Get comfortable with being uncomfortable | Luvvie Ajayi Jones | TED

Translator: sann tint Reviewer: Myo Aung

I'm a professional troublemaker.

ကျွန်မဟာ ပြဿနာကိုရှာရာမှာ ကျွမ်းသူပါ။

(Laughter)

(ရယ်သံများ)

As my job is to critique the world,

ကျွန်မရဲ့အလုပ်က ကမ္ဘာကြီးကို၊ ကရောကမည် စနစ်တွေကို၊

the shoddy systems and the people who refuse to do better,

ပိုကောင်းအောင်လုပ်ဖို့ ငြင်းဆန်သူတွေကို ဝေဖန်ဖို့ဖြစ်လို့၊

as a writer, as a speaker, as a shady Nigerian --

စာရေးဆရာ၊ ဟောပြောသူ ကလိမ်ကကျစ် နိုက်ဂျီးရီးယန်းအဖြစ်နဲ့ပါ။

(Laughter)

(ရယ်သံများ)

I feel like my purpose is to be this cat.

ကျွန်မရဲ့ ရည်ရွယ်ချက်က ဒီကြောင်လိုဖြစ်ဖို့လို့ ခံစားမိတယ်။

(Laughter)

(ရယ်သံများ)

I am the person who is looking at other people,

ကျွန်မက အခြားသူတွေကို ကြည့်နေတဲ့ လူပါ။

like, "I need you to fix it."

ဥပမာ၊ "ငါက မင်းအဲဒါ ပြင်ပေးစေချင်တယ်"

That is me.

ဒါက ကျွန်မပါ။

I want us to leave this world better than we found it.

ကျွန်မတို့ တွေ့ခဲ့တဲ့ ဒီကမ္ဘာကို ပိုကောင်းကောင်း ထားရစ်စေချင်တယ်။

And how I choose to effect change

ထိရောက်တဲ့ အပြောင်းအလဲကို ရွေးချယ်ပုံက

is by speaking up,

ပွင့်လင်းစွာ ပြောခြင်း၊

by being the first and by being the domino.

ပထမဆုံးဖြစ်ခြင်းနဲ့ ဒိုမီနိုဖြစ်ခြင်းပါ။

For a line of dominoes to fall,

ဒိုမီနိုတန်းတစ်ခု လဲကျဖို့အတွက်

one has to fall first,

တစ်ခုက အရင်လဲကျဖို့လိုပါတယ်၊

which then leaves the other choiceless to do the same.

နောက်ပြီး ဒါကနေ အခြားရွေးစရာမရှိတာတွေကို အလားတူဖြစ်စေတယ်လေ။

And that domino that falls,

ဒါက လဲကျသွားတဲ့ ဒိုမီနိုပါ၊

we're hoping that, OK,

ကျွန်မတို့ ဒါကို မျှော်လင့်နေတယ်၊ ဟုတ်။

the next person that sees this is inspired to be a domino.

ဒါကိုမြင်တဲ့ နောက်တစ်ယောက်ကို ဒိုမီနိုတစ်ခု ဖြစ်ဖို့ စေ့ဆော်ပေးတယ်။

Being the domino, for me, looks like speaking up

ကျွန်မအတွက်တော့ ဒိုမီနိုဖြစ်ခြင်းဟာ ပွင့်လင်းစွာပြောခြင်းနဲ့

and doing the things that are really difficult,

တကယ်ခက်ခဲတာတွေကို လုပ်ခြင်းပါ၊

especially when they are needed,

အထူးသဖြင့် သူတို့တွေ လိုအပ်တဲ့အခါ၊

with the hope that others will follow suit.

အခြားသူတွေ အံကျ လိုက်လုပ်မယ် မျှော်လင့်ချက်နဲ့ပါ

And here's the thing: I'm the person who says

တစ်ခုရှိတာက ကျွန်မက သင်တွေးမိလောက်ပေမဲ့

what you might be thinking but dared not to say.

မပြောရဲတာကို ပြောတဲ့သူပါ။

A lot of times people think that we're fearless,

အကြိမ်တော်များများမှာ လူတွေဟာ အကြောက်တရားမဲ့တယ် ထင်ကြတယ်၊

the people who do this, we're fearless.

ဒီလိုလုပ်သူတွေဟာ အကြောက်တရားမဲ့တယ်။

We're not fearless.

အကြောက်တရားမဲ့တာ မဟုတ်ပါ

We're not unafraid of the consequences

အကျိုးဆက်တွေကို (သို့)

or the sacrifices that we have to make

အင်အားကို အမှန်တရားနဲ့ ပြောခြင်းနဲ့

by speaking truth to power.

