What really matters at the end of life | BJ Miller | TED

Translator: Arvind Patil Reviewer: Abhinav Garule

Well, we all need a reason to wake up.

जागे होण्यासाठी काहीतरी घडावे लागते.

For me, it just took 11,000 volts.

११००० व्होल्ट्सचा विद्युत दाब मला त्यासाठी लागला.

I know you're too polite to ask,

तुम्ही मला विचाराल हे कसे?

so I will tell you.

थांबा सांगतो.

One night, sophomore year of college,

महाविद्यालयात दुसऱ्या वर्षी असतांना,

just back from Thanksgiving holiday,

सुटीची मजा उपभोगून आल्यावर,

a few of my friends and I were horsing around,

मी व माझे मित्र घोडेस्वारी करीत असतांना.

and we decided to climb atop a parked commuter train.

आम्ही एका थांबलेल्या प्रवासी गाडीवर चढून जावयाचे ठरविले.

It was just sitting there, with the wires that run overhead.

त्यावर बसावयाचे होते विद्युत प्रवाह वाहून नेणाऱ्या तारांखाली

Somehow, that seemed like a great idea at the time.

आम्हाला ही कल्पना फारच नामी वाटली.

We'd certainly done stupider things.

खरे तर हा मूर्खपणाच होता.

I scurried up the ladder on the back,

मी गाडीच्या मागची शिडी चढून टपावर चढलो.

and when I stood up,

आणि मात्र उभा राहताच,

the electrical current entered my arm,

माझ्या हातातून विद्युत प्रवाह गेला.

blew down and out my feet, and that was that.

आणि पायापर्यंत वाहून गेला.

Would you believe that watch still works?

तुम्हाला वाटते माझे घड्याळ कार्यरत आहे?

Takes a licking!

त्याने विजय मिळविला?

(Laughter)

(हशा )

My father wears it now in solidarity.

वडिलांना हळ हळ वाटली

That night began my formal relationship with death -- my death --

त्या रात्री मृत्यूशी झालेली ती पहिली भेट होती

and it also began my long run as a patient.

तेव्हापासून मी दीर्घकाळ रुग्ण आहे.

It's a good word.

हा योग्य शब्द आहे.

It means one who suffers.

ज्याला अश्या अवस्थेतून जावे लागते

So I guess we're all patients.

आपणही दीर्घकाळाचे रुग्ण आहोत .

Now, the American health care system

अमेरिकेचे आरोग्यखाते

has more than its fair share of dysfunction --

शरीराचे अनेक अवयव खराब करण्यास कारणीभूत आहेत.

to match its brilliance, to be sure.

त्यांच्या बुध्दीमत्तेचा उपयोग नीट होत नाही

I'm a physician now, a hospice and palliative medicine doc,

मी आता डॉक्टर आहे .रुग्णांच्या वेदना कश्या त्यांना शन करता येतील हे पाहतो

so I've seen care from both sides.

मला दुहेरी अनुभव आहे.

And believe me: almost everyone who goes into healthcare

विश्वास ठेवा, दवाखान्यात जाणारा प्रत्येक

really means well -- I mean, truly.

जो बरा होण्यास जातो त्यास

But we who work in it are also unwitting agents

काही अडाणी दलाल यासाठी मदत करतात.

for a system that too often does not serve.

या प्रणाली बऱ्याचदा कुचकामी ठरतात.

Why?

असे का होते ?

Well, there's actually a pretty easy answer to that question,

याचे उत्तर कोठे दडले आहे ?

and it explains a lot:

ते अनेक बाबींवर प्रकाश टाकते .

because healthcare was designed with diseases, not people, at its center.

कारण आरोग्यकेंद्रे हे रोगांसाठी आहेत रुग्णांसाठी नाहीत.

Which is to say, of course, it was badly designed.

अर्थात मला म्हणावयाचे आहे ते खराब रचनेचे असतात.

