What's normal anxiety -- and what's an anxiety disorder? | Body Stuff with Dr. Jen Gunter | TED

We live in a culture that doesn't take mental health

Translator: Lano Mahmood Reviewer: Daban Q. Jaff

ئێمە لە کۆمەڵگەیەک دەژین

کە کێشەی تەندروستی دەروونی بە جدی ناگرین.

issues seriously.

There's a lot of stigma.

زۆر لەکەی شوورەیی هەیە.

هەنێک کەس پێت دەڵێن کێشەکان بهێڵەرەوە،

Some people tell you to just suck it up, or get it together, or to stop worrying,

یاخود بەس خۆت قەلەق کە،

or that it's all in your head.

یاخود هەموی دەروونیە.

But I'm here to tell you that anxiety disorders,

بەس من پێت دەڵێم کە

they're as real as diabetes.

وەکو شەکرە درووستە.

(Music) [Body Stuff with dr.

(مۆسیقا)

[بۆدی ستەف لەگەڵ دکتۆر جێن]

هەمدیس سڵاو.

Jen Gunter] Hi again.

دکتۆر جێنتان لەگەڵە،

It's Dr. Jen, and I've noticed something

و من دیقەتی شتێکم داوە لەگەڵ نەخۆشەکانم.

with my patients.

They often describe to me some classic symptoms

ئەوان بۆ منی شی دەکەنەوە

هەنێ لە نیشانەکانی ناڕێکی دڵەڕاوکێ.

of an anxiety disorder.

Constant worry, trouble sleeping, tense muscles and struggle

نیگەرانی بەردەوام, کێشەی خەوتن

ماسولکەی گرژ و کێشە لە چڕکردنەوە.

with concentrating.

But they aren't getting treatment.

بەس دەرمان وەرناگرن

There's a lot of issues with mental-health care in this country.

زۆر کێشە هەیە لەبارەی تەندروستی دەروونی

Some people don't have insurance that would cover it.

هەنێک بیمەیان نییە.

Some have been dismissed or minimized in the past,

هەنێک کێشەکانیان بچووک کراونەتەوە لە مێژا،

and don't think seeking help will do any good.

و دەڵێن یارمەتی باشەی نییە.

هەنێک خەمی ستیگما یانە

Some worry about the stigma and whether it could affect

و ئەگەر کاریگەری بکاتە سەر کار و پەیوەندی.

future jobs or relationships.

But severe anxiety isn't a moral or personal failing.

بەس دڵەڕاوکێی توند ئەخلاق یا شکستی کەس نیە

It's a health problem, just like strep throat or diabetes.

کێشەی تەندروستییە

هەر وەک شەکرە و قورگ ئێشە

It needs to be treated with the same kind of seriousness.

ئەبێت بە هەمان شئوە چارەسەر بکرێت

Before we can talk about anxiety disorders,

پێش ئەوەی بسی ناڕێکی دڵەڕاوکێ بکەین

با باسی دڵەڕاوکێ بکەین

let's talk about anxiety itself.

Anxiety is the very real and normal emotion

دڵەڕاوکێ ئەو هەستە ئاساییە

we feel in a stressful situation.

کە هەستی پئ ئەکەین لە بارودۆخی پڕ لە سترێس

It's related to fear.

پەیوەندی بە ترسەوە هەیە

But while fear is a response to an immediate threat

بەس لەکاتێکدا ترس وەڵامە بۆ ترسی دەستبەجێ

that quickly subsides, anxiety is a response

کە بەخێرایی دەکشێتەوە

دڵەڕاوکێ وەڵامێکە بۆ هەڕەشە نادیارەکان

to more uncertain threats that tends to last much longer.

کە زیاتر دەخایەنێت

It's all part of the threat detection system,

ئەوە هەمووی بەشێکە لە سیستەمی هەڕەشەکان

which all animals have to some degree, to help protect us from predators.

کە هەموو ئاژەڵەکان تا ڕادەیەک هەیانە

بۆ یارمەتی لە پاراستن لە ڕاوکەر

دڵەڕاوکێ لە ئامیگدالای مێشکەوە دەست پێدەکا

Anxiety starts in the brain's amygdala, a pair of almond-sized nerve bundles

جووتێک لە گۆشە بچوکەکانی دەمار

that alert other areas of the brain to be ready for defensive action.

