Fredy Peccerelli: A forensic anthropologist who brings closure for the “disappeared"

Vertaald door: Huub Ramakers Nagekeken door: Els De Keyser

Guatemala is recovering from a 36-year armed conflict.

Guatemala is herstellende van een 36-jarig gewapend conflict.

A conflict that was fought during the Cold War.

Een conflict dat tijdens de Koude Oorlog plaatsvond.

It was really just a small leftist insurgency

Het was eigenlijk slechts een kleinschalige linkse opstand

and a devastating response by the state.

met een vernietigende reactie van de overheid.

What we have as a result is 200,000 civilian victims,

Als gevolg zijn er 200.000 burgerslachtoffers gevallen,

160,000 of those killed in the communities:

160.000 daarvan zijn vermoord in de gemeenschap:

small children, men, women, the elderly even.

kleine kinderen, mannen, vrouwen en zelfs ouderen.

And then we have about 40,000 others, the missing,

En dan zijn er nog 40.000 anderen: de vermisten,

the ones we're still looking for today.

degenen waarnaar we nu nog steeds zoeken.

We call them the Desaparecidos.

We noemen ze de Desaparecidos.

Now, 83 percent of the victims are Mayan victims,

83% van de slachtoffers zijn Maya's,

victims that are the descendants

die afstammen van de oorspronkelijke bewoners van Centraal-Amerika

of the original inhabitants of Central America.

And only about 17 percent are of European descent.

en slechts ongeveer 17% zijn van Europese afkomst.

But the most important thing here is that

Maar het belangrijkste is dat

the very people who are supposed to defend us, the police, the military,

juist de mensen die ons moeten verdedigen, de politie, het leger,

are the ones that committed most of the crimes.

degenen zijn die de meerderheid van de misdaden plegen.

Now the families, they want information.

De families willen informatie.

They want to know what happened.

Ze willen weten wat er gebeurd is.

They want the bodies of their loved ones.

Ze willen de lichamen van hun geliefden.

But most of all, what they want is they want you,

Maar boven alles willen ze

they want everyone to know that their loved ones did nothing wrong.

dat iedereen weet dat hun geliefden niets verkeerds gedaan hebben.

Now, my case was that my father received death threats in 1980.

In mijn geval kreeg mijn vader doodsbedreigingen in 1980.

And we left.

Dus we vertrokken.

We left Guatemala and we came here.

Weg uit Guatemala, hier naartoe.

So I grew up in New York,

Ik groeide op in New York,

I grew up in Brooklyn as a matter of fact, and I went to New Utrecht High School

ik groeide op in Brooklyn en ging naar de middelbare school in New Utrecht

and I graduated from Brooklyn College.

en studeerde af aan Brooklyn College.

The only thing was that

Het enige was eigenlijk

I really didn't know what was happening in Guatemala.

dat ik echt niet wist wat er in Guatemala aan de hand was.

I didn't care for it; it was too painful.

Ik wilde het niet weten; het was te pijnlijk.

But it wasn't till 1995 that I decided to do something about it.

Pas in 1995 besloot ik om er wat aan te gaan doen.

So I went back.

Dus ik ging terug.

I went back to Guatemala, to look for the bodies,

Terug naar Guatemala, om op zoek te gaan naar de lichamen,

to understand what happened and to look for part of myself as well.

te begrijpen wat er gebeurd was en ook een gedeelte van mezelf terug te vinden.

The way we work is that we give people information.

Onze aanpak is om de mensen informatie te geven.

We talk to the family members and we let them choose.

We praten met familieleden en laten hen beslissen.

We let them decide to tell us the stories,

We laten ze kiezen of ze ons de verhalen willen vertellen,

to tell us what they saw,

te zeggen wat ze gezien hebben,

to tell us about their loved ones.

te vertellen over hun geliefden.

And even more important,

En nog belangrijker,

we let them choose to give us a piece of themselves.

we laten ze kiezen om iets van zichzelf met ons te delen.

A piece, an essence, of who they are.

Een gedeelte, een kerndeel van wie ze zijn.

And that DNA is what we're going to compare

En dat DNA gaan we gebruiken om te vergelijken

to the DNA that comes from the skeletons.

met DNA dat we vinden bij de skeletten.

While we're doing that, though, we're looking for the bodies.

Terwijl we dat doen, zoeken we ook nog naar lichamen.

And these are skeletons by now,

Dit zijn onderhand allemaal geraamtes.

most of these crimes happened 32 years ago.

De meeste misdaden zijn 32 geleden gepleegd.

When we find the grave,

Als we het graf vinden

we take out the dirt and eventually clean the body, document it, and exhume it.

verwijderen we het puin, maken het lichaam schoon, documenteren het en graven het op.

We literally bring the skeleton out of the ground.

We halen het skelet letterlijk uit de grond.

Once we have those bodies, though, we take them back to the city, to our lab,

Als we de lichamen hebben, nemen we ze mee terug naar ons laboratorium in de stad

and we begin a process of trying to understand mainly two things:

en beginnen aan een proces om twee dingen te kunnen begrijpen.

One is how people died.