And nowhere are the effects of bad design more heartbreaking

ज्याचा उपयोग होत नाही शिवाय

or the opportunity for good design more compelling

चांगल्या वास्तुरचनेची संधी रुग्णांना

than at the end of life,

आयुष्याच्या शेवटी मिळत नाही .

where things are so distilled and concentrated.

तेव्हा सर्व इच्छा आकांक्षा एकवटल्या असतात

There are no do-overs.

व अनुभवाची दुसरी संधी नसते.

My purpose today is to reach out across disciplines

या प्रणाली बाहेर जाऊन मला काम करावयाचे आहे.

and invite design thinking into this big conversation.

यासाठी नियोजानाकरिता मी चर्चेचे निमंत्रण देतो .

That is, to bring intention and creativity

क्रियाशीलता आणि हेतुपूर्तीसाठी

to the experience of dying.

मृत्यूचा अनुभव होण्यासाठी

We have a monumental opportunity in front of us,

आपल्याजवळ मौल्यवान संधी आहे.

before one of the few universal issues

आपल्यासमोर अनेक सार्वत्रिक प्रश्न आहेत

as individuals as well as a civil society:

व्यक्तीसाठी तसेच समाजासाठी देखील.

to rethink and redesign how it is we die.

पुर्विचार करा कशाप्रकारे मरणास सामोरे जावे

So let's begin at the end.

शेवटी सांगतो

For most people, the scariest thing about death isn't being dead,

अनेकांसाठी मरणाची भीती नसते, ती असते

it's dying, suffering.

वेदनामय मरण येण्याची.

It's a key distinction.

हेच याचे वैशिष्ट्य आहे.

To get underneath this, it can be very helpful

हे जाणून घेणे उपयुक्त होईल

to tease out suffering which is necessary as it is,

या यातनांची तीव्रता कमी करणे गरजेचे आहे.

from suffering we can change.

या यातना आपण सुसह्य करू शकतो.

The former is a natural, essential part of life, part of the deal,

मृत्यू नैसर्गिक आहे आयुष्याचा तो अटळ भाग आहे,

and to this we are called to make space, adjust, grow.

या अवस्थेशी जुळवून घेणे आवश्यक आहे.

It can be really good to realize forces larger than ourselves.

आपल्यावर मात करणारे घटक कोणते हे समजून घेणे शहाणपणाचे ठरेल.

They bring proportionality,

त्याने एकप्रकारची समानता येते,

like a cosmic right-sizing.

विश्व रचनेच्या अधिकारात

After my limbs were gone,

माझा पाय गमावल्यावर

that loss, for example, became fact, fixed --

मला उमगले ही अवस्था मी बदलू शकत नाही.

necessarily part of my life,

हा माझ्या जीवनाचा अविभाज्य भाग आहे.

and I learned that I could no more reject this fact than reject myself.

मी जाणले मी ही अवस्था नाकारू शकत नाही.

It took me a while, but I learned it eventually.

हे समजण्यास काही कालावधी गेला.

Now, another great thing about necessary suffering

या यातना संबधी

is that it is the very thing

एक आणखी बाब म्हणजे

that unites caregiver and care receiver --

आपली काळजी घेत असेलेल्यांशी होणारी जवळीक

human beings.

दोन माणसांची.

This, we are finally realizing, is where healing happens.

आपल्यास कळते कि आपले बरे होणे येथेच दडले आहे .

Yes, compassion -- literally, as we learned yesterday --

होय अनुकंपा

suffering together.

आपली व्यथा इतराने भोगणे.

Now, on the systems side, on the other hand,

याउलट सध्याच्या प्रणालीत

so much of the suffering is unnecessary, invented.

अनेक अनावश्यक यातना भोगाव्या लागतात.

It serves no good purpose.

ज्याचा काही उपयोग नसतो.

But the good news is, since this brand of suffering is made up,

यातनांना आपण केंद्रित केल्याने चांगली बाब आहे कि

well, we can change it.

