Fredy Peccerelli: A forensic anthropologist who brings closure for the “disappeared"

Fredy Peccerelli: "Kayıp" davalarını kapatan bir adli antropolog

Çeviri: şeref bacak Gözden geçirme: Ramazan Şen

Guatemala is recovering from a 36-year armed conflict.

Guatemala 36 yıl süren silahlı bir çatışmanın yaralarını sarıyor.

A conflict that was fought during the Cold War.

Çatışma Soğuk Savaş döneminde yaşandı.

It was really just a small leftist insurgency

Aslında küçük sol bir ayaklanmaya karşı

and a devastating response by the state.

devlet tarafından verilen dehşetli bir karşılıktı.

What we have as a result is 200,000 civilian victims,

Elde ettiğimiz sonuç, 200.000 sivil kurban

160,000 of those killed in the communities:

bunların 160.000’i toplu şekilde öldürüldü.

small children, men, women, the elderly even.

Küçük çocuklar, erkekler, kadınlar ve hatta yaşlılar.

And then we have about 40,000 others, the missing,

Ayrıca, bugün hâlâ aradığımız

the ones we're still looking for today.

kaybolan 40.000 kişi.

We call them the Desaparecidos.

Bu kayıpları Desaparecidos olarak isimlendirdik.

Now, 83 percent of the victims are Mayan victims,

Kurbanların % 83’ü Mayalar

victims that are the descendants

Orta Amerika’nın asıl sakinlerinin

of the original inhabitants of Central America.

torunları olan Mayalar.

And only about 17 percent are of European descent.

Sadece % 17’si Avrupalıların soyundan geliyor.

But the most important thing here is that

Fakat buradaki en önemli şey

the very people who are supposed to defend us, the police, the military,

bizi koruması beklenen kişilerin, polis, asker gibi

are the ones that committed most of the crimes.

bu suçların önemli bir kısmını işlemiş olması.

Now the families, they want information.

Aileler bilgi talep ediyor,

They want to know what happened.

ne olduğunu öğrenmek istiyorlar.

They want the bodies of their loved ones.

Sevdiklerinin cesetlerini istiyorlar.

But most of all, what they want is they want you,

Ancak, bundan daha da önemlisi sizin ve herkesin

they want everyone to know that their loved ones did nothing wrong.

sevdikleri bu kişilerin hiçbir yanlış şey yapmadıklarını bilmesini istiyorlar.

Now, my case was that my father received death threats in 1980.

Benim durumuma gelince, babam 1980 de ölüm tehditleri aldı.

And we left.

Biz ayrıldık.

We left Guatemala and we came here.

Guetamala’yı terk edip buraya geldik.

So I grew up in New York,

Ben, New York’ta büyüdüm.

I grew up in Brooklyn as a matter of fact, and I went to New Utrecht High School

Aslında Brooklyn’da büyüdüm ve New Utrecth Lisesine gittim.

and I graduated from Brooklyn College.

Brokklyn ünversitesinden mezun oldum.

The only thing was that

Bir şey vardı,

I really didn't know what was happening in Guatemala.

Guatemala’da neler olup bittiğinden habersizdim.

I didn't care for it; it was too painful.

Çok acı ama, olanları umursamadım.

But it wasn't till 1995 that I decided to do something about it.

1995 yılında bir şeyler yapmaya karar verdim

So I went back.

ve geri döndüm.

I went back to Guatemala, to look for the bodies,

Guatemala’ya cesetleri aramaya ve

to understand what happened and to look for part of myself as well.

olup bitenleri anlamaya, kendimden de parçalar bulmaya gittim.

The way we work is that we give people information.

Çalışma yöntemimiz insanlara bilgi vermek şeklindeydi.

We talk to the family members and we let them choose.

Aile üyeleriyle görüşüp, onların seçim yapmasını sağladık.

We let them decide to tell us the stories,

Bize hikayeleri, gördüklerini

to tell us what they saw,

ve sevdiklerini anlatmaya

to tell us about their loved ones.

karar vermelerini sağladık.

