Africa is a sleeping giant -- I'm trying to wake it up | Adeola Fayehun

Reviewer: Myo Aung

ဘယ်လိုလဲ ကိုယ့်လူတို့။

ကျွန်မ TED Talk မှာ ပြောခွင့်ရမှာကို မယုံနိုင်ခဲ့ဘူး။

ဒါက ကိစ္စကြီးပါ။

ဘာလို့လဲဆိုတော့ အခု

ကျွန်မရွာကလူတွေ ဒါကိုကြည့်နေကြလို့ပါ။

What's up, people?

ပြီးတော့ ကျွန်မကို တင်တောင်းရမယ့် ‌ ဈေးကလည်း တက်သွားတာပေါ့။

First of all, I cannot believe I'm on TED Talk.

This is a big deal.

ကျွန်မ နာမည်က Adeola Fayehun ပါ။

Because right now,

နိုင်ဂျီးရီးယားနိုင်ငံကပါ။

အခုအမေရိကမှာ နေပါတယ်။

everybody in my village is watching this.

ကျွန်မက သတင်းထောက်၊ ဟာသသရုပ်ဆောင်၊

And so, of course, my bride price just went up.

သရော်စာရေးသူ၊

ရှင်တို့ဖြစ်စေချင်တဲ့လူပေါ့။

My name is Adeola Fayehun.

I'm from Nigeria.

ကျွန်မဟာ အမျိုးသမီးတိုင်း၊ အားလုံး ကျွန်မမှာရှိတယ်။

I live in the US,

“Keeping It Real with Adeola” ဆိုတဲ့ YouTube Show ကို ကျွန်မ စီစဉ်တင်ဆက်တာပါ။

I'm a journalist, or a comedian,

or a satirist,

anything you want me to be, really.

ဒီ Show က နူးညံ့သိမ်မွေ့ပြီး လေးစားသမှုနဲ့

I'm every woman, it's all in me.

I host a YouTube show called "Keeping It Real with Adeola."

အာဖရိကခေါင်းဆောင်တွေရဲ့ ခြစားမှုတွေကို ဖော်ထုတ်တာပါ။

[သမ္မတ ဘူဟာရီ “ကျုပ် အမျိုးသမီးက ဘယ်ပါတီဝင်မှန်း မသိပေမဲ့

Now this show is a gentle, respectful and very blunt way

မီးဖိုချောင်နဲ့တော့ဆိုင်တယ်။

Adeola Fayehun: အမလေးရှင်။

of calling out corrupt African leaders.

ကျွန်မ ရေလိုတယ်။

ရေလိုတယ်လို့ ပြောတယ်လေ။

(Video) President Buhari: I don't know which party my wife belongs to,

but she belongs to my kitchen.

မြင်လား။

အခြေခံကတော့ ဒါကို သူတို့နဲ့အတူ ထားတယ်။

Adeola Fayehun: Oh, my God!

I need some water --

အထူးသဖြင့် သူတို့ အကြိမ်များစွာ ရှုပ်ကြတဲ့အခါ

I said I need some water!

စကားမစပ်၊ အာဖရိကအရာရှိကြီး တစ်ဦးက ဒါကိုကြည့်နေရင်

See?

I basically keep it real with them, ha!

ဒါက ဆရာ့ကို ပြောချင်တာမဟုတ်ပါဘူးရှင်။

ဆရာ့ရဲ့လုပ်‌ဖော်ကိုင်ဖက်တွေကို ပြောနေတာပါ။

Especially when they mess up, which is a lot of times.

If any African official is watching me, by the way,

ဒီလိုပြောနေရတာက အာဖရိကအနေနဲ့ ကြီးကျယ်ဖို့ လိုတာအားလုံး ရှိနေလို့ပါ။

I'm not talking about you, sir.

အာဖရိကဟာ ဧရာမတိုက်လို့

I'm talking about your colleagues, yes.

ယုံကြည်ပြီး ကျွန်မ ကြီပြင်းလာခဲ့တာပါ။

I do this because Africa has everything in it to be great.

ကျွန်မတို့မှာရှိတဲ့ ကျွမ်းကျင်မှုတွေ၊ အသိဉာဏ်တွေ၊

သဘာဝအရင်းအမြစ်တွေက တခြားတိုက်ကြီးတွေမှာထက် ပိုများတယ်။

You know, I grew up believing

that Africa as a continent is a giant.

