What's normal anxiety -- and what's an anxiety disorder? | Body Stuff with Dr. Jen Gunter | TED

We live in a culture that doesn't take mental health

Translator: Sanntint Tint Reviewer: Myo Aung

ကျွန်မတို့ဟာ

စိတ်ကျန်းမာရေးပြဿနာတွေကို အလေးအနက်မထားတဲ့ ယဉ်ကျေးမှုတစ်ခု အတွင်းမှာ နေထိုင်တာပါ။

issues seriously.

There's a lot of stigma.

အစွန်းအထင်း အများကြီးရှိတယ်။

တချို့ပြောကြတာက လက်ခံလိုက်ရုံပေါ့(သို့)

Some people tell you to just suck it up, or get it together, or to stop worrying,

အတူနေလိုက်(သို့) ပူပန်တာ ရပ်လိုက်(သို့)

or that it's all in your head.

ဒါက ကိုယ့်ခေါင်းထဲမှာ ရှိနေတာတဲ့။

But I'm here to tell you that anxiety disorders,

ဒီမှာ ကျွန်မက ပူပန်မှု ရောဂါတွေဟာ ဆီးချိုလိုပဲ

they're as real as diabetes.

တကယ်ဆိုတာကို ပြောပြဖို့ပါ။

(Music) [Body Stuff with dr.

(ဂီတသံ)

[Dr. Jen Gunter နှင့် ခန္ဓာကိုယ်]

ပြန်လာပါပြီး။

Jen Gunter] Hi again.

Dr. Jen ပါ။

It's Dr. Jen, and I've noticed something

လူနာတွေဆိမှာ သတိထားမိတာ တစ်ခုခုရှိတယ်။

with my patients.

They often describe to me some classic symptoms

ပူပန်မှု ရောဂါတွေရဲ့

ဖြစ်နေကျ လက္ခဏာတွေကို ကျွန်မကို ရှင်းပြကြတယ်။

of an anxiety disorder.

Constant worry, trouble sleeping, tense muscles and struggle

အမြဲမပြတ် ပူပန်မှု၊ အိပ်မရတဲ့ ဒုက္ခ၊

ကြွက်သားတင်းမာမှု၊ အာရုံစိုက်ဖို့ ကြိုးစားရတာတွေပါ။

with concentrating.

But they aren't getting treatment.

ဒါပေမဲ့ ကုသမှုတွေ ရမနေကြဘူး။

There's a lot of issues with mental-health care in this country.

စိတ်ကျန်းမာရေး စောင့်ရှောက်မှုမှာ ပြဿနာတွေ အများကြီးရှိတယ်။

Some people don't have insurance that would cover it.

လူတချို့မှာ ဒါကို ကာမိမယ့် အာမခံမရှိဘူး။

Some have been dismissed or minimized in the past,

တချို့က အတိတ်မှာ ပလပ် (သို့) နည်းအောင်လုပ်ခဲ့ပြီး

and don't think seeking help will do any good.

အကူအညီ ရှာတာက ကောင်းကျိုး မရှိဘူးလို့ ထင်တယ်။

တချို့က ဒီအစွန်းအထင်းနဲ့ ဒါက

Some worry about the stigma and whether it could affect

အနာဂတ်အလုပ်တွေ(သို့)ဆက်ဆံရေးတွေကို သက်ရောက်နိုင်မလား ပူပန်တယ်။

future jobs or relationships.

But severe anxiety isn't a moral or personal failing.

ဒါပေမဲ့ အလွန် ပူပန်မှုက ကိုယ်ကျင့် (သို့)ကိုယ်ရေးကိုယ်တာ အားနည်းချက်မဟုတ်ပါ။

It's a health problem, just like strep throat or diabetes.

ဒါက လည်ချောင်းနာနဲ့

ဆီးချိုရောဂါတွေလို ကျန်းမာရေး ပြဿနာပါ။

It needs to be treated with the same kind of seriousness.

အလားတူ အရေးစိုက်မှုမျိုးနဲ့ ကုသတွေ လိုအပ်တာပါ။

Before we can talk about anxiety disorders,

ပူပန်မှု ရောဂါတွေအကြောင်း မပြောခင်

ပူပန်မှုသက်သက်အကြောင်း ပြောရအောင်။

let's talk about anxiety itself.

Anxiety is the very real and normal emotion

ပူပန်မှုဆိုတာက စိတ်ဖိစီးတဲ့ အခြေအနေတစ်ခုမှာ ခံစားရတဲ့

we feel in a stressful situation.

တကယ့်၊ သာမန် စိတ်ခံစားမှုတစ်ခုပါ။

It's related to fear.

