Kwame Anthony Appiah: Is religion good or bad? (This is a trick question)

Μετάφραση: Evi Coup D'état Επιμέλεια: Nikoleta Dimitriou

People say things about religion all the time.

Ο κόσμος λέει συνέχεια διάφορα για τη θρησκεία.

(Laughter)

(Γέλια)

The late, great Christopher Hitchens

Ο εκλιπών, εξαιρετικός Κρίστοφερ Χίτσενς

wrote a book called "God Is Not Great"

έγραψε ένα βιβλίο με τίτλο «Ο Θεός δεν είναι μεγάλος»,

whose subtitle was, "Religion Poisons Everything."

με υπότιτλο, «Η θρησκεία δηλητηριάζει τα πάντα»

(Laughter)

(Γέλια)

But last month, in Time magazine,

Αλλά τον προηγούμενο μήνα, στο περιοδικό Time,

Rabbi David Wolpe, who I gather is referred to as America's rabbi,

ο ραβίνος Ντέιβιντ Γουόλπε, που αναφέρεται ως ο Ραβίνος της Αμερικής,

said, to balance that against that negative characterization,

είπε, για να το εξισορροπήσει έναντι αυτού του αρνητικού χαρακτηρισμού,

ότι καμία σημαντική μορφή κοινωνικής αλλαγής

that no important form of social change

can be brought about except through organized religion.

δε μπορεί να συμβεί χωρίς τη συμμετοχή της οργανωμένης θρησκείας.

Now, remarks of this sort on the negative

Τέτοιες παρατηρήσεις για την αρνητική και τη θετική πλευρά είναι παλιές.

and the positive side are very old.

Έχω μία στην τσέπη μου εδώ

I have one in my pocket here

from the first century BCE by Lucretius,

από τον 1ο αιώνα π.Κ.Χ., του Λουκρήτιου,

the author of "On the Nature of Things," who said,

συγγραφέα του «Περί της φύσεως των πραγμάτων».

που είπε, «Tantum religio potuit suadere malorum»

"Tantum religio potuit suadere malorum" --

I should have been able to learn that by heart —

--θα έπρεπε να το είχα μάθει απ' έξω --

σημαίνει, «Οποία δεινά επεφύλαξε στην ανθρωπότητα η θρησκεία»,

which is, that's how much religion

is able to persuade people to do evil,

and he was talking about the fact

και μιλούσε για την απόφαση του Αγαμέμνονα

of Agamemnon's decision to place his daughter

να θυσιάσει τελετουργικά την κόρη του, Ιφιγένεια

Iphigenia on an altar of sacrifice

in order to preserve the prospects of his army.

ώστε να διατηρηθούν οι προοπτικές του στρατού του.

So there have been these long debates

Υπήρξαν μακρές συζητήσεις περί θρησκείας

over the centuries, in that case, actually,

ανά τους αιώνες, τις χιλιετίες μπορούμε να πούμε στη εν λόγω περίπτωση.

we can say over the millennia, about religion.

People have talked about it a lot,

Οι άνθρωποι έχουν μιλήσει πολύ γι'αυτό

and they've said good and bad

και έχουν πει καλά, κακά και αδιάφορα πράγματα.

and indifferent things about it.

Αυτό για το οποίο θέλω να σας πείσω σήμερα

What I want to persuade you of today

is of a very simple claim,

είναι ο πολύ απλός ισχυρισμός

which is that these debates are

ότι αυτές οι συζητήσεις

in a certain sense preposterous,

είναι κατά κάποιο τρόπο παράλογες,

because there is no such thing as religion

γιατί η θρησκεία δεν υπάρχει,

για να μπορούμε να ισχυριζόμαστε διάφορα για αυτήν.

about which to make these claims.

There isn't a thing called religion,

Δεν υπάρχει θρησκεία, οπότε δεν μπορεί να είναι καλή ή κακή.

and so it can't be good or bad.

It can't even be indifferent.

Δεν μπορεί καν να είναι αδιάφορη.

And if you think about claims

Αν αναλογιστείτε θεωρίες της ανυπαρξίας πραγμάτων,

about the nonexistence of things,

one obvious way to try and establish

ένας προφανής τρόπος για να προσπαθήσουμε να καθορίσουμε

the nonexistence of a purported thing

την ανυπαρξία ενός υποτιθέμενου πράγματος

would be to offer a definition of that thing

θα ήταν να δώσουμε έναν ορισμό αυτού του πράγματος

and then to see whether anything satisfied it.