आपण यात बदल करू शकतो.

How we die is indeed something we can affect.

आपला मृत्यू कसा आपण स्वीकारावा यात बदल करू शकतो

Making the system sensitive to this fundamental distinction

या व्यवस्थेस संवेदनशील बनवून बदल करून

between necessary and unnecessary suffering

आवश्यक व अनावश्यक यातना यांचा मुलभूत विचारस्र्णीत

gives us our first of three design cues for the day.

यातून आपल्याला तीन महत्वाचे निकष मिळतात.

After all, our role as caregivers, as people who care,

आपली भूमिका रुग्णाची काळजी घेणाऱ्याची आहे. आपले काम आहे.

is to relieve suffering -- not add to the pile.

त्यांच्या यातना कमी करणे त्यात भर न घालता.

त्यांच्या वेदना कमी करून त्या सुसह्य करणे,

True to the tenets of palliative care,

I function as something of a reflective advocate,

जितका मी या कामाचा एक चिंतनशील प्रवक्ता आहे.

as much as prescribing physician.

तितकाच मी डॉक्टरही आहे.

Quick aside: palliative care -- a very important field but poorly understood --

यातनामय जीवन सुसह्य करणे ही बाब अनेकांना समजली नाही.

while it includes, it is not limited to end of life care.

ही काही जीवनाच्या अंतापर्यंत मर्यादित नाही.

It is not limited to hospice.

वैद्यकीय उपचारापुरती मर्यादित नाही.

It's simply about comfort and living well at any stage.

हे आहे आरामदायी जगणे जीवनाच्या कोणत्याही अवस्थेत

So please know that you don't have to be dying anytime soon

असे समजू नका कोणत्याही क्षणी मृत्यू येईल.

to benefit from palliative care.

या प्रणालीचा फायदा पाहण्यासाठी

Now, let me introduce you to Frank.

मी तुमची ओळख फ्रांकशी करून देतो ज्यायोगे.

Sort of makes this point.

तुम्हास मुद्दा कळेल.

I've been seeing Frank now for years.

मी फ्रान्कला अनेक दिवसापासून ओळखतो.

He's living with advancing prostate cancer on top of long-standing HIV.

त्यास प्रोस्टेट ग्रंथीचा कर्करोग झाला आहे शिवाय तो एच आय व्ही आहे दीर्घकाळापासून

आम्ही अस्थी वेदना व थकवा याबाबत त्याच्यावर उपचार केलेत.

We work on his bone pain and his fatigue,

but most of the time we spend thinking out loud together about his life --

आम्ही बऱ्याचदा त्यांच्या आयुष्याचा विचार करीत असू.

really, about our lives.

आणि आमच्या आयुष्याचा

In this way, Frank grieves.

फ्राकचे जीवन वेदनामय होते.

In this way, he keeps up with his losses as they roll in,

तो त्यांना आशय प्रकारे सामोरे जाई

so that he's ready to take in the next moment.

आणि दुसऱ्या क्षणी तयार असे

Loss is one thing, but regret, quite another.

झालेले नुकसान एक बाब होती आणि पश्चाताप दुसरी बाब

Frank has always been an adventurer --

फ्रांक हा नेहमीच साहसी कृत्ये करायचा.

he looks like something out of a Norman Rockwell painting --

नॉर्मन रोक्वेल्च्या चरित्राप्रमाणे

and no fan of regret.

आणि त्याला पश्चाताप येत नसे.

So it wasn't surprising when he came into clinic one day,

तो दवाखान्यात आल त्यावेळी मला काही आश्वर्य वाटले नाही.

saying he wanted to raft down the Colorado River.

त्याला कोलाराडो नदीत उडी मारायची होती.

Was this a good idea?

चांगली वाटते ही कल्पना?

With all the risks to his safety and his health, some would say no.

त्याचे आरोग्य सुरक्षिततेचे सर्व उपाय पाहून एखादा नाही म्हणेल.

