How women wage conflict without violence | Julia Bacha

Translator: sann tint Reviewer: Myo Aung

Twelve years ago, I picked up a camera for the first time

လွန်ခဲ့တဲ့ ၁၂ နှစ်တုန်းက အနောက်ဖက် ကမ်းရှိ ပါလက်စတိုင်း ရွာတစ်ရွာက

to film the olive harvest in a Palestinian village in the West Bank.

သံလွင်သီး ရိတ်သိမ်းတာ ရုပ်ရှင်ရိုက်ဖို့ ပထမဆုံးအကြိမ် ကင်မရာကိုင်ခဲ့တယ်။

I thought I was there to make a single documentary

တွေးတာက အဲဒီမှာ မှတ်တမ်းတင် တစ်ကားတည်းပဲရိုက်ပြီး

and would then move on to some other part of the world.

ကမ္ဘာအခြားအပိုင်းကို ပြောင်းမယ်ပေါ့။

But something kept bringing me back.

ဒါပေမဲ့ တစ်ခုခုက ကျွန်မကို ပြန်ပြန်ဆွဲထားတယ်။

Now, usually, when international audiences hear about that part of the world,

ကဲ ပုံမှန်ကတော့ နိုင်ငံတကာက ပရိတ်သတ်တွေ ကမ္ဘာ့ ဒီအပိုင်းကို ကြားတဲ့အခါ

they often just want that conflict to go away.

မကြာခဏတော့ အဲဒီ ပဋိပက္ခကို ရှင်းသွားစေချင်ကြတာပဲလေ။

The Israeli-Palestinian conflict is bad, and we wish it could just disappear.

အစ္စရေး ပါလက်စတိုင်း ပဋိပက္ခဟာ ဆိုးတော့ ပျောက်ကွယ်သွားဖို့ပဲ ဆန္ဒရှိကြတယ်။

We feel much the same way about other conflicts around the world.

ကမ္ဘာတစ်လွားက အခြား ပဋိပက္ခတွေကိုလည်း ဒီအတိုင်းပဲ ခံစားမိကြတယ်။

But every time we turn our attention to the news,

ဒါပေမဲ့ သတင်းတွေဆီ အာရုံလှည့်လိုက်တိုင်း

it seems like one more country has gone up in flames.

နောက်ထပ် နိုင်ငံတစ်ခု မီးလျှံထဲကျသွားသလိုမျိုး ထင်ရတယ်။

So I've been wondering

ဒီတော့ တွေးနေမိတာက

whether we should not start looking at conflict in a different way --

ပဋိပက္ခကို မတူတဲ့ နည်းလမ်းတစ်ခုနဲ့ ကျွန်မတို့ စမကြည့်သင့်ဘူးလား၊

whether instead of simply wishing to end conflict,

ပဋိပက္ခ အဆုံးသတ်ဖို့ ဆန္ဒရှိနေရုံသက်သက်ထက်

we focus instead on how to wage conflict.

ပဋိပက္ခကို ဘယ်လို ဆင်နွှမလဲဆိုတာကို ဘာလို့ အာရုံမစိုက်ရမှာလဲဆိုတာပါ။

This has been a big question for me,

ဒါက ကျွန်မအတွက် မေးခွန်းကြီးတစ်ခုပါ၊

one I've pursued together with my team at the nonprofit Just Vision.

အဖွဲ့နဲ့အတူ အကျိုးအမြတ်မရှာတဲ့ Just Vision မှာ အတူ လုပ်ဆောင်ခဲ့တဲ့ တစ်ခုပါ။

After witnessing several different kinds of struggles in the Middle East,

အရှေ့အလယ်ပိုင်းက အမျိုးမျိုးသော ရုန်းကန်မှုတွေကို မြင်တွေ့ပြီးနောက်မှာ

I started noticing some patterns on the more successful ones.

ပိုပြီးအောင်မြင်တာတွေရဲ့ ပုံစံတွေကို စတင်သတိထားမိတယ်။

I wondered whether these variables held across cases, and if they did,

ပြဿနာတွေတစ်လျှာက် ဒီကိန်းရှင်တွေ မြဲနေလားလို့ တွေးမိတယ်၊ ဒီလိုဆိုရင်

what lessons we could glean for waging constructive conflict,

ပါလက်စတိုင်း အစ္စရေးနဲ့ အခြားနေရာတွေက အပြုသဘောဆောင်တဲ့ ပဋိပက္ခ တိုက်ပွဲဆင်ဖို့

in Palestine, Israel and elsewhere.