ကိုယ်စွန့်လွှတ်ရမှာကို မကြောက်တာပါ။

What happens is, we feel like we have to,

ဖြစ်တာက ကျွန်မတို့လုပ်ဖို့ လိုတယ် ခံစားမိတယ်။

because there are too few people in the world

အကြောင်းက ကမ္ဘာမှာ ဒိုမီနိုဖြစ်ဖို့

willing to be the domino,

ဆန္ဒရှိသူက အင်မတန် နည်းတယ်၊

too few people willing to take that fall.

ဒီလိုလဲကျဖို့ ဆန္ဒရှိသူက အင်မတန် နည်းလို့ပါ။

We're not doing it without fear.

ဒါကို မကြောက်ပဲ လုပ်နေတာမဟုတ်ဘူး။

Now, let's talk about fear.

အကြောက်အကြောင်း ပြောရအောင်။

I knew exactly what I wanted to be when I grew up.

ကြီးလာတဲ့အခါ ကိုယ်ဘာဖြစ်တာ ကျွန်မ အတိအကျသိခဲ့တယ်။

I was like, "I'm going to be a doctor!"

ဒီလိုမျိုးပေါ့၊ "ငါ ဆရာဝန်ဖြစ်တော့မယ်"။

Doctor Luvvie was the dream.

Doctor Luvvie က ကျွန်မ အိပ်မက်ပါ။

I was Doc McStuffins before it was a thing.

ဖြစ်မလာခင်ကို ကျွန်မဟာ Doc McStuffins ဖြစ်ခဲ့တယ်

(Laughter)

(ရယ်သံများ)

And I remember when I went to college,

ကျွန်မ ကောလိပ်တက်ခဲ့တာ အမှတ်ရမိတယ်၊

my freshman year, I had to take Chemistry 101

ကျွန်မရဲ့ ပထမနှစ်မှာ ဆေးအကြို အဓိကအတွက်

for my premed major.

ဓာတုဗေဒ ၁၀၁ ကို ယူခဲ့ရတယ်။

I got the first and last D of my academic career.

ကျွန်မရဲ့ ပညာရေး သက်တမ်းမှာ ပထမဆုံးနဲ့ နောက်ဆုံး D ရခဲ့တာပါ။

(Laughter)

(ရယ်သံများ)

So I went to my advisor, and I was like,

ဒါနဲ့ ကျွန်မရဲ့ အကြံပေးဆီသွားပြီး ပြောခဲ့တာက၊

"OK, let's drop the premed,

"အိုကေ ဆေးအကြိုကို ဖြုတ်လိုက်ရအောင်၊

because this doctor thing is not going to work,

ဘာလို့ဆို ဒီဆရာဝန်ဆိုတာ အလုပ်ဖြစ်မှာ မဟုတ်ဘူး၊

because I don't even like hospitals.

ဆေးရုံတွေတောင် ကျွန်မ မကြိုက်ဘူး

So ..."

ဆိုတော့..."

(Laughter)

(ရယ်သံများ)

"Let's just consider that done for."

"ဒါက ပြီးပြီလို့ပဲ ယူဆလိုက်ရအောင်"

And that same semester, I started blogging.

အဲဒီစာသင်ကာလမှာပဲ ကျွန်မ ဘလော့ဂ်လုပ်တာ စခဲ့တယ်။

That was 2003.

ဒါက ၂၀၀၃ ပါ။

So as that one dream was ending, another was beginning.

အိပ်မက်တစ်ခု အဆုံးသတ်ခိုက်မှာ နောက်အိပ်မက်တစ်ခု စတင်နေတာပါ။

And then what was a cute hobby became my full-time job

ဒီနောက် ၂၀၁၀ မှာ စျေးကွက်ရှာတဲ့အလုပ် ပြုတ်သွားတော့ ချစ်စရာ ဝါသနာတစ်ခုက

when I lost my marketing job in 2010.

ကျွန်မရဲ့ အချိန်ပြည့်အလုပ်ဖြစ်လာတယ်။

But it still took me two more years to say, "I'm a writer."

ဒါပေမဲ့ "ကျွန်မဟာ စာရေးဆရာ"လို့ ပြောဖို့ နောက်နှစ်နှစ် အချိန်ယူခဲ့ရတယ်။

Nine years after I had started writing, before I said, "I'm a writer,"

စာစရေးပြီး ကိုးနှစ်ကြာ "ကျွန်မဟာ စာရေးဆရာ"လို့ မပြောခင်ပါ၊

because I was afraid of what happens

ကျွန်မ ကြောက်တဲ့အကြောင်းက စု​ငွေမပါပဲ

without 401ks,

"ကျွန်မရဲ့ ဖိနပ်အကျင့်တွေ

without, "How am I going to keep up my shoe habit?

