Charles Hazlewood: Trusting the ensemble

Vertaald door: Els De Keyser Nagekeken door: Wouter Valvekens

I am a conductor,

Ik ben dirigent,

and I'm here today

en ik ben hier vandaag

to talk to you about trust.

om jullie te vertellen over vertrouwen.

My job depends upon it.

Mijn job hangt ervan af.

There has to be, between me and the orchestra,

Tussen mij en het orkest

an unshakable bond of trust,

moet een onwrikbare band van vertrouwen bestaan,

born out of mutual respect,

ontstaan uit wederzijds respect,

through which we can spin a musical narrative

waardoor we een muzikaal verhaal kunnen opbouwen

that we all believe in.

waarin we allemaal geloven.

Now in the old days, conducting, music making,

In langvervlogen tijden ging dirigeren en musiceren

was less about trust and more, frankly, about coercion.

minder over vertrouwen en, eerlijk gezegd, meer over dwang.

Up to and around about the Second World War,

Tot ongeveer de Tweede Wereldoorlog

conductors were invariably dictators --

waren dirigenten allemaal dictators --

these tyrannical figures

tirannieke figuren

who would rehearse, not just the orchestra as a whole, but individuals within it,

die repeteerden, niet alleen met het hele orkest, maar ook met individuen,

within an inch of their lives.

tot ze erbij neervielen.

But I'm happy to say now that the world has moved on,

Gelukkig is de wereld dat stadium voorbij,

music has moved on with it.

en is de muziek mee geëvolueerd.

We now have a more democratic view and way of making music --

We hebben nu een meer democratische kijk op musiceren:

a two-way street.

een tweerichtingsstraat.

I, as the conductor, have to come to the rehearsal with a cast-iron sense

Als dirigent moet ik naar de repetitie komen met een overduidelijk gevoel

of the outer architecture of that music,

van de buitenarchitectuur van de muziek.

within which there is then immense personal freedom

Daarbinnen is er immense persoonlijke vrijheid

for the members of the orchestra to shine.

voor de orkestleden om te schitteren.

For myself, of course,

Voor mijzelf moet ik natuurlijk

I have to completely trust my body language.

volledig op mijn lichaamstaal vertrouwen.

That's all I have at the point of sale.

Dat is alles wat ik heb als het erop aankomt.

It's silent gesture.

Het is een stil gebaar.

I can hardly bark out instructions while we're playing.

Ik kan geen instructies blaffen terwijl we spelen.

(Music)

(Muziek)

Ladies and gentlemen, the Scottish Ensemble.

Dames en heren, het Scottish Ensemble.

(Applause)

(Applaus)

So in order for all this to work,

Opdat dit alles zou werken,

obviously I have got to be in a position of trust.

moet ik natuurlijk een vertrouwenspositie bekleden.

I have to trust the orchestra,

Ik moet het orkest vertrouwen,

and, even more crucially, I have to trust myself.

en nog belangrijker, ik moet mijzelf vertrouwen.

Think about it: when you're in a position of not trusting,

Denk even na: als je geen vertrouwen hebt,

what do you do?

wat doe je dan?

You overcompensate.

Je overcompenseert.

And in my game, that means you overgesticulate.

in mijn geval betekent dat teveel gebaren;

You end up like some kind of rabid windmill.

Je wordt een soort woeste windmolen.

And the bigger your gesture gets,

Hoe groter je gebaar wordt,

the more ill-defined, blurry

hoe onduidelijker, waziger,

and, frankly, useless it is to the orchestra.

en, eerlijk gezegd, nuttelozer het is voor het orkest.

You become a figure of fun. There's no trust anymore, only ridicule.

Je wordt voorwerp van spot. Er is geen vertrouwen meer, alleen spot.

And I remember at the beginning of my career,

Ik herinner me dat ik bij het begin van mijn carrière

again and again, on these dismal outings with orchestras,

telkens weer, bij die sombere uitjes met orkesten,

I would be going completely insane on the podium,

helemaal uit de bol ging op het podium,

trying to engender a small scale crescendo really,

als ik een klein crescendo wilde,

just a little upsurge in volume.

gewoon een kleine stijging van het volume.

Bugger me, they wouldn't give it to me.