και να δούμε αν κάτι τον καλύπτει.

I'm going to start out on that little route

Θα ξεκινήσω από την εν λόγω διαδρομή για αρχή.

to begin with.

So if you look in the dictionaries

Αν κοιτάξετε στα λεξικά και αν το σκεφτείτε,

and if you think about it,

one very natural definition of religion

ένας πολύ φυσικός ορισμός της θρησκείας

is that it involves belief in gods or in spiritual beings.

είναι ότι περιλαμβάνει πίστη σε θεούς ή σε πνευματικά όντα.

Αυτό υπάρχει σε πολλά λεξικά, αλλά θα το βρείτε επίσης

As I say, this is in many dictionaries,

but you'll also find it actually

στο έργο του Σερ Έντουαρντ Τάιλορ,

in the work of Sir Edward Tylor,

who was the first professor of anthropology at Oxford,

πρώτου καθηγητή ανθρωπολογίας στην Οξφόρδη,

one of the first modern anthropologists.

ενός από τους πρώτους μοντέρνους ανθρωπολόγους.

In his book on primitive culture,

Στο βιβλίο του για τον πρωτόγονο πολιτισμό,

he says the heart of religion is what he called animism,

λέει ότι στην καρδιά της θρησκείας είναι αυτό που αποκαλεί ανιμισμό,

that is, the belief in spiritual agency,

πίστη σε πνευματικούς παράγοντες, σε πνεύματα.

belief in spirits.

The first problem for that definition

Το πρώτο πρόβλημα αυτού του ορισμού

is from a recent novel by Paul Beatty called "Tuff."

είναι από ένα μυθιστόρημα του Πολ Μπέιτι, το «Tuff».

There's a guy talking to a rabbi.

Κάποιος μιλάει σε έναν ραβίνο.

The rabbi says he doesn't believe in God.

Ο ραβίνος λέει ότι δεν πιστεύει στον Θεό.

The guy says, "You're a rabbi, how can you not believe in God?"

Αυτός του λέει, «Είσαι ραβίνος, πώς γίνεται να μην πιστεύεις στον Θεό;»

And the reply is, "It's what's so great about being Jewish.

Και απαντάει, «Αυτό είναι το καλό του να είσαι Εβραίος.

Δε χρειάζεται να πιστεύεις σε ένα Θεό καθ' εαυτόν,

You don't have to believe in a God per se,

just in being Jewish." (Laughter)

απλώς στο ότι είσαι Εβραίος». (Γέλια)

So if this guy is a rabbi, and a Jewish rabbi,

Αν αυτός είναι Εβραίος ραβίνος,

and if you have to believe in God in order to be religious,

και αν πρέπει να πιστεύεις στον Θεό για να είσαι θρήσκος,

then we have the rather counterintuitive conclusion

τότε έχουμε ένα αντιφατικό συμπέρασμα,

ότι αφού είναι πιθανό να είσαι Εβραίος ραβίνος

that since it's possible to be a Jewish rabbi

without believing in God,

χωρίς να πιστεύεις στον Θεό,

Judaism isn't a religion.

τότε ο Ιουδαισμός δεν είναι θρησκεία.

That seems like a pretty counterintuitive thought.

Αυτή είναι μια αρκετά αντιφατική σκέψη.

Here's another argument against this view.

Εδώ είναι ένα άλλο επιχείρημα κατά αυτής της άποψης.

Ένας φίλος μου, Ινδός,

A friend of mine, an Indian friend of mine,

went to his grandfather when he was very young,

όταν ήταν πολύ μικρός, πήγε στον παππού του και του είπε,

a child, and said to him,

"I want to talk to you about religion,"

«Θέλω να σου μιλήσω για τη θρησκεία», και ο παππούς του του είπε,

and his grandfather said, "You're too young.

«Είσαι πολύ μικρός. Ξαναέλα όταν θα γίνεις έφηβος».

Come back when you're a teenager."

So he came back when he was a teenager,

Κι έτσι πήγε πάλι όταν ήταν έφηβος, και είπε στον παππού του,

and he said to his grandfather,

"It may be a bit late now

«Μπορεί να είναι λίγο αργά τώρα

because I've discovered that I don't believe in the gods."