ဘယ်သင်ခန်းစာတွေ ကောက်နှုတ်နိုင်မလဲပေါ့။

There is some science about this.

ဒီအကြောင်း သိပ္ပံပညာရှိပါတယ်။

In a study of 323 major political conflicts

၁၉၀၀ ကနေ ၂၀၀၆ ထိ အဓိက နိုင်ငံရေး ပဋိပက္ခ ၃၂၃ ခုကို လေ့လာမှုမှာ

from 1900 to 2006,

Maria Stephan နဲ့ Erica Chenoweth တို့ တွေ့ရှိတာက

Maria Stephan and Erica Chenoweth found that nonviolent campaigns

အကြမ်းမဖက်တဲ့ လှုံ့ဆော်ပွဲတွေဟာ အကြမ်းဖက်တာတွေထက်

were almost 100 percent more likely to lead to success than violent campaigns.

အောင်မြင်မှုဆီ ဦးတည်ဖို့ ဖြစ်နိုင်ခြေ ရာနှုန်းပြည့်နီးပါး ပိုများတာပါ။

Nonviolent campaigns are also less likely to cause physical harm

အကြမ်းမဖက် လှုံ့ဆော်ပွဲတွေဟာ လှုံ့ဆော်ပွဲ ဆင်သူတွေရော၊ ဆန့်ကျင်သူတွေကိုပါ

to those waging the campaign,

ရုပ်ပိုင်း ထိခိုက်မှု ဖြစ်နိုင်ခြေ

as well as their opponents.

ပိုလည်း နည်းပါတယ်။

And, critically, they typically lead to more peaceful and democratic societies.

အရေးပါတာက ၎င်းတို့ဟာ တကယ်ကို ပိုငြိမ်း ချမ်းတဲ့ ဒီမိုကရေစီ အဖွဲ့တွေဆီ ဦးတည်တယ်။

In other words, nonviolent resistance is a more effective and constructive way

တစ်နည်းဆို အကြမ်းမဖက် ခုခံမှုဟာ ပဋိပက္ခ တိုက်ပွဲဆင်ခြင်းရဲ့ ပိုထိရောက်ပြီး

of waging conflict.

အပြုသဘောဆောင်တဲ့ နည်းပါ။

But if that's such an easy choice, why don't more groups use it?

အဲဒီလိုလွယ်တဲ့ ရွေးချယ်မှုဆို ပိုများတဲ့အဖွဲတွေ ဘာလို့ မသုံးကြတာလဲ။

Political scientist Victor Asal and colleagues

နိုင်ငံရေး သိပံ္ပပညာရှင် Victor Asal နဲ့ အဖွဲ့တွေဟာ

have looked at several factors

နိုင်ငံရေး အုပ်စုတစ်ခုရဲ့ နည်းဗျူဟာ

that shape a political group's choice of tactics.

ရွေးချယ်မှုကိုပုံဖော်တဲ့ အကြောင်း များစွာကို ကြည့်တယ်။

And it turns out that the greatest predictor

ဖြစ်သွားတာက အကြမ်းမဖက် (သို့) အကြမ်းဖက်တာကို ကျင့်သုံးဖို့

of a movement's decision to adopt nonviolence or violence

လှုပ်ရှားမှု တစ်ခုရဲ့ ဆုံးဖြတ်ချက်ရဲ့ အကြီးမားဆုံး နိမိတ်လက္ခဏာဟာ

is not whether that group is more left-wing or right-wing,

ဒီအုပ်စုက လက်ဝဲစွန်း (သို့) လက်ယာစွန်းဖြစ်တာမဟုတ်၊

not whether the group is more or less influenced by religious beliefs,

ဒီအုပ်စုဟာ ဘာသာရေး ယုံကြည်ချက်တွေ လွှမ်းမိုးတာ ပိုများတာ၊ ပိုနည်းတာ မဟုတ်၊

not whether it's up against a democracy or a dictatorship,

ဒီမိုကရေစီ (သို့) အာဏာရှင်စနစ်ကို ဆန့်ကျင်တာ၊ မဆန့််ကျင်တာမဟုတ်၊

and not even the levels of repression that that group is facing.

ဒီအုပ်စု ကြုံနေရတဲ့ ဖိနှိပ်ခံရတဲ့ အဆင့်တွေတောင်မဟုတ်ပါဘူး။

The greatest predictor of a movement's decision to adopt nonviolence

အကြမ်းမဖက်မှု ကျင့်သုံးဖို့ လှုပ်ရှားမှု ဆုံးဖြတ်ချက် အကြီးမားဆုံး နိမိတ်လက္ခဏာက

is its ideology regarding the role of women in public life.

