Dayananda Saraswati: The profound journey of compassion

Translator: Mandar Shinde Reviewer: Versatile CS

A human child is born,

मूल जन्माला येते

and for quite a long time

आणि बर्‍याच काळासाठी

is a consumer.

ते फक्त एक ग्राहक असते.

It cannot be consciously a contributor.

ते प्रत्यक्ष सहयोगी होऊ शकत नाही.

It is helpless.

ते असहाय्य असते.

It doesn't know how to survive,

त्याला स्वतःचे अस्तित्व स्वतः राखता येत नाही,

even though it is endowed with an instinct to survive.

जगण्याचे सहजज्ञान जन्मतःच मिळूनदेखील.

It needs the help of mother, or a foster mother, to survive.

त्याला जगण्यासाठी आईची किंवा पालनकर्त्याची मदत घ्यावी लागते.

It can't afford to doubt the person who tends the child.

ते आपल्या पालनकर्त्यावर संशय घेऊ शकत नाही.

It has to totally surrender,

त्याला पूर्णपणे आत्मसमर्पण करावे लागते.

as one surrenders to an anesthesiologist.

जसे शस्त्रक्रियेपूर्वी आपण स्वतःला भूलतज्ञाच्या हवाली करतो.

It has to totally surrender.

त्याला संपूर्ण समर्पण करावेच लागते.

That implies a lot of trust.

त्यामधून विश्वासाची भावना सूचित होते.

That implies the trusted person

अशी भावना असते की ही विश्वासू व्यक्ती

won't violate the trust.

आपला विश्वासघात करणार नाही.

As the child grows,

जसजसे मूल मोठे होत जाते,

it begins to discover

त्याच्या लक्षात येऊ लागते

that the person trusted is violating the trust.

की ही विश्वासू व्यक्ती आपल्या विश्वासाला धक्का पोचवत आहे.

It doesn't know even the word "violation."

त्याला विश्वासघात हा शब्ददेखील माहिती नसतो.

Therefore, it has to blame itself,

त्यामुळे, ते स्वतःला दोष देते.

a wordless blame,

हा निःशब्द आत्मदोष असतो.

which is more difficult to really resolve --

ज्याचे निराकरण करणे अतिशय अवघड असते,

the wordless self-blame.

असा निःशब्द आत्मदोष.

As the child grows to become an adult:

ते मूल आता वयात येऊ लागते.

so far, it has been a consumer,

आतापर्यंत ते फक्त एक ग्राहक होते.

but the growth of a human being

परंतु मानवाची खरी वाढ

lies in his or her capacity to contribute,

त्याच्या सहयोग क्षमतेमध्ये आहे,

to be a contributor.

त्याच्या सहयोगी, सहभागी होण्यामध्ये आहे.

One cannot contribute unless one feels secure,

त्याचा सहभाग तोपर्यंत शक्य नाही, जोपर्यंत त्याला सुरक्षित वाटत नाही,

one feels big,

मुक्त वाटत नाही,

one feels: I have enough.

किंवा माझ्याकडे देण्यासाठी खूप काही आहे असे वाटत नाही.

To be compassionate is not a joke.

संवेदनशील होणे म्हणजे चेष्टा नव्हे.

It's not that simple.

वाटते तितके ते सोपे नाही.

One has to discover a certain bigness in oneself.

त्यासाठी स्वतःची विशालता ओळखावी लागते.

That bigness should be centered on oneself,

ही विशालता स्वकेंद्रीत असावी लागते.

not in terms of money,

ना संपत्तीवर,

not in terms of power you wield,

ना सत्तेवर,

not in terms of any status that you can command in the society,

ना तुमच्या समाजातील प्रतिष्ठेवर,

but it should be centered on oneself.

तर ती केंद्रीत असावी लागते स्वतःवर.

The self: you are self-aware.

तुम्ही स्वतः, तुमचा आत्मबोध.

On that self, it should be centered -- a bigness, a wholeness.

या 'स्व'वर ती महानता, ते पूर्णत्व केंद्रीत करावे लागते.

Otherwise, compassion is just a word and a dream.

अन्यथा, अनुकंपा हा केवळ एक शब्द उरेल, आणि न पूर्ण होणारे स्वप्न.