And even more important,

Daha da önemlisi

we let them choose to give us a piece of themselves.

kendilerinden bir parçayı bize vermelerini sağladık.

A piece, an essence, of who they are.

Kim olduklarına dair bir parça, bir öz.

And that DNA is what we're going to compare

Ve bu DNA ile iskeletlerden gelen

to the DNA that comes from the skeletons.

DNA'yı karşılaştıracağız.

While we're doing that, though, we're looking for the bodies.

Bunu yaparken bir yandan da kaybolan cesetleri arıyorduk.

And these are skeletons by now,

İşte bu iskeletler,

most of these crimes happened 32 years ago.

32 yıl önce işlenen suçlara ait.

When we find the grave,

Mezarı bulduğumuzda

we take out the dirt and eventually clean the body, document it, and exhume it.

toprağı ayıklayıp temizledikten sonra kaydını yapıp mezardan çıkardık.

We literally bring the skeleton out of the ground.

Kelimenin tam anlamıyla iskeleti yeraltından çıkardık.

Once we have those bodies, though, we take them back to the city, to our lab,

Bu cesetlere ulaştıktan sonra, bunları şehirdeki laboratuvarımıza götürdük.

and we begin a process of trying to understand mainly two things:

Başlıca iki hususu anlamaya çalışmaya başladık.

One is how people died.

Biri, bu insan nasıl öldü,

So here you see a gunshot wound to the back of the head

İşte burada kafatasının arkasında bir mermi yarası görüyorsunuz

or a machete wound, for example.

ya da pala darbeleri, örnek olarak.

The other thing we want to understand is who they are.

Anlamaya çalıştığımız diğer şeyse bunların kim olduğu.

Whether it's a baby,

Bir bebek mi,

or an adult.

yoksa bir yetişkin mi.

Whether it's a woman or a man.

Bir kadın ya da bir erkek mi?

But when we're done with that analysis

Bu analizleri tamamladığımızda

what we'll do is we'll take a small fragment of the bone

yaptığımız şey kemikten küçük bir parça alıp

and we'll extract DNA from it.

ondan DNA çıkarmak.

We'll take that DNA

DNA’yı aldıktan sonra

and then we'll compare it with the DNA of the families, of course.

Ailelerden aldığımız DNA larla karşılaştırdık tabii ki.

The best way to explain this to you is by showing you two cases.

Bunu size açıklamanın en iyi yolu iki vakayı göstermekle olacak.

The first is the case of the military diary.

Birincisi askeri ajanda.

Now this is a document that was smuggled out of somewhere in 1999.

Bu 1999 yılında bir yerlerden ele geçirilmiş bir belge.

And what you see there is the state following individuals,

Burada devletin bireyleri izlediğini görüyorsunuz.

people that, like you, wanted to change their country,

Ülkesini değiştirmek isteyen sizin gibi bireyleri

and they jotted everything down.

ve her şeyi not etmişler.

And one of the things that they wrote down is when they executed them.

Not ettiklerinden biri de infaz tarihleri.

Inside that yellow rectangle, you see a code,

Sarı dikdörgenin içinde bir kod görüyorsunuz,

it's a secret code: 300.

bu gizli bir kod: 300.

And then you see a date.

Ve bir tarih görüyorsunuz.

The 300 means "executed" and the date means when they were executed.

300 infaz edildiğini, tarih ise ne zaman infaz edildiğini gösteriyor.

Now that's going to come into play in a second.

Birkaç saniyede ekrana gelecek.

What we did is we conducted an exhumation in 2003,

2003 yılında mezardan dışarı çıkarmalar yaptık,

where we exhumed 220 bodies from 53 graves in a military base.

220 cesedi, askeri bölgede bulunan 53 tane mezardan çıkarıp aldık.

Grave 9, though, matched the family of Sergio Saul Linares.

9 no’lu mezar Sergio Saul Linares'in ailesiyle eşleşti.

Now Sergio was a professor at the university.

Sergio universitede bir profesördü.