ဘယ်လို ထိန်းမလဲ" ဆိုတာမပါပဲ ဖြစ်လာမှာကိုပါ။

That's important to me."

ဒါ ကျွန်မအတွက် အရေးပါတယ်

(Laughter)

(ရယ်သံများ)

So it took me that long to own this thing

ဒါကြောင့် ကျွန်မ ရည်ရွယ်ချက်က ဘာလဲဆိုတာကို ပိုင်ဆိုင်ဖို့

that was what my purpose was.

ဒီလောက်အချိန်ယူခဲ့ရတာပါ။

And then I realized,

ဒီနောက် သဘောပေါက်မိတာက

fear has a very concrete power

ကြောက်စိတ်ဟာ ကျွန်မတို့ရဲ့ ရည်ရွယ်ချက်တွေကို

of keeping us from doing and saying the things that are our purpose.

လုပ်ခြင်း၊ ပြောခြင်းကနေ တားဆီးတဲ့ အရမ်း ခိုင်လုံတဲ့ အစွမ်းရှိတာပါ။

And I was like, "You know what?

ကျွန်မပြောတာက "ဘာလဲသိလား"။

I'm not going to let fear rule my life.

ကြောက်စိတ်က ကျွန်မဘဝကို လွှမ်းမိုးခွင့် ပေးမှာမဟုတ်ဘူး။

I'm not going to let fear dictate what I do."

ကြောက်စိတ်က ကျွန်မလုပ်တာကို ဩဇာပေးခွင့် မပြုဘူး။

And then all of these awesome things started happening,

ဒီနောက်မှာ ဒီအံ့ဖွယ်ရာတွေ စဖြစ်လာပြီး

and dominoes started to fall.

ဒိုမီနိုတွေ စလဲကျလာတယ်။

So when I realized that, I was like, "OK, 2015,

ဒါနဲ့ ဒါကိုသဘောပေါက်တော့ ဆိုပါတော့ "အိုကေ၊ ၂၀၁၅၊

I turned 30,

ငါ့အသက် ၃၀ ပြည့်ပြီ၊

it's going to be my year of 'Do it anyway.'

"ဘာဖြစ်ဖြစ်လုပ်ပါ"ဆိုတဲ့ ငါ့နှစ်ဖြစ်တော့မယ်၊

Anything that scares me, I'm going to actively pursue it."

ငါ့ကိုလန့်စေတဲ့ ဘာဖြစ်ဖြစ်ပေါ့၊ စိတိဝင်တစားကို လိုက်လုပ်မယ်"

So, I'm a Capricorn.

ဒါနဲ့ ကျွန်မက မကရရာသီဖွားပါ။

I like my feel solidly on the ground.

ထိတွေ့မှုကို မြေကြီးမှာ ခိုင်ခံတာ ကြိုက်တယ်၊

I decided to take my first-ever solo vacation,

တစ်ကိုယ်တော် အားလပ်ရက်ခရီး ထွက်ဖို့ဆုံးဖြတ်လိုက်တာ

and it was out of the country to the Dominican Republic.

နိုင်ငံအပြင်ဘက်ကနေ Dominican Republic ကိုပါ။

So on my birthday, what did I do?

ဒါနဲ့ ကျွန်မရဲ့ မွေးနေ့မှာ ဘာလုပ်ခဲ့လဲ။

I went ziplining through the forests of Punta Cana.

Punta Cana ရဲ့ သစ်တောတွေဖြတ်ပြီး ခြေကုန်သုတ်ခဲ့တယ်။

And for some odd reason, I had on business casual.

ထူးဆန်းတဲ့ အကြောင်းပြချက်အတွက် လုပ်ငန်းက သာမန်ပဲ။

Don't ask why.

ဘာကြောင့်လဲတော့ မမေးနဲ့။

(Laughter)

(ရယ်သံများ)

And I had an incredible time.

ကျွန်မမှာ အံဩဖွယ် ကာလတစ်ခု ရှိခဲ့တယ်။

Also, I don't like being submerged in water.

ပြီးတော့ ရေထဲမှာ နစ်နေရတာလည်း မကြိုက်ဘူး၊

I like to be, again, on solid ground.

မြေပြင်ပေါ် မှာ ခိုင်ခိုင်မာမာ ထပ်ဖြစ်ချင်တယ်။

So I went to Mexico and swam with dolphins underwater.