Many did, but he went for it, while he still could.

काहींनी पूर्वी ते केले तरीही त्याला ते करावयाचे होते काहीनी केले नसते.

It was a glorious, marvelous trip:

तो प्रवास खूप स्मरणीय व आनंददायी होता.

freezing water, blistering dry heat, scorpions, snakes,

गोथाविणारे पाणी ,चटके देणारी उष्णता ,साप, विंचू

wildlife howling off the flaming walls of the Grand Canyon --

प्राण्याचा आर्त स्वर कोलोराडो नदीच्या पाण्याची भिंत--

all the glorious side of the world beyond our control.

सर्वच अप्रतिम होते आमच्या आवक्याबाहेरचे

Frank's decision, while maybe dramatic,

फ्रान्क्चा निर्णय नाट्यपूर्ण होता.

is exactly the kind so many of us would make,

आपण अनेकदा करतो अश्या निर्णयाप्रमाणे

if we only had the support to figure out what is best for ourselves over time.

आम्ही आमच्यासाठी काय योग्य याचा अंदाज घेत होतो.

So much of what we're talking about today is a shift in perspective.

आज आज ज्याबद्दल एवढे बोलतो ते म्हणजे दृष्टिकोनातील बदल आहे.

After my accident, when I went back to college,

माझ्या अपघातानंतर मी पुन्हा महाविद्यालयात गेलो.

I changed my major to art history.

मी कलेचा इतिहास या विषयाचा अभ्यास निवडला.

Studying visual art, I figured I'd learn something about how to see --

दृश कला संबंधी मी बरेच शिकलो.

a really potent lesson for a kid who couldn't change

मी पाठ तयार केले लहान मुले जी बदलू शकत नाही अश्यांसाठी

so much of what he was seeing.

त्यांना जेवढे दिसते.

Perspective, that kind of alchemy we humans get to play with,

ते इतरांच्या सापेक्ष असते दोन जणातील हा अनुभव असतो.

turning anguish into a flower.

यात ताणाची जागा आनंद घेतो.

Flash forward: now I work at an amazing place in San Francisco

जरा पुढे जातो मी सन फ्रान्सिस्कोयेथे काम केले.

called the Zen Hospice Project,

ज्यास झेन आरोग्य प्रकल्प नाव होते.

where we have a little ritual that helps with this shift in perspective.

तेथे आम्ही सराव केला ज्याने आमच्या दृष्टीकोनात बदल होण्यास मदत झाली.

When one of our residents dies,

आमच्यातील एक जेव्हा मरण पावला.

the mortuary men come, and as we're wheeling the body out through the garden,

अंत्यसंस्कार करणारे जेव्हा वाहनातून मृत शरीर नेत होते.

heading for the gate, we pause.

प्रवेश द्वाराजवळ आल्यावर थांबलो

Anyone who wants --

ज्या कोणास श्रद्धांजली द्यायची होती

fellow residents, family, nurses, volunteers,

सह रहिवासी ,कुटुंबातील व्यक्ती , परिचारिका, स्वयंसेवक

the hearse drivers too, now --

शववाहीनीचा चालक--

shares a story or a song or silence,

त्यांनी त्याच्या आठवणी सांगितल्या शांततेत श्रद्धांजली दिली

as we sprinkle the body with flower petals.

आम्ही त्याच्या शरीरावर फुले टाकली

It takes a few minutes;

त्यासाठी काही काळ गेला

it's a sweet, simple parting image to usher in grief with warmth,

हे एक निरोपाचे गोड स्मरणीय स्वरूप होते दुखाः स दिलेले

rather than repugnance.

आलाप करण्यापेक्षा

Contrast that with the typical experience in the hospital setting,

हे दवाखान्यातील नेहमीच्या अनुभवाहून भिन्न होते.

much like this -- floodlit room lined with tubes and beeping machines

प्रकाशित खोल्या ,अनेक नलिकांचे जाळे बीप बीप करणारी यंत्रे

and blinking lights that don't stop even when the patient's life has.