کە ناوچەی کەی مێشک ئاگادارن بکاتەوە بۆ خۆئامادەکردن بۆ کاری بەرگری

Next, the hypothalamus relays the signal, setting off what we call

دواتر، هەیپۆتالامۆس نیشانەکە دەگووێنێت

و وەڵامی سترێس لە جەستەماندا دادەخات

the stress response in our body.

Our muscles tense, our breathing and heart rate increase

ماسولکەکانمان گرژی دەبن،

هەناسە و ڕێژەی دڵمان زیاتر دەبێت

and our blood pressure rises.

و فشاری خوێنمان بەرز دەبێتەوە

Areas in the brain stem kick in and put you in a state of high alertness.

ئەو ناوچانەی کە لە مێشکدا دەچەویت

وە دەدخاتە حاڵەتی هوشیارییەکی بەرزەوە

This is the fight-or-flight response.

ئەمە وەڵامدانەوەی شەڕیە

There are ways the fight-or-flight response

چەند ڕێگای وەڵامدانەوەی ئەم شەڕە هەیە

is kept somewhat in check, with an area of higher-level thinking

لەگەڵ بیرکردنەوەی ئاستی بەرز

پێی دەڵێن ڤێنترۆمیدیەل پریفرۆنتەل کۆرتێکس

called the ventromedial prefrontal cortex.

It works like this.

بەم شێوەیە کاردەکات

If a person sees something they think is dangerous, like a tiger,

یەکێ شتێ ببینێت بەلایەوە ترسناکە، وەک پڵنگ

that sends a signal to the amygdala, saying "it's time to run."

هێما بۆ ئامیگدالا دەنێرێ کە دەڵێ ‘ڕابکە’

The ventromedial prefrontal cortex can say to the amygdala,

ڤێنترۆمیدیەل کۆرتێکس بە ئامیگدالا بڵێ

"Hey, look.

‘’سێرکە. پڵنگەکە لە قەفەزدایە”

The tiger's in a cage.

You know what a cage is?

ئەزانی قەفەز چیە و لە قەفەزەکە دەربازنابێت

They can't escape from a cage.

ئارام به.”

It's OK to calm down."

It's a feedback loop that can help keep the response in check.

ئەمە ئەڵقەی فیدباکێکە کە یارمەتی دەدات

The hippocampus is also involved.

هەروەها هیپۆکامپەکە بەشدارە .

It provides context, saying things like, "Hey, we've seen tigers in cages before.

چوارچێوەیەک دابین دەکات بە وتنی شتی وەک

“ئێمە پێشتر پڵنگمان لە قەفەزدا بینیووە.

We're in a zoo.

ئێمە لە باخچەی ئاژەڵانین و پارێزراوی.

You are extra safe."

With anxiety, these threat-detection systems

لەگەڵ نیگەرانیدا،

ئەم سیستمی مەترسییانە کە کەم یان ڕێگریی لێ ئەکەن

and mechanisms that reduce or inhibit them are functioning incorrectly

بە هەڵە کار دەکەن

و نیگەران ئەبین لە داهاتو و سەلامەتیمان.

and cause us to worry about the future and our safety in it.

But for many people, it goes into overdrive.

بەڵام بۆ خەڵکێکی زۆر، دەچێتە ناو زۆرەوە

They experience persistent pervasive anxiety

ئەوان دڵەڕاوکێی بەردەوامیان هەیە

that disrupts work, school, and relationships

کە کار و قوتابخانە و پەیوەندیەکان تێکدەدا

and leads them to avoid situations that may trigger symptoms.

و وایان لێبێت کە خۆیان بەدور گرن لەوەی کە

Anxiety disorders are not at all uncommon.

نیشانەکانیان دەرخا. دڵەڕاوکێ دەگمەن نییە

Based on data from the World Mental Health Survey,

بنەمای داتای World Mental Health Survey

researchers estimate that about 16% of individuals

دەریدەخات کە نزیکەی ۱٦٪ ی خەڵک

currently have or have had an anxiety disorder.

لە ئیستادا یان مێژ، دڵەڕاوکێیان هەبووە

These include social anxiety disorder, panic disorder, agoraphobia and phobias.

ئەمە تێکچونی دڵەڕاوکێی کۆمەڵایەتی ئەگرێت

ناڕێکیی ترس، ئاگۆرافوبیا و فۆبیا

Studies have shown that people with anxiety disorders

توێژینەوە دەریخستوە کە ئەوانەی دڵەڕاوکێیان

don't just have a different way of reacting to stress.