ဒါနဲ့ မက္ကစီကို သွားခဲ့ပြီး လင်းပိုင်တွေနဲ့ ရေအောက်မှာ ကူးခဲ့တယ်။

And then the cool thing that I did also that year

ဒီနောက် အဲဒီနှစ်ပဲ ကျွန်မလုပ်ခဲ့တဲ့ ခပ်မိုက်မိုက်က

that was my mountain

ကျွန်မရဲ့ စာအုပ်

was I wrote my book,

"I'm Judging You: The Do-Better Manual"

"I'm Judging You: The Do-Better Manual,"

ရေးခဲ့တဲ့ ကျွန်မရဲ့တောင်ပါ။

And I had to own --

ကျွန်မ ပိုင်ဖို့လိုတဲ့

(Applause)

(လက်ခုပ်သံများ)

that whole writing thing now, right?

အခု ရေးသာခြင်းအားလုံး၊ ဟုတ်တယ်နော်

Yes.

ဟုတ်တယ်လေ။

But the very anti-me thing that I did that year

ဒါပေမဲ့ အဲဒီနှစ်က လုပ်ခဲ့တဲ့ ကျွန်မကို ဆန့်ကျင်တဲ့အရာက

that scared the crap out of me --

ကျွန်မကို ကြောက်ချေးပါတဲ့ဟာလေ--

I went skydiving.

လေထီးခုန်တာ လုပ်ခဲ့တယ်။

We're about to fall out of the plane.

ကျွန်မတို့ဟာ လေယာဉ်ကနေ ကျတော့မလို့ပါ။

I was like, "I've done some stupid things in life. This is one of them."

ကျွန်မပြောမိတာက "ဘဝမှာ မိုက်မဲတာတွေ လုပ်ဖူးတယ်၊ ဒါကတစ်ခုပဲ"လို့ပါ။

(Laughter)

(ရယ်သံများ)

And then we come falling down to Earth,

ဒီနောက်မှာ မြေပြင်ဆီ ကျွန်မတို့ ကျလာကာ

and I literally lose my breath as I see Earth, and I was like,

မြေကြီးကို မြင်တော့ အသက်ရှူရပ်မတတ်ပဲ၊ ကျွန်မက

"I just fell out of a perfectly good plane on purpose."

"ငါ လေယာဉ်ကနေ တမင်တကာ အကောင်းပကတိ ပြုတ်ကျခဲ့တာပဲ"

(Laughter)

(ရယ်သံများ )

"What is wrong with me?!"

"ငါဘာများ မှားလို့လဲ"

But then I looked down at the beauty,

ဒါပေမဲ့ နောက် လှပမှုကို ငုံ့ကြည့်လိုက်ကာ

and I was like, "This is the best thing I could have done.

ပြောတာက "ဒါဟာ ငါလုပ်ဖူးသမျှမှာ အကောင်းဆုံးပဲ၊

This was an amazing decision."

ဒါဟာ အံ့ဩဖွယ် ဆုံးဖြတ်ချက်ဖြစ်ခဲ့တယ်။"

And I think about the times when I have to speak truth.

နောက် အမှန်ကို ကျွန်မ ပြောဖို့လိုတဲ့ အချိန်တွေကို တွေးမိတယ်။

It feels like I am falling out of that plane.

လေယာဉ်ကနေ ပြုတ်ကျနေသလိုမျိုး ခံစားရပါတယ်။

It feels like that moment when I'm at the edge of the plane,

လေယာဉ်ရဲ့ အစွန်းမှာ ရောက်နေတဲ့ ကာလလိုမျိုးခံစားရပါတယ်။

and I'm like, "You shouldn't do this,"

ပြောတာက "နင် ဒါကို မလုပ်သင့်ဘူး"

but then I do it anyway, because I realize I have to.

ဒါပေမဲ့ နောက်တော့ လုပ်တာပဲလေ၊

Sitting at the edge of that plane

အကြောင်းက လုပ်ဖို့လိုတာ သိလို့ပါ။

and kind of staying on that plane is comfort to me.

လေယာဉ်ပေါ်နေရတာမျိုးက ကျွန်မကို စိတ်သက်သာစေတယ်လေ။

And I feel like every day that I'm speaking truth

နေ့တိုင်းခံစားမိတာမျိုးက အဖွဲ့အစည်းကြီးတွေနဲ့

against institutions and people who are bigger than me

ကိုယ်ထက် ပိုကြီးမားတဲ့ လူတွေ ကိုယ်ထက် ပိုစွမ်းအားကောင်းတဲ့

and just forces that are more powerful than me,

အင်အားစုတွေကို ဆန့်ကျင်ကာ အမှန်ကို ပြောနေတယ်လို့ပါ

I feel like I'm falling out of that plane.

လေယာဉ်ပေါ်က ပြုတ်ကျသလိုမျိုး ခံစားရပေမဲ့၊

But I realize comfort is overrated.