आणि उघड मिट करणारे दिवे जे रुग्णाच्या मृत्यू नंतरही विझत नाहीत

Cleaning crew swoops in, the body's whisked away,

सफाई कर्मचारी प्रेतावर जणू हल्ला करून ते हलवितात.

and it all feels as though that person had never really existed.

जणू काही त्याचे पूर्वी कधीही कोणतेच अतित्व नाही.

Well-intended, of course, in the name of sterility,

जन्तुसंसार्गाच्या नावाखाली हे ठीक आहे.

but hospitals tend to assault our senses,

पण दवाखाने आपल्या भावनांचा चुराडा करतात

and the most we might hope for within those walls is numbness --

भावनिक बधीरतेच्या त्या चार भिंतीत एक आशेचा किरण दिसतो.

anesthetic, literally the opposite of aesthetic.

असवेदनशील म्हणजे सौदर्याच्या अगदी विरुद्ध

I revere hospitals for what they can do; I am alive because of them.

दवाखान्यांब्द्द्ल मला प्रेम आहे मी आज त्यामुळेच जिवंत आहे.

But we ask too much of our hospitals.

पण आपण दवाखान्यांची फार चर्चा करतो.

They are places for acute trauma and treatable illness.

दवाखाने हे आजाराच्या व आकस्मिक अपघाताच्या उपचारासाठी असतात.

They are no place to live and die; that's not what they were designed for.

आणि त्यांची रचना तेथे वास्तव्य करण्यासाठी वा मुत्युसाठी खचितच नसते.

Now mind you -- I am not giving up on the notion

लक्षात घ्या मी काही येथे जाचक कल्पना मांडत नाही.

that our institutions can become more humane.

या संस्थाना मानवी चेहरा असावयास हवा

Beauty can be found anywhere.

सर्वत्र सुंदरता दिसावयास हवी.

मी काही दिवस जालालेल्यांच्या`जळालेले रुग्णांवर उपचार करीत असे.

I spent a few months in a burn unit

at St. Barnabas Hospital in Livingston, New Jersey,

लिविंग स्टोन दवाखान्यात सेंट बर्नाबास हॉस्पिटलात

where I got really great care at every turn,

मला माझी खूप काळजी घेणारे भेटले

including good palliative care for my pain.

माझ्या वेदना हलक्या करणारे

And one night, it began to snow outside.

एके रात्री पाऊस पडत होता

I remember my nurses complaining about driving through it.

माझी एक परिचारिका या पावसात गाडी चालविण्यास उत्सुक नव्हती

And there was no window in my room,

माझ्या खोलीला खिडकीही नव्हती

but it was great to just imagine it coming down all sticky.

पण ही एक उत्तम कल्पना होती आपण भिजलो आहोत बर्फात

Next day, one of my nurses smuggled in a snowball for me.

दुसऱ्या दिवशी माझ्या नर्सने बर्फाचा गोळा आणला

She brought it in to the unit.

आमच्या त्या विभागात सर्वांसाठी बर्फ आणला

I cannot tell you the rapture I felt holding that in my hand,

माझ्या हातात ठेवल्यावर मला खूपच आनंद झाला.

त्या बर्फाच्या थंडाव्याने माझ्या जळालेल्याच्या वेदना नाहीश्या झाल्या

and the coldness dripping onto my burning skin;

the miracle of it all,

हा एकूणच चमत्कारच होता

the fascination as I watched it melt and turn into water.

बर्फ वितळून त्याचे झालेले पाणी पहिले

In that moment,

त्याक्षणी,

just being any part of this planet in this universe mattered more to me

मला जाणीव झाली मी कायमच या निसर्गाचा भाग राहीन

than whether I lived or died.

