vergelijk het eens met de 18e eeuw,

if you think about intellectual life

met het intellectuele leven van voor eind 19e eeuw.

before the late 19th century,

anything you did, anything you thought about,

Wat je toen ook deed, waarover je ook dacht,

whether it was the physical world,

of het nou de stoffelijke wereld was, de menselijke wereld,

the human world,

the natural world apart from the human world,

de biologische wereld buiten de mensen, of moraliteit,

or morality, anything you did

wat je ook dacht zou worden afgezet tegen de religieuze christelijke aannames.

would have been framed against the background

of a set of assumptions that were religious,

Christian assumptions.

You couldn't give an account

Je kon geen overzicht geven van de natuur

of the natural world

that didn't say something about its relationship,

zonder iets te zeggen over de samenhang met het scheppingsverhaal

for example, to the creation story

in the Abrahamic tradition,

uit de abrahamitische traditie,

the creation story in the first book of the Torah.

het scheppingsverhaal uit het eerste boek van de Thora.

So everything was framed in that way.

Alles werd op die manier afgebakend.

But this changes in the late 19th century,

Dit veranderde in de late 19e eeuw.

and for the first time, it's possible for people

Voor het eerst werd het mogelijk voor mensen

to develop serious intellectual careers

om een serieuze intellectuele carrière te ontwikkelen,

as natural historians like Darwin.

zoals natuurhistoricus Darwin deed.

Darwin worried about the relationship between

Darwin maakte zich zorgen

what he said and the truths of religion,

over hoe zijn standpunten zich verhielden tot het geloof,

but he could proceed, he could write books

maar hij kon verder.

Hij kon boeken schrijven over zijn onderwerpen

about his subject

without having to say what the relationship was

zonder de samenhang te hoeven duiden

to the religious claims,

met religieuze beweringen.

and similarly, geologists increasingly could talk about it.

Geologen konden ook steeds meer hun ideeën kwijt.

In the early 19th century, if you were a geologist

Als een geoloog in de vroege 19e eeuw iets over de leeftijd van de aarde zei,

and made a claim about the age of the Earth,

you had to explain whether that was consistent

moest hij zeggen hoe het overeenkwam met, of hoe het verschilde van,

or how it was or wasn't consistent

with the age of the Earth implied

de leeftijd van de aarde volgens het boek Genesis.

by the account in Genesis.

By the end of the 19th century,

Eind 19e eeuw kon je gewoon een boek over geologie schrijven

you can just write a geology textbook

in which you make arguments about how old the Earth is.

en daarin beargumenteren hoe oud de aarde is.

So there's a big change, and that division,

Er vond dus een grote verandering plaats,

that intellectual division of labor occurs as I say, I think,

een intellectuele deling van arbeid die in stand bleef,

and it sort of solidifies so that by the end

zodat aan het eind van de 19e eeuw in Europa

of the 19th century in Europe,

there's a real intellectual division of labor,

er een echte intellectuele verdeling van arbeid was.

and you can do all sorts of serious things,

Dus kon je allerlei serieuze dingen doen,

including, increasingly, even philosophy,

waaronder zelfs ook steeds meer filosofie,

without being constrained by the thought,

zonder beperkt te worden door de gedachte:

"Well, what I have to say has to be consistent

wat ik te zeggen heb, moet overeenkomen

with the deep truths that are given to me

met de diepe waarheden die me gegeven worden

by our religious tradition."

door onze religieuze traditie.

So imagine someone who's coming out

Stel je voor dat iemand vanuit die wereld,

of that world, that late-19th-century world,

uit de late 19e-eeuwse wereld,

coming into the country that I grew up in, Ghana,

naar het land komt waarin ik opgroeide, Ghana,

the society that I grew up in, Asante,

naar mijn samenleving, de Asante.

coming into that world

En dat hij in de Asante terechtkomt rond het begin van de 20e eeuw

at the turn of the 20th century

with this question that made the list:

en die vraag stelt die de lijst maakt:

what have they got instead of Christianity?

"Wat is hier in plaats van het christendom?"

Well, here's one thing he would have noticed,

Hier zie je iets dat hen opgevallen zou zijn.

and by the way, there was a person who actually did this.