အများပြည်သူ ဘဝမှာ အမျိုးသမီးတွေရဲ့ အခန်းကဏ္ဍနဲ့ဆိုင်တဲ့ သဘောထားပါ။

(Applause)

(လက်ခုပ်သံများ)

When a movement includes in its discourse

လှုပ်ရှားမှုတစ်ခုမှာ ကျား၊ မတန်းတူမှု တစ်ဝိုက်က ၎င်းရဲ့

language around gender equality,

ဟောပြောချက်ဘာသာစကား ပါဝင်တဲ့အခါ

it increases dramatically the chances it will adopt nonviolence,

အကြမ်းမဖက်မှု ကျင့်သုံးမယ့် အခွင့်အလမ်းတွေ သိသိသာသာ တိုးလာကာ

and thus, the likelihood it will succeed.

ဒါကြောင့် ဖြစ်နိုင်ခြေက အောင်မြင်မယ်ဆိုတာပါ။

The research squared up with my own documentation

သုတေသနက အစ္စရေးနဲ့ ပါလက်စတိုင်းက နိုင်ငံရေး စည်းရုံးခြင်း

of political organizing in Israel and Palestine.

ကျွန်မကိုယ်ပိုင် မှတ်တမ်းနဲ့ ကိုက်ညီပါတယ်။

I've noticed that movements which welcome women into leadership positions,

သတိထားမိတာက တစ်ခါက Budrus ဆိုတဲ့ ရွာတစ်ရွာမှာ မှတ်တမ်းပြုခဲ့တဲ့တာလိုမျိုး

such as the one I documented in a village called Budrus,

အမျိုးသမီးတွေကို ခေါင်းဆောင် နေရာတွေမှာ ကြိုဆိုတဲ့ လှုပ်ရှားမှုတွေဟာ

were much more likely to achieve their goals.

ရည်မှန်းချက်တွေ အောင်မြင်ဖို့ ဖြစ်နိုင်ခြေပိုများတာပါ။

This village was under a real threat of being wiped off the map

ဒီရွာဟာ အစ္စရေးက ပိုင်းခြားရေး တံတိုင်ကို စဆောက်တော့

when Israel started building the separation barrier.

မြေပုံကနေ ဖယ်ရှားဖို့ တကယ့်ကို ခြိမ်းခြောက်ခံခဲ့ရတာပါ။

The proposed route would require

အဆိုပြုတဲ့ လမ်းကြောင်းက ဒီလူစုရဲ့

the destruction of this community's olive groves, their cemeteries

သံလွင်တောတွေ၊ သုသာန်တွေ ဖျက်ဆီးတာလိုမှာဖြစ်ပြီး

and would ultimately enclose the village from all sides.

အဆုံးမှာ ရွာကို ဘက်အားလုံးက ပိတ်လိမ့်မယ်ပေါ့။

Through inspired local leadership,

ဒေသ ခေါင်းဆောင်မှု လှုံဆော်မှုကနေ

they launched a nonviolent resistance campaign to stop that from happening.

အဲဒီလို ဖြစ်မလာအောင် ဟန့်တားဖို့ အကြမ်းမဖက် ခုခံလှုံ့ဆော်ပွဲ စတင်လိုက်တယ်။

The odds were massively stacked against them.

တစ်ဖက်စီးနင်းဖြစ်တာတွေ အလွန်အမင်း ရှိခဲ့တယ်။

But they had a secret weapon:

ဒါပေမဲ့ သူတို့မှာ လက်နက်ပုန်း တစ်ခုရှိတယ်၊

a 15-year-old girl

သံလွင်ပင် တစ်ပင်ကို

who courageously jumped in front of a bulldozer

အမြစ်လှန်တော့မယ့် မြေထိုးစက်ရှေ့ကို

which was about to uproot an olive tree, stopping it.

သတ္တိရှိရှိ ခုန်ဝင်လိုက်တဲ့ ၁၅ နှစ် သမီးလေးက တားဆီးနေတာပါ။

In that moment, the community of Budrus realized what was possible

ဒီအခိုက်မှာ Budrus လူစု သဘောပေါက် လိုက်တာက အများပြည်သူ ဘဝမှာ

if they welcomed and encouraged women to participate in public life.