γιατί ανακάλυψα ότι δεν πιστεύω στους θεούς».

And his grandfather, who was a wise man, said,

Ο παππούς του, που ήταν σοφός, του είπε,

"Oh, so you belong to the atheist branch

«Α, άρα ανήκεις στον κλάδο των άθεων

of the Hindu tradition." (Laughter)

της Ινδουιστικής παράδοσης». (Γέλια)

And finally, there's this guy,

Και τέλος, υπάρχει αυτός ο τύπος,

who famously doesn't believe in God.

που ως γνωστόν δεν πιστεύει στον Θεό.

His name is the Dalai Lama.

Το όνομά του είναι Δαλάι Λάμα.

He often jokes that he's one of the world's leading atheists.

Συχνά αστειεύεται ότι είναι ένας από τους κορυφαίους άθεους.

But it's true, because the Dalai Lama's religion

Αλλά είναι αλήθεια, γιατί η θρησκεία του Δαλάι Λάμα

does not involve belief in God.

δεν περιλαμβάνει πίστη στον Θεό.

Now you might think this just shows

Μπορεί να σας φαίνεται ότι σας έχω δώσει λάθος ορισμό

that I've given you the wrong definition

and that I should come up with some other definition

και ότι θα έπρεπε να σκεφτώ άλλον ορισμό και να τον δοκιμάσω

and test it against these cases

and try and find something that captures

και να προσπαθήσω να βρω κάτι που να συμπεριλαμβάνει

atheistic Judaism, atheistic Hinduism,

τον αθεϊστικό Ιουδαϊσμό, τον αθεϊστικό Ινδουισμό,

and atheistic Buddhism as forms of religiosity,

και τον αθεϊστικό Βουδισμό σαν μορφές θρησκευτικότητας,

αλλά νομίζω ότι αυτό είναι κακή ιδέα,

but I actually think that that's a bad idea,

and the reason I think it's a bad idea

και ο λόγος που το νομίζω αυτό

is that I don't think that's how

είναι πως νομίζω ότι η αντίληψή μας για τη θρησκεία δε λειτουργεί έτσι.

our concept of religion works.

I think the way our concept of religion works

Θεωρώ ότι η αντίληψή μας για τη θρησκεία

is that we actually have, we have a list

λειτουργεί επειδή έχουμε μια λίστα πρότυπων θρησκειών

of paradigm religions

και των υποτμημάτων τους,

and their sub-parts, right,

-σωστά;-

and if something new comes along

και αν εμφανιστεί κάτι καινούριο που υποτίθεται ότι είναι θρησκεία,

that purports to be a religion,

what we ask is, "Well, is it like one of these?"

ρωτάμε, «Μοιάζει με κάποιο από αυτά;»

Right?

Νομίζω ότι δεν είναι μόνο το πώς σκεφτόμαστε για τη θρησκεία,

And I think that's not only how we think about religion,

and that's, as it were,

έτσι ώστε από τη δική μας άποψη, όλα αυτά στη λίστα πρέπει να είναι θρησκείες

so from our point of view,

anything on that list had better be a religion,

which is why I don't think an account of religion

και γι' αυτό δεν νομίζω ότι ένας ορισμός της θρησκείας

that excludes Buddhism and Judaism

που αποκλείει τον Βουδισμό και τον Ιουδαϊσμό

has a chance of being a good starter,

έχει πιθανότητες να είναι μια καλή αρχή, γιατί είναι στη λίστα.

because they're on our list.

But why do we have such a list?

Αλλά γιατί έχουμε τέτοια λίστα;

What's going on? How did it come about

Τι συμβαίνει; Πώς προέκυψε αυτή η λίστα;

that we have this list?

I think the answer is a pretty simple one

Νομίζω η απάντηση είναι απλή

and therefore crude and contentious.

και ως εκ τούτου, ωμή και αμφιλεγόμενη.

I'm sure a lot of people will disagree with it,

Σίγουρα πολλοί θα διαφωνήσουν, αλλά αυτή είναι η ιστορία μου,

but here's my story,

and true or not, it's a story that I think

και αληθής ή όχι, είναι μια ιστορία που νομίζω

gives you a good sense of how

θα σας δώσει μια αίσθηση του πώς προέκυψε αυτή η λίστα,

the list might have come about,

και έτσι σας βοηθάει να σκεφτείτε τι χρησιμότητα μπορεί να έχει.

and therefore helps you to think about

what use the list might be.