ဒါက ကြောက်စိတ်နဲ့ ပတ်သက်တယ်။

But while fear is a response to an immediate threat

ကြောက်စိတ်က အမြန်လျော့ကျတဲ့ လက်ငင်း ခြိမ်းခြောက်မှုကို

that quickly subsides, anxiety is a response

တုံ့ပြန်မှုဆိုပေမဲ့

ပူပန်မှုကတော့ အများကြီး ပိုကြာတတ်တဲ့ ပိုမသေချာတဲ့

to more uncertain threats that tends to last much longer.

ခြိမ်းခြောက်မှုတွေကို တုံ့ပြန်မှုတစ်ခုပါ။

It's all part of the threat detection system,

ခြောက်လှန့်မှု စုံစမ်းရေး စနစ်ရဲ့ အစိတ်အပိုင်းပါ။

which all animals have to some degree, to help protect us from predators.

သားရဲတွေကနေ ကာကွယ်ကူညီဖို့ သတ္တဝါတိုင်းမှာ

အတိုင်းအတာတစ်ခုအထိရှိတယ်။

ပူပန်မှုက ဦးနှောက်ရဲ့ amygdala အတွင်းမှာရှိတယ်။

Anxiety starts in the brain's amygdala, a pair of almond-sized nerve bundles

ကာကွယ်ရေး လုပ်ဆောင်ချက်အတွက် အသင့်ဖြစ်ဖို့

that alert other areas of the brain to be ready for defensive action.

ဦးနှောက်ရဲ့ အခြားနေရာတွေကို နှိုးဆော်တဲ့ ဗာဒံသီးအရွယ် အာရုံကြော အစည်းတစ်တွဲပါ။

Next, the hypothalamus relays the signal, setting off what we call

နောက် ဦးနှောက်အရှေ့ပိုင်းက အချက်ပြမှုကို ထပ်လွှင့်တယ်။

ခန္ဓာကိုယ်တွင်းက ဖိစီးမှု တုံ့ပြန်မှုလို့ ခေါ်တာကို စတင်တာပါ။

the stress response in our body.

Our muscles tense, our breathing and heart rate increase

ကြွက်သားတွေ တင်းလာတယ်။

အသက်ရှူတာနဲ့ နှလုံးခုန်နှုန်း တိုးလာကာ

and our blood pressure rises.

သွေးပေါင် တက်လာတယ်။

Areas in the brain stem kick in and put you in a state of high alertness.

ဦးနှောက်ရင်းက ဧရိယာတွေ ဆောင့်ဝင်ကာ

သင့်ကို နိုးကြားမှု မြင့်တံ့အခြအနေမှာ ထားတယ်။

This is the fight-or-flight response.

ဒါက တိုက်၊ မတိုက်ရင် ပြေး တုံ့ပြန်မှုပါ။

There are ways the fight-or-flight response

တိုက်၊မတိုက်ရင် ပြေး တုံ့ပြန်မှု အနည်းငယ်

is kept somewhat in check, with an area of higher-level thinking

ထိန်းထားတဲ့ နည်းတွေရှိတယ်။

ventromedial prefrontal cortex ခေါ်တဲ့ အဆင့်ပိုမြင့်တဲ့ တွေးခေါ်ခြင်း နေရာနဲ့ပါ။

called the ventromedial prefrontal cortex.

It works like this.

လုပ်ဆောင်ပုံက ဒီလိုပါ။

If a person sees something they think is dangerous, like a tiger,

အကယ်၍ လူတစ်ယောက်က ကျားတစ်ကောင်လို အန္တရာယ်ရှိတဲ့ တစ်ခုခုကို မြင်ရင်

that sends a signal to the amygdala, saying "it's time to run."

amygdala ကို “ပြေးဖို့ အချိန်ကျပြီ” လို့ပြောရင်း အချက်ပြတယ်။

The ventromedial prefrontal cortex can say to the amygdala,

ventromedial prefrontal cortex က amygdala ကို ပြောတာက

"Hey, look.

“ဟေ့ ကြည့်၊ ကျားက လှောင်အိမ်ထဲမှာ။

The tiger's in a cage.

You know what a cage is?

လှောင်အိမ်က ဘာလဲသိလား။ ဒီကနေ သူတို့ မလွတ်နိုင်ဘူး။

They can't escape from a cage.

စိတ်အေးအေးထားပါ။”

It's OK to calm down."

It's a feedback loop that can help keep the response in check.

တုံ့ပြန်မှုကို ဆက်ထိန်းချုပ်ဖို့ ကူညီနိုင်တဲ့ တုံ့ပြန်ချက် ပတ်လမ်းတစ်ခုပါ။

The hippocampus is also involved.

hippocampus လည်း ပါဝင်တယ်။

It provides context, saying things like, "Hey, we've seen tigers in cages before.