You can be compassionate occasionally,

तुम्ही कधी कधीच संवेदनशील होऊ शकता,

more moved by empathy

सहानुभूतीने अधिक भावनिक होऊन

than by compassion.

अनुकंपेपेक्षा.

Thank God we are empathetic.

सुदैवाने आपण सारे सहानुभूतीपूर्वक विचार करु शकतो.

When somebody's in pain, we pick up the pain.

कुणीतरी दुःखी असेल, तर आपणही त्याच्या दुःखात सहभागी होतो.

In a Wimbledon final match,

एखाद्या विम्बल्डनच्या स्पर्धेत, अंतिम सामन्यात,

these two guys fight it out.

दोन प्रतिस्पर्धी समोरासमोर उभे ठाकतात.

Each one has got two games.

प्रत्येकाकडे दोन डाव असतात.

It can be anybody's game.

तो कोणाचाही डाव असू शकतो.

What they have sweated so far has no meaning.

त्यांनी आत्तापर्यंत गाळलेल्या घामाला काही अर्थ उरत नाही.

One person wins.

कारण शेवटी एकचजण जिंकतो.

The tennis etiquette is, both the players have to come to the net

टेनिसच्या शिष्टाचारानुसार दोन्ही खेळाडूंनी मधल्या जाळीजवळ येऊन

and shake hands.

हस्तांदोलन करायचे असते.

The winner boxes the air

विजेता हवेमध्ये ठोसा मारतो,

and kisses the ground,

आणि टेनिस कोर्टाचे चुंबन घेतो,

throws his shirt as though somebody is waiting for it.

प्रेक्षकांतील कुणीतरी वाट पाहत असल्यागत आपला शर्ट काढून भिरकावतो.

(Laughter)

(हशा)

And this guy has to come to the net.

आता त्याच खेळाडूला मधल्या जाळीकडे जाणे भाग असते.

When he comes to the net,

तो जेव्हा त्या जाळीजवळ येतो,

you see, his whole face changes.

तेव्हा त्याच्या चेहर्‍यावरील भाव पूर्णपणे बदललेले तुम्हाला दिसतील.

It looks as though he's wishing that he didn't win.

आपण जिंकायला नको होते असे भाव त्याच्या चेहर्‍यावर दिसतात.

Why? Empathy.

का? सहानुभूती!

That's human heart.

हा मनुष्य स्वभाव आहे.

No human heart is denied of that empathy.

मानवी हृदय वागविणारा कोणीही ही सहानुभूती नाकारु शकत नाही.

No religion can demolish that by indoctrination.

कोणताही धर्म मतारोपणाने ती उद्ध्वस्त करु शकत नाही.

No culture, no nation and nationalism --

कोणतीही संस्कृती, कोणतेही राष्ट्र आणि राष्ट्रवाद,

nothing can touch it

कोणीही तिला धक्का पोचवू शकत नाही,

because it is empathy.

अशी ही सहानुभूती आहे.

And that capacity to empathize

आणि हीच सहानुभूतीची क्षमता

is the window through which you reach out to people,

म्हणजे तुमचा इतर लोकांपर्यंत पोहोचण्याचा मार्ग आहे,

you do something that makes a difference in somebody's life --

ज्यायोगे तुम्ही एखादाच्या आयुष्यामध्ये बदल घडवून आणू शकता.

even words, even time.

शब्दांच्या माध्यमातून आणि वेळेच्या माध्यमातूनही.

Compassion is not defined in one form.

करुणा एका चौकटीत बसवता येत नाही.

There's no Indian compassion.

ही भारतीय करुणा,

There's no American compassion.

ती अमेरिकन सहानुभूती, असे वर्गीकरण करता येत नाही.

It transcends nation, the gender, the age.

ती देश, लिंग, वय या सर्वांच्या पलिकडे आहे.

Why? Because it is there in everybody.

का? कारण, तिचे अस्तित्व प्रत्येकात आहे.

It's experienced by people occasionally.

कधी कधी लोकांना तिची जाणीव होते.

Then this occasional compassion,

अशा कधी कधी वाटणार्‍या करुणेबद्दल

we are not talking about --

आपण बोलत नाही आहोत.

it will never remain occasional.

ती नेहमीच अशी कधीमधीची असणार नाही.

By mandate, you cannot make a person compassionate.

