Leyla Acaroglu: Paper beats plastic? How to rethink environmental folklore

Translator: sann tint Reviewer: Myo Aung

So imagine, you're in the supermarket,

ကုန်ပဒေသာတိုက်ကြီးထဲ ရောက်နေသလို စိတ်ကူးကြည့်လိုက်စမ်းပါ။

you're buying some groceries,

စားသောက်ကုန်တွေကိုဝယ်နေတာဖြစ်ပြီး

and you get given the option

သင့်ကို ပလပ်စတစ် ဒါမှမဟုတ် စက္ကူနဲ့ လုပ်ထားတဲ့

for a plastic or a paper shopping bag.

ထည့်စရာအိတ်ကို ရွေးချယ်ခွင့်ပေးထားပါတယ်။

Which one do you choose if you want to do

ပတ်ဝန်းကျင်အတွက် မှန်ကန်တာကို လုပ်ချင်တယ်ဆိုရင်

the right thing by the environment?

သင် ဘယ်ဟာကို ရွေးမလဲ။

Most people do pick the paper.

လူအများစုက စက္ကူ အိတ်ကိုပဲ ရွေးမှာ သေချာတယ်။

Okay, let's think of why.

ကောင်းပြီ။ ဘာကြောင့်လဲ စဉ်းစားကြည့်ရအောင်။

It's brown to start with.

ပထမကတော့ အဲဒါက အညိုရောင်ဖြစ်နေလို့ပါ။

Therefore, it must be good for the environment.

ဒါက ပတ်ဝန်းကျင်အတွက် ကောင်းလိမ့်မယ်ပေါ့။

It's biodegradable. It's reusable.

ဒါက ဇီဝနည်းဆွေးမြေ့ပျက်စီးစေနိုင်တယ်။ ထပ်သုံးလို့ရတယ်။

In some cases, it's recyclable.

တစ်ချို့ အခြေအနေတွေမှာဆိုရင် အသစ်ပြန်လုပ်လို့ရတယ်လေ။

So when people are looking at the plastic bag,

ဒါကြောင့် လူတွေဟာ ပလပ်စတစ်အိတ်ကို ကြည့်လိုက်တဲ့အခါ

it's likely they're thinking of something like this,

ဒီလိုမျိုးပဲ တွေးမိနေဖို့ ဖြစ်နိုင်ချေရှိပါတယ်။

which we all know is absolutely terrible,

ကျွန်မတို့အားလုံး သိထားတာတွေက ဆိုးဝါးလှပါတယ်။

and we should be avoiding at all expenses

ပြီးတော့ ပတ်ဝန်းကျင်အား ထိခိုက်မှုမျိုးတွေကို

these kinds of environmental damages.

ဘယ်လောက်ပဲကုန်ကုန် ရှောင်ရှားသင့်တယ်လို့ ထင်ကြလိမ့်မယ်။

But people are often not thinking

ဒါပေမယ့် လူတွေဟာ အဲဒါနဲ့ပတ်သက်ပြီး

of something like this,

နောက်တစ်ဖက်မှ ကြည့်ကြည့်ရန်ကို

which is the other end of the spectrum.

ရံဖန်ရံခါမှာ စိတ်ကူးတောင် မရကြပါဘူး။

When we produce materials,

ကျွန်မတို့တွေ ပစ္စည်းတွေ ထုတ်လုပ်တဲ့အခါ

we need to extract them from the environment,

ဒါတွေကို ပတ်ဝန်းကျင်ကနေ ထုတ်ယူကြရပါတယ်။

and we need a whole bunch of environmental impacts.

ပတ်ဝန်းကျင်ဆိုင်ရာ သက်ရောက်မှု တစ်ပြုံလုံးကို ကျွန်မတို့ သိရန်လိုအပ်တာပါ။

You see, what happens is, when we need

ရှုပ်ထွေးတဲ့ ရွေးချယ်မှုတွေကို လုပ်ဖို့လိုရင်

to make complex choices,

ဘာဖြစ်တတ်တယ် ဆိုတာကို အားလုံးသိပါတယ်။

us humans like really simple solutions,

လူသားတွေဟာ ရိုးရှင်းတဲ့ ဖြေရှင်းနည်းတွေကိုပဲ နှစ်သက်ကြတာပါ။

and so we often ask for simple solutions.

ရိုးရှင်းတဲ့ ဖြေရှင်းနည်းတွေကိုပဲ မကြာခဏ တောင်းခံတာပါ။

And I work in design.

ဒါနဲ့ ကျွန်မက ဒီဇိုင်းလုပ်ငန်း လုပ်ပါတယ်။

I advise designers

ဒီဇိုင်းပညာရှင်တွေ နဲ့ ဆန်းသစ်တီထွင်သူတွေကို

and innovators around sustainability,

ပတ်လည် ရည်ရှည်အသုံးခံရေးကို အကြံပေးတတ်ပါတယ်။

and everyone always says to me, "Oh Leyla,

ဒီအခါမှာ လူတိုင်းက " အိုး လေးလာ

I just want the eco-materials."

ပတ်ဝန်းကျင်နဲ့ အံဝင်ဂွင်ကျဖြစ်တဲ့ ပစ္စည်းတွေပဲ လိုချင်တာနော်"တဲ့။

And I say, "Well, that's very complex,

ဒါနဲ့ကျွန်မကပြောရတယ်။ "ကောင်းပါပြီ၊ ဒီကိစ္စက ခက်ခဲရှုပ်ထွေးတယ်။

and we'll have to spend four hours talking about

ပတ်ဝန်းကျင်နဲ့ အံဝင်ဂွင်ကျဖြစ်တာကို တိတိကျကျ သတ်မှတ်ဖို့ဆိုရင်

what exactly an eco-material means,

(၄) နာရီလောက်ကြာ ဆွေးနွေးဖို့လိုလိမ့်မယ်၊

because everything at some point

အရာရာတိုင်းဟာ အဆင့်တစ်ခုခုမှာတော့

comes from nature,

သဘာဝကနေ လာကြတာချည်းပါ၊

and it's how you use the material

ပစ္စည်းတစ်ခုကို သင်ဘယ်လို အသုံးပြုလဲဆိုတာကသာ

that dictates the environmental impact.

ပတ်ဝန်းကျင်ဆိုင်ရာ အကျိုးသက်ရောက်မှုကို ဆုံးဖြတ်ပေးတာပါ။

So what happens is, we have to rely

ဒါကြောင့် တို့တွေ ဆုံးဖြတ်ချက်တွေချတဲ့ အခါမှာ

on some sort of intuitive framework

ဗိဇစိတ်ရဲ့ ကန်သတ်ချက်ဘောင်လိုဟာမျိုး

when we make decisions.

တစ်ခုခုကို အားကိုးဖို့ လိုပါတယ်။

So I like to call that intuitive framework

ဒါကြောင့် ဒါကို ဗီဇစိတ်လာ အဲဒီလို အကန့်အသတ်ဘောင်ကို

our environmental folklore.

တ်ဝန်းကျင်ဆိုင်ရာ အလေ့အထ လို့ဆိုချင်ပါတယ်။

It's either the little voice at the back of your head,

ဒါဟာ ဦးခေါင်းရဲ့ နောက်ဖက်မှ လာတဲ့ စေ့ဆော်သံ တစ်ခု

or it's that gut feeling you get

ဒါမှမဟုတ်လည်း သင့်မြတ်မှန်ကန်တဲ့ အရာတစ်ခုကို

when you've done the right thing,

လုပ်လိုက်တဲ့ အခါမှာ၊ စက္ကူအိတ်ကို ရွေးချယ်မိတဲ့ အခါဖြစ်ဖြစ်

so when you've picked the paper bag

ဆီစားသက်သာတဲ့ ကားကိုဝယ်မိတဲ့ အခါဖြစ်ဖြစ်ပေါ့လေ၊

or when you've bought a fuel-efficient car.

အူလှိုက် အသည်းလှိုက် ခံစားရမှုမျိုး ဖြစ်ချင်ဖြစ်မှာပေါ့။

And environmental folklore is a really important thing

ပြီးတော့ ပတ်ဝန်းကျင်ဆိုင်ရာ အလေ့အထ ဆိုတာဟာ သင့်မြတ်မှန်ကန်တာကို

because we're trying to do the right thing.

လုပ်ဆောင်ဖို့ ကြိုးစာနေတာမို့လို့ တကယ့်ကို အရေးပါတယ်။

But how do we know if we're actually

ဒါပေမယ့် တကယ်ကိုပဲ ပတ်ဝန်းကျင်ဆိုင်ရာ စုစုပေါင်း ထိခိုက်မှုကို

reducing the net environmental impacts

လျှော့ချနိုင်တာကို ကျွန်မတို့ဘယ်လိုလုပ်သိနိုင်မလဲ။

that our actions as individuals and as professionals

တကယ်တော့ သဘာဝပတ်ဝန်းကျင်နဲ့ ပတ်သက်ပြီး

and as a society are actually having

တစ်ဦးချင်းစီအနေနဲ့ရော၊ ကျွမ်းကျင်သူတွေအနေနဲ့ ရော

on the natural environment?

လူ့အဖွဲ့အစည်း အနေနဲ့ပါ သဘာဝပတ်ဝန်းကျင်အပေါ် လက်တွေ့ အကျိုးသက်ရောက်ပါတယ်။

So the thing about environmental folklore is

ဒါကြောင့် ပတ်ဝန်ကျင်ဆိုင်ရာ အလေ့ဆိုတာ

it tends to be based on our experiences,

တွေ့ကြုံခံစားမှုတွေပေါ်မှာ အခြေခံရမှာ ဖြစ်သလို

the things we've heard from other people.

အခြားသူတွေဆီက ကြားဖူးထားတဲ့ အရာတွေကိုလည်း အခြေခံရမှာပေါ့။

It doesn't tend to be based on any scientific framework.

ဒါက သိပ္ပံနည်းကျ ကန့်သတ်မှုဘောင်ကို အခြေခံလေ့ မရှိကြဘူး။

And this is really hard, because we live

ဒါက တော်တော်ကိုခက်ခဲပါတယ်၊ ဘာဖြစ်လို့လဲဆိုတော့

in incredibly complex systems.