Verdomme, ze wilden het me niet geven;

I spent a lot of time in those early years

In die verre tijden bracht ik veel tijd door

weeping silently in dressing rooms.

in de kleedkamers, zachtjes huilend.

And how futile seemed the words of advice to me

Hoe futiel vond ik de raad die ik kreeg

from great British veteran conductor Sir Colin Davis

van de grote Britse dirigent-veteraan Sir Colin Davis,

who said, "Conducting, Charles,

die zei: "Dirigeren, Charles,

is like holding a small bird in your hand.

is een klein vogeltje in de hand houden.

If you hold it too tightly, you crush it.

Hou het te stevig vast, en je knijpt het dood.

If you hold it too loosely, it flies away."

Hou het te los vast, en het vliegt weg."

I have to say, in those days, I couldn't really even find the bird.

Ik moet zeggen dat ik in die dagen zelfs geen idee had waar de vogel was.

Now a fundamental

Een fundamenteel

and really viscerally important experience for me, in terms of music,

en werkelijk intens belangrijke ervaring voor mij, muzikaal gezien,

has been my adventures in South Africa,

waren mijn avonturen in Zuid-Afrika,

the most dizzyingly musical country on the planet in my view,

het meest duizelingwekkend muzikale land op de planeet, volgens mij,

but a country which, through its musical culture,

maar een land dat me, door zijn muzikale cultuur,

has taught me one fundamental lesson:

een fundamentele les heeft geleerd:

that through music making

dat je door muziek te maken

can come deep levels

kunt komen tot een diep niveau

of fundamental life-giving trust.

van fundamenteel, leven-gevend vertrouwen.

Back in 2000, I had the opportunity to go to South Africa

In 2000 had ik de kans om naar Zuid-Afrika te gaan

to form a new opera company.

om een nieuw operagezelschap op te richten.

So I went out there, and I auditioned,

Ik ging erheen, ik hield audities,

mainly in rural township locations, right around the country.

vooral in landelijke townships, over het hele land.

I heard about 2,000 singers

Ik hoorde ongeveer 2.000 zangers

and pulled together a company

en verzamelde een gezelschap

of 40 of the most jaw-droppingly amazing young performers,

van 40 zeer verbluffende jonge artiesten,

the majority of whom were black,

van wie de meerderheid zwart was,

but there were a handful of white performers.

maar er waren ook een handvol blanke artiesten.

Now it emerged early on in the first rehearsal period

Het bleek al vroeg bij de eerste repetitieperiode

that one of those white performers

dat één van die blanke artiesten

had, in his previous incarnation,

in een vorig leven

been a member of the South African police force.

lid was geweest van de Zuid-Afrikaanse politie.

And in the last years of the old regime,

Tijdens de laatste jaren van het oude regime

he would routinely be detailed to go into the township

moest hij regelmatig naar het township gaan

to aggress the community.

om de gemeenschap aan te vallen.

Now you can imagine what this knowledge did to the temperature in the room,

Je kan je voorstellen wat deze wetenschap deed met de temperatuur in de kamer,

the general atmosphere.

de algemene sfeer.

Let's be under no illusions.

Laten we geen illusies hebben.

In South Africa, the relationship most devoid of trust

In Zuid-Afrika is de relatie die het meest van vertrouwen gespeend is,

is that between a white policeman

die tussen een blanke politieman

and the black community.

en de zwarte gemeenschap.

So how do we recover from that, ladies and gentlemen?

Dus hoe moeten we daarvan herstellen, dames en heren?

Simply through singing.

Gewoon door te zingen.

We sang, we sang,

We zongen, we zongen,

we sang,

we zongen,

and amazingly new trust grew,

en er ontstond verbazend nieuw vertrouwen,

and indeed friendship blossomed.

en zelfs vriendschap bloeide op.

And that showed me such a fundamental truth,

Dat toonde me zo'n fundamentele waarheid:

that music making and other forms of creativity

dat musiceren en andere vormen van creativiteit

can so often go to places

zo vaak naar plekken gaan

where mere words cannot.

waar woorden niet geraken.

So we got some shows off the ground. We started touring them internationally.

We zetten een paar voorstellingen op. We gingen op internationale tournee.

One of them was "Carmen."

Eén ervan was 'Carmen'.