आदेश देऊन तुम्ही एखाद्याला सहानुभूती वाटायला लावू शकत नाही.

You can't say, "Please love me."

"कृपा करुन माझ्यावर प्रेम करा," असे तुम्ही म्हणू शकत नाही.

Love is something you discover.

प्रेम हे तुम्हाला धुंडाळावे लागते.

It's not an action,

ती फक्त क्रिया असू शकत नाही.

but in the English language, it is also an action.

परंतु, इंग्रजी भाषेमध्ये ती एक क्रियादेखील आहे.

I will come to it later.

त्याबद्दल मी नंतर बोलेन.

So one has got to discover a certain wholeness.

तर आपल्याला अशाप्रकारे पूर्णत्वाचा शोध घ्यायचा आहे.

I am going to cite the possibility of being whole,

पूर्णत्वाप्रत जाण्याच्या शक्यतेविषयी मी भाष्य करणार आहे,

which is within our experience, everybody's experience.

जी आपल्या स्वतःच्या अनुभवांतून निर्माण झालेली आहे, सर्वांच्याच अनुभवातून.

In spite of a very tragic life,

अतिशय दुःखीकष्टी आयुष्यातदेखील,

one is happy in moments which are very few and far between.

खूप थोड्या आणि विरळ क्षणांमध्ये एखाद्याला आनंद वाटतो.

And the one who is happy,

आणि जो खूष होऊ शकतो

even for a slapstick joke,

एखाद्या क्षुल्लक विनोदावरसुद्धा

accepts himself and also the scheme of things in which one finds oneself.

तो स्वतःला आणि स्वसमावेशक अशा आजूबाजूच्या परिस्थितीला स्वीकार करत असतो.

That means the whole universe,

यामध्ये अखिल विश्वाचा,

known things and unknown things.

त्यातील ज्ञात व अज्ञात वस्तूंचा समावेश होतो.

All of them are totally accepted

या सर्वांचा संपूर्ण स्वीकार केला जातो,

because you discover your wholeness in yourself.

याचे कारण तुम्हाला स्वतःमधील पूर्णत्वाचा लागलेला शोध.

The subject -- "me" --

कर्ता म्हणजे मी

and the object -- the scheme of things --

व प्रयोजन म्हणजे परिस्थिती,

fuse into oneness,

हे एकमेकांत मिसळून जातात,

an experience nobody can say, "I am denied of,"

एक असा अनुभव जो "मला कधीच जाणवला नाही," असे कुणीच म्हणू शकत नाही,

an experience common to all and sundry.

एक असा अनुभव जो लहान-थोर सर्वांसाठी समान असतो.

That experience confirms that, in spite of all your limitations --

हा अनुभव सिद्ध करतो की, तुमच्या सर्व मर्यादांसहित,

all your wants, desires, unfulfilled, and the credit cards

तुमच्या सर्व इच्छा, आकांक्षा - पूर्ण वा अपूर्ण – सहित, आणि क्रेडीट कार्ड,

and layoffs

व टाळेबंदी,

and, finally, baldness --

तसेच टकलेपणा,

you can be happy.

या सर्वांसहित, तुम्ही आनंदी राहू शकता.

But the extension of the logic is

परंतु याचा तर्कसुसंगत विस्तार असा आहे की,

that you don't need to fulfill your desire to be happy.

आनंदी होण्यासाठी तुम्हाला तुमच्या इच्छा-आकांक्षा पूर्ण करण्याची गरज नाही.

You are the very happiness, the wholeness that you want to be.

तुम्हाला हवा असणारा आनंद, तुमचे पूर्णत्व, तुम्ही स्वतःच आहात.

There's no choice in this:

यामध्ये आवड-निवडीचा पर्याय नाही.

that only confirms the reality

हा तर्क अशी वस्तुस्थिती सिद्ध करतो की,

that the wholeness cannot be different from you,

तुमचे पूर्णत्व तुमच्यापासून भिन्न असू शकत नाही,

cannot be minus you.

तुमच्यामधून ते वेगळे काढता येत नाही.

It has got to be you.

हे पूर्णत्व म्हणजे तुम्ही स्वतःच असले पाहिजे.

You cannot be a part of wholeness

तुम्ही या पूर्णत्वाचा फक्त एक अंश असू शकत नाही

and still be whole.