အာဖရိကတိုက်ဟာ ကမ္ဘာ့ ရွှေ၊ မဂ္ဂနီဆီယမ်၊ ယူရေနီယမ်

We've got skills, intellectuals,

ထုတ်လုပ်မှုရဲ့ ၃၁ %၊

natural resources more than any other continent.

ကမ္ဘာ့ စိန် ရဲ့ ၅၇ %၊

Africa supplies 31 percent of the world's gold,

ရေနံ ၁၃ % ကို ထောက်ပံ့ပေးနေတာဖြစ်တယ်။

ကျွန်မတို့အနေနဲ့ တခြားနိုင်ငံက အကူအညီ

manganese and uranium,

57 percent of the world's diamonds

ဒါမှမဟုတ် တရုတ်နဲ့ ကမ္ဘာ့ဘဏ်က ချေးငွေအပေါ် မှီခိုနေရဖို့အကြောင်းမရှိပါဘူး။

and 13 percent of the world's oil.

ခေါင်းဆောင်ကောင်းတွေမရှိတော့

ကျွန်မတို့တွေဟာ ပျံနိုင်တယ်ဆိုတာကို မသိတဲ့ လင်းယန်ငှက်တစ်ကောင်နဲ့တူတယ်။

We have no reason to depend on aid

or borrowing money from China or the World Bank.

ဝဲပျံဖို့ အသာထားဦး၊

အာဖရိကဟာ အိပ်နေတဲ့ ဘီလူး တစ်ကောင်လိုပါပဲ။

But without good leaders,

we're like an eagle that has no idea it could fly,

အမှန်က ဒီဘီလူးကြီးကို နှိုးဖို့ ကျွန်မ ကြိုးစားနေတယ်။

ဒါကြောင့် ဒီဘီလူးကို တာဝန်ရှီသူတွေရဲ့

let alone soar.

မကောင်းမှုတွေကို ဖော်ထုတ်ပေးမှာပါ။

Africa is a like a sleeping giant.

နိုင်ငံရေးသမားတွေ၊ ဘာသာရေးခေါင်းဆောင်တွေ

Now the truth is, I'm trying to wake up this giant,

အားလုံးကို လေးစားရင်းနဲ့ တကယ်ပါ။

and that's why I air the dirty laundry

ဘာလို့လဲဆိုတော့ ကျွန်မတို့ အာဖရိက ခေါင်းဆောင်တွေက

of those in charge of the giant.

အခြားအရာတွေထက် လေးစားခံရတာကို နှစ်ခြိုက်ကြလို့လေ။

Our politicians, our religious leaders,

ဒီတော့ ကျွန်မ လေးစားမှုကို ပြချင်တယ်။

with huge respect, of course,

because more than anything else,

ကျွန်မရဲ့ ပြပွဲမှာ

သူတို့ရှေ့မှာ ဒူးထောက်ပါတယ်။

African leaders love to be respected.

သူတို့ကို ဦးလေး၊ အဒေါ်၊ အဖေ

စသဖြင့် ခေါ်ပါတယ်။

So I give it to them in doses.

ပြီးရင်တော့

On my show,

ကျွန်မတို့ရဲ့ အသိဉာဏ်တွေကို စော်ကားမှုအတွက် သူတို့ကို စော်ကားပါတယ်။

I kneel for them -- ha! --

I call them my uncles, my aunties,

ဘာလို့လဲဆိုတော့ ဟန်ဆောင်မှုတွေ၊

my fathers in the lord,

ကတိကဝတ်ဖောက်ဖျက်တာတွေကို ကျွန်မတို့ စိတ်ကုန်နေကြပါပြီ။

and then --

I insult them for insulting our intelligence.

ဥပမာဆိုရရင်

နိုင်ဂျီးရီးယားသမ္မတအနေနဲ့ နိုင်ငံအတွင်းက ဟောင်းနေတဲ့ ဆေးရုံ‌တွေကိုပြုပြင်တာ၊

And it's because we are tired

of the hypocrisy and false promises.

အသစ်ဆောက်တာတွေ လုပ်ပြီး နိုင်ငံခြားသွား ဆေးကုနေရတာကို

ရပ်တန့်ပစ်ဖို့ ကျမ်းသစ္စာကျိန်ဆိုခဲ့တယ်။

For example,

the Nigerian president vowed to end medical tourism

ဒါပေမဲ့ သူလုပ်ခဲ့တာက ဘာလဲ။

၂၀၁၇ မှာ သုံးလလောက် လန်ဒန်ကိုသွားပြီး ဆေးကုသမှုခံယူနေလေရဲ့။

by fixing our dilapidated hospitals

and building us new ones.