He graduted from Iowa State University

Iowa Devlet Üniversitesinden mezun oldu ve

and went back to Guatemala to change his country.

ülkesini değiştirmek üzere Guetamala’ya geri döndü.

And he was captured on February 23, 1984.

23 Şubat 1984 tarihinde yakalandı.

And if you can see there, he was executed on March 29, 1984,

Görebiliyorsanız, 29 Mart 1984 de infaz edildi.

which was incredible.

Bu inanılmazdı.

We had the body, we had the family's information and their DNA,

Cesede, ailenin sahip olduğu bilgilere, DNA’lara sahiptik,

and now we have documents that told us exactly what happened.

ve şimdi bize neler olduğunu gösteren belgelere sahibiz.

But most important is about two weeks later,

Daha önemlisi yaklaşık iki hafta sonra

we go another hit, another match

başka bir eşleşme yakaladık,

from the same grave to Amancio Villatoro.

Amancio Villatoro ile aynı mezardan.

The DNA of that body also matched the DNA of that family.

Bu cesetten alınan DNA da aileden alınan DNA ile uyuştu.

And then we noticed that he was also in the diary.

Sonra onun da ajandada olduğunu fark ettik.

But it was amazing to see that he was also executed on March 29, 1984.

Fakat onun da 29 Mart 1984'te infaz edilmesi şaşırtıcıydı.

So that led us to think, hmm, how many bodies were in the grave?

Düşünmeye başladık. Mezarda kaç ceset vardı?

Six.

Altı.

So then we said, how many people were executed on March 29, 1984?

29 Mart 1984'te kaç kişi infaz edilmişti?

That's right, six as well.

Doğru, altı.

So we have Juan de Dios, Hugo, Moises and Zoilo.

Juan de Dios, Hugo, Moises ve Zoilo'yu bulduk.

All of them executed on the same date, all captured at different locations

Farklı yerlerde ve farklı zamanlarda gözaltına alındılar,

and at different moments.

hepsi aynı tarihte infaz edildi.

All put in that grave.

Hepsi bu mezara gömüldü.

The only thing we needed now was the DNA of those four families

Şimdi ihtiyaç duyduğumuz şey bu dört cesedin ailelerine ait DNA'lar.

So we went and we looked for them and we found them.

Gidip onları aradık ve bulduk.

And we identified those six bodies and gave them back to the families.

Bu altı cesedi teşhis edip ailelerine teslim ettik.

The other case I want to tell you about

Bahsetmek istediğim diğer vaka,

is that of a military base called CREOMPAZ.

CREOMPAZ isimli askeri üs hakkında.

It actually means, "to believe in peace," but the acronym really means

Bu aslında "barışa inan" anlamına geliyor, fakat kısaltma gerçekte

Regional Command Center for Peacekeeping Operations.

Barışı Koruma Operasyonları Bölge Komuta Merkezi.

And this is where the Guatemalan military trains peacekeepers from other countries,

Burası Guetamala ordusunun, Birleşmiş Milletler kapsamında

the ones that serve with the U.N.

diğer ülkelerden gelen barış koruma askerlerinin eğitildiği

and go to countries like Haiti and the Congo.

Haiti ve Kongo gibi ülkelere gönderildiği yer.

Well, we have testimony that said that within this military base,

Bu askeri üste, mezar ve cesetlerin

there were bodies, there were graves.

olduğunu gösteren kanıtlara sahibiz.

So we went in there with a search warrant and about two hours after we went in,

Bir arama emriyle birlikte oraya gittik

Varmamızdan iki saat sonra 84 mezarın ilkini ve toplam 533 cesedi bulduk.

we found the first of 84 graves, a total of 533 bodies.

Now, if you think about that,

Bunu bir düşünecek olursanız,

peacekeepers being trained on top of bodies.

barışı koruma askerleri cesetler üzerinde eğitildi.

It's very ironic.

Çok ironik bir durum.