I think the answer is, European travelers,

Νομίζω ότι η απάντηση είναι, Ευρωπαίοι ταξιδιώτες,

starting roughly about the time of Columbus,

χοντρικά από την εποχή του Κολόμβου,

started going around the world.

άρχισαν να γυρίζουν τον κόσμο.

They came from a Christian culture,

Προέρχονταν από Χριστιανική κουλτούρα,

and when they arrived in a new place,

και όταν έφταναν σε ένα νέο μέρος,

they noticed that some people didn't have Christianity,

παρατηρούσαν ότι μερικοί άνθρωποι δεν ήταν Χριστιανοί,

and so they asked themselves the following question:

κι έτσι αναρωτήθηκαν --

what have they got instead of Christianity?

Τι έχουν στη θέση του Χριστιανισμόυ;

And that list was essentially constructed.

Και δημιουργήθηκε --κατασκευάστηκε-- αυτή η λίστα.

It consists of the things that other people had

Αποτελείται από τα πράγματα που άλλοι άνθρωποι

instead of Christianity.

είχαν αντί του Χριστιανισμού.

Now there's a difficulty with proceeding in that way,

Τώρα υπάρχει μια δυσκολία αν συνεχίσουμε έτσι,

which is that Christianity is extremely,

η οποία είναι ότι ο Χριστιανισμός είναι,

even on that list, it's an extremely specific tradition.

ακόμα και σε αυτή τη λίστα, μια εξαιρετικά συγκεκριμένη παράδοση.

It has all kinds of things in it

Συμπεριλαμβάνει πολλά πράγματα, που είναι πολύ συγκεκριμένα,

that are very, very particular

that are the results of the specifics

που είναι τα αποτελέσματα των γεγονότων της χριστιανικής Ιστορίας

of Christian history,

and one thing that's at the heart of it,

και αυτό που βρίσκεται στην καρδιά των περισσοτέρων αντιλήψεων του Χριστιανισμού,

one thing that's at the heart of most understandings of Christianity,

which is the result of the specific history of Christianity,

το αποτέλεσμα της συγκεκριμένης Ιστορίας του Χριστιανισμού,

is that it's an extremely creedal religion.

είναι ότι πρόκειται για ένα εξαιρετικά δογματικό θρήσκευμα.

It's a religion in which people are really concerned

Είναι μια θρησκεία στην οποία οι άνθρωποι ανησυχούν πραγματικά

about whether you believe the right things.

για το αν πιστεύετε στα σωστά πράγματα.

The history of Christianity, the internal history of Christianity,

Η εσωτερική Ιστορία του Χριστιανισμού αποτελείται κυρίως από ανθρώπους

is largely the history of people killing each other

because they believed the wrong thing,

που σκότωναν ο ένας τον άλλον επειδή πίστευε στο λάθος πράγμα,

and it's also involved in

και επίσης εμπλέκεται σε μάχες με άλλες θρησκείες,

struggles with other religions,

obviously starting in the Middle Ages,

που προφανώς ξεκινούν τον Μεσαίωνα,

a struggle with Islam,

μια μάχη με το Ισλάμ,

in which, again, it was the infidelity,

στην οποία, και πάλι, ήταν η απιστία,

the fact that they didn't believe the right things,

το γεγονός ότι δεν πίστευαν τα σωστά πράγματα,

that seemed so offensive to the Christian world.

που φάνηκε τόσο προσβλητικό στον χριστιανικό κόσμο.

Now that's a very specific and particular history

Ο Χριστιανισμός έχει μια πολύ συγκεκριμένη και ιδιαίτερη ιστορία

that Christianity has,

and not everywhere is everything

και όσα βρίσκονται σε αυτή τη λίστα δεν της μοιάζουν απόλυτα.

that has ever been put on this sort of list like it.

Και ένα άλλο πρόβλημα, νομίζω.

Here's another problem, I think.

A very specific thing happened.