Een is hoe mensen gestorven zijn.

So here you see a gunshot wound to the back of the head

Hier zie je een schotwond aan de achterkant van het hoofd

or a machete wound, for example.

of een wond van een kapmes bijvoorbeeld.

The other thing we want to understand is who they are.

Het ander is dat we willen weten wie ze zijn.

Whether it's a baby,

Of het een baby is,

or an adult.

of een volwassene.

Whether it's a woman or a man.

Of het een man is of een vrouw.

But when we're done with that analysis

Maar als die analyse voltooid is,

what we'll do is we'll take a small fragment of the bone

nemen we een klein stukje van het bot

and we'll extract DNA from it.

en extraheren we er DNA uit.

We'll take that DNA

We nemen dat DNA

and then we'll compare it with the DNA of the families, of course.

en vergelijken het met het DNA van de families.

The best way to explain this to you is by showing you two cases.

De beste manier om dit uit te leggen, is aan de hand van 2 voorbeelden.

The first is the case of the military diary.

Ten eerste het geval van het militaire dagboek.

Now this is a document that was smuggled out of somewhere in 1999.

Dit document is in 1999 ergens vandaan gesmokkeld.

And what you see there is the state following individuals,

Wat je hierin ziet, is dat de staat individuen volgt,

people that, like you, wanted to change their country,

mensen die net zoals jij hun land wilden veranderen

and they jotted everything down.

waar ze van alles over opschreven.

And one of the things that they wrote down is when they executed them.

Een van de dingen die ze opschreven, was wanneer ze vermoord werden.

Inside that yellow rectangle, you see a code,

In die gele rechthoek zie je een code,

it's a secret code: 300.

een geheime code: 300.

And then you see a date.

En daar zie je een datum.

The 300 means "executed" and the date means when they were executed.

De 300 betekent "geëxecuteerd" en de datum laat zien wanneer dat gebeurde.

Now that's going to come into play in a second.

Daar kom ik zo nog op terug.

What we did is we conducted an exhumation in 2003,

In 2003 hebben we een opgraving gedaan

where we exhumed 220 bodies from 53 graves in a military base.

waar we op een legerbasis 220 lichamen uit 53 graven hebben gehaald.

Grave 9, though, matched the family of Sergio Saul Linares.

Graf nummer 9 kwam overeen met de familie van Sergio Saul Linares.

Now Sergio was a professor at the university.

Sergio was docent op de universiteit.

He graduted from Iowa State University

Hij had een diploma van Iowa State University

and went back to Guatemala to change his country.

en was terug in Guatemala om verandering te brengen.

And he was captured on February 23, 1984.

Hij werd gevangen genomen op 23 februari 1984.

And if you can see there, he was executed on March 29, 1984,

Hier zie je dat hij vermoord is op 29 maart 1984,

which was incredible.

wat ongelooflijk was.

We had the body, we had the family's information and their DNA,

We hadden het lichaam, de famIlie-informatie en hun DNA

and now we have documents that told us exactly what happened.

en nu ook nog de documenten om precies te weten wat er gebeurd was.

But most important is about two weeks later,

Maar nog belangrijker is dat we twee weken later

we go another hit, another match

nog een connectie vonden, nog een match

from the same grave to Amancio Villatoro.

vanuit hetzelfde graf, met Amancio Villatoro.

The DNA of that body also matched the DNA of that family.

De DNA uit dat lichaam kwam ook overeen met die familie.

And then we noticed that he was also in the diary.

Toen kwamen we erachter dat hij ook in het dagboek stond.

But it was amazing to see that he was also executed on March 29, 1984.

Maar het was verbazingwekkend om te zien dat hij op dezelfde datum vermoord was.

So that led us to think, hmm, how many bodies were in the grave?

Daardoor werden we aan het denken gezet. Hoeveel lichamen lagen er in het graf?

Six.

Zes.

So then we said, how many people were executed on March 29, 1984?

Toen dachten we: hoeveel mensen

zijn er op 29 maart 1984 geëxecuteerd?

Inderdaad, ook zes.

That's right, six as well.

So we have Juan de Dios, Hugo, Moises and Zoilo.

Dus nu hebben we Juan de Dios, Hugo, Moises en Zoilo.

All of them executed on the same date, all captured at different locations

Allemaal op dezelfde datum vermoord, maar gevangen genomen op andere locaties

and at different moments.

en op verschillende momenten.

All put in that grave.

Allemaal in dat graf.

The only thing we needed now was the DNA of those four families

Het enige dat we nog nodigen hadden, was DNA van die vier families.

So we went and we looked for them and we found them.

Dus we gingen op zoek en we vonden ze.

And we identified those six bodies and gave them back to the families.

We identificeerden die zes lichamen en brachten ze terug bij hun families.

The other case I want to tell you about

Het andere voorbeeld waarover ik wil vertellen,

is that of a military base called CREOMPAZ.

gaat over een legerbasis genaamd CREOMPAZ.

It actually means, "to believe in peace," but the acronym really means

Het betekent eigenlijk "geloven in vrede" maar het acroniem staat werkelijk voor

Regional Command Center for Peacekeeping Operations.