ကျွန်မတို့ အလွန့် အလွန်ကို ခက်ခဲရှုပ်ထွေးတဲ့ စနစ်ထဲမှာ နေထိုင်ရတာပါ။

We have the human systems

ကျွန်မတို့ဆီမှာက အချင်းချင်းဆက်သွယ်ရေးနဲ့ အပြန်အလှန်ဆက်နွယ်ရေး

of how we communicate and interrelate

လူသားဆိုင်ရာ စနစ်တွေရှိကာ

and have our whole constructed society,

တပေါင်းတစည်းတည်း တည်ဆောက်ထားတဲ့ လူအဖွဲ့အစည်းရှိတယ်။

We have the industrial systems, which is essentially the entire economy,

စီးပွားရေးတစ်ခုလုံးအတွက် ပဓာနကျတဲ့ စက်မှုလုပ်ငန်း စနစ်တွေရှိတယ်။

and then all of that has to operate

ပြီးတော့ အဲဒါတွေ အားလုံးဟာ အကြီးမာဆုံး စနစ်ကြီးရဲ့ အတွင်းမှာ

within the biggest system,

ကျွန်မကတော့ အရေးကြီးဆုံးလို့တောင် အခိုင်အမာ ထောက်ပြချင်တဲ့

and, I would argue, the most important,

ဂေဟစနစ်ရဲ့ ဘောင်အတွင်းမှာ လည်ပတ်လုပ်ကိုင်ရတာပါ။

the ecosystem.

အားလုံး မြင်နိုင်ကြတဲ့ အတိုင်းပဲလေ၊

And you see, the choices that we make

ကျွန်မတို့ တစ်ဦးချင်းစီအနေနဲ့ ပြုလုပ်တဲ့ ရွေးချယ်မှုတွေ၊

as an individual,

ကျွန်မတို့မှာရှိတဲ့ အလုပ်တစ်ခုစီတိုင်းအတွက် ပြုလုပ်ခဲ့တဲ့

but the choices that we make

ရွေးချယ်မှုတွေအပါအဝင် သင်ဟာ ဝါစဉ် အရ

in every single job that we have,

နိမ့်ကျသည်ဖြစ်စေ၊ မြင့်မားသည်ဖြစ်စေ၊

no matter how high or low you are in the pecking order,

ဒါတွေဟာ ခုနက စနစ်တွေအားလုံးကို

has an impact on all of these systems.

သက်ရောက်မှု တစ်ခုတော့ ရှိပါတယ်။

And the thing is that we have to find ways

ကျွန်မတို့ဟာ တကယ်ပဲ ဒီဆက်နွယ်နေကာ ရှုပ်ထွေးလွန်းတဲ့ စနစ်တွေ

if we're actually going to address sustainability

အပြန်အလှန် ချိတ်ဆက် လည်ပတ်မှု ရေရှည် တည်တံ့လာရေးကို

of interlocking those complex systems

တကယ့်ကို လုပ်ဆောင်ချင်ကြတယ်၊

and making better choices that result

ပတ်ဝန်းကျင်အတွက် စုစုပေါင်း ရလဒ်ကောင်းကို ရရှိလိုကြတယ်ဆိုရင်

in net environmental gains.

ကျွန်မတို့ဟာ နည်းလမ်းတွေကို ရှာကြံဖို့ လိုပါတယ်။

What we need to do is we need to learn

ကျွန်မတို့လုပ်ဖို့ လိုတာကတော့ နည်းနည်းနဲ့

to do more with less.

ကျဲကျဲဝိုင်းတတ်အောင် သင်ယူဖို့ပါပဲ။

We have an increasing population,

ကျွန်မတို့မှာ လူဦးရေက တိုးပွားလာနေပါတယ်။

and everybody likes their mobile phones,

လူတိုင်းကလည်း သူတို့ရဲ့ မိုဘိုင်းဖုန်းတွေကို နှစ်သက်ကြတယ်။

especially in this situation here.

အထူးသဖြင့် ဒီအခြေအနေမျိုးမှာပေါ့။

So we need to find innovative ways of solving some of these problems that we face.

ရင်ဆိုင်နေရတဲ့ ပြဿနာ တချို့ကို ဖြေရှင်းဖို့ ဆန်းသစ်တဲ့ နည်းလမ်းတွေ ရှာရမယ်။

And that's where this process called life cycle thinking comes in.

ဒါနဲ့ ဇီဝ သံသရာ တွေးခေါ်မှု ဆိုတဲ့ လုပ်ငန်းစဉ် ပေါ်ပေါက်လာခဲ့ရတာပါ။

So essentially, everything that is created

အခြေခံအားဖြင့်တော့ ပြုလုပ်ဖန်တီးလိုက်တဲ့ အရာမှန်သမျှဟာ

goes through a series of life cycle stages,

ဇီဝ သံသရာ အဆင့်တွေကို ဖြတ်သန်းရပါတယ်။

and we use this scientific process

ဒီလိုနေရာမှာ ကျွန်မတို့ သိပ္ပံနည်းကျ လုပ်ကိုင်ကြတာကို

called life cycle assessment,

ဇီ၀ သံသရာကို အကဲခတ်မှု လို့ ခေါ်ပါတယ်၊ လုပ်သမျှအရာတွေ သဘာပတ်ဝန်းကျင်ကို ထိခိုက်မှု

or in America, you guys say life cycle analysis,

အမေရိကမှာ "ဇီဝ သံသရာ ဆန်းစစ်မှု"လို့ ပြောကြတာပေါ့၊

in order to have a clearer picture of how

အထက်မှာ ပြောဆိုခဲ့တဲ့ စနစ်များဆိုင်ရာ နည်းပညာပိုင်းထဲတွင်

everything that we do in the technical part of those systems

လုပ်ကိုင်ကြတဲ့ အရာတိုင်းက သဘာ၀ ပတ်ဝန်းကျင်ကို ဘယ်လို အကျိုးသက်ရောက်နေကြောင်းကို

affects the natural environment.

ပြတ်သားစွာ မြင်ရနိုင်ဖို့ ဖြစ်ပါတယ်။

So we go all the way back

ကျွန်မတို့တွေဟာ နောက်ကြောင်းကို ပြန်သွားရပါတယ်၊

to the extraction of raw materials,

ကုန်ကြမ်းပစ္စည်းတွေ ထုတ်ယူပုံကအစ ပြန်ကြည့်ရပါတယ်။

and then we look at manufacturing,

နောက်ပြီးတော့ ထုတ်လုပ်ခြင်း၊ ထုတ်ပိုးခြင်း၊

we look at packaging and transportation,

အသုံးပြုပုံ နဲ့ ဘဝသံသရာ အဆုံးပိုင်းအထိ ဆန်းစစ်ကြည့်ပါတယ်။

use, and end of life,

ပြီးတော့ အဲဒီလို အဆင့်တွေထဲက အဆင့်တစ်ဆင့်ချင်းဆီမှာ

and at every single one of these stages,

ကျွန်မတို့ လုပ်ကိုင်ကြတဲ့ အရာများဟာ

the things that we do

သဘာဝ ပတ်ဝန်းကျင်နဲ့ အပြန်အလှန်အကျိုးပြုမှု ရှိနေရာ

have an interaction with the natural environment,

အဲဒီ အပြန်အလှန်အကျိုးပြုမှုဟာ

and we can monitor how that interaction

ကမ္ဘာမြေပေါ်မှာ သက်ရှိတွေနေထိုင်လို့ရလာစေတဲ့

is actually affecting the systems and services

နည်းစနစ်တွေ နဲ့ ဝန်ဆောင်မှုတွေကို တကယ်လက်တွေ့မှာ

that make life on Earth possible.

ဘယ်လို ဘယ်ပုံများ အကျိုးသက်ရောက်နေကြောင်း စောင့်ကြည့်မှတ်သားနိုင်ပါတယ်။

And through doing this,

နောက်ပြီး ဒီလိုလုပ်ဆာင်ခြင်း ပြီးမြောက်သွားတဲ့ အခါမှာတော့

we've learned some absolutely fascinating things.

အလွန်တရာမှ စိတ်ဝင်စားဖို့ကောင်းတဲ့ အကြောင်းအရာတချို့ကို သိလာရတယ်။

And we've busted a bunch of myths.

မှားယွင်းယုံကြည်မှု တသီကြီးကိုလည်း ကျွန်မတို့ အဆုံးသတ်လိုက်နိုင်ပါပြီ။

So to start with, there's a word that's used a lot.

ပထမအနေနဲ့က အတော်ကို အသုံးတွင်နေတဲ့ စကားလုံး တစ်လုံးရှိပါတယ်။

It's used a lot in marketing,

ဒီစာလုံးကို ဈေးကွက်ဖော်ဆောင်ရေးမှာ တော်တော်သုံးပါတယ်။

and it's used a lot, I think, in our conversation

တော်တော်ကြီးကို သုံးခဲ့ကြတာက ကျွန်မတို့ရဲ့ ဒီစကားဝိုင်းထဲမှာ၊

when we're talking about sustainability,

ရေရှည်တည်တံ့မှု အကြောင်းကို ဆွေးနွေးတဲ့အခါတွေမှာပေါ့။

and that's the word biodegradability.

ဒီစာလုံးက "ဇီ၀ဆွေးမြေ့ပျက်စီးစေနိုင်မှု" ဆိုတဲ့ စကားလုံးပါ။

Now biodegradability is a material property;

"ဇီ၀ဆွေးမြေ့ပျက်စီးစေနိုင်မှု" ဆိုတာ ရုပ်ပိုင်းဆိုင်ရာ ဂုဏ်သတ္တိ တစ်ခုပါ။

it is not a definition of environmental benefits.

ပတ်ဝန်းကျင်ဆိုင်ရာ အဓိပ္ပါယ်သတ်မှတ်ချက် မဟုတ်ပါဘူး။

Allow me to explain.