Συνέβη κάτι πολύ συγκεκριμένο. Αναφέρθηκε νωρίτερα,

It was actually adverted to earlier,

but a very specific thing happened

αλλά ένα πολύ συγκεκριμένο πράγμα που συνέβη

in the history of the kind of Christianity

στην ιστορία του είδους του Χριστιανισμού

that we see around us

που βλέπουμε γύρω μας, κυρίως στις Ηνωμένες Πολιτείες,

mostly in the United States today,

and it happened in the late 19th century,

στα τέλη του 19ου αιώνα.

and that specific thing that happened

Αυτό που συνέβη

in the late 19th century

was a kind of deal that was cut

ήταν ένα είδος συμφωνίας που έγινε

between science,

μεταξύ της επιστήμης,

this new way of organizing intellectual authority,

αυτού του νέου τρόπου οργάνωσης της διανοητικής αυθεντίας,

and religion.

και της θρησκείας.

If you think about the 18th century, say,

Εάν σκεφτείτε τον 18ο αιώνα,

if you think about intellectual life

αν σκεφτείτε την πνευματική ζωή πριν από τα τέλη του 19ου αιώνα,

before the late 19th century,

anything you did, anything you thought about,

οτιδήποτε έκανες και σκεφτόσουν,

whether it was the physical world,

είτε αυτό ήταν ο φυσικός κόσμος,

the human world,

ο ανθρώπινος κόσμος,

the natural world apart from the human world,

ο φυσικός κόσμος ξεχωριστά από τον ανθρώπινο,

or morality, anything you did

ή η ηθική, οτιδήποτε έκανες

would have been framed against the background

ήταν διαμορφωμένο στα πλαίσια μιας σειράς υποθέσεων --

of a set of assumptions that were religious,

θρησκευτικών, χριστιανικών υποθέσεων.

Christian assumptions.

You couldn't give an account

Δεν μπορούσες να περιγράψεις τον φυσικό κόσμο

of the natural world

that didn't say something about its relationship,

χωρίς να συμπεριλάβεις τη θρησκεία,

for example, to the creation story

πχ. την ιστορία της Δημιουργίας

in the Abrahamic tradition,

κατά την παράδοση του Αβραάμ,

the creation story in the first book of the Torah.

στο πρώτο βιβλίο της Τορά.

So everything was framed in that way.

Όλα πλαισιώνονταν έτσι.

But this changes in the late 19th century,

Αλλά αυτό άλλαξε στο τέλος του 19ου αιώνα,

and for the first time, it's possible for people

και για πρώτη φορά, οι άνθρωποι μπορούσαν

to develop serious intellectual careers

να αναπτύξουν σοβαρές πνευματικές σταδιοδρομίες

as natural historians like Darwin.

ως φυσικοί ιστορικοί, όπως ο Δαρβίνος.

Darwin worried about the relationship between

Ο Δαρβίνος ανησυχούσε για τη σχέση όσων είπε

what he said and the truths of religion,

με τις θρησκευτικές αλήθειες, αλλά μπορούσε να προχωρήσει,

but he could proceed, he could write books

about his subject

μπορούσε να γράψει βιβλία για το θέμα του,

without having to say what the relationship was

χωρίς να χρειάζεται να πει ποια ήταν η σχέση του με τις θρησκευτικές αξιώσεις,

to the religious claims,

and similarly, geologists increasingly could talk about it.

και οι γεωλόγοι μπορούσαν να μιλήσουν γι' αυτό περισσότερο.

In the early 19th century, if you were a geologist

Στις αρχές του 19ου αιώνα, αν ήσουν γεωλόγος

and made a claim about the age of the Earth,

και διατύπωνες έναν ισχυρισμό για την ηλικία της Γης,

you had to explain whether that was consistent

θα έπρεπε να εξηγήσεις πώς αυτό ήταν συνεπές ή όχι

or how it was or wasn't consistent

with the age of the Earth implied

με την ηλικία της Γης στη Γένεση.

by the account in Genesis.

By the end of the 19th century,

Μέχρι το τέλος του 19ου αιώνα,

you can just write a geology textbook

δεν μπορούσες απλά να γράψεις ένα βιβλίο

in which you make arguments about how old the Earth is.

με επιχειρήματα για το πόσο παλιά είναι η Γη.