သင့်တောက်သက်သာဖြစ်မှုကို သိဒ္ဓိတင်တာသိခဲ့တယ်။

Because being quiet is comfortable.

အကြောင်းက ဆိတ်ဆိတ်နေတာဟာ သက်တောင့်သက်တာရှိလို့ပါ။

Keeping things the way they've been is comfortable.

အရာတွေကို သူတို့အရှိအတိုင်းထားတာ သက်တောင့်သက်သာဖြစ်တယ်လေ။

And all comfort has done is maintain the status quo.

သက်တောင့်သက်သာရှိမှုက လုပ်တာက ရှိမြဲအခြေအနေကို ထိန်းတာပါ။

So we've got to get comfortable with being uncomfortable

ဒီတော့ လိုအပ်တဲ့အခါ ဒီခက်ထန်တဲ့ အမှန်တရားတွေကိုပြောရင်း

by speaking these hard truths when they're necessary.

သက်တောင့်သက်သာမရှိမှုကို သက်တောင့်သက်သာ လုပ်ယူဖို့လိုတယ်။

And I --

ဒါနဲ့ ကျွန်မ

(Applause)

(လက်ခုပ်သံများ)

And for me, though, I realize that I have to speak these truths,

ကျွန်မအတွက်တော့ ဒီအမှန်တရားတွေကို ပြောဖို့လိုတာ သဘောပေါက်တာကနေ

ရိုးသားမှုက ကျွန်မအတွက် သိပ် အရေးပါလို့ပါ။

because honesty is so important to me.

My integrity is something I hold dear.

ကျွန်မရဲ့ ဂုဏ်သိက္ခာကို ကျွန်မ တန်ဖိုးထားတာပါ။

Justice -- I don't think justice should be an option.

တရားမျှတမှုဟာ ရွေးချယ်မှုတစ်ခု ဖြစ်သင့်တယ်လို့ မထင်ဘူး

We should always have justice.

တရာမျှတမှု အမြဲရှိသင့်တယ်။

Also, I believe in shea butter as a core value, and --

ဒါ့အပြင် ရှိးရာ ထောပတ်က်ု အဓိက တန်ဖိုးအဖြစ် ကျွန်မယုံကြည်တယ်။

(Laughter)

(ရယ်သံများ)

and I think the world would be better if we were more moisturized.

ပြီး ကျွန်မတို့ အလှဆီပိုလိမ်းထားရင် ကမ္ဘာကြီး ပိုကောင်းမယ်လို့ ထင်တာပဲ။

ဒါပေမဲ့ ဒါ့အပြင် ကျွန်မရဲ့ အဓိက တန်ဖိုးတွေဖြစ်တဲ့ ဒါတွေနဲ့

But besides that, with these as my core values,

ကျွန်မ အမှန်ပြောဖို့လိုတယ်။

I have to speak the truth.

I have no other choice in the matter.

ဒီကိစ္စမှာ အခြားရွေးစရာ ကျွန်မမှာ မရှိပါ။

But people like me, the professional troublemakers,

ဒါပေမဲ့ ကျွန်မလို ပြဿနာရှာရာမှာ တော်သူတွေဟာ

should not be the only ones who are committed to being these dominoes

ဒီဒိုမီနိုတွေဖြစ်ခြင်းကို ရည်စူးသူတွေတင်မက

who are always falling out of planes

လေယာဉ်ကနေ အမြဲ ပြုတ်ကျသူတွေ (သို့)

or being the first one to take this hit.

ဒါကို ပထမဆုံးကြုံသူတွေ ဖြစ်သင့်တယ်။

People are so afraid of these acute consequences,

လူတွေက အခန်းတွေထဲကို အကြိမ်များစွာ ဝင်ပြီး

not realizing that there are many times when we walk in rooms

ဒီအခန်းတွေမှာ စွမ်းအားအကောင်းဆုံး တစ်ဦးဆိုတာ မသိရလောက်အောင်ကို

and we are some of the most powerful people in those rooms --

ဒီပြင်းထန်တဲ့ အကျိုးဆက်တွေကို အရမ်းကြောက်ကြတယ်။

we might be the second-most powerful, third-most powerful.

ကျွန်မတို့ဟာ ဒုတိယ၊ တတိယ စွမ်းအားအရှိဆုံး ဖြစ်လောက်တယ်လေ။

And I firmly believe that our job in those times

ခိုင်မာစွာ ယုံကြည်မိတာက ဒီအချိန်တွေမှာ ကျွန်မတို့အလုပ်က

is to disrupt what is happening.

