Kwame Anthony Appiah: Is religion good or bad? (This is a trick question)

Kwame Anthony Appiah: Din iyi midir kötü mü? (Hileli bir soru)

Çeviri: Ramazan Şen Gözden geçirme: fatih sobaci

People say things about religion all the time.

İnsanlar sürekli dinler hakkında bir şeyler söyler.

(Laughter)

(Kahkaha)

The late, great Christopher Hitchens

En son, büyük Christopher Hitchens

wrote a book called "God Is Not Great"

"Tanrı Büyük Değildir" adlı bir kitap yazdı,

whose subtitle was, "Religion Poisons Everything."

alt başlığı ise "Din Her Şeyi Zehirler" idi.

(Laughter)

(Kahkaha)

But last month, in Time magazine,

Ama geçen ay, Time dergisinde

Rabbi David Wolpe, who I gather is referred to as America's rabbi,

'Amerikanın hahamı' olarak anılan Haham David Wolpe ile beraberdim,

said, to balance that against that negative characterization,

bu olumsuz nitelemeler karşısında bir denge yaratmak için, dedi ki,

that no important form of social change

düzenli bir din olmadan

can be brought about except through organized religion.

hiçbir önemli toplumsal değişim meydana getirilemez.

Now, remarks of this sort on the negative

Olumlu ve olumsuz tarafların

and the positive side are very old.

bu tip söylemleri çok eskidir.

I have one in my pocket here

Şu an cebimde, MÖ 1. yüzyıldan

from the first century BCE by Lucretius,

"Varlığın Yapısı" kitabının yazarı

the author of "On the Nature of Things," who said,

Lukretius'tan şöyle bir örnek var:

"Tantum religio potuit suadere malorum" --

"Tantum religio potuit suadere malorum"

I should have been able to learn that by heart —

Bunu ezberlemem gerekirdi.

which is, that's how much religion

Bu cümle, insanları kötülük yapmaya ikna etmekte

is able to persuade people to do evil,

dinin ne kadar muktedir olduğunu söyler.

and he was talking about the fact

Ve aynı zamanda, Agamemnon'un

of Agamemnon's decision to place his daughter

ordusunun ümidini korumak için

Iphigenia on an altar of sacrifice

kızı Iphigenia'yı adak taşına yerleştirmesi

in order to preserve the prospects of his army.

gerçeğinden de bahsediyordu.

So there have been these long debates

Yani din hakkındaki bu uzun tartışmalar yüzyıllardır,

over the centuries, in that case, actually,

- hatta bahsettiğim durumda bin yıldan beri de diyebiliriz -

we can say over the millennia, about religion.

devam etmektedir.

People have talked about it a lot,

İnsanlar bunun hakkında çok konuştular

and they've said good and bad

ve bunun hakkında iyi, kötü

and indifferent things about it.

ve ilgisiz şeyler söylediler.

What I want to persuade you of today

Bugün, sizi çok basit bir

is of a very simple claim,

iddiaya ikna etmek istiyorum.

which is that these debates are

O da, bu münakaşaların

in a certain sense preposterous,

bir anlamda mantıksız olduğu,

because there is no such thing as religion

çünkü ortada bu iddialarda bulunabileceğiniz

about which to make these claims.

bir dinin var olmadığı iddiasıdır.

There isn't a thing called religion,

Din denen bir şey yoktur

and so it can't be good or bad.

ve bu yüzden iyi veya kötü olamaz.

It can't even be indifferent.

Aynı zamanda ilgisiz de olamaz.

And if you think about claims

Eğer varlıkların yokluğu hakkındaki

about the nonexistence of things,

iddialar hakkında düşünürseniz,

one obvious way to try and establish

sözde varlıkların yokluğunu

the nonexistence of a purported thing

tesis etmeye çalışmanın açık bir yolu da

would be to offer a definition of that thing

bu şeye bir tanım sunmak ve sonra, herhangi bir şeyin

and then to see whether anything satisfied it.

bundan memnun olup olmadığını görmek olurdu.

I'm going to start out on that little route

Başlangıçta bu küçük rotadan

to begin with.

başlayacağım.