၎င်းက အခြေအနေကို ဒီလိုပြောရင်း ပံ့ပိုးပေးတယ်။

“ဟေ့ ကျားတွေကို လှောင်အိမ်တွေထဲမှာ မြင်ဖူးတယ်။

We're in a zoo.

ငါတို့ တိရစ္ဆာန်ရုံမှာ ရှိနေတာ။ ပိုတောင် ဘေးကင်းပါတယ်။”

You are extra safe."

With anxiety, these threat-detection systems

ပူပန်မှုနဲ့ဆို

ခြောက်လှန့်မှု စုံစမ်းရေး စနစ်တွေနဲ့ ဒါတွေကို လျှော့တဲ့ တားတဲ့ ယန္တရားတွေဟာ

and mechanisms that reduce or inhibit them are functioning incorrectly

မှားယွင်းစွာ လုပ်ဆောင်နေပြီး

အနာဂတ်နဲ့ ၎င်းအတွင်းက ဘေးကင်းမှုနဲ့ ပတ်သက်ပြီး စိုးရိမ်မှုဖြစ်စေတယ်။

and cause us to worry about the future and our safety in it.

But for many people, it goes into overdrive.

ဒါပေမဲ့ လူအတော်များများအတွက် ဒါက လွန်လွန်ကဲကဲဖြစ်စေတယ်။

They experience persistent pervasive anxiety

အလုပ်၊ ကျောင်းနဲ့ ဆက်ဆံရေးတွေကို နှောက်ယှက်တဲ့၊ ရောဂါလက္ခဏာတွေကို

that disrupts work, school, and relationships

စပေးနိုင်တဲ့အခြေအနေတွေကို ရှောင်ရှားဖို့ ဖြစ်စေတဲ့

and leads them to avoid situations that may trigger symptoms.

ဆက်တိုက် နေရာအနှံဖြစ်တဲ့ ပူပန်မှုကို သူတို့ တွေ့ကြုံရတယ်။

Anxiety disorders are not at all uncommon.

ပူပန်မှု ရောဂါတွေက လုံးဝကို အတွေ့မများတာပါ။

Based on data from the World Mental Health Survey,

ကမ္ဘာ့ စိတ်ကျန်းမာရေး စစ်တမ်းမှ ဒေတာတွေကို အခြေခံပြီး

researchers estimate that about 16% of individuals

သုတေသီတွေ ခန့်မှန်းတာက လက်ရှိ ပူပန်မှု ရောဂါရှိသူ(သို့) ရှိပြီးသူ

currently have or have had an anxiety disorder.

တစ်ဦးချင်းတွေရဲ့ ၁၆ ရာခိုင်နှုန်းခန့်ပါ။

These include social anxiety disorder, panic disorder, agoraphobia and phobias.

လူမှုရေး ပူပန်မှု ရောဂါ၊ ကြောက်တဲ့ ရောဂါ၊

ဟင်လင်းပြင်ကြောက်တာနဲ့ အကြောက်လွန်တာတွေ ပါဝင်တယ်။

Studies have shown that people with anxiety disorders

လေ့လာမှုတွေက ပြထားတာက ပူပန်မှု ရောဂါရှိသူတွေဟာ

don't just have a different way of reacting to stress.

ဖိစီးမှုကို တုံ့ပြန်ရာမှာ မတူတဲ့ နည်းလမ်း ရှိရုံမဟုတ်ဘူး။

There may be actual differences in how their brain is working.

သူတို့ရဲ့ ဦးနှောက် လုပ်ဆောင်ပုံက တကယ်ကို ကွဲပြားမှုတွေ ရှိနိုင်တယ်။

One model describes possible mix-ups in the connections between the amygdala

ပုံစံတစ်ခုက amygdala နဲ့ ဦးနှောက်ရဲ့ အခြား

အစိတ်အပိုင်းတွေကြားက ဖြစ်နိုင်တဲ့ ရှုပ်ထွေးမှုကို ရှင်းပြထားတယ်။

and other parts of the brain.

The pathways that signal anxiety become stronger.

ပူပန်မှု ပိုပြင်။ထန်လာတာကို အချက်ပြတဲ့ လမ်းကြောင်းတွေပါ။

And the more anxiety you have, the stronger the pathways become,

ပူပန်မှု ပိုရှိလေလေ လမ်းကြောင်းတွေက ပိုအားကောင်းလေလေဖြစ်ပြီး

and it becomes a vicious cycle.

ဒါက ရုန်းမထွက်နိုင်တဲ့ ဝဲဩဃဖြစ်လာတယ်။

The good news is there's treatment for anxiety,

သတင်းကောင်းက ပူပန်မှုအတွက် ကုသမှုရှိတာပါ။

and that you don't have to suffer.