ကျွန်မရှင်းပြပါရစေ။

When something natural,

သဘာဝပစ္စည်း တစ်ခုခုဟာ

something that's made from a cellulose fiber

ပေါင်မုန့်၊ ဒါမှမဟုတ်လည်း စွန်ပစ်ထားတဲ့ စားစရာတစ်ခုခုလိုမျိုး ၊

like a piece of bread, even, or any food waste,

စက္ကူစလိုမျိုး သဘာ၀ အမျှင်တစ်ခုခုကနေ ထုတ်လုပ်ထားတဲ့

or even a piece of paper,

သဘာ၀ အရာတစ်ခုဟာ နောက်ဆုံးမှာ

when something natural ends up

သဘာဝပတ်ဝန်းကျင်ထဲမှာ အဆုံးသတ်တဲ့ အခါတွင်

in the natural environment, it degrades normally.

အဲဒါဟာ ရိုးရိုးတမ်းတမ်း ဆွေးမြေ့ ပျက်သုဉ်း သွားတတ်ပါတယ်။

Its little carbon molecules that it stored up

အဲဒီအရာတွေ ကြီးထွားလာစဉ် သိုလှောင်ထားခဲ့တဲ့ ကာဗွန်မော်လီကျူးတွေကို

as it was growing are naturally released

ကာဗွန်ဒိုင်အောက်ဆိုဒ်အဖြစ် လေထုထဲကို

back into the atmosphere as carbon dioxide,

သဘာဝအတိုင်း ပြန်ထုတ်လွတ် ပေးလိုက်ပါတယ်။

but this is a net situation.

ဒါပေမယ့် ဒါက အသားတင် ကျန်ရစ်ခဲ့တဲ့ အနေအထားတစ်ခုပါ။

Most natural things

လက်တွေ့မှာ သဘာဝပစ္စည်း အများစုကတော့

don't actually end up in nature.

သဘာဝထဲမှာ အဆုံးသတ်ကြရတာတော့ မဟုတ်ပါဘူး။

Most of the things, the waste that we produce, end up in landfill.

အရာဝတ္ထုအများစုပေါ့၊ ထုတ်လုပ်တဲ့ စွန့်ပစ်ပစ္စည်းတွေဟာ မြေဖို့ အမှိုက်သရိုက်တွေ အဖြစ် အဆုံးသတ်သွားကြပါတယ်။

Landfill is a different environment.

အဲဒီလို မြေဖို့လိုက်တော့ ပတ်ဝန်းကျင် တစ်မျိုးပါ။

In landfill, those same carbon molecules

မြေဖို့ခြင်းမှာ ဆိုခဲ့တဲ့ ကာဗွန်မော်လီကျူးတွေဟာ

degrade in a different way,

ဒီ့ပြင် နည်းလမ်းတစ်ခုနဲ့ ပျက်စီးသွားကြရပါတယ်။

because a landfill is anaerobic.

မြေဖို့လိုက်တဲ့ နေရာထဲမှာ အောက်စီဂျင် ပါဝင်ခြင်းမရှိလို့ပါ။

It's got no oxygen. It's tightly compacted and hot.

အဲဒီမှာ အောက်စီဂျင်မရှိပါဘူး။ သိပ်သည်းကျပ်ညပ်နေပြီး အိုက်လှောင်နေပါတယ်။

Those same molecules, they become methane,

ခုနကမော်လီကျူးတွေဟာ မီသိန်းဓာတ်ငွေ့ ဖြစ်လာပါတယ်။

and methane is a 25 times more potent

မီသိန်းဓာတ်ငွေ့ ဆိုတာက ကာဗွန်ဒိုင်အောက်ဆိုဒ် ဓာတ်ငွေ့ထက်

greenhouse gas than carbon dioxide.

(၂၅) ဆ ပိုပြီးပြင်းထန်တဲ့ ဖန်လုံအိမ်ဓာတ်ငွေ့ တစ်မျိုးပါ။

So our old lettuces and products

ဒါကြောင့် ဘက်တီရီးယာပိုးနဲ့ ဆွေးမြေ့ပျက်စီးစေနိုင်တဲ့

that we have thrown out that are made

ပစ္စည်းတွေကနေ ထုတ်လုပ်ထားတဲ့ စွန့်ပစ်ထားတဲ့ ဆလပ်ရွက်နဲ့

out of biodegradable materials,

ကုန်ပစ္စည်း ဟောင်းတွေဟာ

if they end up in landfill,

မြေဖို့ခြင်းနည်းနဲ့ အဆုံးသတ်သွားမယ် ဆိုရင်တော့

contribute to climate change.

ရာသီဥတု ပြောင်းလဲမှုကို ဖြစ်ပေါ်စေနိုင်ပါတယ်။

You see, there are facilities now

မြင်တဲ့အတိုင်းပါပဲလေ။ အခုအခါမှာတော့

that can actually capture that methane

ရုပ်ကြွင်း လောင်စာစွမ်းအင် လိုအပ်မှုကို အစားထိုးနိုင်တဲ့

and generate power,

မီသိန်းဓာတ်ငွေ့ကို ထိန်းချုပ်ပြီး စွမ်းအင်ထုတ်လုပ်တဲ့

displacing the need for fossil fuel power,

နည်းစနစ် လုပ်ငန်းတွေ ရှိလာပါတယ်။

but we need to be smart about this.

ဒါပေမယ့် ဒါနဲ့ပတ်သက်ပြီး ပါးနပ်ဖို့လိုတာပေါ့လေ။

We need to identify how we can start to leverage

ကျွန်မတို့တွေဟာ ဖြစ်ပျက်နှင့်ပြီးဖြစ်တဲ့

these types of things that are already happening

အကြောင်းအရာတွေကို ဘယ်လို စတင်ပြီး အကောင်ဆုံး မြှင့်တင်ပေးနိုင်မလဲ ဆိုတာကို

and start to design systems and services

ရှာဖွေဖေါ်ထုတ်ဖို့ လိုပါတယ်။ ပြဿနာတွေကို သက်သာလာစေမယ့် နည်းစနစ်တွေနဲ့

that alleviate these problems.

ကူညီထောက်မမှုတွေကိုလည်း စတင်စီမံဖို့လည်းလိုအပ်ပါတယ်။

Because right now, what people do is they turn around and they say,

အခုအခါမှာ လူတွေက ဘာလုပ်တတ်ကြလဲဆိုတော့ ကောက်ခါငင်ခါ နဲ့ ထတဲ့ပြီး

"Let's ban plastic bags. We'll give people paper

"ပလပ်စတစ်အိတ်တွေကို တားမြစ်ကြပါစို့၊ ကျွန်မတို့ လူတွေကို စက္ကူအိတ်တွေပေးမှာပါ။

because that is better for the environment."

ဒါက ပတ်ဝန်းကျင်ကျင်အတွက် ပိုကောင်းပါတယ်။"လို့ ပြောတတ်ကြတာပဲ။

But if you're throwing it in the bin,

ဒါပေမယ့် ဒါကို အမှိုက်ပုံးထဲကို ပစ်လိုက်မယ်၊

and your local landfill facility

သင်တို့ ဒေသမှာ အမှိုက်သရိုက်တွေကို မြေဖို့ခြင်းဟာ

is just a normal one,

သာမန် လုပ်ကိုင်နည်း တစ်ခုပဲဆိုရင်တော့

then we're having what's called a double negative.

ကျွန်မတို့တွေဟာ ဒုက္ခနှစ်ထပ်ကွမ်း ဆိုတာမျိုးကို ကြုံရတော့မှာပါ။

I'm a product designer by trade.

ကျွန်မဟာ လုပ်ငန်းသဘာဝအားဖြင့် ထုတ်ကုန်ပစ္စည်း ဒီဇိုင်းပညာရှင်ပါ။

I then did social science.

ဒီနောက်မှာတော့ လူမှုရေးသိပ္ပံကို ထပ်ဖြည့်လေ့လာခဲ့ပါတယ်။

And so I'm absolutely fascinated

လူသုံးကုန်တွေရယ်၊ ကျွန်မတို့အတွက် မရှိရင်ကို နေထိုင်မရနိုင်တာမျိုးဖြစ်လာတဲ့

by consumer goods and how the consumer goods

ကျွန်မတို့ဘဝတွေကို ဖြည့်ဆည်းပေးလာကြတဲ့

that we have kind of become immune to

လူသုံးကုန်တွေဟာ သဘာဝပတ်ဝန်းကျင်ကို

that fill our lives

ဘယ်လိုမျိုး အကျိုးသက်ရောက်စေတယ် ဆိုတာကို

have an impact on the natural environment.

ကျွန်မ အရမ်းကို စိတ်ဝင်စားသွားပါတယ်။

And these guys are, like, serial offenders,

အဲဒီအရာတွေဟာ ဆက်တိုက်ပြစ်မှု ကျူးလွန်သူတွေလိုပါပဲ။

and I'm pretty sure everyone in this room

ဒီမှာရှိတဲ့ လူတိုင်းမှာ ရေခဲသေတ္တာတစ်လုံးစီ ရှိကြတယ်ဆိုတာတော့

has a refrigerator.

ကျွန်မအတတ်ပြောရဲတယ်။

Now America has this amazing ability

ကျွန်မသိသလို အမေရိကမှာ ရေခဲသေတ္တာတွေ

to keep growing refrigerators.

တချိန်လုံး တိုးပွားလာနေခြင်းဟာ အံ့ဩရာကောင်းပါတယ်။

In the last few years, they've grown one cubic foot

လွန်ခဲ့တဲ့ နှစ်အနည်းငယ်အတွင်းမှာ ရေခဲသေတ္တာတစ်လုံးရဲ့

on average, the standard size

ပုံမှန် အရွယ်အစားဟာ ပျမ်မျှအားဖြင့်

of a refrigerator.

ထုထည်အားဖြင့် တစ်ကုဗပေ ပိုလို့ကိုကြီးလာပါပြီ။

And the problem is, they're so big now,

ပြဿနာက ရေခဲ့သေတ္တာတွေ အခုအခါမှာ အရမ်းကိုကြီးလာလို့

it's easier for us to buy more food

ကျွန်မတို့ စားလို့မနိုင်တဲ့ ဒါမှမဟုတ် ရှာမတွေ့နိုင်တဲ့ အစားအသောက်တွေ

that we can't eat or find.