ဖြစ်ပျက်နေတာကို အလျဉ်ပြတ်စေဖို့ပါ။

And then if we're not the most powerful,

နောက် ကျွန်မတို့ စွမ်းအားအရှိဆုံးမဟုတ်ရင်

if two more of us band together,

နှစ်ယောက်ထက်ပိုပြီး စုရုံးလိုက်ရင်

it makes us powerful.

ကျွန်မတို့ကို စွမ်းအားရှိစေတယ်။

It's like cosigning the woman in the meeting,

အစည်းအဝေးမှာ အမျိုးသမီးကို လွှဲအပ်လိုက်တာမျိုးပါ၊

you know, the woman who can't seem to get her word out,

သိတဲ့အတိုင်း သူမရဲ့ စကားလုံး ထွက်လို့မရနိုင်ဘူးထင်ရတဲ့

or just making sure that other person who can't make a point

(သို့) ဆိုစရာရှိတာ မဆိုနိုင်တဲ့ အခြားသူတစ်ယောက်ကို သေချာအောင်လုပ်နေတဲ့

is being heard.

အမျိုးသမီးကို နားထောင်နေတယ်။

Our job is to make sure they have room for that.

ကျွန်မတို့အလုပ်က ဒါအတွက် သူတို့နေရာရှိတာ သေချာဖို့ပါ။

Everyone's well-being is community business.

လူတိုင်းရဲ့ ကောင်းကျိုးသုခဟာ လူစုရဲ့ လုပ်ငန်းပါ။

If we made that a point, we'd understand that,

ဒါကို မှတ်သားမိရင် ဒါကို ကျွန်မတို့ နားလည်တယ်၊

for the times when we need help,

အခြားသူတစ်ဦးရဲ့ အကူအညီ သေချာရင်

we wouldn't have to look around so hard

ကျွန်မတို့အကူအညီလိုတဲ့ အချိန်တွေအတွက်

if we made sure we were somebody else's help.

ဘေးဘီကို အသည်းအသန် ကြည့်ဖို့လိုမှာမဟုတ်ပါဘူး။

And there are times when I feel like

အများရှေ့မှာ လိမ့်ကျ၊ လဲကျတာတွေ

I have taken very public tumbles and falls,

ဖြစ်တယ်လို့ ခံစားမိတဲ့ အချိန်တွေရှိခဲ့တယ်၊

like the time when I was asked to speak at a conference,

ဥပမာ အစည်းဝေးကြီးတစ်ခုမှာ ကျွန်မကို စကားပြောခိုင်းတုန်းက

and they wanted me to pay my way there.

သူတို့က ကျွန်မကို အဲဒီမှာ စရိတ်ကာမိစေချင်တာပေါ့။

And then I did some research

ဒီနောက် လေ့လာမှုလုပ်တော့

and found out the white men who spoke there got compensated

တွေ့ရှိရတာက အဲဒီမှာ စကားပြောတဲ့ လူဖြူအမျိုးသားတွေဟာ ထေမိပြီး

and got their travel paid for.

သူတို့ခရီးစရိတ်ကို ကျခံပေးတယ်။

The white women who spoke there got their travel paid for.

အဲဒီမှာ စကားပြောတဲ့ လူဖြူအမျိုးသမီးတွေ ခရီးစရိတ်ကို ကျခံပေးတယ်။

The black women who spoke there were expected to actually pay to speak there.

အဲဒီမှာ စကားပြောတဲ့ လူမည်းအမျိုးသမီးတွေကို စကားပြောဖို့ ကျခံပေးမယ်လို့ မျှော်ခဲ့ရတယ်။

And I was like, "What do I do?"

ကျွန်မက "ငါဘာလုပ်တာလဲ"။

And I knew that if I spoke up about this publicly,

ဒီအကြောင်း လူသိရှင်ကြား ပြောရင်

I could face financial loss.

ငွေကြေးဆုံးရှုံးမှု ကြုံရနိုင်တယ်။

But then I also understood that my silence serves no one.

နောက်တော့ တိတ်ဆိတ်မှုက ဘယ်သူ့ကိုမှ အကျိုးမရှိတာပါ နားလည်ခဲ့တယ်။

So I fearfully spoke up about it publicly,

ဒါနဲ့ ကြောက်ကြောက်နဲ့ ဒီအကြောင်း လူသိရှင်ကြား ပြောခဲ့တယ်၊

and other women started coming out to talk about,

အခြားအမျိုးသမီးတွေလည်း ပြောဖို့ စထွက်လာတယ်။

"I, too, have faced this type of pay inequality."