So if you look in the dictionaries

Eğer sözlüklere bakar

and if you think about it,

ve bunun hakkında düşünürseniz,

one very natural definition of religion

dinin çok doğal bir tanımı da

is that it involves belief in gods or in spiritual beings.

onun tanrıya veya manevi varlıklara inancı içerir.

As I say, this is in many dictionaries,

Dediğim gibi, bu birçok sözlükte var,

but you'll also find it actually

ve bunu ayrıca Sör Edward Tylor

in the work of Sir Edward Tylor,

çalışmasında da göreceksiniz.

who was the first professor of anthropology at Oxford,

Kendisi Oxford'un ilk antropoloji profesörü,

one of the first modern anthropologists.

ilk modern antropologlardan biri idi.

In his book on primitive culture,

İlkel kültür üzerine yazdığı kitabında,

he says the heart of religion is what he called animism,

dinin kalbinin animisim dediği şey olduğunu söyler.

that is, the belief in spiritual agency,

O da, ruhani kuruma,

belief in spirits.

ruhlara olan inançtır.

The first problem for that definition

Bu tanımla ilgili ilk problem

is from a recent novel by Paul Beatty called "Tuff."

Paul Beatty'nin "Tuff" adlı yeni romanından alındı.

There's a guy talking to a rabbi.

Bir hahamla konuşan bir adam var.

The rabbi says he doesn't believe in God.

Haham Tanrı'ya inanmadığını söylüyor.

The guy says, "You're a rabbi, how can you not believe in God?"

Adam diyor ki, "Sen hahamsın, Tanrı'ya nasıl inanmazsın?"

And the reply is, "It's what's so great about being Jewish.

Cevap ise, "Yahudi olmanın güzelliği de burada.

You don't have to believe in a God per se,

Tek başına Tanrı'ya inanmak zorunda değilsin,

just in being Jewish." (Laughter)

Yahudi olmaya inan yeter." (Kahkaha)

So if this guy is a rabbi, and a Jewish rabbi,

Yani bu adam haham ise ve Yahudi bir haham

and if you have to believe in God in order to be religious,

ve dindar olmak için Tanrı'ya inanmak zorunda isen,

then we have the rather counterintuitive conclusion

oldukça mantık dışı bir sonuca varıyoruz,

that since it's possible to be a Jewish rabbi

bu da Tanrı'ya inanmadan Yahudi bir

without believing in God,

haham olmanın mümkün olmasıdır.

Judaism isn't a religion.

Yahudilik bir din değildir.

That seems like a pretty counterintuitive thought.

Bu oldukça mantık dışı bir düşünce gibi gözüküyor.

Here's another argument against this view.

Bu görüşe karşı başka bir tartışma da şöyle:

A friend of mine, an Indian friend of mine,

Bir arkadaşım, bir Hint arkadaşım,

went to his grandfather when he was very young,

daha gençken, çocukken

a child, and said to him,

dedesine gitmiş ve ona demiş ki:

"I want to talk to you about religion,"

"Seninle din hakkında konuşmak istiyorum,"

and his grandfather said, "You're too young.

ve dedesi de ona demiş ki, "Çok gençsin.

Come back when you're a teenager."

Büyüdüğün zaman tekrar gel."

So he came back when he was a teenager,

O da büyüdükten sonra tekrar gitmiş

and he said to his grandfather,

ve dedesine demiş ki,

"It may be a bit late now

"Biraz geç olmuş olabilir

because I've discovered that I don't believe in the gods."

çünkü tanrılara inanmadığımı keşfettim."

And his grandfather, who was a wise man, said,

Ve bilge bir adam olan dedesi şöyle demiş,

"Oh, so you belong to the atheist branch

"Demek sen Hindu geleneğinin

of the Hindu tradition." (Laughter)

ateist koluna mensup oldun." (Kahkaha)

And finally, there's this guy,

Ve son olarak, Tanrı'ya inanmamakla

who famously doesn't believe in God.

meşhur olan bir adam var.

His name is the Dalai Lama.

Adı Dalai Lama.

He often jokes that he's one of the world's leading atheists.

dünyanın önde gelen ateistlerinden biri olduğu hakkında sık sık şaka yapar.

But it's true, because the Dalai Lama's religion

Fakat bu doğru, çünkü Dalai Lama'nın dini

does not involve belief in God.

Tanrı'ya inanmayı gerektirmiyor.