मी जगलो अथवा मेलो तरी

That little snowball packed all the inspiration I needed

त्या लहानश्या बर्फाच्या गोळ्याने मला खूपच प्रेरणा मिळाली.

to both try to live and be OK if I did not.

जगण्यासाठी आणि जगण्याच्या प्रयत्नासाठी

In a hospital, that's a stolen moment.

दवाखान्यातील तो रामान्च्कारी क्षण होता.

In my work over the years, I've known many people

अनेक वर्षे काम केल्याने मी अनेकांना ओळखतो

who were ready to go, ready to die.

जे मरणास सामोरे जाण्यास तयार होते.

Not because they had found some final peace or transcendence,

यास्तव नव्हे की त्यांना मुक्ती मिळेल.

but because they were so repulsed by what their lives had become --

पण यासाठी की त्यांना

in a word, cut off, or ugly.

जगणे दुष्कर झाले होते.

There are already record numbers of us living with chronic and terminal illness,

त्यातील अनेक जीर्ण व्याधीग्रस्त होते.

and into ever older age.

आणि कितीतरी वृद्ध होते.

And we are nowhere near ready or prepared for this silver tsunami.

या आपत्तींना सामोरे जाण्यास आम्ही तयार नव्हतो.

We need an infrastructure dynamic enough to handle

हे सर्व हाताळण्यास एक यंत्रणा आवश्यक होती.

these seismic shifts in our population.

भूकंपाने यात वाढ झाली.

Now is the time to create something new, something vital.

आता कायम स्वरुपाची योजना आखली पाहिजे

I know we can because we have to.

हे आम्ही करू शकू.

The alternative is just unacceptable.

याचा पर्याय अस्वीकृत आहे.

And the key ingredients are known:

याचे कारण सर्वाना माहित आहे.

policy, education and training,

ते आहे शिक्षण ,धोरण प्रशिक्षण,

systems, bricks and mortar.

विटा दगड माती सिमेंट

We have tons of input for designers of all stripes to work with.

यासाठी आमच्याकडे लागणारे रचनाकार आहेत.

We know, for example, from research

आम्ही ज्ञात शोधामुळे जाणतो.

what's most important to people who are closer to death:

मृत्युसमीप असलेल्या लोकांसाठी काय महत्वाचे असते

comfort; feeling unburdened and unburdening to those they love;

ते असते आपण प्रिय जणांवर ओझे नसून ही भावना आराम व प्रेम

existential peace; and a sense of wonderment and spirituality.

शांततेची आध्यात्मिक विचाराची.

Over Zen Hospice's nearly 30 years,

गेली ३० वर्षे झेन इस्पितळात हे शिकलो

we've learned much more from our residents in subtle detail.

यातील सर्व खाचाखोचा आम्ही जाणतो.

Little things aren't so little.

या काही लहान गोष्टी नाहीत

Take Janette.

जेनेत्चे उदाहरण पाहू.

She finds it harder to breathe one day to the next due to ALS.

पाठीच्या कानाच्या विकाराने ती ग्रस्त होती श्वास घेण्यास तिला अडचण येई

Well, guess what?

अंदाज करा?

She wants to start smoking again --

तिला पुन्हा धुम्रपान करावेसे वाटे--

and French cigarettes, if you please.

फ्रेंच सिगारेटचे.

Not out of some self-destructive bent,

स्वतःचे नुकसान करण्यासाठी नव्हे तर

but to feel her lungs filled while she has them.

आपली फुफुसे आहेत तोपर्यंत ती समाधान घेऊ इच्छित होती.

Priorities change.

येथे अग्रक्रम बदलला होता.

Or Kate -- she just wants to know

काटे तिला हे जाणावयाचे

her dog Austin is lying at the foot of her bed,

तिचा कुत्रा आस्टिन तिच्या पायाशी लोळत आहे.

his cold muzzle against her dry skin,

त्याचा पट्टा तिच्या कोरड्या त्वचेस स्पर्श करतो.

instead of more chemotherapy coursing through her veins --

आणखी केमोथेरपीचा वापर करण्या ऐवजी तिला हे महत्वाचे वाटे.

she's done that.