We then thought we'd make a movie of "Carmen,"

We besloten een film te maken over 'Carmen' ,

which we recorded and shot outside on location

die we opnamen op locatie

in the township outside Cape Town called Khayelitsha.

in het township Khayelitsha, even buiten Kaapstad.

The piece was sung entirely in Xhosa,

Het stuk werd helemaal in het Xhosa gezongen,

which is a beautifully musical language, if you don't know it.

een mooie muzikale taal, mocht je ze niet kennen.

It's called "U-Carmen e-Khayelitsha" --

Het heet 'U-Carmen e-Khayelitsha' --

literally "Carmen of Khayelitsha."

letterlijk 'Carmen uit Khayelitsha'.

I want to play you a tiny clip of it now

Ik wil jullie nu graag een kleine clip tonen,

for no other reason than to give you proof positive

gewoon om jullie te bewijzen

that there is nothing tiny about South African music making.

dat er niets kleins is aan het Zuid-Afrikaanse musiceren.

(Music)

(Muziek)

(Applause)

(Applaus)

Something which I find utterly enchanting

Wat ik betoverend vond

about South African music making

aan het Zuid-Afrikaanse musiceren,

is that it's so free.

is dat het zo vrij is.

South Africans just make music really freely.

Zuid-Afrikanen maken gewoon echt vrij muziek.

And I think, in no small way,

Ik denk dat dat grotendeels te danken is

that's due to one fundamental fact:

aan één fundamenteel feit:

they're not bound to a system of notation.

ze zijn niet gebonden aan een notatiesysteem.

They don't read music.

Ze lezen geen muziek.

They trust their ears.

Ze vertrouwen op hun oren.

You can teach a bunch of South Africans a tune in about five seconds flat.

Je kan een groep Zuid-Afrikanen in vijf seconden een melodietje aanleren.

And then, as if by magic,

En dan, bijna magisch,

they will spontaneously improvise a load of harmony around that tune

zullen ze spontaan harmonie improviseren rond die melodie,

because they can.

want dat kunnen ze.

Now those of us that live in the West, if I can use that term,

Diegenen onder ons die in het Westen wonen, als ik dat woord mag gebruiken,

I think have a much more hidebound attitude or sense of music --

hebben volgens mij een veel strakkere houding of gevoel voor muziek --

that somehow it's all about skill and systems.

dat het in zekere zin allemaal om vaardigheden en systemen draait.

Therefore it's the exclusive preserve

Daarom is het exclusief voorbehouden

of an elite, talented body.

aan een elite, een getalenteerd corps.

And yet, ladies and gentlemen, every single one of us on this planet

En toch, dames en heren, zijn wij allen hier op de planeet

probably engages with music on a daily basis.

wellicht dagelijks met muziek bezig.

And if I can broaden this out for a second,

Als ik dit even mag opentrekken,

I'm willing to bet that every single one of you sitting in this room

ik wed dat elk van jullie in deze zaal

would be happy to speak with acuity, with total confidence,

met plezier een scherpe, zelfverzekerde uitspraak zou doen

about movies, probably about literature.

over films, waarschijnlijk over literatuur.

But how many of you would be able to make a confident assertion

Maar hoevelen van jullie zouden een zelfverzekerde uitspraak kunnen doen

about a piece of classical music?

over een stuk klassieke muziek?

Why is this?

Waarom is dat zo?

And what I'm going to say to you now

Wat ik nu ga zeggen, is:

is I'm just urging you to get over

maak toch komaf met

this supreme lack of self-confidence,

dit hoogste gebrek aan zelfverzekerdheid.

to take the plunge, to believe that you can trust your ears,

Ga ervoor, geloof dat je je oren kan vertrouwen,

you can hear some of the fundamental muscle tissue,

dat je oor kan hebben voor het fundamentele spierweefsel,

fiber, DNA,

de stof, het DNA,

what makes a great piece of music great.

dat wat een geweldig stuk muziek geweldig maakt.

I've got a little experiment I want to try with you.

Ik wil een klein experiment met jullie uitproberen.

Did you know

Wisten jullie

that TED is a tune?

dat TED een melodietje is?

A very simple tune based on three notes -- T, E, D.

Een heel eenvoudige melodie, gebaseerd op drie noten -- T, E, D.

Now hang on a minute.

Momentje, graag.

I know you're going to say to me, "T doesn't exist in music."