Now you might think this just shows

Şimdi size yanlış bir tanım

that I've given you the wrong definition

yapmış olduğumu ve başka bir tanımla

and that I should come up with some other definition

gelmem gerektiğini düşünüyor olabilirsiniz.

and test it against these cases

Ve onu bu durumlara karşı test etmem

and try and find something that captures

ve dindarlık biçimleri olan ateistik Yahudilik,

atheistic Judaism, atheistic Hinduism,

ateistik Hinduizm ve ateistik Budizmi yansıtan bir şeyler

and atheistic Buddhism as forms of religiosity,

bulmaya çalışmam gerektiğini düşünebilirsiniz,

but I actually think that that's a bad idea,

fakat aslında bunun kötü bir fikir olduğunu düşünüyorum

and the reason I think it's a bad idea

ve bunun kötü bir fikir olduğunu düşünme nedenim ise

is that I don't think that's how

bizim din anlayışımızın bu şekilde

our concept of religion works.

olmadığını düşünmemdir.

I think the way our concept of religion works

Bence din anlayışımız şöyle;

is that we actually have, we have a list

elimizde din örneklerinin

of paradigm religions

ve alt parçalarının

and their sub-parts, right,

bir listesi var, değil mi?

and if something new comes along

Ve eğer din iddiasıyla

that purports to be a religion,

yeni bir şey ortaya çıkarsa

what we ask is, "Well, is it like one of these?"

şunu soracağız: "Bu da onlardan biri gibi mi?"

Right?

Değil mi?

And I think that's not only how we think about religion,

Ve bence din hakkında sadece böyle düşünmüyoruz.

and that's, as it were,

Ve bu, daha önce olduğu gibi,

so from our point of view,

bizim bakış açımızdan,

anything on that list had better be a religion,

o listedeki herhangi bir şey din olmalıdır,

which is why I don't think an account of religion

bu yüzden ben bir din olarak saymıyorum

that excludes Buddhism and Judaism

Budizm ve Yahudilği hariç tutan bir din

has a chance of being a good starter,

iyi bir başlangıç şansına sahipler

because they're on our list.

çünkü onlar listemizde var.

But why do we have such a list?

Peki neden böyle bir listemiz var?

What's going on? How did it come about

Neler oluyor? Nasıl oldu da

that we have this list?

bir listemiz oldu?

I think the answer is a pretty simple one

Bence cevap oldukça basit

and therefore crude and contentious.

ve dolayısıyla kaba ve tartışmalı.

I'm sure a lot of people will disagree with it,

Eminim birçok kimse buna katılmayacak,

but here's my story,

fakat benim hikayem ortada

and true or not, it's a story that I think

ve doğru veya yanlış, bu hikayenin

gives you a good sense of how

listenin nasıl olabileceği hakkında

the list might have come about,

aklı selim bir fikir vereceğini düşünüyorum

and therefore helps you to think about

ve dolayısıyla listenin ne olacağı hakkında

what use the list might be.

düşünmenize yardım edecektir.

I think the answer is, European travelers,

Bence cevap, Avrupalı turistler.

starting roughly about the time of Columbus,

Neredeyse Kolombus zamanında

started going around the world.

dünyayı dolaşmaya başladılar.

They came from a Christian culture,

Hristiyan kültüründen geliyorlar

and when they arrived in a new place,

ve yeni bir yere vardıklarında,

they noticed that some people didn't have Christianity,

bazı insanların Hristiyan olmadığını farkettiler

and so they asked themselves the following question:

ve kendilerine şu soruyu sordular:

what have they got instead of Christianity?

Hristiyanlık yerine neleri var?

And that list was essentially constructed.

Ve bu liste temel olarak oluşturuldu.

It consists of the things that other people had

Listede diğer insanların Hristiyanlık yerine

instead of Christianity.

sahip olduğu şeyleri içeriyor.

Now there's a difficulty with proceeding in that way,

Fakat bu yolda ilerlemek biraz sıkıntılı.

which is that Christianity is extremely,

Çünkü Hristiyanlık son derece

even on that list, it's an extremely specific tradition.

- listede olmasına rağmen - son derece özel bir gelenektir.