အလွယ်တကူနဲ့ ပိုပိုဝယ်လာကြပါတယ်။

I mean, I have things at the back of my refrigerator

ကျွန်မဆိုလိုတာက ကျွန်မဆီမှာ နှစ်နဲ့ချီပြီးရှိနေတဲ့

that have been there for years, all right?

ရေခဲသေတ္တာ နောက်ဘက်ပိုင်းက ပစ္စည်းတွေကိုပါ။

And so what happens is, we waste more food.

ဘာဖြစ်လာလဲဆိုတော့ ကျွန်မတို့တွေဟာ အစားအသောက်တွေကို ပိုဖြုန်းတီးမိတာပေါ့။

And as I was just explaining, food waste is a problem.

အခုရှင်းပြနေသလိုပဲ အစားအသောက်ဖြုန်းတီးမှုဟာ ပြဿနာတစ်ခုပဲပေါ့။

In fact, here in the U.S., 40 percent

တကယ်ဆိုရင် ဒီအမေရိကမှာ အိမ်အတွက် ဝယ်ယူလိုက်တဲ့

of food purchased for the home is wasted.

အစားအသောက် (၄၀) ရာခိုင်နှုန်းဟာ အလဟဿ ဖြစ်သွားတာပါ။

Half of the world's produced food is wasted.

ကမ္ဘာ့ အစားအသောက်ထုတ်လုပ်မှုရဲ့ ထက်ဝက်ဟာ အလဟဿ ဖြစ်သွားပါတယ်။

That's the latest U.N. stats. Up to half of the food.

ကမ္ဘာ့ကုလသမဂ္ဂကထုတ်ပြန်တဲ့ နောက်ဆုံး စာရင်းအင်တွေပါ။ အစားအသောက်တွေရဲ့ တစ်ဝက်အထိနော်။

It's insane. It's 1.3 billion tons of food per annum.

ဒါက ရူးနှမ်းမှုပဲပေါ့။ တစ်နှစ်ကို တန်ချိန် ၁.၃ ဘီလီယံလေ။

And I blame it on the refrigerator,

ကျွန်မကတော့ ရေခဲသေတ္တာတွေကို အပြစ်ဖို့တယ်။

well, especially in Western cultures,

အထူးသဖြင့်တော့ အနောက်တိုင်း နိုင်ငံများထဲကပေါ့။

because it makes it easier.

ဘာဖြစ်လို့လဲဆိုတော့ ဒါက ပိုလွယ်တယ်လေ။

I mean, there's a lot of complex systems going on here.

အများကြီးကို ရှုပ်ထွေးတဲ့ စနစ်တွေ အဲဒီထဲမှာ ပါဝင်ဖြစ်ပျက်နေတာကိုး။

I don't want to make it so simplistic.

သိပ်ပြီးတော့ ခပ်ပေါ့ပျက်ပျက် မဖြစ်စေချင်ဘူး။

But the refrigerator is a serious contributor to this,

ဒါပေမယ့် ဒါကိုဖြစ်စေတဲ့ အဓိကလက်သည်ကတော့ ရေခဲသေတ္တာဖြစ်ပြီးတော့

and one of the features of it

အဲဒီထဲကမှ တစ်ခုသော အစိတ်အပိုင်းကတော့ သူရဲ့အောက်ဘက်မှာရှိတဲ့

is the crisper drawer.

အအေးခန်း အကန့်လေးပဲပေါ့။

You all got crisper drawers?

သင်တို့အားလုံးမှာ အဲဒီ အကန့်လေးတွေ ရှိတယ်မဟုတ်လား။

The drawer that you put your lettuces in?

သင်တို့ ဆလတ်ရွက်တွေ ထည့်တဲ့ အကန့်လေးလေ။

Lettuces have a habit of going soggy

ဆလတ်ရွက်တွေက အကန့်လေးတွေထဲမှာ

in the crisper drawers, don't they?

နူးအိပျော့ဖတ်သွားတတ်တယ်၊ မဟုတ်လား။

Yeah? Soggy lettuces?

ဟုတ်တာပေါ့။ ပျော့ပျော့၊ အိအိ ဆလပ်ရွက်တွေပေါ့။

In the U.K., this is such a problem

U.K မှာ ဘယ်လောက်တောင် ပြဿနာ ဖြစ်လာသလဲဆိုတော့

that there was a government report a few years ago

လွန်ခဲ့တဲ့ နှစ်အနည်းငယ်ကဆိုရင် အစိုးရထုတ်ပြန်ချက် တစ်ခုမှာတော့

that actually said the second biggest offender

U.K မှာ ဖြုန်းတီး စွန့်ပစ်ခံရတဲ့ စားစရာတွေ အထဲမှာ

of wasted food in the U.K. is the soggy lettuce.

နူးအိနေတဲ့ဆလပ်ရွက်တွေဟာ ဒုတိယအများဆုံး လို့တောင်ဆိုထားတယ်။

It was called the Soggy Lettuce Report.

"နူးအိနေသော ဆလပ်ရွက် အစီရင်ခံစာ"လို့တောင် အမည်ပေးထားတယ်။

Okay? So this is a problem, people.

ကောင်းပြီ။ ဒါဆို ဒါဟာပြဿနာတစ်ခုပဲပေါ့၊ လူတွေလေ။

These poor little lettuces are getting thrown out

သနားစရာ ဆလပ်ရွက်ကလေးတွေဟာ ဘယ်ဘက်၊ ညာဘက်၊ အလယ်ဘက်

left, right and center because the crisper drawers

ပစ်ထုတ်ခံနေရရှာတာပေါ့။ ဘာဖြစ်လို့လဲဆိုတော့ အဲဒီအအေးခန်းအကန့်ဟာ တကယ်တမ်းကျတော့

are not designed to actually keep things crisp.

ပစ္စည်းတွေကို ကြွပ်ပြီး လတ်ဆတ်နေအောင် လုပ်ဖို့ စီမံထုတ်လုပ်ထားတာ မဟုတ်လို့ပါ။

Okay. You need a tight environment.

ကောင်းပါပြီ။ သင်လိုအပ်တာက ကျပ်ညပ်နေတဲ့ ပတ်ဝန်းကျင်တစ်ခုပါ။

You need, like, an airless environment

သင်လိုအပ်တာက သဘာဝအတိုင်းဖြစ်လာမယ့် ဆွေးမြေ့ပျက်စီးခြင်းကို

to prevent the degrading that would happen naturally.

ဟန့်တားမယ့် လေဝင်လေထွက်မရှိတဲ့ ပတ်ဝန်းကျင်တစ်ခုပါ။

But the crisper drawers, they're just a drawer

ဒါပေမယ့် အအေးခန်းအကန့်မှာရှိတဲ့ အံဆွဲတွေကတော့

with a slightly better seal.

နည်းနည်းလေးပိုကောင်းအောင် လေလုံစွာ ပိတ်ထားတဲ့ အံဆွဲတစ်ခုပါပဲ။

Anyway, I'm clearly obsessed.

ကျွန်မ အရမ်းအဖြစ်သည်းနေတာ သိသာနေပါပြီ။

Don't ever invite me over because I'll just start going through your refrigerator

ကျွန်မကို အိမ်ကိုလာလည်ဖို့ မဖိတ်ကြပါနဲ့နော်။ ဘာဖြစ်လို့လဲဆိုတော့ ကျွန်မဟာ

and looking at all sorts of things like that.

ရှင်တို့ရဲ့ ရေခဲသေတ္တာထဲကိုမွှေနှောက်ပြီး အခုလိုမျိုး လျှောက်ကြည့်နေတော့မှာလေ။

But essentially, this is a big problem.

ဒါပေမယ့် တကယ့်တကယ်မှာ ဒါဟာပြဿနာတစ်ခုပါ။

Because when we lose something like the lettuce from the system,

ကျွန်မတို့တွေဟာ စနစ်ထဲကနေ ဆလပ်ရွက်လို တစ်ခုခုကို ဆုံးရှုံးသွားတဲ့အခါမှာ

not only do we have that impact I just explained at the end of life,

ကျွန်မ ခုနကရှင်းပြခဲ့တဲ့ ဇီဝဓာတ်ချုပ်ငြိမ်းလို့ ရရှိတဲ့ အကျိုးသက်ရောက်မှုကိုသာမကပဲ

but we actually have had to grow that lettuce.

တကယ်တော့ အဲဒီဆလပ်ရွက်ကိုပါ စိုက်ပျိုးဖို့လိုတော့တာပေါ့။

The life cycle impact of that lettuce is astronomical.

ဆလပ်ရွက်ရဲ့ ဇီဝသံသရာ အကျိုးသက်ရောက်မှုဟာ အင်မတန်ကြီးမားပါတယ်။

We've had to clear land.

ကျွန်မတို့တွေဟာ မြေကြီးကို ခုတ်ထွင်ရှင်းလင်းဖို့ လိုလာပါပြီ။

We've had to plant seeds, phosphorus,

မျိုးစေ့တွေကို ပျိုးဖို့ မီးစုန်ဓာတ်တွေ၊

fertilizers, nutrients, water, sunlight.

မြေဩဇာတွေ၊ အဟာရဓာတ်တွေ၊ ရေဓာတ်၊ နေရောင်ခြည်ဓာတ်တွေ လိုလာပါပြီ။

All of the embodied impacts in that lettuce

ဆလပ်ရွက်ထဲမှာ စုစည်းပေါင်းစပ်ပါဝင်တဲ့

get lost from the system,

အကျိုးသက်ရောက်မှုတွေ အားလုံးဟာ စနစ်ထဲကနေ ဆုံးရှုံသွားပါတယ်။

which makes it a far bigger environmental impact

ဒါဟာဆိုရင် ရေခဲသေတ္တာထဲက စွမ်းအင် ဆုံးရှုံးမှုထက်

than the loss of the energy from the fridge.