So there's a big change, and that division,

Έτσι, υπάρχει μια μεγάλη αλλαγή, και αυτή η πνευματική διαίρεση της εργασίας,

that intellectual division of labor occurs as I say, I think,

and it sort of solidifies so that by the end

κατά κάποιο τρόπο στερεοποιείται,

of the 19th century in Europe,

ώστε μέχρι το τέλος του 19ου αιώνα στην Ευρώπη,

there's a real intellectual division of labor,

υπάρχει ένας πνευματικός καταμερισμός εργασίας,

and you can do all sorts of serious things,

και μπορείς να κάνεις πολλά σοβαρά πράγματα,

including, increasingly, even philosophy,

συμπεριλαμβανομένης, όλο και περισσότερο, ακόμα και της φιλοσοφίας,

without being constrained by the thought,

χωρίς να περιορίζεσαι από τη σκέψη,

"Well, what I have to say has to be consistent

«Αυτό που θα πω θα πρέπει να είναι συνεπές

with the deep truths that are given to me

με τις βαθιές αλήθειες που μου δίνονται

by our religious tradition."

από τη θρησκευτική μου παράδοση».

So imagine someone who's coming out

Έτσι, φανταστείτε κάποιον να φεύγει από αυτόν τον κόσμο του 19ου αιώνα

of that world, that late-19th-century world,

coming into the country that I grew up in, Ghana,

να έρχεται στη χώρα που μεγάλωσα, την Γκάνα,

the society that I grew up in, Asante,

την κοινωνία στην οποία μεγάλωσα, την Ασάντι,

coming into that world

να έρχεται εκεί στην αλλαγή του 20ου αιώνα

at the turn of the 20th century

με την ερώτηση που δημιούργησε αυτή τη λίστα:

with this question that made the list:

what have they got instead of Christianity?

Τι έχουν αντί του Χριστιανισμού;

Well, here's one thing he would have noticed,

Ένα πράγμα που θα παρατηρούσε,

and by the way, there was a person who actually did this.

-- ο άνθρωπος που το έκανε αυτό

His name was Captain Rattray,

ήταν ο Βρετανός κυβερνητικός ανθρωπολόγος Καπετάνιος Ράτρεϊ,

he was sent as the British government anthropologist,

and he wrote a book about Asante religion.

που έγραψε ένα βιβλίο για τη θρησκεία της Ασάντι.

This is a soul disc.

Αυτό είναι ένας δίσκος ψυχής.

There are many of them in the British Museum.

Υπάρχουν πολλοί από αυτούς στο Βρετανικό Μουσείο.

I could give you an interesting, different history

Θα μπορούσα να σας πω μια ενδιαφέρουσα ιστορία

of how it comes about that many of the things

για το πώς πολλά από τα πράγματα από την κοινωνία μου

from my society ended up in the British Museum,

κατέληξαν στο Βρετανικό Μουσείο,

but we don't have time for that.

αλλά δεν έχουμε χρόνο γι' αυτό.

So this object is a soul disc.

Έτσι, αυτό είναι ένας δίσκος ψυχής.

What is a soul disc?

It was worn around the necks

Τι είναι ο δίσκος ψυχής; Τον φορούσαν γύρω από το λαιμό

of the soul-washers of the Asante king.

οι καθαριστές της ψυχής του βασιλιά Ασάντι.

What was their job? To wash the king's soul.

Τί δουλειά έκαναν; Έπλεναν την ψυχή του βασιλιά.

It would take a long while

Θα έπαιρνε πολύ χρόνο να εξηγήσω πώς η ψυχή

to explain how a soul could be the kind of thing

θα μπορούσε να πλένεται,

that could be washed,

but Rattray knew that this was religion

αλλά ο Ράτρεϊ ήξερε ότι αυτό ήταν θρησκεία

because souls were in play.

επειδή συμπεριλάμβανε ψυχές.

And similarly,

Και ομοίως, υπήρχαν πολλά ακόμα πράγματα,

there were many other things, many other practices.

πολλές άλλες πρακτικές.

For example, every time anybody had a drink, more or less,

Για παράδειγμα, κάθε φορά που κάποιος έπινε κάτι,

they poured a little bit on the ground

έχυνε λίγο στο έδαφος, κάτι που ονομάζεται σπονδή,

in what's called the libation,

and they gave some to the ancestors.

και έδινανε λίγο στους προγόνους του.