तिने ते केले होते.

Sensuous, aesthetic gratification, where in a moment, in an instant,

संवेदना कृतज्ञता एका क्षणात उचंबळून येतात.

we are rewarded for just being.

आम्हाला यात यश मिळाले.

So much of it comes down to loving our time by way of the senses,

जणू काही आपल्याज्ञानेन्द्रीयाद्वारे काळावर प्रेम करणे

by way of the body -- the very thing doing the living and the dying.

या दोन्ही गोष्टीनी शरीर मरण व जीवन जगात असते.

Probably the most poignant room

सर्वाधिक उग्रवास येणाऱ्या खोलीत

in the Zen Hospice guest house is our kitchen,

झेन इस्पितळातील गेस्टरूम आमचे स्वयंपाकघर होते.

which is a little strange when you realize

तुम्हाला हे जरा विचित्र वाटेल.

that so many of our residents can eat very little, if anything at all.

आमचे अनेक रहिवाशी कमी खात.

But we realize we are providing sustenance on several levels:

पण आम्ही जाणत होतो आम्ही वेगवेगळ्या मार्गाने शरीर पश्नाचे काम करीत असू.

smell, a symbolic plane.

वास हा एक त्यातील

Seriously, with all the heavy-duty stuff happening under our roof,

एकाच छताखाली भरपेट जेवण होई.

one of the most tried and true interventions we know of,

आम्ही एक हस्त्क्षेत त्यात केला.

is to bake cookies.

अन्न शिजविण्याचा

आपली ज्ञानेंद्रिये शाबूत असे तोपर्यंत

As long as we have our senses --

even just one --

मग एक का असेना--

we have at least the possibility of accessing

आपल्याजवळ क्षमता असते त्यांच्या उपयोगाची

what makes us feel human, connected.

त्याने आपण मानव आहोत जाणवते

Imagine the ripples of this notion

कल्पना करा जाणिवेची एक लहर

for the millions of people living and dying with dementia.

लाखो मरणप्राय स्थितीत असणाऱ्याना ती मोलाची असते.

Primal sensorial delights that say the things we don't have words for,

ज्ञानेंद्रिये आनंद देतात तो अवर्णनीय असतो

impulses that make us stay present --

त्याने मिळणारी चालना आपणास वर्तमानकाळात ठेवते.

no need for a past or a future.

भूत व भविष्य काळाची गरज वाटत नाही.

So, if teasing unnecessary suffering out of the system was our first design cue,

अनावश्यक यातना दूर करणारी यंत्रणा उभी करणे हे आमचे काम

then tending to dignity by way of the senses,

ज्ञानेन्द्रीयाने जगण्यास प्रतिष्ठा देण्याचा प्रयत्न

by way of the body -- the aesthetic realm --

शरीराद्वारे याची जाणीव करून देण्याचा

is design cue number two.

ही दोन क्रमांकाची यंत्रणा

Now this gets us quickly to the third and final bit for today;

आता तिसऱ्या बाबीकडे वळू.

namely, we need to lift our sights, to set our sights on well-being,

आपण याकडे पाहण्याचा आपला दृशिकोन उंचावला पाहिजे

so that life and health and healthcare

जेणेकरून आरोग्य, जीवन शुश्रुषा

can become about making life more wonderful,

आपले जीवन आनंदित करतील.

rather than just less horrible.

भीतीदायक होण्येवजी

Beneficence.

हे फायदेशीर असेल.

Here, this gets right at the distinction

हा मोठा फरक यात दिसेल

between a disease-centered and a patient- or human-centered model of care,

रुग्ण केंद्रित आरोग्यकेंद्रे व मानवी चेहरा असलेली आरोग्यकेंद्रे

and here is where caring becomes a creative, generative,

आणि त्यामुळे सेवा ही नव जीवन देणारी नवनिर्मिती ठरेल.

even playful act.