"ကျွန်မလည်း ဒီမညီမျှတဲ့ ပေးချေမှုမျိုး ကြုံတွေ့ခဲ့တယ်"

And it started a conversation about discriminatory pay practices

ဒီအစည်းအဝေးကြီးပါဝင်နေတဲ့ ခွဲခြားတဲ့ ပေးချေမှု အလေ့အထတွေအကြောင်း

that this conference was participating in.

ဆွေးနွေမှုတစ်ခု စတင်ခဲ့တယ်။

I felt like I was the domino

လူသိထင်ရှား ပုဂ္ဂိုလ်တစ်ဦးရဲ့

the time I read a disturbing memoir by a public figure

အနှောက်အယှက်ပေးတဲ့ မှတ်တမ်း ဖတ်မိတော့ ဒိုမီနိုလို့ ခံစားကာ

and wrote a piece about it.

ဒါကို တစ်ပိုင်းတစရေးလိုက်တယ်။

I knew this person was more powerful than me and could impact my career,

ဒီလူက ကျွန်မထက် ပိုစွမ်းအားရှိပြီး ကျွန်မရဲ့အလုပ်ကို သက်ရောက်မှုရှိနိုင်တာ

but I was like, "I've got to do this.

သိခဲ့ပေမဲ့ "ငါ ဒါလုပ်ဖို့လိုတာပေါ့"။

I've got to sit at the edge of this plane," maybe for two hours.

ဒီလေယာဉ်ရဲ့ အစွန်းမှာ ထိုင်ဖို့လိုတာပေါ့၊ နှစ်နာရီလောက်ဖြစ်ဖြစ်ပေါ့။"

And I did. And I pressed "Publish," and I ran away.

ကျွန်မ လုပ်ခဲ့တယ်၊ "ပုံနှိပ်"ကို နှိပ်၊ ပြေးသွားတယ်။

(Laughter)

(ရယ်သံများ)

And I came back to a viral post

ဗိုင်းရပ်လိုပျံ့နေတဲ့ ပို့စ်ဆီပြန်လာတော့

and people being like, "Oh my God, I'm so glad somebody finally said this."

ပြောနေကြတာက "အိုး၊ ဘုရာရေ၊ တစ်ယောက်က နောက်ဆုံး ဒါကိုပြောတာ အရမ်းဝမ်းသာတယ်"

And it started a conversation

ဒါကနေစိတ်ကျန်းမာရေးနဲ့

about mental health and self-care,

ကိုယ့််ကိုယ်ကို စောင့်ရှောက်ရေးအကြောင်း ဆွေးနွေးပွဲစခဲ့တယ်

and I was like, "OK. Alright.

ကျွန်မက"ကောင်းပြီ။

This thing that I'm doing, I guess, alright, it's doing something."

ဒါက ကျွန်မလုပ်နေတာပါ၊ အဆင်ပြေတယ်၊ တစ်ခုခုလုပ်နေတယ်လို့ထင်မိတယ်"။

And then so many people have been the domino

စွမ်းကားရှိတဲ့ အမျိုးသားတွေရဲ့ စော်ကားတာ ခံရပုံအကြောင်း

when they talk about how they've been assaulted by powerful men.

သူတို့ ဆွေးနွေးတဲအခါ လူအတော်များများဟာ ဒိုမီနိုဖြစ်ဖူးတာပါ။

And it's made millions of women join in and say, "Me Too."

ဒါ သန်းချီတဲ့ အမျိုးသမီးတွေကို ပါဝင်စေကာ "ငါရောပဲ"လို့ပြောစေတယ်။

So, a shout-out to Tarana Burke for igniting that movement.

ဒီတော့ ဒီလှုပ်ရှားမှု စတာအတွက် Tarana Burke ကို အော်ပြောတာပါ။

(Applause)

(လက်ခုပ်သံများ)

People and systems count on our silence to keep us exactly where we are.

ကိုယ်ရှိရာ အတိအကျ ထားဖို့ လူတွေ၊စနစ်တွေဟာ ကျွန်မတို့ရဲ့တိတ်ဆိတ်မှုကို အားကိုးတယ်။

Now, being the domino sometimes comes down to being exactly who you are.

ဒီမီနိုဖြစ်တာဟာ တစ်ခါတစ်လေ ကိုယ် ဘယ်သူ ဆိုတာကို ပြင်ဆင်လှုပ်ရှားတယ်။

So, I've been a shady somebody since I was three.

ဒီတော့ ကျွန်မဟာ သုံးနှစ်ကတည်းက ကလိမ်ကကျစ် ဖြစ်နေတာပါ။

(Laughter)

(ရယ်သံများ)

This is me on my third birthday.