My father did this. Every time he opened a bottle of whiskey,

Ο πατέρας μου, κάθε φορά που άνοιγε ένα μπουκάλι ουίσκι,

which I'm glad to say was very often,

he would take the top off and pour off just a little on the ground,

--πολύ συχνά--,

έβγαζε το καπάκι και έχυνε λίγο στο έδαφος,

and he would talk to,

και μιλούσε στον Ακρομά-αμπιμ, τον ιδρυτή της γραμμής μας,

he would say to Akroma-Ampim, the founder of our line,

or Yao Antony, my great uncle,

ή στον Γιάο Αντόνι, το θείο του,

he would talk to them,

τους μιλούσε, τους προσέφερε λίγο από το ουίσκι του.

offer them a little bit of this.

And finally, there were these huge public ceremonials.

Τέλος, υπήρχαν τεράστια δημόσια τελετουργικά.

This is an early-19th-century drawing

Αυτό το σχέδιο είναι του 19ου αιώνα, ενός άλλου βρετανού αξιωματικού,

by another British military officer

of such a ceremonial,

where the king was involved,

ενός τέτοιου τελετουργικού, που αφορούσε το βασιλιά,

and the king's job,

και η δουλειά του βασιλιά,

one of the large parts of his job,

apart from organizing warfare and things like that,

εκτός από το οργανώνει πολέμους και άλλα τέτοια,

was to look after the tombs of his ancestors,

ήταν να προσέχει τους τάφους των προγόνων του,

and when a king died,

και όταν ένας βασιλιάς πέθαινε,

the stool that he sat on was blackened

το σκαμπό στο οποίο καθόταν βαφόταν μαύρο

and put in the royal ancestral temple,

και τοποθετούνταν στον βασιλικό ναό,

and every 40 days,

και κάθε 40 ημέρες,

the King of Asante has to go and do cult

ο βασιλιάς της Ασάντι πρέπει να πάει να λατρέψει τους προγόνους του.

for his ancestors.

That's a large part of his job,

Είναι μεγάλο μέρος της θέσης του, και ο κόσμος πίστευε

and people think that if he doesn't do it,

ότι αν δεν το κάνει, τα πάντα θα κατέρρεαν.

things will fall apart.

So he's a religious figure,

Είναι λοιπόν μια θρησκευτική φιγούρα,

as Rattray would have said,

όπως θα έλεγε ο Ράτρεϊ, καθώς και μια πολιτική προσωπικότητα.

as well as a political figure.

So all this would count as religion for Rattray,

Έτσι, όλα αυτά ο Ράτρεϊ τα θεωρούσε θρησκεία,

but my point is that when you look

αλλά θέλω να πω ότι όταν εξετάζεις τις ζωές αυτών των ανθρώπων,

into the lives of those people,

you also find that every time they do anything,

θα συνειδητοποιήσεις ότι κάθε φορά που κάνουν κάτι,

they're conscious of the ancestors.

σκέφτονται τους προγόνους τους.

Every morning at breakfast,

Κάθε μέρα στο πρωινό,

you can go outside the front of the house

μπορείς να πας στο μπροστινό μέρος του σπιτιού

and make an offering to the god tree, the nyame dua

και να κάνεις μια προσφορά στο δέντρο-θεό, το «νιαμί ντουά»

outside your house,

και να μιλήσεις στους μεγάλους και μικρούς θεούς, τους προγόνους κ.ο.κ.

and again, you'll talk to the gods

and the high gods and the low gods

and the ancestors and so on.

This is not a world

Σε αυτόν τον κόσμο δεν έχει γίνει διαχωρισμός μεταξύ θρησκείας και επιστήμης.

in which the separation between religion and science

has occurred.

Η θρησκεία δεν έχει διαχωριστεί από τους άλλους τομείς της ζωής,

Religion has not being separated

from any other areas of life,

and in particular,

και ειδικότερα, είναι σημαντικό να καταλάβουμε

what's crucial to understand about this world

is that it's a world in which the job

πως σε έναν τέτοιο κόσμο,

τη δουλειά της επιστήμης την κάνει αυτό που ο Ράτρεϊ αποκαλεί θρησκεία,

that science does for us

is done by what Rattray is going to call religion,

because if they want an explanation of something,

γιατί αν θέλουν μια εξήγηση για κάτι,

if they want to know why the crop just failed,

αν θέλουν να ξέρουν γιατί η καλλιέργεια απέτυχε,

if they want to know why it's raining

or not raining, if they need rain,

γιατί βρέχει ή δε βρέχει, αν χρειάζονται βροχή,

if they want to know why

αν θέλουν να ξέρουν γιατί πέθανε ο παππούς τους,

their grandfather has died,

they are going to appeal to the very same entities,

θα απευθυνθούν στις ίδιες τις υπάρξεις, την ίδια τη γλώσσα,

the very same language,

talk to the very same gods about that.