Ik weet dat jullie zullen zeggen: "T bestaat niet in de muziek."

Well ladies and gentlemen, there's a time-honored system,

Dames en heren, er is een eeuwenoud systeem,

which composers have been using for hundreds of years,

dat componisten al honderden jaren lang gebruiken,

which proves actually that it does.

en dat bewijst dat het wel bestaat.

If I sing you a musical scale: A, B, C, D, E, F, G --

Als ik een toonladder zing: A, B, C, D, E, F, G --

and I just carry on with the next set of letters in the alphabet, same scale:

en dan verderga met de volgende reeks letters in het alfabet, zelfde toonladder:

H, I, J, K, L, M, N,

H, I, J, K, L, M, N,

O, P, Q, R, S, T -- there you go.

O, P, Q, R, S, T -- daar heb je hem.

T, see it's the same as F in music.

T staat in de muziek gelijk met F.

So T is F.

Dus T is F.

So T, E, D is the same as F, E, D.

Dus T, E, D is hetzelfde als F, E, D.

Now that piece of music that we played at the start of this session

In het stuk muziek dat we bij het begin van deze sessie speelden,

had enshrined in its heart

zit, in het hart ervan,

the theme, which is TED.

het thema vastgelegd, namelijk TED.

Have a listen.

Luister even.

(Music)

(Muziek)

Do you hear it?

Hoor je dat?

Or do I smell some doubt in the room?

Of ruik ik twijfel in de zaal?

Okay, we'll play it for you again now,

Oké, we spelen het nog een keer voor jullie,

and we're going to highlight, we're going to poke out the T, E, D.

en we zullen de TED in de verf zetten, we lokken hem uit zijn tent.

If you'll pardon the expression.

Sorry voor de uitdrukking.

(Music)

(Muziek)

Oh my goodness me, there it was loud and clear, surely.

Lieve help, daar was het, luid en duidelijk, zeker.

I think we should make this even more explicit.

Ik denk dat we dit nog explicieter moeten maken.

Ladies and gentlemen, it's nearly time for tea.

Dames en heren, het is bijna tijd voor de thee.

Would you reckon you need to sing for your tea, I think?

Wat denken jullie, moeten jullie zingen om thee te krijgen?

I think we need to sing for our tea.

Ik denk dat we moeten zingen om thee te krijgen.

We're going to sing those three wonderful notes: T, E, D.

We gaan die drie wonderlijke noten zingen: T, E, D.

Will you have a go for me?

Doen jullie dat even voor mij?

Audience: T, E, D.

Publiek: T, E, D.

Charles Hazlewood: Yeah, you sound a bit more like cows really than human beings.

Charles Hazlewood: Jullie klinken wat meer als koeien dan als mensen.

Shall we try that one again?

Proberen we dat nog een keer?

And look, if you're adventurous, you go up the octave.

Kijk, als je avontuurlijk bent, doe je het één octaaf hoger.

T, E, D.

T, E, D.

Audience: T, E, D.

Publiek: T, E, D.

CH: Once more with vim. (Audience: T, E, D.)

CH: Nog een keer, krachtig (Publiek: T, E, D.)

There I am like a bloody windmill again, you see.

Daar ga ik weer, als een verdomde windmolen.

Now we're going to put that in the context of the music.

Nu gaan we dit in de context van de muziek plaatsen.

The music will start, and then at a signal from me, you will sing that.

De muziek zal starten, en op mijn teken zingen jullie dat.

(Music)

(Muziek)

One more time,

Nog één keer,

with feeling, ladies and gentlemen.

met gevoel, dames en heren,

You won't make the key otherwise.

anders halen jullie de thee niet.

Well done, ladies and gentlemen.

Goed gedaan, dames en heren.

It wasn't a bad debut for the TED choir,

Geen slecht debuut voor het TED-koor,

not a bad debut at all.

helemaal geen slecht debuut.

Now there's a project that I'm initiating at the moment

Ik ben momenteel een project aan het opstarten

that I'm very excited about and wanted to share with you,

dat ik heel spannend vind en met jullie wil delen.

because it is all about changing perceptions,

Het draait om wijzigende perceptie,

and, indeed, building a new level of trust.

en om het opbouwen van een nieuw niveau van vertrouwen.