ပတ်ဝန်းကျင်ကို အရမ်းကိုပိုမိုကြီးမားတဲ့ အကျိုးသက်ရောက်မှုပါ။

So we need to design things like this far better

ပတ်ဝန်းကျင်ဆိုင်ရာ လေးနက်တဲ့ ပြဿနာတွေကို ကိုင်တွယ်ဖြေရှင်းတော့ မယ်ဆိုရင်

if we're going to start addressing serious environmental problems.

ဒီလိုအရာမျိုးကို အပြတ်အသတ် ပိုပြီး ကေင်းမွန်အောင် စီမံဖို့လိုပါတယ်။

We could start with the crisper drawer and the size.

ရေခဲသေတ္တာထဲမှာပါတဲ့ အအေးခန်းအကန့် နဲ့ အရွယ်အစားက စတင်နိုင်ပါတယ်။

For those of you in the room who do design fridges,

ဒီခန်းမထဲမှာ ရေခဲသေတ္တာဒီဇိုင်းထုတ်တဲ့ သူတွေ ရှိနေရင်

that would be great.

ဒါဟာ သူတို့အတွက် ကြီးကျယ်တဲ့ အရာပါပဲ။

The problem is, imagine if we

ပြဿနာကတော့ ပစ္စည်းတွေ ထုတ်လုပ်ပုံနဲ့ ပတ်သက်ပြီး ကျွန်မတို့တကယ်ပဲ

actually started to reconsider how we designed things.

ပြန်လည်သုံးသပ်ဖို့ စတင်ကြတော့မယ်လို့ စိတ်ကူးမြင်ယောင်ကြည့်ကြပါစို့။

So I look at the refrigerator as a sign of modernity,

ဒါကြောင့်ကျွန်မ ရေခဲသေတ္တာကို ခေတ်မှီခြင်းရဲ့ သင်္ကေတအဖြစ် ကြည့်လိုက်မိတယ်။

but we actually haven't really changed the design

ဒါပေမယ့် တကယ်တမ်းကျတော့ ရေခဲသေတ္တာတွေရဲ့ ပုံစံက

of them that much since the 1950s.

၁၉၅၀ နှစ်တွေကတည်းက သိပ်အများကြီး ပြောင်းလည်းသွားခြင်း မရှိပါဘူး။

A little bit, but essentially they're still big boxes,

မဆိုစလောက်ကလေးပါ။ အခြေခံအားဖြင့် သူတို့ဟာ ပုံးအကြီးကြီးတွေ၊

cold boxes that we store stuff in.

ပစ္စည်းတွေ သိုလှောင်တဲ့ အအေးဓာတ်ပေးတဲ့ ပုံးတွေအဖြစ်နဲ့သာ ရှိနေဆဲပါ။

So imagine if we actually really started

ကျွန်မတို့တကယ်ကိုပဲ ဒီပြဿနာတွေကို ရှာဖွေဖေါ်ထုတ်ပြီး၊

to identify these problems and use that

အဲဒါတွေကို ဖြေရှင်းနိုင်မယ့် ဆန်းသစ်ပြီး၊ အံဝင်ခွင်ကျဖြစ်မယ့်

as the foundation for finding innovative and elegant

ဒီဇိုင်းဆိုင်ရာ ဖြေရှင်းနည်းတွေရှာဖို့ အတွက်

design solutions that will solve those problems.

စတင်ပြီး အသုံးပြုကြတော့မယ်လို့ စိတ်ကူးမြင်ယောင်ကြည့်ကြပါစို့။

This is design-led system change,

ဒါဟာဆိုရင် ဒီဇိုင်းက ဦးဆောင်တဲ့ ပြောင်းလဲခြင်းပါ။

design dictating the way in which the system

အရမ်းကို ပိုပြီး ရေရှည်တည်တံ့ နိုင်တဲ့ စနစ်မျိုးကို

can be far more sustainable.

ဒီဇိုင်းကနေပြီး အဆုံးအဖြတ်ပေးသွားမှာပါ။

Forty percent food waste is a major problem.

အစားအစာ (၄၀) ရာခိုင်နှုန်း ဖြုန်တီးခံရမှုဟာ အဓိကပြဿနာတစ်ခုပါ။

Imagine if we designed fridges that halved that.

ဒီပမာဏကို ထက်ဝက်လျှော့ချပေးနိုင်တဲ့ ရေခဲသေတ္တာကို ကျွန်မတို့ ပုံစံထုတ်နိုင်ရင်ရော...

Another item that I find fascinating

ကျွန်မ စိတ်ဝင်စားတဲ့ နောက် ပစ္စည်းတစ်ခုကတော့

is the electric tea kettle,

လျှပ်စစ် ရေနွေးကရားပါ။

which I found out that

ကျွန်မသိရသလောက်

you don't do tea kettles in this country, really, do you?

ဒီနိုင်ငံကလူတွေ ရေနွေးကရား မသုံးကြဘူးဆိုတာပါပဲ။ အဲဒါ တကယ် အဟုတ်ပဲလား။

But that's really big in the U.K.

ဒါပေမယ့် U.K မှာတော့ တော်တော်ကြီးကိုသုံးပါတယ်။

Ninety-seven percent of households

U.K မှာရှိတဲ့ အိမ်ထောင်စု (၉၇) ရာခိုင်နှုန်းကတော့

in the United Kingdom own an electric tea kettle.

လျှပ်စစ်ရေနွေးကရား တစ်လုံးစီတော့ ပိုင်ဆိုင်ကြပါတယ်။

So they're very popular.

ဒါကြောင့် ဒါတွေကို လူကြိုက်များကြတယ်။

And, I mean, if I were to work with a design firm

ကျွန်မသာ ဒီဇိုင်းထုတ်လုပ်တဲ့ စီးပွားရေးလုပ်ငန်းတစ်ခုနဲ့ တွဲလုပ်လုပ်၊

or a designer, and they were designing one of these,

ဒါမှမဟုတ်လည်း ဒီဇိုင်းပညာရှင် အနေနဲ့ဖြစ်ဖြစ်၊

and they wanted to do it eco,

ဂေဟစနစ်နဲ့ သဟဇာတဖြစ်တာမျိုး ထုတ်လုပ်ချင်သေးတယ်ဆိုပါစို့။

they'd usually ask me two things.

ထုံးစံအတိုင်း ကျွန်မကိုအကြောင်းအရာ (၂) ခုကို မေးပါလိမ့် မယ်။

They'd say, "Leyla, how do I make it technically efficient?"

သူတို့မေးကြမှာက "လေးလာ၊ ငါတို့ ဒါကို နည်းပညာပိုင်းအရ ထိရောက်မှုရှိအောင် ဘယ်လိုလုပ်ရမလဲ" ဆိုတာမျိုးပေါ့။

Because obviously energy's a problem with this product.

ဒီထုတ်ကုန်အတွက် စွမ်းအင်က ပြဿနာတစ်ခုဖြစ်နေတာ သိသာထင်ရှားနေလို့ပါ။

Or, "How do I make it green materials?

ဒီလိုမဟုတ်လည်း "ဒါကို စိမ်းလန်း ပစ္စည်းမျိုး ဖြစ်လာအောင် ကျွန်ုပ်တို့ဘယ်လိုပြုလုပ်ရမလဲ။"

How do I make the materials green

" ဒီပစ္စည်းတွေ ထုတ်လုပ်တဲ့ နေရာမှာ ပတ်ဝန်ကျင် မထိခိုက်အောင်

in the manufacturing?"

ဘယ်လိုများထုတ်လုပ်ရမလဲ။" ဆိုတာမျိုးတွေပေါ့။

Would you ask me those questions?

ဒီကလူတွေကော ဒိလိုမျိုးမေခွန်းတွေ ကျွန်မကို မေးကြဦးမှာလားရှင်။

They seem logical, right? Yeah.

သူတို့မေးတာက သဘာဝကျပုံရပါတယ်။ ဟုတ်တယ်မို့လား။

Well I'd say, "You're looking at the wrong problems."

ကောင်းပြီ၊ ကျွန်မအနေနဲ့ ပြောမိမှာက "ရှင်တို့က မဆိုင်တဲ့ ပြဿနာတွေကို အာရုံစိုက်နေတယ်"လို့ပေါ့။

Because the problem is with use.

ပြဿနာက အသုံးပြုတာနဲ့ ဆိုင်တာပါ။

It's with how people use the product.

ဒီပစ္စည်းကို လူတွေဘယ်လို အသုံးပြုကြသလဲ ဆိုတာနဲ့သာဆိုင်တာပါ။

Sixty-five percent of Brits

(၆၅) ရာခိုင်နှုန်းသော ဗြိတိန်မှာရှိတဲ့ လူတွေက

admit to over-filling their kettle

သူတို့တွေ လက်ဖက်ရည် တစ်ခွက်ပဲဖျော်ဖို့လိုတဲ့ အခါမှာ ရေနွေးကရာအိုးကို

when they only need one cup of tea.

ပြည့်လျှံနေအောင် ဖြည့်မိတတ်ကြတယ် ဆိုတာကို ဖွင့်ဟဝန်ခံကြပါတယ်။

All of this extra water that's being boiled

ဒီအပိုဖြည့်လိုက်မိတဲ့ ရေအကုန်လုံးကို ကျိုချက်ရာမှာ

requires energy, and it's been calculated

စွမ်းအင်လိုအပ်ပါတယ်။ ရေနွေးကရာအိုးတွေကို တစ်နေ့တာ

that in one day of extra energy use

ကျိုချက်ဖို့ အသုံးပြုရတဲ့ အပိုစွမ်းအင် ပမာဏဟာ

from boiling kettles

အင်္ဂလန်မှာရှိတဲ့ လမ်းမီးတိုင်တွေ

is enough to light all of the streetlights

တစ်ညတာ မီးထွန်းဖို့အတွက် လုံလောက်တယ်လို့

in England for a night.

တွက်ချက်ခန့် မှန်းထားကြတယ်။

But this is the thing.

ဒါပေမယ့် တတယ့် ကိစ္စကို ပြောချင်ပါတယ်။

This is what I call a product-person failure.