ပါဝင်ဆင်နွှဲဖို့ အမျိုးသမီးတွေကို ကြိုဆို၊ အားပေးလိုက်ရင် ဖြစ်နိုင်တာကိုပါ။

And so it was that the women of Budrus went to the front lines day after day,

ဒါနဲ့ Budrus အမျိုသမီးတွေဟာ တစ်နေ့ပြီး တစ်နေ့ ရှေ့တန်းတွေကို တက်လာကြတယ်။

using their creativity and acumen to overcome multiple obstacles they faced

လက်နက်မဲ့ ၁၀ လကြာ ရုန်းကန်မှုထဲ ရင်ဆိုင် ရတဲ့ အတားအဆီးမျိုးစုံ ကျော်လွှားဖို့

in a 10-month unarmed struggle.

သူတို့ ထွင်ဉာဏ်၊ ထက်မြက်မှုကို သုံးရင်းပါ။

And as you can probably tell at this point,

ဒီနေရာမှာ အသေအချာ သင်တို့ ပြောနိုင်သလိုပဲ

they win at the end.

အဆုံးမှာ သူတို့နိုင်တယ်။

The separation barrier was changed completely

ပိုင်းခြားရေး တံတိုင်ဟာ နိုင်ငံတကာက အသိအမှတ်ပြုတဲ့

to the internationally recognized green line,

မျဉ်းစိမ်းအဖြစ် လုံးဝပြောင်းလဲသွားကာ

and the women of Budrus came to be known across the West Bank

Budrus အမျိုးသမီးတွေကို သူတို့ရဲ့ အနိုင်မခံတဲ့ စွမ်းအင်ကြောင့်

for their indomitable energy.

အနောက်ဖက်ကမ်းတစ်လွားမှာ သိလာကြတယ်။

(Applause)

(လက်ခုပ်သံများ)

Thank you.

ကျေးဇူးတင်ပါတယ်။

I want to pause for a second, which you helped me do,

ခဏလောက် ရပ်ချင်တယ်၊ ရှင်တို့ရဲ့ အကူအညီနဲ့ ရပ်မှာပါ။

because I do want to tackle two very serious misunderstandings

အကြောင်းက ဒီနေရာမှာ ဖြစ်သွားနိုင်တဲ့ အရမ်း အရေးကြီးတဲ့ အထင်လွဲမှားမှု

that could happen at this point.

နှစ်ခုကို ကိုင်တွယ်ချင်ခဲ့လိုပါ။

The first one is that I don't believe

ပထမတစ်ခုက အမျိုးသမီးတွေဟာ အမျိုးသားတွေထက်

women are inherently or essentially more peaceful than men.

ပင်ကိုယ် (သို့) အခြေခံအားဖြင့် ပို ငြိမ်းချမ်းတယ်ဆိုတာ ကျွန်မ မယုံကြည်တာပါ။

But I do believe that in today's world,

ကျွန်မ ယုံကြည်တာက ယနေ့ကမ္ဘာထဲမှာ

women experience power differently.

အမျိုးသမီးတွေဟာ စွမ်းအားကို ကွဲပြားစွာ တွေ့ကြုံခံစားတာပါ။

Having had to navigate being in the less powerful position

သူတို့ ဘဝတွေရဲ့ ကဏ္ဍမျိုးစုံမှာ စွမ်းအားပိုနည်းတဲ့ အဆင့်မှာ

in multiple aspects of their lives,

ရှိနေတာကို ရှာဖွေဖို့လိုတာကြောင့်

women are often more adept

အမျိုးသမီးတွေဟာ ကြီးမား၊ စွမ်းအားကောင်းတဲ့

at how to surreptitiously pressure for change

လှုပ်ရှားသူတွေကို ဆန့်ကျင် ပြောင်းလဲတာအတွက် ပုန်းလျှိုးကာ

against large, powerful actors.

ဖိအားပေးပုံမှာ မကြာခဏတော့ ပိုကျွမ်းကျင်ပါတယ်။

The term "manipulative," often charged against women in a derogatory way,

မကြာခဏ အမျိုးသမီးတွေကို နိမ့်ကျတဲ့နည်းနဲ့ စွပ်စွဲတဲ့ "ခြယ်လှယ်သော" ဆိုတဲ့ ဝေါဟာရဟာ

reflects a reality in which women have often had to find ways

ရည်မှန်းချက်တွေ အောင်မြင်ဖို့ တိုက်ရိုက် ထိပ်တိုက်တွေ့တာထက် အမျိုးသမီးတွေဟာ

other than direct confrontation to achieve their goals.