ဒါက ကျွန်မရဲ့ တတိယမြောက် မွေးနေ့မှာ

But I've been this girl all my life,

ဒါပေမဲ့ တစ်ဘဝလုံး ဒီမိန်းကလေးဖြစ်ခဲ့ပြီး

and I feel like even that's been the domino,

ဒါက ဒိုမီနိုဖြစ်ခဲ့ပြီတောင် ခံစားမိတယ်၊

because in a world that wants us to walk around

အကြောင်းက မိမိကိုယ်တိုင်ရဲ့ ကိုယ်စားလှယ်တွေအဖြစ်

as representatives of ourselves,

ကျွန်မတို့ကို လှည့်စေချင်တဲ့ ကမ္ဘာမှာ

being yourself can be a revolutionary act.

ကိုယ်တိုင်ဖြစ်တာဟာ တော်လှန်တဲ့ လုပ်ဆောင်မှုပါ။

And in a world that wants us to whisper,

ကျွန်မတို့ကို တိုးတိတ်စေချင်တဲ့ ကမ္ဘာမှာ

I choose to yell.

ကျွန်မက အော်ဟစ်ဖို့ ရွေးလိုက်တယ်။

(Applause)

(လက်ခုပ်သံများ)

When it's time to say these hard things,

ဒီခက်ခဲတာတွေကို ပြောဖို့အချိန်ရောက်တဲ့အခါ၊

I ask myself three things.

ကိုယ့်ကိုယ်ကို သုံးခုမေးကြည့်တယ်။

One: Did you mean it?

တစ်၊ မင်း ဒါကတကယ်လား။

Two: Can you defend it?

နှစ်၊ မင်း ဒါကို ကာကွယ်နိုင်လား။

Three: Did you say it with love?

သုံး၊ ဒါကို မေတ္တာနဲ့ ပြောခဲ့လား။

If the answer is yes to all three,

အဖြေက ဟုတ်တယ်လို့ သုံးခုလုံးဖြစ်ရင်

I say it and let the chips fall.

ဒါကို ပြောပြီး တိုကင်ပြားတွေ ချလိုက်တယ်။

That's important.

ဒါက အရေးကြီးပါတယ်။

That checkpoint with myself

ကိုယ်ကိုယ်တိုင်နဲ့ စစ်ဆေးဂိတ်က

always tells me, "Yes, you're supposed to do this."

"အေး၊ မင်းဒါကို လုပ်သင့်တယ်"လို့ ကျွန်မကို အမြဲပြောတယ်

Telling the truth -- telling thoughtful truths --

အမှန်ကို ပြောခြင်း လေးနက်တဲ့ အမှန်ကို ပြောခြင်းဟာ

should not be a revolutionary act.

တော်လှန်ရေး လုပ်ဆောင်မှု မဖြစ်သင့်ပါ။

Speaking truths to power should not be sacrificial, but they are.

အင်အားကို အမှန်ကို ပြောတာဟာ စွန့်လွှတ်တာ မဖြစ်သင့်ပေမဲ့ စွန့်လွှတ်တာပါ။

But I think if more of us chose to do this for the greater good,

ဒါပေမဲ့ ကျွန်မထင်တာက ပိုကြီးကျယ်တဲ့ ကောင်းတာအတွက် ပိုရွေးချယ်ရင်

we'd be in better spaces than we are right now.

လက်ရှိထက် ပိုကောင်းတဲ့ နေရာတွေမှာ ရှိပါလိမ့်မယ်။

Speaking of the greater good,

ပိုကြီးတဲ့ ကောင်းတာကို ပြောတာဟာ

I think we commit ourselves to telling truths to build bridges

အခြေခံတူညီမှုအတွက် တံတားတွေဆောက်ဖို့ အမှန်တရားတွေ ပြောဖို့

to common ground,

မိမိကိုယ်ကို ရည်စူးတာလို့ထင်တယ်။

and bridges that aren't based on truth will collapse.

အမှန်တရားကို အခြေမခံတဲ့ တံတားတွေဟာ ပြိုကျပါလိမ့်မယ်။

So it is our job,

ဒီတော့ အင်းအားကို

it is our obligation, it is our duty

အမှန်တရားကို ပြောဖို့၊ ဒိုမီနိုဖြစ်ဖို့က ကျွန်မတို့အလုပ်၊

to speak truth to power, to be the domino,

ကျွန်မတို့ရဲ့ ဝတ္တရား၊ ကျွန်မတို့ရဲ့ တာဝန်ပါ။

not just when it's difficult --

ခက်ခဲတဲ့အခါတင်မဟုတ်ပဲ--

especially when it's difficult.

အထူးသဖြင့်ကို ခက်ခဲတဲ့အခါမှာပါ။

Thank you.

ကျေးဇူးတင်ပါတယ်။

(Applause)

(လက်ခုပ်သံများ)