Iemand deed dit ook echt,

His name was Captain Rattray,

zijn naam was Kapitein Rattray,

he was sent as the British government anthropologist,

werkte als antropoloog voor de Britse regering

and he wrote a book about Asante religion.

en schreef een boek over de Asante-religie.

This is a soul disc.

Dit is een zielenschijf.

There are many of them in the British Museum.

Het Britse Museum heeft er vele.

I could give you an interesting, different history

Ook een interessant verhaal is

of how it comes about that many of the things

hoe het kan dat veel dingen uit mijn samenleving daar liggen,

from my society ended up in the British Museum,

maar daar heb ik geen tijd voor.

but we don't have time for that.

So this object is a soul disc.

Dit is dus een zielenschijf. Wat ís een zielenschijf?

What is a soul disc?

It was worn around the necks

Het werd om de nek gedragen

of the soul-washers of the Asante king.

door de zielenwassers van de Asante koning.

What was their job? To wash the king's soul.

Wat was hun taak? De ziel van de koning wassen.

It would take a long while

Het zou lang duren om uit te leggen hoe je een ziel zou kunnen wassen,

to explain how a soul could be the kind of thing

that could be washed,

but Rattray knew that this was religion

maar Rattray wist dat dit religieus was, omdat het over zielen ging.

because souls were in play.

And similarly,

En zo waren er ook vele andere gebruiken.

there were many other things, many other practices.

For example, every time anybody had a drink, more or less,

Bijvoorbeeld iedere keer als iemand drinkt,

they poured a little bit on the ground

schudden ze een beetje op de grond --

in what's called the libation,

dit wordt het plengoffer genoemd --

and they gave some to the ancestors.

en zo offeren ze aan de voorouders.

My father did this. Every time he opened a bottle of whiskey,

Mijn vader deed dit met whiskey,

which I'm glad to say was very often,

wat hij gelukkig vaak dronk.

he would take the top off and pour off just a little on the ground,

Hij opende de fles en schudde wat op de grond.

and he would talk to,

Hij praatte met Akroma-Ampim, onze stamvader,

he would say to Akroma-Ampim, the founder of our line,

or Yao Antony, my great uncle,

of met Yao Antony, mijn oudoom.

he would talk to them,

Hij sprak met hen en gaf hen wat whiskey.

offer them a little bit of this.

And finally, there were these huge public ceremonials.

Tot slot waren er de openbare ceremoniën.

This is an early-19th-century drawing

Dit is een 19e-eeuwse tekening door een andere Britse officier

by another British military officer

of such a ceremonial,

van zo'n ceremonie waar de koning bij betrokken was.

where the king was involved,

and the king's job,

De taak van de koning,

one of the large parts of his job,

zijn voornaamste taak op het voeren van oorlog na,

apart from organizing warfare and things like that,

was to look after the tombs of his ancestors,

was om op de graftomben van zijn voorouders te letten.

and when a king died,

En als een koning stierf werd zijn troon zwart gemaakt

the stool that he sat on was blackened

and put in the royal ancestral temple,

en in de koninklijke familietempel gezet.

and every 40 days,

Elke 40 dagen moet de koning van de Asante ernaartoe

the King of Asante has to go and do cult

voor een eredienst aan zijn voorouders.

for his ancestors.

That's a large part of his job,

Dat is een belangrijke taak

and people think that if he doesn't do it,

en velen denken dat als hij dit niet doet

things will fall apart.

alles verkeerd zal gaan.

So he's a religious figure,

Hij is dus een religieus figuur,

as Rattray would have said,

zo zou Rattray beweren,

as well as a political figure.

maar ook een politiek figuur.

So all this would count as religion for Rattray,

Dit alles zou voor Rattray als religie tellen,

but my point is that when you look

maar mijn punt is dat wanneer je kijkt naar de levens van die mensen,

into the lives of those people,

you also find that every time they do anything,

je ziet dat bij alles wat ze doen,

they're conscious of the ancestors.

ze zich bewust zijn van hun voorouders.

Every morning at breakfast,

Elke ochtend voor het ontbijt kun je voor je huis

you can go outside the front of the house

and make an offering to the god tree, the nyame dua

iets offeren aan de boomgod, nyame dua.

outside your house,

and again, you'll talk to the gods

Je praat tegen de goden, de hoge en lage goden,

and the high gods and the low gods

and the ancestors and so on.

tegen de voorouders, enzovoorts.