But the bodies -- face down, most of them, hands tied behind their backs,

Cesetler, yüzüstü, çoğu elleri arkadan bağlı

blindfolded, all types of trauma --

gözleri bağlanmış, her çeşit travma --

these were people who were defenseless who were being executed.

bunlar infaz edilen savunmasız insanlar.

People that 533 families are looking for.

533 ailenin aradığı insanlar.

So we're going to focus on Grave 15.

15 no’lu mezara odaklanalım.

Grave 15, what we noticed, was a grave full of women and children,

15 no’lu mezarın kadın ve çocuklarla dolu olduğun fark ettik.

63 of them.

63 kişi.

And that immediately made us think,

Aman Allah’ım, buna benzer bir olay

my goodness, where is there a case like this?

nerede var diye bizi düşünmeye sevketti.

When I got to Guatemala in 1995,

Guatemala'ya vardığım 1995 yılında

I heard of a case of a massacre that happened on May 14, 1982,

14 Mayıs 1982'de yaşanan bir toplu katliam olayını duymuştum.

where the army came in, killed the men,

Ordu geldi ve erkekleri öldürdü

and took the women and children in helicopters to an unknown location.

kadın ve çocukları alıp helikopterle bilinmeyen bir yere götürdü.

Well, guess what?

The clothing from this grave matched the clothing from the region

Tahmin edin ne?

Bu mezardaki elbiseler ile insanların alındığı bölgedeki,

bu kadın ve çocukların alındığı yerdeki

where these people were taken from,

where these women and children were taken from.

elbiseler birbirine uydu.

So we conducted some DNA analysis, and guess what?

Bazı DNA analizleri yaptık ve tahmin edin ne oldu?

We identified Martina Rojas and Manuel Chen.

Martina Rojas ve Manuel Chen'i teşhis ettik.

Both of them disappeared in that case, and now we could prove it.

Her ikisi de bu olayda ortadan kaybolmuştu ve bunu ıspatlabiliyorduk.

We have physical evidence that proves that this happened

Bu olayın olduğunu ve

bu insanların bu üsse getirildiğini gösteren fiziki kanıtlara sahibiz.

and that those people were taken to this base.

Now, Manuel Chen was three years old.

Manuel Chen üç yaşındaydı.

His mother went to the river to wash clothes, and she left him with a neighbor.

Annesi çamaşır yıkamak için nehre gitti ve onu komşusuna bıraktı.

That's when the army came

Bu sırada Ordu gelip onu aldı

and that's when he was taken away in a helicopter and never seen again

ve helikopterle alıp götürdü ve bir daha da hiç görülmedi.

until we found him in Grave 15.

Ta ki biz onu 15 no’lu mezarda bulana kadar.

So now with science, with archaeology, with anthropology, with genetics,

Yaptığımız bilim, antropoloji, arkeoloji, genetik ile

what we're doing is, we're giving a voice to the voiceless.

sessizlere ses veriyoruz.

But we're doing more than that.

Fakat bundan daha fazlasını yapıyoruz.

We're actually providing evidence for trials,

Geçen sene Guetamala’da yapılan

like the genocide trial that happened last year in Guatemala

soykırım yargılaması gibi davalara kanıt sağlıyoruz.

where General Ríos Montt was found guilty of genocide and sentenced to 80 years.

General Rios Montt soykırım suçundan 80 yıl hapse mahkum edildiği davalar gibi.

So I came here to tell you today that this is happening everywhere --

Bugün buraya bunun her yerde olduğunu söylemeye geldim --

it's happening in Mexico right in front of us today --

Meksika’da bugün gözümüzün tam önünde bu oluyor.

and we can't let it go on anymore.

ve buna daha fazla müsaade edemeyiz.

We have to now come together and decide

Şimdi bir araya gelip

that we're not going to have any more missing.

daha fazla kayıpların olmaması için karar almalıyız.

So no more missing, guys.

Artık kayıp yok, millet.

Okay? No more missing.

Tamam mı? Kayıp yok.

Thank you.

Teşekkür ederim.

(Applause)

(Alkış)