It has all kinds of things in it

İçerisinde Hristiyan tarihinin

that are very, very particular

özelliklerinin sonuçları olan,

that are the results of the specifics

kendine çok ama çok has olan

of Christian history,

her türlü şey bulunuyor.

and one thing that's at the heart of it,

Ve kalbinde bulunan tek şey,

one thing that's at the heart of most understandings of Christianity,

çoğu Hristiyan anlayışının kalbindeki tek şey,

which is the result of the specific history of Christianity,

- ki bu spesifik Hristiyanlık tarihinin sonucudur -

is that it's an extremely creedal religion.

aşırı mezhepsel bir din olmasıdır.

It's a religion in which people are really concerned

İnsanlar doğru şeye inanıp inanmadığınız konusunda

about whether you believe the right things.

endişe duydukları bir dindir.

The history of Christianity, the internal history of Christianity,

Hristiyanlık tarihi, iç Hristiyanlık tarihi,

is largely the history of people killing each other

daha çok birbirini öldüren insanların tarihidir.

because they believed the wrong thing,

Çünkü yanlış şeye inandılar

and it's also involved in

ve bu inanışta

struggles with other religions,

diğer dinlerle mücadele de vardı.

obviously starting in the Middle Ages,

Bilindiği gibi, Orta Çağlarda başlayan

a struggle with Islam,

İslam ile mücadelenin

in which, again, it was the infidelity,

nedeni yine imansızlıktı.

the fact that they didn't believe the right things,

Doğru şeylere inanmıyor oluşları

that seemed so offensive to the Christian world.

Hristiyan dünyasını çok rahatsız etmişti.

Now that's a very specific and particular history

Ama bu Hristiyanlıkta olan

that Christianity has,

çok özel ve istisnai bir tarih,

and not everywhere is everything

yani her yerde her şey

that has ever been put on this sort of list like it.

böyle bir listeye konuyor değildi.

Here's another problem, I think.

Bence bir problem daha var.

A very specific thing happened.

Çok özel bir şey oldu.

It was actually adverted to earlier,

Aslında daha önce bahsedilmişti,

but a very specific thing happened

ama etrafımızda, çoğunlukla da

in the history of the kind of Christianity

bugün Birleşik Devletlerde gördüğümüz

that we see around us

Hristiyanlıkta çok özel

mostly in the United States today,

bir şey meydana geldi

and it happened in the late 19th century,

ve bu 19. yüzyılın sonlarında meydana geldi.

and that specific thing that happened

19. yüzyılın sonlarında meydana gelen

in the late 19th century

bu özel olay

was a kind of deal that was cut

bir tür, entelektüel otoriteyi düzenlemenin

between science,

yeni yolu olan bilim ile

this new way of organizing intellectual authority,

din arasında sağlanan

and religion.

anlaşma idi.

If you think about the 18th century, say,

18. yüzyıl hakkında düşürseniz, diyelim ki,

if you think about intellectual life

19. yüzyıl sonları öncesi entelektüel yaşam

before the late 19th century,

hakkında düşünürseniz,

anything you did, anything you thought about,

yaptığınız her şey, düşündüğünüz her şey,

whether it was the physical world,

fiziksel dünya olsun,

the human world,

beşeri dünya olsun,

the natural world apart from the human world,

beşeri dünya haricindeki doğal dünya olsun,

or morality, anything you did

veya ahlak olsun, yaptığınız herhangi bir şey

would have been framed against the background

dini olan

of a set of assumptions that were religious,

bir dizi varsayımların, Hristiyan varsayımların

Christian assumptions.

arka planına karşı çerçevelenir.

You couldn't give an account

Bununla ilişkisi hakkında

of the natural world

bir şey söylemeyen

that didn't say something about its relationship,

doğal dünya hakkında açıklama yapamazdınız.

for example, to the creation story

Mesela, İbrahimi gelenekteki

in the Abrahamic tradition,

yaratılış hikayesi,

the creation story in the first book of the Torah.

Tevrat'ın ilk kitabındaki yaratılış hikayesi.

So everything was framed in that way.

Yani her şey bu şekilde çerçevelenmiş

But this changes in the late 19th century,

Fakat 19. yüzyıl sonlarındaki bu değişimler

and for the first time, it's possible for people

ve ilk defa, doğal tarihçi Darwin gibi

to develop serious intellectual careers

insanlar için ciddi entelektüel kariyer

as natural historians like Darwin.

yapmak mümkün oldu.