The youngest of my children was born with cerebral palsy,

Mijn jongste kind kwam met hersenverlamming ter wereld.

which as you can imagine,

Je kan je voorstellen,

if you don't have an experience of it yourself,

als je er zelf geen ervaring mee hebt,

is quite a big thing to take on board.

dat dat geen klein ding is om op je bord te krijgen.

But the gift that my gorgeous daughter has given me,

Maar het geschenk dat ik van mijn geweldige dochter heb gekregen,

aside from her very existence,

afgezien van haar bestaan zelf,

is that it's opened my eyes to a whole stretch of the community

is dat dit mijn ogen heeft geopend voor een deel van de gemeenschap

that was hitherto hidden,

dat tot dan toe verborgen was,

the community of disabled people.

de gemeenschap van gehandicapte mensen.

And I found myself looking at the Paralympics and thinking how incredible

Ik keek naar de Paralympics, en bedacht hoe ongelooflijk het is,

how technology's been harnessed to prove beyond doubt

hoe technologie heeft bijgedragen tot spijkerharde bewijzen

that disability is no barrier

dat een handicap geen hinderpaal is

to the highest levels of sporting achievement.

om het hoogste niveau van sportieve prestatie te bereiken."

Of course there's a grimmer side to that truth,

Natuurlijk heeft die waarheid ook een grimmiger kant,

which is that it's actually taken decades for the world at large

namelijk dat het tientallen jaren heeft geduurd voor de goegemeente

to come to a position of trust,

het vertrouwen heeft gekregen,

to really believe that disability and sports can go together

om echt te geloven dat handicap en sport kunnen samengaan

in a convincing and interesting fashion.

op overtuigende en interessante wijze.

So I find myself asking:

Dus stel ik de vraag:

where is music in all of this?

waar blijft de muziek in dit alles?

You can't tell me that there aren't millions of disabled people,

Je kan me niet vertellen dat er geen miljoenen gehandicapte mensen zijn,

in the U.K. alone,

alleen al in het VK,

with massive musical potential.

met reuzengroot muzikaal potentieel.

So I decided to create a platform for that potential.

Dus besliste ik om een platform te creëren voor dat potentieel.

It's going to be Britain's first ever

Het zal het allereerste Britse

national disabled orchestra.

nationaal gehandicaptenorkest zijn.

It's called Paraorchestra.

Het heet Paraorchestra.

I'm going to show you a clip now

Ik toon jullie nu een clip

of the very first improvisation session that we had.

van onze allereerste improvisatiesessie.

It was a really extraordinary moment.

Het was echt een uitzonderlijk moment.

Just me and four astonishingly gifted disabled musicians.

Gewoon ikzelf en vier verbazend getalenteerde muzikanten.

Normally when you improvise --

Normaal is er bij improvisatie --

and I do it all the time around the world --

ik doe het voortdurend, over de hele wereld --

there's this initial period of horror,

eerst een periode van angst,

like everyone's too frightened to throw the hat into the ring,

alsof iedereeen te bang is om de eerste stap te zetten,

an awful pregnant silence.

een verschrikkelijke geladen stilte.

Then suddenly, as if by magic, bang! We're all in there

En dan, plots, magie, bang! Iedereen tegelijk,

and it's complete bedlam. You can't hear anything.

een volslagen gekkenhuis. Je hoort niets.

No one's listening. No one's trusting.

Niemand luistert. niemand heeft vertrouwen.

No one's responding to each other.

Niemand reageert op de ander.

Now in this room with these four disabled musicians,

In deze zaal, bij deze vier gehandicapte muzikanten,

within five minutes

was er binnen de vijf minuten

a rapt listening, a rapt response

verrukt luisteren, verrukt antwoorden,

and some really insanely beautiful music.

en echt waanzinnig mooie muziek.

(Video) (Music)

(Video) (Muziek)

Nicholas:: My name's Nicholas McCarthy.

Nicholas: Mijn naam is Nicholas McCarthy.

I'm 22, and I'm a left-handed pianist.

Ik ben 22, en ik ben een linkshandige pianist.

And I was born without my left hand -- right hand.

Ik ben geboren zonder linkerhand -- rechterhand.

Can I do that one again?

Mag ik dat opnieuw doen?