ကျွန်မတို့ကတော့ သမ္မတမရှိဘဲ သုံးလလောက်နေခဲ့ရတာပေါ့။

But what did he do?

He spends three months receiving treatment in London in 2017.

သုံးလကြာ သမ္မတလက်မဲ့ဖြစ်ခဲ့တယ်။

ဒါကြောင့် ကျွန်မအနေနဲ့ သမ္မတနဲ့ စကားပြောဖို့လိုလာတာပေါ့။

We were without a president for three months.

လေးစားသမှုနဲ့ပါ။

ကျွန်မက “သမ္မတကြီးရှင် ကျွန်မ အဒီယိုလာပါ။

We were president-less for three months.

ကျွန်မ နေကောင်းတာ ရှင်သိပါတယ်။ နေကောင်းလား။

So then it becomes my job to call out the President,

ရှင့်မှာ သိက္ခာလုံးဝမရှိဘူး။

with respect, of course.

ဆရာလို့ခေါ်ဖို့ မေ့ပြန်ပြီ။

I said, "Ha, Mr. President, it's your girl, Adeola.

ဆရာ ရှင့်မှာ သိက္ခာလုံးဝမရှိဘူး။

ရှင် ဘုရားသခင်ကို မကြောက်ဘူး။

You know how I do, how you doing?

ရှင်ဘုရားသခင်ကိုမကြောက်ဘူး။

You have no shame."

နိုင်ဂျီးရီးယား ဆရာဝန် ၃၅,၀၀၀ တို့ဟာ အခုဆိုရင် အမေရိကန်၊ အဂႅလန်နဲ့

I forgot to add "sir."

"Sir, you have no shame.

(In Yoruba: You have no fear of God.)

ကနေဒါမှာ အလုပ်လုပ်နေကြတယ်။

အံ့ဩဖွယ်ရာတွေ လုပ်နေတာပေါ့။

You have no fear of God."

ဘာလို့လဲဆို နိုင်ဂျီးရီးယားမှာဆို သူတို့ဟာ လစာကောင်းမရသလို

Thirty-five thousand Nigerian doctors are presently working in the US,

ဆရာဝန်ကောင်းဖြစ်ဖို့ လိုအပ်တဲ့ ကိရိယာတွေလည်း

the UK and Canada,

သူတို့ရရှိနိုင်မှာ မဟုတ်လို့ပါ။

doing amazing things,

ပြီးတော့ ဒါက အာဖရိကနိုင်ငံတွေမှာ ဖြစ်ရိုးဖြစ်စဉ် ကိစ္စပါ။

because in Nigeria, they are not well-paid,

neither do they have the necessary equipment

ကျွန်မတို့မှာ ပျံသန်းနိုင်တဲ့ အရည်အချင်းရှိပါတယ်။

to do the job of being a doctor.

ဒါပေမဲ့ ဝမ်းနည်းစွာပါပဲ အရည်အချင်းရှိတဲ့ အာဖရိကန်တွေဟာ တခြားတိုက်ကြီးတွေဆီ

And this is happening in many African countries.

ပျံသန်းသွားကြပါတယ်။

We have the capacity to fly.

ဥပမာဆိုရင်

ဒီနိုင်ဂျီးရီးယားဆရာဝန်ဟာ တက္ကဆက်မှာ မွေးမရနိုင်တဲ့ ကလေးကို

But sadly, a lot of African talent is flying straight out of Africa

မွေးပေးနိုင်ခဲ့တယ်။

to other continents.

ဒီနိုင်ဂျီးရီးယားဆရာဝန်က

အားကစားသမားတွေ ထိခိုက်မှုကြောင့်ဖြစ်တဲ့ အာရုံကြောထိခိုက်မှုကို ဖော်ထုတ်သူပါ။

For example,

this Nigerian doctor operated on an unborn baby

နိုင်ငံတော်တော်များများမှာ အာဖရိကန် အားကစားသမားတွေရှိပြီး

in Texas.

Also, this Nigerian doctor

အဲဒီနိုင်ငံတွေအတွက် ရွှေတံဆိပ်တွေ ယူပေးနေကြပါတယ်။

discovered the neurological effects of concussion on athletes.