Darwin worried about the relationship between

Darwin, söyledikleri ile dinin gerçekleri

what he said and the truths of religion,

arasındaki ilişkiden endişe etti,

but he could proceed, he could write books

fakat devam edebildi, konusu hakkında

about his subject

dini iddialarla ilişkisinin

without having to say what the relationship was

ne olduğunu söylemeden

to the religious claims,

kitaplar yazabildi.

and similarly, geologists increasingly could talk about it.

Ve bunun hakkında konuşan jeologlar da gittikçe artıyordu.

In the early 19th century, if you were a geologist

19. yüzyıl başlarında, eğer jeolog idiyseniz

and made a claim about the age of the Earth,

ve Dünya'nın yaşı ile ilgili bir iddiada bulunduysanız,

you had to explain whether that was consistent

bunun Genesis'te bahsedilen dünyanın yaşı ile

or how it was or wasn't consistent

tutarlı oldup olmadığını açıklamak

with the age of the Earth implied

veya neden tutarlı veya tutarlı olmadığını

by the account in Genesis.

açıklamak zorundaydınız.

By the end of the 19th century,

19. yüzyıl sonlarında,

you can just write a geology textbook

Dünya'nın kaç yaşında olduğuyla alakalı

in which you make arguments about how old the Earth is.

tartışmalar yaptığınız bir jeoloji ders kitabı yazabilirdiniz.

So there's a big change, and that division,

Yani büyük bir değişim vardı ve bu bölünme,

that intellectual division of labor occurs as I say, I think,

dediğim gibi iş gücünün bu entelektüel bölünmesi

and it sort of solidifies so that by the end

pekişti ve 19. yüzyıl sonunlarına doğru

of the 19th century in Europe,

Avrupa'da gerçek bir

there's a real intellectual division of labor,

entelektüel iş gücü bölünmesi oluştu.

and you can do all sorts of serious things,

ve her tür ciddi şeyi yapabiliyordunuz.

including, increasingly, even philosophy,

Özellikle felsefe yaparken bile kafanızdaki

without being constrained by the thought,

şu düşünceler sizi kısıtlamıyordu:

"Well, what I have to say has to be consistent

"Söyleyeceğim şeyler,

with the deep truths that are given to me

bana verilen dinsel geleneğimizin derin gerçekleriyle

by our religious tradition."

çelişmemesi gerekiyor."

So imagine someone who's coming out

Peki, bu dünyadan,

of that world, that late-19th-century world,

19. yüzyılın sonlarından çıkan birinin,

coming into the country that I grew up in, Ghana,

benim büyüdüğüm Ghana'ya

the society that I grew up in, Asante,

benim büyüdüğüm topluma, Asante'ye geldiğini düşünün.

coming into that world

20. yüzyılın arefesindeki

at the turn of the 20th century

listeyi hazırlatan şu soruyla

with this question that made the list:

o dünyaya geldiğini düşünün:

what have they got instead of Christianity?

Hristiyanlık yerine neleri var?

Well, here's one thing he would have noticed,

Fark edeceği şeylerden birisi de

and by the way, there was a person who actually did this.

ve bu arada, aslında bunu yapan bir insan vardı.

His name was Captain Rattray,

Adı Kaptan Rattray.

he was sent as the British government anthropologist,

İngiliz hükümeti tarafından antropolog olarak gönderildi

and he wrote a book about Asante religion.

ve Asante dini hakkında bir kitap yazdı.

This is a soul disc.

Bu bir ruh diski.

There are many of them in the British Museum.

İngiliz Müzesi'nde bunlardan çok var.

I could give you an interesting, different history

Benim toplumumdan çıkan birçok şeyin

of how it comes about that many of the things

İngiliz Müzesine nasıl vardığıyla ilgili

from my society ended up in the British Museum,

çok ilginç ve farklı bir hikaye anlatabilirim

but we don't have time for that.

fakat bunun için zamanımız yok.

So this object is a soul disc.

Evet, bu bir ruh diski.

What is a soul disc?

Ruh diski nedir?

It was worn around the necks

Bunlar, Asante kralı

of the soul-washers of the Asante king.

ruh yıkayıcılarının boynuna takılır.