"ကုန်ပစ္စည်း ထုတ်လုပ်သူရဲ့ ပျက်ကွက်ခြင်း"လို့ခေါ်ပါတယ်။

But we've got a product-system failure going on with these little guys,

ထုတ်ကုန်စနစ် ဆုံးရှုံးမှု ရှိနေပေမဲ့ ဒီငနဲလေးတွေနဲ့ ဆက်ပြီးစခန်းသွားနေရမှာပါ

and they're so ubiquitous, you don't even notice they're there.

သူတို့ဟာ နေရာအနှံ့ မှာရှိနေတတ်ပြီး၊ သူတို့ရှိနေမှန်းကို သင်တို့ သတိတောင်ထားမိမှာ မဟုတ်ဘူး။

And this guy over here, though, he does. He's named Simon.

ဟောဟိုမှာ ငနဲကတစ်ကောင်၊ သတိထားမိပါတယ်။ သူ့နာမည်က ဆိုင်မွန်ပါ။

Simon works for the national electricity company in the U.K.

U.K မှာရှိတဲ့ အမျိုးသား လျှပ်စစ်ကုမ္ပဏီ တစ်ခုမှာ အလုပ်လုပ်ပါတယ်။

He has a very important job of monitoring

သူ့အလုပ်က လူတိုင်းရဲ့အိမ်တွေကို စွမ်းအင် အလုံအလောက်ရစေဖို့

all of the electricity coming into the system

ပင်မစနစ်ထဲကို ဝင်လာတဲ့ လျှပ်စစ်ဓာတ်အားတွေကို

to make sure there is enough

စောင့် ကြည့်စစ်ဆေးရတဲ့ အလုပ်ဆိုတော့

so it powers everybody's homes.

အတော့်ကို အရေးပါတဲ့ အလုပ်ပါ။

He's also watching television.

သူရောပဲ ရုပ်မြင်သံကြား ကြည့်နေတယ်လေ။

The reason is because there's a unique

အကြောင်းရင်းကတော့ တစ်မူထူးခြားတဲ့

phenomenon that happens in the U.K.

ဖြစ်ရပ်တစ်ခု U.K မှာဖြစ်နေပါတယ်။

the moment that very popular TV shows end.

လူကြိုက်များတဲ့ ရုပ်မြင်သံကြားအစီအစဉ်တွေ ပြီးဆုံးချိန်မှာပေါ့။

The minute the ad break comes on,

စီးပွားရေးကြော်ငြာတွေ ဝင်လာတဲ့ မိနစ်ပိုင်းမှာပေါ့။

this man has to rush

ဒီလူက ပြင်သစ်ကနေ နျူးကလီယားစွမ်းအင်ကို

to buy nuclear power from France,

အပြေးအလွှား လိုက်ဝယ်ရသေးတယ်။

because everybody turns their kettles on

ဘာဖြစ်လို့ လဲဆိုတော့ တစ်ချိန်တည်းမှာပဲ

at the same time.

လူတိုင်းက သူတို့ရဲ့ ရေနွေးအိုးတွေကို တည်နေကြတာမို့လို့ပါ။

(Laughter)

(ရယ်သံများ)

1.5 million kettles, seriously problematic.

တစ်သန်းခွဲမျှရှိတဲ့ ရေနွေးအိုးတွေလေ၊ စိုးရိမ်ရတဲ့ ပြဿနာပေါ့။

So imagine if you designed kettles,

သင်တို့ဟာ ရေနွေအိုးတွေကို ပုံစံထုတ်တော့မယ်လို့ စိတ်ကူးကြည့်လိုက်ပါ။

you actually found a way to solve these system failures,

ဒီစနစ် ချွတ်ယွင်းမှု အားလုံးကို ဖြေရှင်းဖို့ နည်းလမ်းကို သင်တို့ တကယ်ကို တွေ့ မှာပါ။

because this is a huge amount of pressure

ဘာဖြစ်လို့လဲဆိုတော့ ဒါက စနစ်အပေါ်ကို

on the system,

သက်ရောက်နေတဲ့ ကြီးမားတဲ့ ဖိအားပမာဏ တစ်ခုဖြစ်နေလို့ပါ။

just because the product hasn't thought about the problem

ထုတ်ကုန်တစ်ခုဟာ ကမ္ဘာပေါ်မှာတည်ရှိလာတဲ့အခါ

that it's going to have when it exists in the world.

ရှိလာမယ့် ပြဿနာကို မတွေးမိခဲ့ကြလို့ပါပဲ။

Now, I looked at a number of kettles available on the market,

အခု ကျွန်မက ဈေးကွက်ထဲက ရေနွေးကရား အမျိုးမျိုးကို လေ့လာလျက်

and found the minimum fill lines,

အနည်းဆုံးဖြည့်ရမယ့် အမှတ်အသားလိုင်းတွေကို လိုက်ကြည့်ပါတယ်။

so the little piece of information that tells you

လက်ဖက်ရည်တစ်ခွက် ဖျော်ဖို့ ရေပမာဏ အတွက်

how much you need to put in there,

ရေဘယ်လောက်ဖြည့်ဖို့ လိုမယ်ဆိုတာနဲ့ ပတ်သက်ပြီး

was between two and a five-and-a-half cups of water

(၂) ခွက်နဲ့ (၅) ခွက်ခွဲ အကြားလောက်ပဲ လိုတဲ့ အကြောင်းကို

just to make one cup of tea.

ဖေါ်ပြပေးထားတဲ့ အချက်အလက် ကလေးပါ။

So this kettle here is an example of one where

ဒီမှာတွေ့ရတဲ့ ရေနွေးကရားကတော့

it actually has two reservoirs.

ထည့်စရာ နေရာ နှစ်ခုပါတဲ့ နမူနာတစ်ခုပါ။

One's a boiling chamber, and one's the water holder.

တစ်ခုက ကျိုချက်တဲ့ အခန်းကလေးဖြစ်ပြီး နောက်တစ်ခုကတော့ ရေထည့်စရာဆိုပါတော့။

The user actually has to push that button

အမှန်တကယ်တော့ အသုံးပြုသူဟာ ဒီခလုပ်ကလေးကိုနှိပ်ပြီးတော့

to get their hot water boiled,

ရေနွေးကို ကျိုချက်ရတာပေါ့။

which means, because we're all lazy,

ဆိုလိုတာက ကျွန်မတို့အားလုံးဟာ ပျင်းရိတဲ့အတွက်ကြောင့်ပါ။

you only fill exactly what you need.

လိုအပ်တဲ့ ပမာဏကို တိတိကျကျ ဖြည့်ရုံသက်သက်ပါ။

And this is what I call behavior-changing products:

ကျွန်မကတော့ "အအလေ့အထ ပြောင်းလဲရေး ထုတ်ကုန်" လို့ခေါ်ပါတယ်။

products, systems or services

ပြဿနာတွေကို ကြားဝင်ပြီး ကြိုတင်ဖြေရှင်းတဲ့

that intervene and solve these problems up front.

ထုတ်ကုန်တွေ၊ စနစ်တွေ၊ ဝန်ဆောင်မှုတွေပေါ့။

Now, this is a technology arena,

ကဲကဲ ဒါကတော့ နည်းပညာ ပွဲခင်းတစ်ခုပေါ့။

so obviously these things are quite popular,

ဒိပစ္စည်းတွေဟာ တော်တော်လေး လူကြိုက်များတာ အသိသာကြီးပါ။

but I think if we're going to keep

ဒါပေမယ့် ကျွန်မ စဉ်းစားမိတာက လောလောဆယ်

designing, buying and using and throwing out

ကျွန်မတို့ အခုလို လုပ်နေကျ အဆမတန်မြင့်မားတဲ့

these kinds of products at the rate we currently do,

နှုန်းအတိုင်း ဒီပစ္စည်းမျိုးတွေကို ဆက်လက်ပြီး

which is astronomically high,

ဒီဇိုင်းထုတ်လိုက်၊ ဝယ်လိုက်၊ လွင့်ပစ်လိုက် လုပ်နေကြဦးမှာလားဆိုတာကိုပါ။

there are seven billion people

လက်ရှိလောလောဆယ် ကမ္ဘာကြီးပေါ်မှာ

who live in the world right now.

နေထိုင်နေကြတာက လူဦးရေ သန်းပေါင်း (၇) ထောင်ရှိပါတယ်။

There are six billion mobile phone subscriptions

မနှစ်ကအတိုင်းဆိုရင် မိုဘိုင်းဖုန်း သုံးသူ စာရင်းက

as of last year.

သန်းပေါင်း (၆) ထောင်ရှိပါတယ်။

Every single year, 1.5 billion mobile phones

နှစ်စဉ်နှစ်တိုင်း ထုတ်လုပ်ထွက်ရှိလာတဲ့

roll off production lines,

မိုဘိုင်းဖုန်း အရေအတွက်က သန်း (၁၅၀၀) ရှိပြီးတော့

and some companies report their production rate

တစ်ချို့ကုမ္ပဏီတွေက ထုတ်ပြန်ကြေညာတာက သူတို့ထုတ်လုပ်တဲ့

as being greater than the human birth rate.

ဖုန်းအရေအတွက်က လူတွေရဲ့ မွေးဖွားနှုန်း ထက်တောင် ပိုများနေပါတယ်။

One hundred fifty-two million phones were thrown out in the U.S. last year;

မနှစ်ကဆိုရင် အမေရိကန်ပြည်ထောင်စုမှာ စွန့်ပစ်လိုက်တဲ့ ဖုန်းတွေ (၁၅၂) သန်းရှိပါတယ်။

only 11 percent were recycled.

အဲဒီအထဲက (၁၁) ရာခိုင်နှုန်းကိုပဲ ပြန်ပြီး အသစ်ပြန်ထုတ်လုပ်ခဲ့တာပါ။

I'm from Australia. We have a population of 22 million -- don't laugh --

ကျွန်မက ဩစတြေးလျကပါ။ ကျွန်မတို့ဆီမှာ လူဦးရေ (၂၂)သန်းရှိပါတယ်။ မရယ်နဲ့နော်။

and it's been reported that 22 million phones

ပြီးတော့ ဖုန်းအလုံးရေ (၂၂) သန်းဟာ

are in people's drawers.