This is not a world

In deze wereld heeft de scheiding tussen religie en wetenschap

in which the separation between religion and science

has occurred.

nog niet plaatsgevonden.

Religion has not being separated

Religie staat nog niet los van andere zaken in het leven.

from any other areas of life,

and in particular,

En wat vooral belangrijk is om deze wereld te begrijpen

what's crucial to understand about this world

is that it's a world in which the job

is dat het werk wat hier door de wetenschap wordt gedaan,

that science does for us

is done by what Rattray is going to call religion,

door Rattray religie zou worden genoemd.

because if they want an explanation of something,

Want als zij iets willen begrijpen,

if they want to know why the crop just failed,

of weten waarom de oogst is mislukt,

if they want to know why it's raining

of waarom het regent, of niet,

or not raining, if they need rain,

als ze regen nodig hebben,

if they want to know why

of als ze willen begrijpen waarom hun opa overleden is,

their grandfather has died,

they are going to appeal to the very same entities,

ze een beroep zullen doen op dezelfde entiteiten

the very same language,

en in dezelfde taal,

talk to the very same gods about that.

ze zullen het dezelfde goden vragen.

This great separation, in other words,

Met andere woorden:

between religion and science hasn't happened.

die belangrijke scheiding van religie en wetenschap is nog niet gebeurd.

Now, this would be a mere historical curiosity,

Dit zou natuurlijk toeval kunnen zijn, ware het niet

except that in large parts of the world,

dat in grote delen van de wereld dit nog steeds het geval is.

this is still the truth.

I had the privilege of going to a wedding

Ik had laatst het voorrecht een bruiloft te mogen bijwonen

the other day in northern Namibia,

in het noorden van Namibië,

20 miles or so south of the Angolan border

ongeveer 35 km ten zuiden van de grens met Angola

in a village of 200 people.

in een dorp met 200 bewoners.

These were modern people.

Dit waren moderne mensen.

We had with us Oona Chaplin,

Oona Chaplin was bij ons --

who some of you may have heard of,

sommigen zullen haar kennen --

and one of the people from this village came up to her,

en een van de dorpelingen kwam op haar af

and said, "I've seen you in 'Game of Thrones.'"

en zei: "Ik ken je van 'Game of Thrones'."

So these were not people who were isolated from our world,

Niet echt een afgelegen dorp dus,

but nevertheless, for them,

echter voor hen zijn goden en zielen nog steeds aanwezig.

the gods and the spirits are still very much there,

and when we were on the bus going back and forth

Toen we met de bus op en neer reden naar de locaties van de ceremonie,

to the various parts of the [ceremony],

they prayed not just in a generic way

deden ze geen algemeen gebed, maar ze beden om een veilige reis.

but for the safety of the journey,

and they meant it,

En ze meenden het.

and when they said to me that my mother,

En toen ze zeiden dat mijn moeder, de moeder van de bruidegom,

the bridegroom's [grandmother],

was with us, they didn't mean it figuratively.

bij ons was, bedoelden ze dat letterlijk.

They meant, even though she was a dead person,

Ze geloofden dat, hoewel ze dood is,

they meant that she was still around.

ze nog altijd bij ons was.

So in large parts of the world today,

Vandaag de dag heeft in grote delen van de wereld

that separation between science and religion

die scheiding tussen wetenschap en religie nog niet plaatsgevonden.

hasn't occurred in large parts of the world today,

and as I say, these are not --

En zoals ik al zei, dit zijn geen --

This guy used to work for Chase and at the World Bank.

Deze man heeft voor Chase en de Wereldbank gewerkt.

These are fellow citizens of the world with you,

Dit zijn ook wereldburgers,

but they come from a place in which religion

maar ze komen uit plaatsen waar religie een hele andere rol speelt.

is occupying a very different role.

So what I want you to think about next time somebody wants

Bedenk dus de volgende keer wanneer iemand religie generaliseert,

to make some vast generalization about religion

is that maybe there isn't such a thing

dat er misschien helemaal niet zoiets als religie bestaat

as a religion, such a thing as religion,

and that therefore what they say

en dat wat ze zeggen daarom helemaal niet waar kan zijn.

cannot possibly be true.

(Applause)

(Applaus)