What was their job? To wash the king's soul.

Onların görevi nedir? Kral'ın ruhunu yıkamak.

It would take a long while

Ruhun

to explain how a soul could be the kind of thing

nasıl yıkanabilir bir şey olduğunu açıklamak

that could be washed,

uzun bir zaman alacaktır,

but Rattray knew that this was religion

fakat Rattray bunun bir din olduğunu biliyordu

because souls were in play.

çünkü işin içinde ruhlar vardı.

And similarly,

Ve benzer şekilde,

there were many other things, many other practices.

başka bir çok şey, bir çok ritüel var.

For example, every time anybody had a drink, more or less,

Mesela, birisi az veya çok, her içki içtiğinde

they poured a little bit on the ground

birazını yere döker.

in what's called the libation,

Buna "libation" denir

and they gave some to the ancestors.

ve birazını atalarına vermiş olurlar.

My father did this. Every time he opened a bottle of whiskey,

Babam bunu yapardı. Her viski şişesi açtığında,

which I'm glad to say was very often,

ki bunu çok nadir yaptığına memnunum,

he would take the top off and pour off just a little on the ground,

tıpasını çıkarır ve çok azını yere dökerdi

and he would talk to,

ve şöyle derdi:

he would say to Akroma-Ampim, the founder of our line,

Atamız olan Akroma-Ampim şerefine

or Yao Antony, my great uncle,

veya büyük amcam Yao Antony'e derdi.

he would talk to them,

Onlarla konuşurdu,

offer them a little bit of this.

onlara birazını ikram ederdi.

And finally, there were these huge public ceremonials.

Ve son olarak, bu muazzam halk ayinleri olurdu.

This is an early-19th-century drawing

19. yüzyıl başlarında

by another British military officer

başka bir İngiliz askeri yetkiliye ait

of such a ceremonial,

böyle bir ayini gösteren bu çizim.

where the king was involved,

Ayine kral da katılırdı

and the king's job,

ve kralın görevi,

one of the large parts of his job,

onun görevinin büyük bir kısmı,

apart from organizing warfare and things like that,

- savaş gibi şeyleri organize etmek dışında -

was to look after the tombs of his ancestors,

atalarının mezarlarıyla ilgilenmekti.

and when a king died,

Ve bir kral öldüğünde,

the stool that he sat on was blackened

oturduğu taburesi karartılır

and put in the royal ancestral temple,

ve kraliyet ata tapınağına konurdu.

and every 40 days,

Ve her 40 günde bir,

the King of Asante has to go and do cult

Asante kralı oraya gidip ataları için

for his ancestors.

ibadet yapmak zorundaydı.

That's a large part of his job,

İşinin büyük kısmı buydu

and people think that if he doesn't do it,

ve insanlar, bunu yapmazsa

things will fall apart.

her şeyin yıkılacağını düşünürdü.

So he's a religious figure,

Rattray'in dediği gibi,

as Rattray would have said,

politik bir şahsiyet olmasının yanında

as well as a political figure.

dini bir şahsiyetti de.

So all this would count as religion for Rattray,

Yani tüm bunlar Rattray'e göre din sayılırdı,

but my point is that when you look

fakat benim söylemek istediğim,

into the lives of those people,

insanların yaşamlarına baktığınızda,

you also find that every time they do anything,

her bir şey yaptığınızda görüyorsunuz ki

they're conscious of the ancestors.

onlar atalarının farkında.

Every morning at breakfast,

Her sabah kahvaltıda,

you can go outside the front of the house

evin önüne çıkabilir

and make an offering to the god tree, the nyame dua

ve bahçenizdeki tanrı ağacına

outside your house,

adak sunabilir

and again, you'll talk to the gods

ve yine, yüksek tanrılarla

and the high gods and the low gods

ve alçak tanrılarla ve

and the ancestors and so on.

atalarınızla vs. konuşursunuz.

This is not a world

Burası

in which the separation between religion and science

din ve bilim arasındaki ayrımın

has occurred.

oluştuğu bir dünya değil.