သင် ဝေဒနာ ခံစားစရာမလိုပါဘူး။

Remember, this isn't about weakness.

ဒါဟာ အားနည်းချက်နဲ့ မဆိုင်တာကို သတိရပါ။

It's about changing brain patterns, and research shows that our brains

ဦးနှောက် ပုံစံတွေ ပြောင်းလဲခြင်းနဲ့ဆိုင်တာပါ။

ဦးနှောက်တွေဟာ ဘဝတစ်လျှောက်လုံးက

have the ability to reorganize and form new connections

ဆက်သွယ်မှု အသစ်တွေကို မှတ်မိပြီး ဖွဲ့စည်းနိုင်စွမ်းရှိတယ်လို့

all throughout our lives.

သုတေသနက ပြဆိုတယ်။

A good first step is to do the basics.

ပထမဆုံး နည်းလမ်းကောင်းက အခြေခံကျတာတွေကို လုပ်ဖို့ပါ။

Eat a balanced diet, exercise regularly

မျှတတဲ့ အစာကို စား၊

လေ့ကျင့်ခန်းပုံမှန်လုပ်၊

and get plenty of sleep, as your mind is part of your body.

အိပ်ရေးဝဝ အိပ်ပါ။

သင့်စိတ်ဟာ ကိုယ်တဲ့ အစိတ်အပိုင်းဖြစ်လို့ပါ။

It might also help to try meditation.

ကမ္မဋ္ဌာန်းထိုင်ကြည့်တာကလည်း အကူအညီရလောက်တယ်။

Instead of our heart rate rising and our body tensing,

နှလုံးခုန်နှုန်း မြင့်လာခြင်းနဲ့ ခန္ဓာကိုယ် တင်းလာတာအစား

with mindfulness and breathing, we can slow down

စိတ်မှတ်မှုနဲ့ အသက်ရှုခြင်းက

တိုက်၊ မတိုက်ရင် ပြေးဆိုတဲ့ တုံ့ပြန်မှုကို နှေးစေပြီး

the fight-or-flight response and improve how we feel in the moment.

လက်ရှိ ခံစားရပုံကို တိုးတက်စေတယ်။

Cognitive behavioral therapy, a form of talk therapy,

သိမှတ်မှု အပြုအမူဆိုင်ရာ ကုထုံး၊ စကားပြော ကုထုံး

can also be fantastic.

ပုံစံတစ်ခုကလည်း သိပ်ကောင်းတယ်။

In it, you learn to identify upsetting thoughts

ဒီထဲမှာ သင်ဟာ စိတ်ပျက်စရာ အတွေးတွေကို ရှာဖွေပြီး

and determine whether they're realistic.

သဘာဝကျ၊မကျ ဆုံးဖြတ်ဖို့ သင်ယူတာပါ။

Over time, cognitive behavioral therapy can rebuild those neural pathways

ကြာလာတော့ ပူပန်မှု တုံ့ပြန်မှုကို ဖိသိပ်ပေးတဲ့ အာရုံကြော

that tamp down the anxiety response.

လမ်းကြောင်းတွေကို ပြန်လည်တည်ဆောက်ပေးတယ်။

ဆေးဝါးကလည်း ရေတိုရော ရေရှည်မှာပါ

Medication can also give relief, in both the short-term and the long-term.

သက်သာမှုပေးတယ်။

In the short-term, anti-anxiety drugs can down-regulate

ရေတိုမှာ ပူပင်မှု ကာကွယ်ဆေးတွေက

လွန်လွန်ကဲကဲ ဖြစ်စေမယ့် ခြောက်လှန့်မှု စုံစမ်းရေး

the threat-detection mechanisms that are going into overdrive.

ယန္တရားတွေကို လည်ပတ်မှုကျစေနိုင်တယ်။

Studies have shown that both long-term medications

လေ့လာမှုတွေက ပြထားတာက ရေရှည် ဆေးဝါးတွေနဲ့

and cognitive behavioral therapy can reduce that overreactivity

သိမှတ်မှု အပြုအမူ ကုထုံးဟာ

ပူပန်မှု ရောဂါတွေမှာ မြင်ရတဲ့ amygdala ရဲ့လွန်ကဲတဲ့

of the amygdala we see an anxiety disorders.

လုပ်ဆောင်မှုကို လျှော့ချပေးနိုင်တာပါ။

High blood pressure and diabetes, they can be treated or managed over time.

သွေးတိုးနဲ့ ဆီးချိုရောဂါတွေကို

အချိန်ကြာမှ ကုသ(သို့) ကိုင်တွယ်လို့ရတာပါ။

ပူပန်မူ ရောဂါဟာလည်း အလားတူပါပဲ။

And the same is true for an anxiety disorder too.