هەیە، بەشێوەی تر کاردانەوەیان بۆ سترێس نیە

There may be actual differences in how their brain is working.

ڕەنگە فەرق هەیە لە چۆنی کارکردنی مێشکیان

One model describes possible mix-ups in the connections between the amygdala

مۆدێلێک وەسفی ئەم تێکەڵکردنە دەکات

لە پەیوەندی نێو ئامیگدالا و بەشی تری مێشک

and other parts of the brain.

The pathways that signal anxiety become stronger.

ڕێگای سیگناڵ بۆ دڵەڕاوکێ بەقۆتر ئەبێت.

And the more anxiety you have, the stronger the pathways become,

تا زیاتر دڵەڕاوکێت هەبێ، ڕێگاکە بەهێزتر

and it becomes a vicious cycle.

ئەبێت و دەبێتە خول

The good news is there's treatment for anxiety,

مژدەکە ئەوەیە کە چارەسەر بۆ دڵەڕاوکێ هەیە

and that you don't have to suffer.

وە تۆ پێویست ناکات ئازار بدەیت

Remember, this isn't about weakness.

لەبیرت بێت، ئەمە دەربارەی لاوازی نییە

It's about changing brain patterns, and research shows that our brains

ئەوە دەربارەی گۆڕینی شێوازەکانی مێشکە

و توێژینەوە دەریدەخا کە مێشکمان

have the ability to reorganize and form new connections

توانای ڕێکخست و پێکهێنانی نوێیان هەبێت

all throughout our lives.

هەمووی بە درێژایی ژیانمان

A good first step is to do the basics.

هەنگاوێکی باش ئەوەیە کە بنەڕەتییەکان بکەین

Eat a balanced diet, exercise regularly

خواردنێکی هاوسەنگ بخۆ

بە بەردەوامی وەرزش بکە

and get plenty of sleep, as your mind is part of your body.

وە خەوێکی زۆر وەرگرە

چونکە مێشکت بەشێکە لە جەستەت

It might also help to try meditation.

میدیتیشن لەوانەیە یارمەتیش بدات

Instead of our heart rate rising and our body tensing,

لە جیاتی ڕێژەی دڵ بەرزببێت و لەش تێکبشکێ

with mindfulness and breathing, we can slow down

بە هۆشمەندیی و هەناسەدان

ئێمە دەتوانین دڵەڕاوکێکە هێواش بکەینەوە

the fight-or-flight response and improve how we feel in the moment.

و هەستی ئێمە لەو ساتەدا باشترکەین

Cognitive behavioral therapy, a form of talk therapy,

چارەسەری ڕەفتاریی مەعریفی، جۆرێ لە قسەکردن

can also be fantastic.

هەروەها دەتوانێت نایاب بێت

In it, you learn to identify upsetting thoughts

ئەوە فێرت دەکات کە بیرە خەمناکەکان بناسیت

and determine whether they're realistic.

و دەستنیشانی کە ئایا ئەوان واقیعین یا نا

Over time, cognitive behavioral therapy can rebuild those neural pathways

ڕەفتار مەعریف ئەتوانێ ڕێڕەوی دەمار دروستکا

that tamp down the anxiety response.

کە نیگەرانی کەم دەکاتەوە

دەرمان دەتوانێت یارمەتی بدات

Medication can also give relief, in both the short-term and the long-term.

لە هەردوو کورتخایەن و درێژخایەندا

In the short-term, anti-anxiety drugs can down-regulate

لە ماوەیەکی کورتدا دەرمانی دژە دڵەڕاوکێ

دەتوانێ میکانیزمی هەڕەشە کەمبکاتەوە

the threat-detection mechanisms that are going into overdrive.

کە ناڕوات بۆ زیادەدەری

Studies have shown that both long-term medications

توێژینەوە دەریئەخا کە دەرمانی کورت و

and cognitive behavioral therapy can reduce that overreactivity

درێژخایەنو چارەسەری ڕەفتاریی مەعریفی

دەتوانێت چالاکی ئامیگدالا کەمبکاتەوە

of the amygdala we see an anxiety disorders.

ئەو چالاکییەی کە نیگەرانیی وروژێنێت

High blood pressure and diabetes, they can be treated or managed over time.

فشاری بەرزی خوێن و شەکرە

دەتوانرێت بە درێژایی کات چارەسەر بکرێت

و هەمان کار و چار بۆ نەخۆشی دڵەڕاوکێ دەکرێ

And the same is true for an anxiety disorder too.