आणि त्याच वेळी तुम्ही पूर्ण आहात, असेही होऊ शकत नाही.

Your moment of happiness reveals that reality,

तुमचा सुखाचा प्रत्येक क्षण -

that realization, that recognition:

ही वस्तुस्थिती, ही जाणीव, ही मान्यता अधोरेखित करतो.

"Maybe I am the whole.

कदाचित मीच ते पूर्णत्व आहे.

Maybe the swami is right.

कदाचित स्वामीजींचे बरोबर आहे.

Maybe the swami is right." You start your new life.

कदाचित स्वामीजींचे म्हणणे बरोबर आहे. स्वतःचे आयुष्य नव्याने सुरु करा.

Then everything becomes meaningful.

मग प्रत्येक गोष्टीला अर्थ प्राप्त होईल.

I have no more reason to blame myself.

आत्मदोषाचे काहीच कारण उरणार नाही.

If one has to blame oneself, one has a million reasons plus many.

एखाद्याने स्वतःला दोषच द्यायचे ठरवले तर त्याला लक्षावधी कारणे सापडतील.

But if I say, in spite of my body being limited --

पण मी जर असे म्हटले की, माझे शरीर सीमाबद्ध असून,

if it is black it is not white, if it is white it is not black:

जर ते कृष्णवर्णीय असेल तर ते श्वेतवर्णीय नसेल, जर गोरे असेल तर काळे नसेल,

body is limited any which way you look at it. Limited.

कसेही बघितले तरी शरीर सीमाबद्धच आहे. मर्यादीत.

Your knowledge is limited, health is limited,

तुमचे ज्ञान मर्यादीत आहे, आरोग्य सीमाबद्ध आहे,

and power is therefore limited,

आणि म्हणूनच शक्ती मर्यादीत आहे,

and the cheerfulness is going to be limited.

आणि उत्साहदेखील मर्यादीतच असणार आहे.

Compassion is going to be limited.

करुणा मर्यादीत राहणार आहे.

Everything is going to be limitless.

सर्व काही अमर्याद होणार आहे.

You cannot command compassion

तुम्ही करुणेवर नियंत्रण मिळवू शकत नाही,

unless you become limitless, and nobody can become limitless,

जोपर्यंत तुम्ही स्वतःला अमर्याद बनवीत नाही. आणि कोणीही अमर्याद बनू शकत नाही,

either you are or you are not. Period.

तुम्ही एकतर आहात किंवा नाहीत. विराम.

And there is no way of your being not limitless too.

आणि तुम्ही अमर्याद नसण्याचाही काही मार्ग नाही.

Your own experience reveals, in spite of all limitations, you are the whole.

तुमचा स्वतःचा अनुभव, कोणत्याही मर्यादेला न जुमानता, तुमचे पूर्णत्व प्रकट करेल.

And the wholeness is the reality of you

आणि हे पूर्णत्वच तुमचे वास्तव रुप असेल,

when you relate to the world.

या विश्वाच्या संबंधात.

It is love first.

सर्वात आधी असते प्रेम.

When you relate to the world,

जेव्हा तुम्ही या जगाशी जोडले जाता,

the dynamic manifestation of the wholeness

तेव्हा याच पूर्णत्वाचे प्रेरक प्रकटीकरण असेल,

is, what we say, love.

ज्याला आपण म्हणतो, प्रेम.

And itself becomes compassion

आणि त्याचेच रुपांतर करुणेत होते,

if the object that you relate to evokes that emotion.

जेव्हा तुमच्याशी संबंधित असणारी विषयवस्तू त्या भावनेला आवाहन करते.

Then that again transforms into giving, into sharing.

मग त्याचेच रुपांतर पुढे दातृत्वात व सहभागात होते.

You express yourself because you have compassion.

तुमची अभिव्यक्ती तुमच्यातील अनुकंपेमुळे येते.

To discover compassion, you need to be compassionate.

अनुकंपा समजून घेण्यासाठी तुम्हाला दयाळू बनावे लागेल.

To discover the capacity to give and share,

दानाची व सहभागाची क्षमता जाणून घेण्यासाठी

you need to be giving and sharing.

तुम्हाला द्यावे लागेल व सहभागी व्हावे लागेल.

There is no shortcut: it is like swimming by swimming.