आणि ती खेळकर होईल.

"Play" may sound like a funny word here.

खेळकर शब्द जरा विचित्र वाटेल

But it is also one of our highest forms of adaptation.

पण खेळ हा उच्च दर्जाचा सुधार आहे मानवी उत्क्रांतीत

Consider every major compulsory effort it takes to be human.

विचार करा मानवी जीवनास आवश्यक गोष्टींचे

The need for food has birthed cuisine.

अन्नाची गरज जन्मतः असते त्यातून पाककला जन्मली.

The need for shelter has given rise to architecture.

निवाऱ्याच्या गरजेतून वास्तुशास्त्राचा उद्गम झाला .

The need for cover, fashion.

वस्त्राच्या गरजेतून पद्धत निर्माण झाली

And for being subjected to the clock,

घड्याळाची निर्मिती झाली.

well, we invented music.

संगीत निर्माण झाले.

So, since dying is a necessary part of life,

तसेच मृत्यू हीही एक आवश्यक बाब आहे.

what might we create with this fact?

सर्वांच्या मनावर रुजविले पाहिजे.

By "play" I am in no way suggesting we take a light approach to dying

खेळ हा शब्द वापरून मी याचे गांभीर्य कमी करीत नाही.

or that we mandate any particular way of dying.

किवा मरणाचा एखादा मार्ग दाखवीत नाही.

There are mountains of sorrow that cannot move,

यातनांचे डोंगर आहेत त्याबद्दल आपणास काही करता य्रणार नाही.

and one way or another, we will all kneel there.

आणि आपल्या सर्वाना एके दिवशी त्यास शरण जावे लागेल.

Rather, I am asking that we make space --

आपण जागा केली पाहिजे.

physical, psychic room, to allow life to play itself all the way out --

शारीरिक मानसिक ज्यायोगे जीवन फुलेल.

so that rather than just getting out of the way,

थोडेसे जरा बाजूस जाऊन.

aging and dying can become a process of crescendo through to the end.

वार्धक्य व मृत्यू संगीताच्या स्वराप्रमाणे हळुवार वाढणारा आहे.

We can't solve for death.

मृत्यूला अटकाव क रू शकत नाही

I know some of you are working on this.

मला कळते तुमच्यातील काहीजण यावर कार्यरत आहेत.

(Laughter)

(हशा )

Meanwhile, we can --

दरम्यान आपण काही--

(Laughter)

(हशा )

We can design towards it.

यावर रचना करू.

Parts of me died early on,

आपल्या मृत्युपूर्वी

and that's something we can all say one way or another.

एवढेच आपण परस्परस सानू शकतो

I got to redesign my life around this fact,

हे वास्तव जाणून आयुष्याची नव्याने जडण घडण करावी लागेल.

and I tell you it has been a liberation

मी सांगतो हा मुक्तीचा मार्ग आहे

to realize you can always find a shock of beauty or meaning

मृत्यूचा धक्कादायक पण सुंदर अर्थ जाणण्यास

in what life you have left,

तुमचे आयुष्य किती बाकी आहे जाणण्यास

like that snowball lasting for a perfect moment,

जसा बर्फाचा गोळा वितालातच राहतो.

all the while melting away.

ती वेळ येईस्तोर.

If we love such moments ferociously,

या येणाऱ्या क्षणांना आपण धैर्याने सामोरे गेलो पाहिजे

then maybe we can learn to live well --

तरच जगण्याचा अर्थ आपल्याला कळाला--

not in spite of death,

तो मृत्यूमुळे नवे तर

but because of it.

जीवनाच्या अर्थामुळे

Let death be what takes us,

मृत्यू आपल्या जवळील काहीही घेऊन जावो

not lack of imagination.

पण कल्पकता नाही.

Thank you.

आभारी आहे.

(Applause)

(टाळ्या)