မကြာခဏတော့ နည်းလမ်းတွေရှာဖို့လိုတယ် ဆိုတဲ့ အမှန်တရားကို ထင်ဟပ်ပါတယ်။

And finding alternatives to direct confrontation

တိုက်ရိုက် ထိပ်တိုက်ရင်ဆိုင်တာအတွက် အခြားနည်းတွေ ရှာခြင်းဟာ

is at the core of nonviolent resistance.

အကြမ်းမဖက် ခုခံမှုရဲ့ ဗဟိုချက်မှာရှိပါတယ်။

Now to the second potential misunderstanding.

ကဲ ဒုတိယ အလားအလာရှိတဲ့ အထင်လွဲမှုပါ။

I've been talking a lot about my experiences in the Middle East,

အရှေ့အလယ်ပိုင်းက ကျွန်မအတွေ့အကြုံ အများအပြားကို ပြောနေခဲ့ပြီး

and some of you might be thinking now

ရှင်တို့တစ်ချို့ အခုတွေးနေမိလောက်တာက

that the solution then is for us to educate Muslim and Arab societies

ဒါဆို ကျွန်မတို့အတွက် ဖြေရှင်းချက်က အမျိုးသမီးတွေ ပိုပါလာဖို့ မူဆလင်နဲ့ အာရပ်

to be more inclusive of their women.

အဖွဲ့အစည်းတွေကို ပညာပေးဖို့ပေါ့။

If we were to do that, they would be more successful.

ဒီလိုလုပ်ရင် သူတို့ ပိုအောင်မြင်မယ်ပေါ့။

They do not need this kind of help.

ဒီအကူအညီမျိုး သူတို့ မလိုပါဘူး။

Women have been part of the most influential movements

အမျိုးသမီးတွေဟာ အရှေ့အယ်ပိုင်းကနေ ထွက်လာတဲ့ သြဇာအကြီးမားဆုံး

coming out of the Middle East,

လှုပ်ရှားမှုတွေမှာ ပါဝင်ပေမဲ့

but they tend to be invisible to the international community.

နိုင်ငံတကာ အသိုင်းအဝိုင်းမှာတော့ ပျောက်ချက်သား ကောင်းနေတတ်ကြပါတယ်။

Our cameras are largely focused on the men

ကျွန်မတို့ ကင်မရာတွေဟာ သတင်း သံသရာမှာ

who often end up involved in the more confrontational scenes

မအောင့်အည်းနိုင်အောင် ဖြစ်တဲ့ ပိုပြီး ထိပ်တိုက်ရင်ဆိုင်တဲ့

that we find so irresistible in our news cycle.

မြင်ကွင်းတွေမှာ မကြာခဏ ပါဝင်တဲ့ အမျိုးသားတွေကို အဓိက အာရုံစိုက်တာပါ။

And we end up with a narrative that not only erases women

ဒေသတွင်း ရုန်းကန်မှုတွေကနေ အမျိုးသမီးတွေကို ဖျက်ပစ်တာမက

from the struggles in the region

ရုန်းကန်မှုတွေဟာ ၎င်းတို့ဘာသာ

but often misrepresents the struggles themselves.

မှာယွင်းစွာတင်ပြတဲ့ ဇာတ်လမ်းတစ်ခုနဲ့ အဆုံးသတ်သွားတယ်။

In the late 1980s, an uprising started in Gaza,

၁၉၈၀ လွန်နှောင်းပိုင်းက ဂါဇာမှာ အုံကြွမှုတစ်ခု စခဲ့ပြီး

and quickly spread to the West Bank and East Jerusalem.

အနောက်ဖက်ကမ်းနဲ့ အရှေ့ ဂျေရုစလင်ကို အလျှင်အမြန် ကူးစက်သွားတယ်။

It came to be known as the First Intifada,

ဒါကို ပထမ အုံကြွမှုလို့ သိလာခဲ့ပြီး

and people who have any visual memory of it

ဒါကို မျက်မြင် မှတ်မိသူတွေဟာ ယေဘုယျအားဖြင့်

generally conjure up something like this:

ဒီလိုမျိုး မြင်ယောင်အောင်လုပ်ကြတယ်။

Palestinian men throwing rocks at Israeli tanks.

ပါလက်စတိုင်း အမျိုးသားတွေက အစ္စရေး သံချပ် ကားတွေကို ကျောက်ခဲတွေနဲ့ ပစ်နေကြတယ်ပေါ့။

The news coverage at the time

ဒီအချိန် သတင်းပေးပို့ချက်တွေက

made it seem like stones, Molotov cocktails and burning tires

အုံကြွမှုထဲမှာ ပါဝင်တဲ့ လုပ်ဆောင်မှုတွေဟာ ကျောက်ခဲတွေ၊ Molotov အရက်ပုလင်းနဲ့

were the only activities taking place in the Intifada.