Regionaal Commando Centrum voor Vredeshandhavende Operaties.

And this is where the Guatemalan military trains peacekeepers from other countries,

Hier traint het leger van Guatemala vredeshandhavers uit andere landen,

the ones that serve with the U.N.

degenen die werken voor de Verenigde Naties

and go to countries like Haiti and the Congo.

en naar landen als Haïti en Congo toegaan.

Well, we have testimony that said that within this military base,

We hebben een getuige die stelt dat er zich binnen deze legerbasis

there were bodies, there were graves.

lichamen en graven bevonden.

So we went in there with a search warrant and about two hours after we went in,

We gingen daar naar binnen met een huiszoekingsbevel en twee uur later

we found the first of 84 graves, a total of 533 bodies.

vonden we de eerste van 84 graven, met een totaal aan 533 lichamen.

Now, if you think about that,

Als je daar nou even over nadenkt,

peacekeepers being trained on top of bodies.

vredesbewaarders die bovenop lichamen getraind worden.

It's very ironic.

Dat is erg ironisch.

But the bodies -- face down, most of them, hands tied behind their backs,

Maar de lichamen -- gezicht naar beneden, de meeste, handen achter hun rug gebonden,

blindfolded, all types of trauma --

geblinddoekt, allerlei soorten letsel --

these were people who were defenseless who were being executed.

deze mensen waren weerloos toen ze geëxecuteerd werden.

People that 533 families are looking for.

Mensen waar 533 families op zoek naar zijn.

So we're going to focus on Grave 15.

We gaan onze aandacht op graf 15 vestigen.

Grave 15, what we noticed, was a grave full of women and children,

Wat ons opviel aan graf 15 is dat het vol lag met vrouwen en kinderen,

63 of them.

het waren er 63.

And that immediately made us think,

Toen dachten we meteen:

my goodness, where is there a case like this?

mijn hemel, waar was er zo'n geval?

When I got to Guatemala in 1995,

Toen ik in 1995 naar Guatemala kwam

I heard of a case of a massacre that happened on May 14, 1982,

hoorde ik over een bloedbad dat op 14 mei 1982 had plaatsgevonden,

where the army came in, killed the men,

waarbij het leger binnenviel, de mannen vermoordde

and took the women and children in helicopters to an unknown location.

en de vrouwen en kinderen naar een geheime locatie bracht met een helikopter.

Well, guess what?

The clothing from this grave matched the clothing from the region

Nou, raad eens?

De kledingstukken uit dit graf kwamen overeen met kleding uit de regio

where these people were taken from,

waar deze mensen vandaan kwamen,

where these women and children were taken from.

waar deze vrouwen en kinderen vandaan gehaald zijn.

So we conducted some DNA analysis, and guess what?

Dus we hebben DNA- onderzoek gedaan. Raad eens?

We identified Martina Rojas and Manuel Chen.

We herkenden Martina Rojas en Manuel Chen.

Both of them disappeared in that case, and now we could prove it.

Beiden verdwenen tijdens deze zaak en dat konden we nu bewijzen.

We have physical evidence that proves that this happened

We hebben fysiek bewijs om aan te tonen dat dit gebeurd is

and that those people were taken to this base.

en dat deze mensen meegenomen zijn naar deze legerbasis.

Now, Manuel Chen was three years old.

Toen Manuel Chen drie jaar oud was,

His mother went to the river to wash clothes, and she left him with a neighbor.

ging zijn moeder naar de rivier om kleren te wassen en liet hem achter bij de buren.

That's when the army came

Op dat moment kwam het leger

and that's when he was taken away in a helicopter and never seen again

en werd hij meegenomen in een helikopter om nooit meer gezien worden

until we found him in Grave 15.

totdat we hem in graf 15 vonden.

So now with science, with archaeology, with anthropology, with genetics,

Dus tegenwoordig, met archeologie, antropologie en erfelijkheidsleer,

what we're doing is, we're giving a voice to the voiceless.

geven we een stem aan degenen die niet kunnen praten.

But we're doing more than that.

Maar we doen meer dan dat.

We're actually providing evidence for trials,

We leveren eigenlijk bewijs voor rechtszaken,

like the genocide trial that happened last year in Guatemala

zoals het genocideproces dat vorig jaar in Guatemala plaatsvond,

where General Ríos Montt was found guilty of genocide and sentenced to 80 years.

waar Generaal Rios Montt schuldig werd bevonden en 80 jaar gevangenisstraf kreeg.

So I came here to tell you today that this is happening everywhere --

Dus ik kwam jullie hier vandaag vertellen dat dit overal gebeurt --

it's happening in Mexico right in front of us today --

recht voor onze neus in Mexico --

and we can't let it go on anymore.

en we kunnen dit niet meer toestaan.

We have to now come together and decide

We moeten nu samenkomen en beslissen

that we're not going to have any more missing.

dat we geen vermisten meer toestaan.

So no more missing, guys.

Geen vermisten meer...

Okay? No more missing.

Oké? Geen vermisten meer.

Thank you.

Dankjewel.

(Applause)

(Applaus)