စိတ်ဝင်စားစရာက ကျွန်မတို့က

အာဖရိကကိုပြင်ဖို့ ဘုရားသခင်ကို စောင့်နေတယ်။

And many countries have African athletes

တကယ်ပါ၊ ရယ်စရာ မဟုတ်ဘူး၊ ကျွန်မတို့ ဘုရားသခင်ကို စောင့်နေကြတယ်။

winning the gold medal for them.

ဆိုလိုချင်တာက Burundi သမ္မတကို ကြည့်ပါ။

The interesting thing is,

သူက သတင်းသမားတွေ၊ အတိုက်အခံတွေကို ထောင်ချနေပေမဲ့

we're waiting for God to fix Africa.

နိုင်ငံတော်ဆုတောင်းပွဲနေ့ ဆိုတာကို ကြေညာလိုက်တာက

Like, for real, it's not a joke, we are, we're waiting for God.

ပြည်သူတွေက ဘုရားသခင်ကိုပြုပြင်ပေးဖို့ ဆုတောင်းနိုင်မယ်တဲ့လေ။

I mean, just look at the president of Burundi.

He's jailing journalists and opposition members,

ပြောချင်တာက နိုင်ငံကိုပြုပြင်ဖို့က သူ့တာဝန် မဟုတ်ဘူးလား။

but he declared national day of prayer

မဟုတ်လိုက်တာရှင်။

ဘုရားသခင်ကို ပြင်စေချင်ကြတာလေ။

so that people could pray for God to fix the country.

ကျွန်မ ရင်ဆိုင်နေရတတာကို ရှင်တို့ သိကြပြီမဟုတ်လား။

And I'm like, shouldn't he be fixing the country?

ကျွန်မပြောပြမယ်။

ဒီလို နိုင်ငံရေးသမားတွေကို ပစ်ဖို့ မိုးကြိုးကတော့ အသင့်ရှိနေပါပြီ။

Oh, no, no, no, no, no, no.

We want God to fix it.

ကျွန်မတို့ ဒါထက် ပိုတော်ကြတယ်။

Do you see what I have to deal with?

အာဖရိကန်ခေါင်းဆောင်တွေ တာဝန်ခံမှုတွေရှိလာပြီး

I'm telling you,

thunder is getting ready to hit these politicians some day.

အရာရာတိုင်းကို ဘုရားသခင်ကိုပဲ ပုံချနေတာမျိုးမဖြစ်စေချင်တော့ဘူး။

We are better than this.

ဘုရားသခင်က လိုအပ်တာမှန်သမျှ ပေးထားပြီးပြီလေ။

I want our leaders to start taking responsibility

အဲဒါတွေ ဒီမှာရှိနေပြီလေ၊ သုံးလိုက်ကြရအောင်။

and stop putting everything on God.

ကျွန်မလုပ်ဆောင်နေတဲ့ အရာတွေထဲက အကြိုက်ဆုံးအပိုင်းကတော့

God has given us everything we need.

သာမန်လူမှုဘဝတွေမှာ အာဖရိကန်တွေရဲ့ အံ့ဩစရာကောင်းတဲ့

It's right here, let's use it.

လုပ်ဆောင်ချက်တွေကို ဖော်ကျူးပေးရတာကိုပါပဲ။

But here's the thing, my favorite part of what I do

Wangari Maathai ဆိုတဲ့ ကင်ညာအမျိုးသမီးဆိုရင်

is featuring Africans doing amazing work,

လူ့အခွင့်အရေးအတွက် ရပ်တည်မှုနဲ့ သစ်ပင်သန်းချီစိုက်ခဲ့တဲ့အတွက်

ordinary people touching lives.

ငြိမ်းချမ်းရေးနိုဘယ်ဆုရတဲ့

ပထမဆုံးအာဖရိကန်အမျိုးသမီးပါပဲ။

Like this Kenyan woman, Wangari Maathai,

the first African woman to receive the Nobel Peace prize,

Dr. Tererai Trent ဆိုတဲ့

ဇင်ဘာဘွေအမျိုးသမီးဆိုရင်

အသက် ၁၄ နှစ်မှာ နွားတစ်ကောင်အတွက်

for standing up for human rights

and planting a million trees.