လူတွေရဲ့ အံဆွဲတွေထဲမှာ ရှိနေကြတာ သိရပါတယ်။

We need to find ways of solving the problems around this,

ပြဿနာတွေကို ဖြေရှင်းရေး နည်းလမ်းတွေ ကျွန်မတို့ ရှာဖို့ လိုပါတယ်။

because these things are so complicated.

ဒီကိစ္စတွေက တော်တော်ရှုပ်ထွေးလွန်းပါတယ်။

They have so much locked up inside them.

သူတို့ အထဲမှာကိုက မြှုပ်နှံထားတာတွေ အများကြီးပါ။

Gold! Did you know that it's actually cheaper now

ရွှေပဲပေါ့။ အခုအခါမှာ တန်နဲ့ချီတဲ့ ရွှေရိုင်းတွေထက်

to get gold out of a ton of old mobile phones

တန်နဲ့ချီပြီးရှိနေတဲ့ မိုဘိုင်းဖုန်းအဟောင်း ကနေ ရွှေကို ရယူရတာ

than it is out of a ton of gold ore?

တကယ်ပဲ အရမ်းကြီးကို ပိုပြီးဈေးပေါတယ်ဆိုတာ သင်တို့သိကြရဲ့လား။

There's a number of highly complex and valuable

ဒီအရာတွေထဲမှာ အလွန်အမင်းကို ရှုပ်ထွေးပြီး၊ တန်ဖိုးကြီးမားတဲ့

materials embodied inside these things,

ပစ္စည်းတွေ ပါဝင်လျက် ရှိနေပါတယ်။

so we need to find ways of encouraging disassembly,

တစ်စစီ ပြန်လည်ဖြုတ်ထုတ်ရေးကို အားပေးဖို့ နည်းလမ်းတွေ ရှာဖွေဖို့လိုပါတယ်။

because this is otherwise what happens.

အဲဒီလို မဟုတ်ရင် ဒါက ဒီလို ဖြစ်ပျက်နေတာမို့လို့ပါ။

This is a community in Ghana,

ဂါနာမှာရှိတဲ့ အသိုက်အဝန်း တစ်ခုကို ဖေါ်ပြနိုင်ပါတယ်။

and e-waste is reported, or electronic waste

ကုလသမဂ္ဂက အစီရင်ခံစာအရ

is reported by the U.N.

e-waste ဒါမှဟုတ် လျှပ်စစ် စွန့်ပစ်ပစ္စည်းနဲ့ ပတ်သက်ပြီး

as being up to 50 million tons trafficked.

တန်ပေါင်း သန်း(၅၀) အထိ တရားမဝင် ကုန်ကူးမှုရှိနေတာကြောင့်ပါ။

This is how they get the gold

ဒါကတော့ သူတို့တွေ ရွှေ နဲ့

and the other valuable materials out.

တခြား တန်ဖိုးရှိတဲ့ ပစ္စည်းတွေကို ရယူပုံပါ။

They burn the electronic waste

သူတို့တွေဟာ အီလက်ထရွန်နစ် စွန့်ပစ်ပစ္စည်းတွေကို လေဟာပြင်ထဲမှာ

in open spaces.

မီရှို့လိုက်ပါတယ်။

These are communities, and this is happening all over the world.

ဒါတွေကတော့ လူ့ အသိုက်အဝန်းတွေပါ။ ဒါမျိုးက ကမ္ဘာတစ်ဝှမ်းလုံးမှာ ဖြစ်ပျက်နေတာပါ။

And because we don't see the ramifications

ကျွန်မတို့တွေဟာ ဒီဇိုင်းပညာရှင်များ အဖြစ်၊ စီးပွားရေးသမားတွေအဖြစ်၊

of the choices that we make as designers,

စားသုံးသူတွေအဖြစ်နဲ့ ကိုယ်ရွေးချယ်လိုက်တာတွေရဲ့

as businesspeople, as consumers,

အကျိုးဆက်တွေကို နားမလည်တာကြောင့်

then these kinds of externalities happen,

ဒီလိုမျိုး ဘေးထွက်ဆိုးကျိုးတွေ ဖြစ်ပွားနေပြီးတော့

and these are people's lives.

အဲဒီလို လူတွေက နေထိုင်နေကြတာပါ။

So we need to find smarter, more systems-based,

ဒါကြောင့် ကျွန်မတို့ဟာ ဒီကမ္ဘာကြီးမှာ ရေရှည် နေထိုင်ဖို့လိုကြရင်တော့

innovative solutions to these problems,

ပိုပြီး ပါးနပ်တဲ့၊ နည်းစနစ်ကို ပိုပြီး အခြေခံတဲ့၊

if we're going to start to live sustainably within this world.

ဆန်းသစ်တဲ့ ဖြေရှင်းနည်းတွေကို ရှာဖို့လိုအပ်ပါတယ်။

So imagine if, when you bought your mobile phone,

ဒါကြောင့် သင် ဖုန်းအသစ ္ဝယ်တဲ့ အကြောင်းကို စိတ်ကူးကြည့်ရအောင်။

your new one because you replaced your old one --

သင့်ရဲ့ ဖုန်းအဟောင်းကို အစားထိုး လဲလှယ်လိုက်တဲ့ အတွက်ကြောင့်

after 15 to 18 months is the average time

လူတွေဟာ ပျမ်းမျှအားဖြင့် သူတို့ ရဲ့ဖုန်းတွေကို

that people replace their phones, by the way —

တစ်နှစ်ကျော် တစ်နှစ်ခွဲလောက်အကြာမှာ လဲလှယ်ကြတယ်ဆိုတော့၊

so if we're going to keep this kind of expedient

ဒီလိုပဲ ကျွန်မတို့ဟာ မိုဘိုင်ဖုန်းလဲလှယ်မှုကို မြင့်မားတဲ့နှုန်းနဲ့

mobile phone replacing, then we should

ဆက်လက်ပြီး လုပ်နေဦးမယ်ဆိုရင် ဒီစနစ်ကိုယ်နှိုက်ကို

be looking at closing the loop on these systems.

အစအဆုံး ကွင်းဆက်ပုံစံ ပိတ်ဖို့ ကြိုးပမ်းသင့်ပါတယ်။

The people who produce these phones,

ဒီဖုန်းတွေကို ထုတ်လုပ်သူတွေ အနေနဲ့၊

and some of which I'm sure are in the room right now,

ဒီအခန်းထဲမှာကို တစ်ချို့ရှိနေတယ် ဆိုတာကိုလည်း ကျွန်မ သေချာပါတယ်၊

could potentially look at doing what we call closed-loop systems,

သူတို့တွေဟာ ပတ်လည်ကွင်းဆက် စနစ်များလို့ ကျွန်မတို့ ခေါ်တာကို

or product system services,

ဒါမှမဟုတ် ထုတ်ကုန် စနစ် ဝန်ဆောင်မှုတွေကို ကြည့်ရှုစစ်ဆေးဖို့ လိုနေပါတယ်။

so identifying that there is a market demand

ဒီလိုနဲ့ ဈေးကွက်ရဲ့ တောင်းဆိုမှု တစ်ခုရှိနေတာကိုရယ်၊ ပြီးတော့

and that market demand's not going to go anywhere,

ဈေးကွက်ရဲ့ တောင်းဆိုမှုက သူဘာသာသူ ပျောက်သွားမှာ မဟုတ်တာမို့လို့

so you design the product to solve the problem.

ဒီပြဿနာကို ဖြေရှင်းပေးမယ့် ထုတ်ကုန်မျိုးကို ဒီဇိုင်းဆွဲရပါမယ်။

Design for disassembly, design for light-weighting.

တစ်စစီ ဖြုတ်ပစနိုင်ဖို့ ဒီဇိုင်းဆွဲဖို့၊ ပေါ့ပါးဖို့အတွက် ဒီဇိုင်းဆွဲရပါမယ်။

We heard some of those kinds of strategies

အခုအခါမှာ ဒီလိုမျိုး မဟာဗျူဟာ တစ်ချို့ ကို

being used in the Tesla Motors car today.

Tesla Motors ရဲ့ ကားတွေမှာ သုံးနေတယ်လို့ ကျွန်မ ကြားရပါတယ်။

These kinds of approaches are not hard,

ဒီလိုမျိုး ချဉ်းကပ်မှုတွေဟာ မခက်လှပေမယ့်

but understanding the system

စနစ်ကို နားလည်လျက်

and then looking for viable, market-driven

အလားအလာရှိကာ ဈေးကွက်က မောင်းနှင်ပေးမယ့်

consumer demand alternatives

စားသုံးသူ လိုအပ်ချက်ဆိုင်ရာ အခြားရွေးပိုင်ခွင့်တွေကို ရှာကြံကြမှသာ

is how we can start radically altering

ကျွန်မတို့ဟာ ရေရှည် တည်တံ့ ရပ်တည်ရေး အစီအစဉ်ကို

the sustainability agenda,

အခြေခံကျကျ ပြောင်းလဲမှုကို စတင်နိုင်မှာပါ။

because I hate to break it to you all:

ဒါတွေကို အသေးစိတ် ထောက်ပြရတာကို မုန်းပါတယ်။

Consumption is the biggest problem.

စားသုံးမှုဟာ အကြီးမားဆုံး ပြဿနာပါ။

But design is one of the best solutions.

ဒါပေမယ့် ဒီဇိုင်းကတော့ အကောင်းဆုံး ဖြေရှင်းနည်းတွေထဲက တစ်ခုပါ။

These kinds of products are everywhere.

ဒီပစ္စည်းမျိုးတွေက နေရာတိုင်းမှာ ရှိကြပါတယ်။

By identifying alternative ways of doing things,

ဒါတွေကို ထုတ်လုပ်ပုံ အခြားရွေးစရာ နည်းလမ်းတွေကို ရှာဖွေဖော်ထုတ်ခြင်းအားဖြင့်

we can actually start to innovate,

ကျွန်မတို့တွေ တကယ့်ကိုပဲ ဆန်းသစ်တီထွင်မှုကို စတင်နိုင်ပါတယ်။

and I say actually start to innovate.