မီးလောင်နေတဲ့ ကားတာရာတွေပဲလို့ ထင်အောင်လုပ်ခဲ့တယ်။

This period, though, was also marked by widespread nonviolent organizing

ဒါပေမဲ့ ဒီကာလကို သပိတ်တွေ၊ ထိုင်သပိတ် တွေ၊ စင်ပြိုင်အဖွဲ့တွေပုံစံတွေနဲ့

in the forms of strikes, sit-ins and the creation of parallel institutions.

ကျယ်ပြန့်တဲ့ အကြမ်းမဖက် စည်းရုံးခြင်းနဲ့ လည်း အမှတ်အသားပြုခဲ့တယ်။

During the First Intifada,

ပထမ အုံကြွမှု အတွင်းမှာ

whole sectors of the Palestinian civilian population mobilized,

ပါလက်စတိုင်း ပြည်သူတွေရဲ့ ကဏ္ဍအကုန်လုံး မျိုးဆက်တွေ၊ ဂိုဏ်းဂဏတွေ၊

cutting across generations, factions and class lines.

အဆင့်အတန်းတွေကို ကျော်ဖြတ်ပြီး ဆော်သြစည်းရုံးမိတယ်။

They did this through networks of popular committees,

လူကြိုက်များတဲ့ ကော်မီတီ ကွန်ရက်တွေကနေ လုပ်ခဲ့ပြီး

and their use of direct action and communal self-help projects

တိုက်ရိုက်လုပ်ဆောင်ချက်နဲ့ ဘုံကိုယ်ထူ ကိုယ်ထ ပရောဂျက်တွေကို အသုံးပြုမှုက

challenged Israel's very ability

အစ္စရေးရဲ့ အနောက်ဖက်ကမ်းနဲ့ ဂါဇာကို

to continue ruling the West Bank and Gaza.

ဆက်လက် အုပ်ချုပ်ဖို့ တကယ့် အစွမ်းကို စိန်ခေါ်ခဲ့တယ်။

According to the Israeli Army itself,

အစ္စရေး စစ်တပ်ကိုယ်တိုင်အရ

97 percent of activities during the First Intifada were unarmed.

ပထမ အုံကြွမှုအတွင်းက ၉၇ ရာခိုင်နှုန်းသော လှုပ်ရှားမှုတွေဟာ လက်နက်မဲ့တွေပါ။

And here's another thing that is not part of our narrative about that time.

ဒီအချိန်အကြောင်း ကျွန်မတို့ ဇာတ်လမ်းနဲ့ မပတ်သက်တာ နောက်တစ်ခုက ဒီမှာပါ။

For 18 months in the Intifada,

အုံကြွမှုအတွင်း ၁၈ လတိုင်တိုင်

women were the ones calling the shots behind the scenes:

အမျိုးသမီးတွေဟာ မြင်ကွင်းတွေနောက်ကွယ်မှာ အားထုတ်ကြိုးပမ်းနေသူတွေပါ။

Palestinian women from all walks of life

သိန်းချီတဲ့ လူတွေကို ဆော်သြရာမှာ

in charge of mobilizing hundreds of thousands of people

ဦးစီးတဲ့ အလွှာစုံ ပါလက်စတိုင်း အမျိုသမီးတွေဟာ

in a concerted effort to withdraw consent from the occupation.

သိမ်းပိုက်ခြင်းကနေ သဘောတူ ရုတ်သိမ်းဖို့ စုပေါင်းအားထုတ်ကြတတာပါ။

Naela Ayesh, who strived to build a self-sufficient Palestinian economy

Naela Ayesh ဟာ ဂါဇာက အမျိုးသမီးတွေကို အိမ်နောက်မှာ ဟင်းရွက်စိုက်ဖို့ အားပေးရင်း

by encouraging women in Gaza to grow vegetables in their backyards,

မိမိဘာသာ ဖူလုံမှု ပါလက်စတိုင်း စီးပွားရေး တည်ဆောက်ဖို့ အားထုတ်ခဲ့သူပါ။

an activity deemed illegal by the Israeli authorities at that time;