यासाठी कोणताही आडमार्ग नाही. स्वतः पोहूनच पोहून बघण्यासारखे आहे हे.

You learn swimming by swimming.

तुम्ही स्वतः पोहलात तरच तुम्ही पोहायला शिकू शकाल.

You cannot learn swimming on a foam mattress and enter into water.

मऊ गादीवर पोहायला शिकून मग पाण्यात उतरायचे, असे तुम्ही करु शकत नाही.

(Laughter)

(हशा)

You learn swimming by swimming. You learn cycling by cycling.

स्वतः पोहूनच तुम्ही पोहायला शिकता. सायकल चालवूनच तुम्ही सायकलिंग शिकता.

You learn cooking by cooking,

स्वतः स्वयंपाक बनवूनच तुम्ही स्वयंपाक करायला शिकता.

having some sympathetic people around you

अर्थात, काही दयाळू माणसे तुमच्या आजूबाजूला असतात म्हणून,

to eat what you cook.

जी तुम्ही बनवलेले अन्न खायला तयार असतात.

(Laughter)

(हशा)

And, therefore, what I say,

आणि म्हणूनच मला हे सांगायचे आहे की,

you have to fake it and make it.

तुम्हाला त्या गोष्टीचे सोंग आणून ती घडवावी लागेल.

(Laughter)

(हशा)

You need to.

असेच करणे भाग आहे.

My predecessor meant that.

माझ्या आधीचे वक्ते असेच म्हणून गेले.

You have to act it out.

तुम्हाला तशी कृती करावी लागेल.

You have to act compassionately.

तुम्हाला सहानुभूतीपूर्वक कृती करावी लागेल.

There is no verb for compassion,

सहानुभूतीसाठी कोणतेही क्रियापद नाही,

but you have an adverb for compassion.

पण सहानुभूतीसाठी क्रियाविशेषण आहे.

That's interesting to me.

काय गंमत आहे पहा.

You act compassionately.

तुम्ही सहानुभूतीपूर्वक कृती करता.

But then, how to act compassionately if you don't have compassion?

पण दयाळू कृती कशी करता येईल, जर तुमच्या मनात दयाच नसेल?

That is where you fake.

इथेच तुम्हाला सोंग आणावे लागते.

You fake it and make it. This is the mantra of the United States of America.

कोणत्याही गोष्टीचे सोंग पांघरुन तुम्हाला ती गोष्ट घडवून आणता येते. अमेरिकन संघराज्यांचा तर हाच मंत्र बनला आहे.

(Laughter)

(हशा)

You fake it and make it.

बनाव करुन तुम्ही कोणतीही गोष्ट घडवता.

You act compassionately as though you have compassion:

तुम्ही सहानुभूतीपूर्वक कृती करता, जणू तुमच्या मनात अपार करुणा भरली आहे,

grind your teeth,

तुम्ही पराकाष्ठेचे प्रयत्न करता,

take all the support system.

सर्व बाजूंनी मदत मिळविण्याचा प्रयत्न करता,

If you know how to pray, pray.

तुम्हाला प्रार्थना करता येत असेल तर तुम्ही प्रार्थना करता.

Ask for compassion.

करुणेचे देणे मागून घ्या.

Let me act compassionately.

सहानुभूतीपूर्वक कृती करु द्या.

Do it.

असेच करीत रहा.

You'll discover compassion

त्यातून तुम्हाला करुणेचा शोध लागेल.

and also slowly a relative compassion,

आणि हळूहळू सापेक्ष करुणेचीही जाणीव होईल,

and slowly, perhaps if you get the right teaching,

आणि हळूहळू, योग्य मार्गदर्शन मिळाले तर

you'll discover compassion is a dynamic manifestation

तुम्हाला शोध लागेल की करुणा हे एक प्रेरक प्रकटीकरण आहे,

of the reality of yourself, which is oneness, wholeness,

तुमच्या स्वतःच्या वास्तवाचे, म्हणजेच एकतेचे व पूर्णत्वाचे,

and that's what you are.

आणि हे सर्व म्हणजेच तुम्ही स्वतः आहात.

With these words, thank you very much.

या शब्दांबरोबरच, मी तुम्हा सर्वांचे आभार मानतो.

(Applause)

(टाळ्या)