(Music)

(Muziek)

Lyn: When I'm making music,

Lyn: Als ik muziek maak,

I feel like a pilot in the cockpit flying an airplane.

voel ik me als de piloot in de cockpit die met een vliegtuig vliegt.

I become alive.

Ik ga leven.

(Music)

(Muziek)

Clarence: I would rather be able to play an instrument again

Clarence: Ik zou liever weer een instrument kunnen bespelen

than walk.

dan kunnen lopen.

There's so much joy and things

Ik zou zoveel vreugde en dingen

I could get from playing an instrument and performing.

kunnen halen als ik een instrument zou spelen en zou optreden.

It's removed some of my paralysis.

Het heeft een deel van mijn verlamming weggewerkt.

(Music)

(Muziek)

(Applause)

(Applaus)

CH: I only wish that some of those musicians were here with us today,

CH: Ik wilde dat sommige van deze muzikanten vandaag hier bij ons waren,

so you could see at firsthand how utterly extraordinary they are.

zodat ik uit eerste hand zou kunnen zien hoe uitzonderlijk ze zijn.

Paraorchestra is the name of that project.

De naam van het project is Paraorchestra.

If any of you thinks you want to help me in any way

Als iemand van jullie mij hierbij wil hebben,

to achieve what is a fairly impossible and implausible dream still at this point,

om te bereiken wat op dit ogenblik een onmogelijke en onwaarschijnlijke droom is,

please let me know.

geef me dan een seintje.

Now my parting shot

Mijn laatste stuk

comes courtesy of the great Joseph Haydn,

is schatplichtig aan de grote Joseph Haydn,

wonderful Austrian composer in the second half of the 18th century --

een geweldige Oostenrijkse componist uit de tweede helft van de 18de eeuw --

spent the bulk of his life

hij was voor het grootste deel van zijn leven

in the employ of Prince Nikolaus Esterhazy, along with his orchestra.

in dienst van Prins Nikolaus Esterhazy, samen met zijn orkest.

Now this prince loved his music,

Die prins was dol op zijn muziek,

but he also loved the country castle that he tended to reside in most of the time,

maar hij was ook dol op het buitenkasteel waar hij meestal verbleef,

which is just on the Austro-Hungarian border,

op de grens tussen Oostenrijk en Hongarije,

a place called Esterhazy --

een plaats genaamd Esterhazy --

a long way from the big city of Vienna.

ver weg van de grootstad Wenen.

Now one day in 1772,

Op een dag, in 1772,

the prince decreed that the musicians' families,

kondigde de prins af dat de families van de muzikanten,

the orchestral musicians' families,

de familieleden van de orkesten van de muzikanten,

were no longer welcome in the castle.

niet langer welkom waren in het kasteel.

They weren't allowed to stay there anymore; they had to be returned to Vienna --

Ze mochten er niet meer verblijven. Ze moesten naar Wenen terugkeren,

as I say, an unfeasibly long way away in those days.

wat toentertijd een onmogelijk lange afstand was.

You can imagine, the musicians were disconsolate.

Je kan je voorstellen dat de muzikanten ontroostbaar waren.

Haydn remonstrated with the prince, but to no avail.

Haydn protesteerde bij de prins, zonder resultaat.

So given the prince loved his music,

Vermits de prins van zijn muziek hield,

Haydn thought he'd write a symphony to make the point.

bedacht Hayden dat hij een symfonie kon schrijven om zijn punt te maken.

And we're going to play just the very tail end of this symphony now.

Wij gaan nu het allerlaatste stukje van die symfonie spelen.

And you'll see the orchestra in a kind of sullen revolt.

Je zal zien dat het orkest een soort zuur protest houdt.

I'm pleased to say, the prince did take the tip

Tot mijn genoegen kan ik zeggen dat de prins de hint

from the orchestral performance,

van de orkestopvoering begreep:

and the musicians were reunited with their families.

de muzikanten werden met hun families herenigd.

But I think it sums up my talk rather well, this,

Volgens mij is dit een goede samenvatting van mijn talk:

that where there is trust,

waar er vertrouwen is,

there is music -- by extension life.

daar is muziek -- en bij uitbreiding leven.

Where there is no trust,

Waar er geen vertrouwen is,

the music quite simply withers away.

daar kwijnt de muziek simpelweg weg.

(Music)

(Muziek)

(Applause)

(Applaus)