အဲဒီအချိန်က အစ္စရေး အာဏာပိုင်တွေက တရားမဝင်လို့ ယူဆထားတဲ့ လုပ်ဆောင်မှုပါ။

Rabeha Diab, who took over decision-making authority

Rabeha Diab ဟာ အုံကြွမှုကို ဆောင်ရွက်နေတဲ့ အမျိုးသားတွေ

for the entire uprising

ပြည်နှင်ဒဏ်ခံရချိန်မှာ

when the men who had been running it

တစ်ခုလုံးအတွက် ဆုံးဖြတ်ပိုင်ခွင့်ကို

were deported;

တာဝန်ယူခဲ့ပါတယ်။

Fatima Al Jaafari, who swallowed leaflets containing the uprising's directives

Fatima Al Jaafari ဟာ အဖမ်းမခံရပဲ နယ်မြေတွေကျော်ဖြတ်ပြီး

in order to spread them across the territories

ပျံ့နှံ့ဖို့ အုံကြွမှု ညွှန်ကြားချက်တွေပါတဲ့

without getting caught;

လက်ကမ်းစာရွက်တွေကို မျိုချသူပါ။

and Zahira Kamal,

Zahira Kamal က

who ensured the longevity of the uprising

တစ်နှစ်တည်းကို အမျိုးသမီး ၂၅ ဦးကနေ ၃၀၀၀ ထိတိုးသွားတဲ့

by leading an organization

အဖွဲ့အစည်းတစ်ခုကို ဦးဆောင်ရင်း

that went from 25 women to 3,000 in a single year.

အုံကြွမှု အဓွန့်ရှည်အောင် လုပ်ခဲ့သူပါ။

Despite their extraordinary achievements,

သူတို့ရဲ့ ထူးခြားတဲ့ စွမ်းဆောင်မှုတွေရှိပေမဲ့

none of these women have made it into our narrative of the First Intifada.

ဒီအမျိုးသမီးတစ်ယောက်မှ ပထမ အုံကြွမှုရဲ့ ဇာတ်လမ်းမှာ ထည့်သွင်းမခံခဲ့ရဘူး။

We do this in other parts of the globe, too.

ဒါကို အခြား ကမ္ဘာ့အပိုင်း တွေမှာလည်း လုပ်တယ်။

In our history books, for instance, and in our collective consciousness,

ဥပမာ သမိုင်းစာအုပ်တွေနဲ့ စုပေါင်း အသိစိတ်တွေထဲမှာ

men are the public faces and spokespersons

အမျိုးသားတွေဟာ အမေရိကမှာ လူမျိုးရေး တရားမျှတမှုအတွက်

for the 1960s struggle for racial justice in the United States.

၁၉၆၀ လွန် ရုန်းကန်မှုအတွက် လူထုမျက်နှာစာ တွေနဲ့ ပြောရေးဆိုခွင့်ရှိသူတွေပါ။

But women were also a critical driving force,

ဒါပေမဲ့ အမျိုးသမီးတွေဟာလည်း အရေးပါတဲ့ တွန်းအားပါ၊

mobilizing, organizing, taking to the streets.

ဆော်သြခြင်း၊ စည်းရုံးခြင်း၊ လမ်းပေါ်ထွက်ခြင်းတို့ပါ။

How many of us think of Septima Clark

အမေရိကန် ပြည်သူများ ရပိုင်ခွင့်ခေတ်ကို တွေးမိတဲ့အခါ

when we think of the United States Civil Rights era?

ဘယ်နှစ်ယောက်လောက်ကများ Septima Clark ကို တွေးမိလဲ။

Remarkably few.

အံ့သြရအောင်ကို နည်းပါတယ်။

But she played a crucial role in every phase of the struggle,

ဒါပေမဲ့ သူမဟာ ဒီရုန်းကန်မှုရဲ့ အဆင့် တိုင်းမှာ အရေးပါတဲ့ ကဏ္ဍကပါဝင်ခဲ့ပါတယ်။

particularly by emphasizing literacy and education.

အထူးသဖြင့် စာတတ်မြောက်မှုနဲ့ ပညာရေးကို အလေးပေးရင်းပါ။

She's been omitted, ignored,

သူမဟာ အရေးပါတဲ့ အမေရိကန် ပြည်သူများ

like so many other women who played critical roles

ရပိုင်ခွင့်လှုပ်ရှားမှုမှာ အရေးပါတဲ့ ကဏ္ဍကပါခဲ့တဲ့ အခြားအမျိုးသမီးတွေလိုပဲ

in the United States Civil Rights Movement.

ချန်ထားတာ၊ မသိကျိုးကျွန်ပြုတာခံခဲ့ရတယ်။

This is not about getting credit.

ဒါက ချီးကျူးခံရဖို့ မဟုတ်ပါဘူး။

It's more profound than that.