θα ρωτήσουν τους ίδιους τους θεούς.

This great separation, in other words,

Αυτός ο μεγάλος διαχωρισμός, με άλλα λόγια,

between religion and science hasn't happened.

ανάμεσα στη θρησκεία και την επιστήμη δεν έχει συμβεί.

Now, this would be a mere historical curiosity,

Αυτό θα ήταν μια απλή ιστορική αλλοκοτιά,

except that in large parts of the world,

αν δεν ίσχυε μέχρι και σήμερα σε πολλά μέρη του κόσμου.

this is still the truth.

I had the privilege of going to a wedding

Είχα το προνόμιο να πάω σε έναν γάμο τις προάλλες, στη βόρεια Ναμίμπια

the other day in northern Namibia,

20 miles or so south of the Angolan border

20 μίλια νότια από τα σύνορα της Ανγκόλα, σε ένα χωριό 200 κατοίκων,

in a village of 200 people.

σύχρονων ανθρώπων.

These were modern people.

We had with us Oona Chaplin,

Ήταν εκεί η Ούνα Τσάπλιν, μπορεί να την έχετε ακουστά,

who some of you may have heard of,

and one of the people from this village came up to her,

και ένας χωρικός την πλησίασε και είπε, «Σε έχω δει στο Game of Thrones».

and said, "I've seen you in 'Game of Thrones.'"

So these were not people who were isolated from our world,

Άρα δε μιλάμε για απομονωμένους ανθρώπους,

but nevertheless, for them,

αλλά παρ' όλα αυτά, γι' αυτούς,

the gods and the spirits are still very much there,

οι θεοί και τα πνεύματα είναι ακόμα εκεί,

and when we were on the bus going back and forth

και όταν ήμασταν στο λεωφορείο καθ' οδόν για τα διάφορα μέρη της τελετής

to the various parts of the [ceremony],

they prayed not just in a generic way

δεν προσεύχονταν γενικά, αλλά για την ασφάλεια του ταξιδιού,

but for the safety of the journey,

and they meant it,

and when they said to me that my mother,

και όταν μου είπαν πως η γιαγιά των νεόνυμφων ήταν μαζί μας,

the bridegroom's [grandmother],

was with us, they didn't mean it figuratively.

δεν το έλεγαν συμβολικά.

They meant, even though she was a dead person,

Εννοούσαν ότι παρόλο που είναι νεκρή, ήταν ακόμα γύρω μας.

they meant that she was still around.

So in large parts of the world today,

Σε πολλά μέρη του κόσμου σήμερα,

that separation between science and religion

ο διαχωρισμός μεταξύ θρησκείας και επιστήμης

hasn't occurred in large parts of the world today,

δεν έχει συμβεί.

and as I say, these are not --

This guy used to work for Chase and at the World Bank.

Αυτός ο άντρας δούλευε στην Chase και την World Bank.

These are fellow citizens of the world with you,

Αυτοί είναι πολίτες του κόσμου, όπως εσείς,

but they come from a place in which religion

αλλά προέρχονται από ένα μέρος στο οποίο η θρησκεία

is occupying a very different role.

καταλαμβάνει έναν πολύ διαφορετικό ρόλο.

So what I want you to think about next time somebody wants

Την επόμενη φορά που θα ακούσετε μια μεγάλη γενίκευση για τη θρησκεία

to make some vast generalization about religion

is that maybe there isn't such a thing

θέλω να σκεφτείτε πως ίσως η θρησκεία δεν υπάρχει,

as a religion, such a thing as religion,

and that therefore what they say

και, άρα, όσα λένε για αυτήν

cannot possibly be true.

δε γίνεται να είναι αλήθεια.

(Applause)

(Χειροκρότημα)