အိမ်ထောင်ပြုခဲ့ရပါတယ်။

Also this Zimbabwean woman,

ဒါတောင် ဒီအမျိုးသမီးက သူ့ဟာသူ ရေးတတ် ဖတ်တတ်အောင်ကြိုးစားခဲ့ပြီး

Dr. Tererai Trent,

အော်ပရာပြဇာတ်တွေ ကပြရတဲ့သူ ဖြစ်လာခဲ့ပါတယ်

who was married off at the age of 14

အိုး၊ အဖဘုရားသခင်၊ ကျွန်မလည်း အော်ပရာ ကချင်လိုက်တာ။

in exchange for a cow.

Yet, this woman taught herself to read and write,

ဒီကနေ့ ဒီအမျိုးသမီးဟာ ထောင်ပေါင်းများစွာသော

ဇင်ဘာဘွေကလေးတွေအတွက် စာသင်ကျောင်းတွေ ဆောက်ထားတယ်။

and she ended up on Oprah's show.

Oh, Father, I want to be on Oprah some day.

ဒါ့အပြ် နာမည်ကြီး ဗြိတိသျှဗိသုကာပညာရှင် David Adjaye ဆိုရင်

Today, this woman has built schools

ထူခြားတဲ့ ကမ္ဘာ့အဆောက်အအုံ ဒီဇိုင်းများစွာကို ဆွဲခဲ့သူပါ။

for thousands of children in Zimbabwe.

သူဟာဆိုရင် ဂါနာနဲ့ တန်ဇန်နီးယားနွယ်ဖွားပါ။

Also, popular British architect David Adjaye has designed

သူစားခဲ့ရတာက Ghanian Jollof ဆန် ဖြစ်ခဲ့မှာ ကျွန်မတို့ သိပါတယ်။

spectacular buildings around the world.

ဒီဆန်က သူ့ကို

And he's both Ghanian and Tanzanian,

ဒီဇိုင်းဆွဲနိုင်ဖို့ စိတ်ကူးတွေပေးခဲ့တာပါ။

Nigerian Jollof ဆန်လည်း ဖြစ်နိုင်တာက

so we know that it has to be the Ghanian Jollof rice,

ဒါက ပိုကောင်းလို့ပါ။

ဘယ်လိုပဲဖြစ်ဖြစ် သူ့ကို ဒီနေ့ ဒီလိုကြီးကျယ်ဖို့

which he ate,

that gave him the inspiration to design.

လှုံ့ဆော်ပေးခဲ့တာ ဒါပဲဆိုတာ သေချာပါတယ်။

Ah, maybe it's the Nigerian Jollof rice,

အခုလိုမျိုးအခွင့်ရေးရတုန်းလေး

because Nigerian one is better.

နောက်တစ်ခုလောက်ပြောပါရစေ။

ဂရုစိုက်နားထောင်ပေးကြပါ။

Anyway, but that is what gave him the inspiration to become

ရပြီ၊အဆင်ပြေပြီ၊ အရမ်းမကပ်ကြပါနဲ့၊ ဒီလောက်ဆိုရပြီ။

the great man that he is today.

တချို့တွေက အာဖရိကကို ပုံဖော်ပုံကို

And while I have your attention,

ကျွန်မ သိပ်သဘောမကျဘူး။

I have one more thing to say,

အကုန်လုံး မဟုတ်ဘူး၊ တစ်ချို့ပါ။

so please move closer.

ရှင့်ကို အထူးပြောချင်တာပါ။

OK, that's good, don't get too close, that's good.

I don't like the way some of you

portray Africa.

Not all of you, just some of you.

You especially.

First of all, it's not a country, it's a continent.

I do not know Paul from Uganda,

I don't know Rebecca from Zimbabwe.

Nigeria is as far from Zimbabwe

as New York is from France.

And it's not a bunch of naked people in need of Western charity.

You have it all wrong.

Lions are not roaming our streets, OK?

And I could go on,

but you already know what I'm talking about.

So while I try to do my job,

trying to wake up the sleeping giant, Africa,

so she could take her rightful place on the world's arena,

you can your bit, too.

Please listen more.

Listen to your African friends

without a preconceived notion

of what you think that they're going to say.

Read African books.

Oh, my God, watch African movies.

Or at the very least,

learn some of the names of our 54 beautiful countries.

That's right, 54, baby, five-four.

Alright, y'all, it's been real,

and I'm keeping it real right up in here.

Until next time, I'm going to see you all later.

Peace out.