ဒီထက်ကို ပိုနက်ရှိုင်းပါတယ်။

The stories we tell matter deeply to how we see ourselves,

ကျွန်မတို့ ပြောတဲ့ ဇာတ်လမ်းတွေဟာ မိမိကိုယ်ကို သိမြင်ပုံနဲ့

and to how we believe movements are run

လှုပ်ရှားမှုတွေ လုပ်ဆောင်တာ ယုံကြည်ပုံ၊ လှုပ်ရှားမှုတွေ

and how movements are won.

အနိုင်ရပုံကို နက်ရှိုင်းစွာ အရေးပါတယ်။

The stories we tell about a movement like the First Intifada

ကျွန်မတို့ပြောတဲ့ ဇာတ်လမ်းတွေဖြစ်တဲ့ ပထမ အုံကြွမှု (သို့)

or the United States Civil Rights era

အမေရိကန် ပြည်သူ့ ရပိုင်ခွင့် ခေတ်လို

matter deeply and have a critical influence

လှုပ်ရှားမှုဟာ ပါလက်စတိုင်းသားတွေ၊ အမေရိကန်တွေနဲ့

in the choices Palestinians,

ကမ္ဘာတစ်လွှားက လူတွေ နောက်တစ်ခါ

Americans

မတရားမှုကြုံရပြီး

and people around the world will make

ဒါကို ရင်ဆိုင်ရာမှာ သတ္တိမွေးဖို့

next time they encounter an injustice

ရွေးချယ်မှုတွေမှာ နက်ရှိုင်းစွာ

and develop the courage to confront it.

အရေးပါပြီး အရေးပါတဲ့ သက်ရောက်မှုရှိပါတယ်။

If we do not lift up the women who played critical roles in these struggles,

ဒီရုန်းကန်မှုတွေမှာ အရေးပါတဲ့ ကဏ္ဍက ပါဝင်တဲ့ အမျိုးသမီးတွေကို မြှင့်တင်မပေးရင်

we fail to offer up role models to future generations.

အနာဂတ်မျိုးဆက်တွေအတွက် စံနမူနာတွေ ကမ်းဖို့ ပျက်ကွက်ရာကျပါတယ်။

Without role models, it becomes harder

စံနမူနာတွေမရှိရင်

for women to take up their rightful space

အမျိုးသမီးတွေအတွက် အများပြည်သူ ဘဝမှာ နေရာမှန်ယူဖို့

in public life.

ပိုခက်လာပါတယ်။

And as we saw earlier,

အစောပိုင်းက တွေ့ခဲ့သလို

one of the most critical variables

လှုပ်ရှားမှုတစ်ခု အောင်မြင်၊မမြင်ဆိုတာ

in determining whether a movement will be successful or not

ဆုံးဖြတ်တဲ့ အရေးပါတဲ့ ကိန်းရှင်တစ်ခုက အများပြည်သူ ဘဝမှာ

is a movement's ideology regarding the role of women

အမျိုးသမီးတွေရဲ့ ကဏ္ဍနဲ့ စပ်လျဉ်းပြီး လှုပ်ရှားမှုရဲ့

in public life.

သဘောထားတစ်ရပ်ပါ။

This is a question of whether we're moving

ဒါက ပိုပြီး ဒီမိုကရေစီကျပြီး

towards more democratic and peaceful societies.

ငြိမ်းချမ်းတဲ့ လူ့အဖွဲ့အစည်းတွေဆီ ဦးတည်မလားဆိုတဲ့ မေးခွန်းပါ။

In a world where so much change is happening,

များပြားလှတဲ့ အပြောင်းအလဲတွေ ဖြစ်နေပြီး အပြောင်းအလဲက

and where change is bound to continue at an increasingly faster pace,

ပိုမြန်တဲ့နှုန်းနဲ့ ဆက်ဖြစ်ဖွယ်ရှိရာ ကမ္ဘာတစ်ခုမှာ

it is not a question of whether we will face conflict,

ပဋ္ဋိပက္ခကိုရင်ဆိုင်၊ မဆိုင်က မေးခွန်းမဟုတ်ပဲ၊

but rather a question

မေးခွန်းက

of which stories will shape

ပဋိပက္ခကို ဘယ်လိုတိုက်ပွဲမယ်ဆိုတာကို

how we choose to wage conflict.

ဘယ်ဇာတ်လမ်းတွေက ပုံဖော်မယ်ဆိုတာပါ။

Thank you.

ကျေးဇူးတင်ပါတယ်။

(Applause)

(လက်ခုပ်သံများ)