Religion has not being separated

Din, hayatın diğer alanlarından

from any other areas of life,

ayrılmış değil,

and in particular,

ve özellikle de,

what's crucial to understand about this world

bu dünya ile ilgili bilinmesi elzem olan şey

is that it's a world in which the job

bilimin bizim için yaptığı işler,

that science does for us

bu dünyada

is done by what Rattray is going to call religion,

Rattray'ın din diyeceği şey tarafından yapılıyor,

because if they want an explanation of something,

çünkü eğer bir şeyin açıklamasını istiyorlarsa,

if they want to know why the crop just failed,

mahsülün neden olmadığını bilmek istiyorlarsa,

if they want to know why it's raining

neden yağmur yağdığını veya yağmadığını

or not raining, if they need rain,

bilmek istiyorlarsa, eğer yağmura muhtaçlarsa,

if they want to know why

büyük babalarının neden öldüğünü

their grandfather has died,

bilmek istiyorlarsa,

they are going to appeal to the very same entities,

aynı varlığa, aynı dile

the very same language,

müracaat edeceklerdir,

talk to the very same gods about that.

bu konuda aynı tanrılarla konuşacaklardır.

This great separation, in other words,

Diğer bir deyişle, din ve bilim arasındaki

between religion and science hasn't happened.

bu büyük ayrım henüz gerçekleşmedi.

Now, this would be a mere historical curiosity,

Bu tarihi bir merak olabilir

except that in large parts of the world,

lakin dünyanın büyük bir kısmında

this is still the truth.

hâlâ gerçek bu.

I had the privilege of going to a wedding

Geçen gün, kuzey Namibia'da,

the other day in northern Namibia,

Angolan sınırının

20 miles or so south of the Angolan border

30 km kadar doğusunda 200 nüfuslu bir köyde

in a village of 200 people.

bir düğüne gitmek nasip oldu.

These were modern people.

Modern insanlardı.

We had with us Oona Chaplin,

Yanımızda Oona Chaplin vardı,

who some of you may have heard of,

- bazılarınız adını duymuş olabilir -

and one of the people from this village came up to her,

ve bu köyden bir kişi ona geldi

and said, "I've seen you in 'Game of Thrones.'"

ve "Sizi 'Game of Thrones' dizisinde görmüştüm.' dedi."

So these were not people who were isolated from our world,

Yani bu insanlar toplumumuzdan soyutlanmış insanlar değildi,

but nevertheless, for them,

ama yine de, onlar için,

the gods and the spirits are still very much there,

tanrılar ve ruhlar gayet de oradaydı.

and when we were on the bus going back and forth

Ve otobüsle merasimde

to the various parts of the [ceremony],

ileri geri dolaşırken,

they prayed not just in a generic way

sadece genel olarak değil

but for the safety of the journey,

yolculuğun selameti için de dua ediyorlardı

and they meant it,

ve bunda ciddilerdi.

and when they said to me that my mother,

Ve bana annemin,

the bridegroom's [grandmother],

damadın babaannesinin

was with us, they didn't mean it figuratively.

bizimle olduğunu söylediklerinde laf olsun diye de söylemediler.

They meant, even though she was a dead person,

Kastettikleri şey, o ölmüş olsa da,

they meant that she was still around.

hâlâ etrafta dolanıyor olduğuydu.

So in large parts of the world today,

Yani, bugün dünyanın büyük bir kesiminde,

that separation between science and religion

bilim ve din arasındaki ayırım

hasn't occurred in large parts of the world today,

dünyanın büyük bir kesiminde vuku bulmamıştır.

and as I say, these are not --

Ve dediğim gibi, bunlar --

This guy used to work for Chase and at the World Bank.

Bu eleman Chase ve Dünya Bankasında çalıştı.

These are fellow citizens of the world with you,

Bunlar sizin gibi dünya vatandaşları

but they come from a place in which religion

fakat onların geldiği yerde din

is occupying a very different role.

çok farklı bir rol alıyordu.

So what I want you to think about next time somebody wants

Sizden istediğim, bir dahaki sefere birisi

to make some vast generalization about religion

din hakkında geniş bir genelleme yapmak isterse,

is that maybe there isn't such a thing

belki de bir din diye bir şeyin olmadığını,

as a religion, such a thing as religion,

din diye bir şey olmadığını

and that therefore what they say

ve söyleyeceklerinin

cannot possibly be true.

doğru olamayacağını düşünün isterim.

(Applause)

(Alkış)