တကယ့်ကိုပဲ ဆန်းသစ်တီထွင်မှု စတင်ဖို့ကို ပြောနေတာနော်။

I'm sure everyone in this room is very innovative.

ဒီခန်းမထဲက လူတွေဟာ အရမ်းကို ဆန်းသစ်တီထွင်လိုကြမှန်း ကျွန်မ သေချာပါတယ်။

But in the regards to using sustainability

ဒါပေမယ့် ရေရှည်တည်တံ့မှု ဆိုတာကို

as a parameter, as a criteria

ကန့်သတ်ဘောင်တစ်ခုအဖြစ် အသုံးပြုလျက်၊ နည်းစနစ်ကို အခြေခံတဲ့

for fueling systems-based solutions,

ဖြေရှင်းနည်းတွေကို ရှာကြံမှုကို အားပေး လုပ်ဆောင်ရာဖို့ လိုတာပါ၊

because as I've just demonstrated with these simple products,

ကျွန်မ ဒီရိုးရှင်းတဲ့ ပစ္စည်းတွေရဲ့ သာဓကများဖြင့် ပြသခဲ့သလို

they're participating in these major problems.

ခုနက အချက်တွေအားလုံးဟာ ဒီ အဓိကပြဿနာတွေထဲမှာ ပါဝင်ပတ်သက်နေလို့ပါပဲ။

So we need to look across the entire life

ဒီတော့ ကျွန်မတို့အနေနဲ့ ကျွန်မတို့ ထုတ်လုပ်ပေးလိုက်တဲ့ ပစ္စည်းတွေရဲ့

of the things that we do.

သက်တမ်း တစ်လျှောက်လုံးကို ပိုင်းခြား ကြည့်ဖို့တော့ လိုအပ်တာပေါ့။

If you just had paper or plastic --

သင်ဟာ ရွေးစရာဆိုလို့ စက္ကူ ဒါမှမဟုတ် ပလပ်စတစ် ရှိခဲ့ရင်၊

obviously reusable is far more beneficial --

ပြန်ပြီး အသုံးပြုလိုရတာက ပိုမိုပြီး အကျိုးရှိတာ ထင်ရှားလှတာတောင်၊

then the paper is worse,

စက္ကူက ပိုဆိုးတယ်လို့ ပြောချင်တာပေါ့။

and the paper is worse because it weighs

စက္ကူက ပိုဆိုးတယ်လို့ ဆိုရတာက

four to 10 times more than the plastic,

အဲဒါက ပလပ်စတစ်နဲ့စာရင် (၄) ဆကနေ (၁၀) ဆအထိ ပိုလေးတယ်။

and when we actually compare, from a life cycle perspective,

တကယ်တမ်း ပလပ်စတစ် (၁) ကီလိုနဲ့ စက္ကူ (၁) ကီလိုကို

a kilo of plastic and a kilo of paper,

ဇီဝ သံသရာ အမြင်ကနေ နှိုင်းယှဉ်ကြည့်မယ်ဆိုရင်၊

the paper is far better,

စက္ကူ (၁) ကီလိုက အပြတ်အသတ် ပိုကောင်းတာပေါ့။

but the functionality of a plastic or a paper bag

ဒါပေမယ့် ပလပ်စတစ်အိတ် ဒါမှမဟုတ် စက္ကူအိတ် တစ်အိတ်စီရဲ့ အသုံးဝင်ပုံအရ

to carry your groceries home is not done with a kilo of each material.

စားသောက်ကုန်တွေကို အိမ်ကို သယ်ယူဖို့ကျတော့ ခုနကလို ပစ္စည်းတစ်ခုစီရဲ့ (၁) ကီလိုနဲ့ မပြီးနိုင်ပါဘူး။

It's done with a very small amount of plastic

အဲဒါ့အတွက် အရမ်းကို နည်းပါးတဲ့ ပလပ်စတစ်နဲ့ လုပ်ရနိုင်ပေမဲ့

and quite a lot more paper.

စက္ကူကျတော့ တော်တော်လေးကို ပိုပြီးသုံးဖို့ လိုတယ်။

Because functionality defines environmental impact,

အသုံးဝင်မှုကသာ ပတ်ဝန်းကျင်ဆိုင်ရာ အကျိုးသက်ရောက်မှုကို သတ်မှတ်ပြဋ္ဌာန်းပေးတာပါ။

and I said earlier that the designers always ask me for the eco-materials.

ပြီးတော့ ဒီဇိုင်းပညာရှင်တွေက ပတ်ဝန်းကျင်အတွက် ကောင်းတဲ့ ပစ္စည်းတွေကိုပဲ တောင်းခံပါတယ်။

I say, there's only a few materials that you should completely avoid.

သင်တို့ အနေနဲ့ လုံး၀ ရှောင်ကြဉ်ရမယ့် ပစ္စည်းဆိုလို့ အနည်းအကျဉ်းလောက်ပဲရှိတာကို ကျွန်မပြောလိုပါတယ်။

The rest of them, it's all about application,

ကျန်တာတွေကတော့ အသုံးပြုပုံပေါ် မူတည်တာပါ။

and at the end of the day, everything we design and produce in the economy

နောက်ဆုံးမှာတော့ စီးပွားရေး စနစ်ထဲမှာ ကျွန်မတို့ ဒီဇိုင်းဆွဲပြီး ထုတ်လုပ်လိုက်သမျှ အားလုံးဟာ

or buy as consumers is done so for function.

စားသုံးသူအနေနဲ့ဝယ်ယူတာတွေဟာ၊ အသုံးပြုရန် အတွက်ပဲ ဖြစ်တာကိုး။

We want something, therefore we buy it.

ကျွန်မတို့တွေ တစ်ခုခုကိုလိုချင်ကြတာမို့လို့ ကျွန်မတို့ အဲဒါကို ဝယ်ကြတယ်။

So breaking things back down and delivering

ဒါကြောင့် အရာတွေ အားလုံးကို ခွဲခြမ်း ဆန်းစစ်လျက်၊

smartly, elegantly, sophisticated solutions

နောက်ပြီး သပ်သပ်ရပ်ရပ်၊ကျကျနန အိမ်တိုင်ရာရောက်ပို့ပေးတာတို့၊

that take into consideration the entire system

စနစ် တစ်ခုလုံး နဲ့ အရာဝတ္ထုရဲ့ သက်တမ်း တစ်ခုလုံးကို အရာရာတိုင်းကို

and the entire life of the thing, everything,

ထုတ်ယူပုံမှအစ သက်တမ်းအဆုံးအထိ ခြေရာပြန်ကောက်ယူကာ ထည့်စဉ်းစားထားတဲ့

all the way back to the extraction through to the end of life,

ကျော့ရှင်း လှပတဲ့ ထုတ်လုပ် ဖြန့်ဖြူးရေး နည်းလမ်းတွေကို ရှာကြံကြမှသာ

we can start to actually find really innovative solutions.

အမှန်တကယ်ကို ဆန်းသစ်တဲ့ ဖြေရှင်းနည်းတွေကို စပြီး တွေ့လာနိုင်မှာပါ။

And I'll just leave you with one very quick thing

တစ်လောက ကျွန်မနဲ့ တွဲလုပ်ခဲ့တဲ့ ဝါရင့် ဒီဇိုင်းပညာရှင် တစ်ယောက်က

that a designer said to me recently who I work with, a senior designer.

ကျွန်မကို ပြောခဲ့တာလေးတစ်ခုကို တိုတိုလေးနဲ့ ပြန်ပြောပြရင်း အဆုံးသတ်ပါတော့မယ်။

I said, "How come you're not doing sustainability? I know you know this."

"ဘယ်လိုဖြစ်လို့ ရှင်က ရေရှည်တည်တံ့မှုဆိုတာကို မလုပ်တာလဲ။ အဲဒါကို ရှင်သိတာ ကျွန်မ သိတာပေါ့။" ကျွန်မ မေးခဲ့တယ်။

And he said, "Well, recently I pitched a sustainability project to a client,

သူဖြေလိုက်တာက "ကောင်းပြီ၊ ဖောက်သည်အား ရေရှည်တည်တံ့မှုဆိုင်ရာ ပရောချက်ဂျက်တစ်ခု ဝယ်ဖို့ ကျွန်တော် ဆော်ဩခဲ့တယ်။

and turned and he said to me,

သူက ကျွန်တော့်ကို ပြန်ပြောလာတာက

'I know it's going to cost less,

ဒါဟာ အကုန်အကျပိုပြီး နည်းမယ်ဆိုတာကို ကျွန်တော် သိပါတယ်၊

I know it's going to sell more,

ပိုပြီး ရောင်းကောင်းမယ် ဆိုတာလည်း ကျွန်တော် သိပါတယ်၊

but we're not pioneers, because pioneers have arrows in their backs.'"

ဒါပေမဲ့ ကျွန်တော်တို့ဟာ ရှေ့ဆောင်တီထွင်သူတွေ မဟုတ်ကြပါဘူး။ ရှေ့ဆောင်တီထွင်သူတွေရဲ့ ကျောတွေမှာ မျှားတွေစိုက်လျှက်ကြီးနဲ့ မို့လို့ပါ။ " တဲ့လေ။

I think we've got a roomful of pioneers,

ကျွန်မ အထင်အရ ကျွန်မတို့ ဆီမှာ ရှေ့ဆောင်တီထွင်သူတွေ တစ်ခန်းလုံး အပြည့်ရှိပါတယ်။

and I hope there are far more pioneers out there, because we need to solve these problems.

အပြင်မှာလည်း နောက်ထပ် အများကြီးရှိတယ်လို့ မျှော်လင့်ပါတယ်။ ဒီပြဿနာတွေ ဖြေရှင်းဖို့ ကျွန်မတို့ လိုအပ်နေလို့ပါ။

Thank you.

ကျေးဇူးတင်ပါတယ်။

(Applause)

(လက်ခုပ်သံများ)