Bonnie Bassler: The secret, social lives of bacteria

Translator: Chaitanya Shivade Reviewer: Geeta Palsule

जीवाणू हे पृथ्वीवरती राहणारे पुरातन जीव आहेत.

Bacteria are the oldest living organisms on the earth.

They've been here for billions of years,

ते इथे अनेक अब्ज वर्षे आहेत,

and what they are are single-celled microscopic organisms.

आणि ते आहेत काय - तर एका पेशीत जगणारे सूक्ष्म जीव.

So they're one cell

ते एक-पेशी असतात आणि त्यांचा विशेष गुणधर्म म्हणजे

and they have this special property that they only have one piece of DNA.

त्यांना एकच डी एन ए असतो.

So they have very few genes and genetic information

त्यांचे खूपच थोडे जनुक आहेत,

ज्यामध्ये त्यांच्या गुणधर्माबद्दलच्या जीवात्मक माहितीचे सांकेतिक भाषांतर आहे.

to encode all of the traits that they carry out.

And the way bacteria make a living is that they consume nutrients

आणि हे जीवाणू जगतात कसे,

तर ते पर्यावरणातले पोषण वापरतात,

from the environment,

they grow to twice their size,

आपल्या आकाराच्या दुप्पट होतात, मग स्वतःला मध्य भागी दुभागून,

they cut themselves down in the middle,

एका पेशीच्या दोन पेशी होतात, आणि असं चालू राहतं.

and one cell becomes two, and so on and so on.

They just grow and divide and grow and divide -- so a kind of boring life,

ते वाढतात आणि विभाजन करतात, वाढतात आणि विभाजन करतात -- काय कंटाळवाणं आयुष्य नाही,

except that what I would argue is that you have an amazing interaction

फक्त मला असं वाटतं की

ह्या जीवांबरोबर तुम्ही अफलातून संवाद साधू शकता.

with these critters.

I know you guys think of yourself as humans,

मला माहिती आहे की तुम्ही स्वतःला मानवजातीत समजता आणि माझा देखिल तुमच्या बद्दल असाच समज आहे.

and this is sort of how I think of you.

मनुष्य हा मानव प्रजातीचे

This man is supposed to represent a generic human being,

प्रतिनिधित्व करतो,

and all of the circles in that man are all the cells that make up your body.

आणि मनुष्यात असलेली सगळी वर्तुळं म्हणजे त्याला घडवणाऱ्या पेशी.

There's about a trillion human cells that make each one of us who we are

साधारण एक सह्स्त्राब्ज मानवी पेशीं आपल्यापैकी प्रत्येकामध्ये आहेत

जे दैनंदिन व्यवहार करू शकतात,

and able to do all the things that we do.

पण आता ह्या क्षणाला तुमच्या मध्ये किंवा तुमच्या वरती

But you have 10 trillion bacterial cells in you or on you

१० अब्ज हून जास्ती जीवाणूंच्या पेशी आहेत.

at any moment in your life.

So, 10 times more bacterial cells than human cells on a human being.

एका मनुष्यावर मानवी

पेशीपेक्षा १० पट जास्ती जीवाणू.

And, of course, it's the DNA that counts,

आणि अर्थात डी एन ए ला महत्व आहे,

so here's all the A, T, Gs and Cs that make up your genetic code

त्यामुळे हे ते ए, टी, जी आणि सी

ज्यातून तुमची अनुवांशिक संहिता बनली आहे, त्यातून तुमचे सगळे आकर्षक गुणधर्म बनले आहेत.

and give you all your charming characteristics.

तुमच्यात साधारण ३०,००० जनुके आहेत.

You have about 30,000 genes.

Well, it turns out you have 100 times more bacterial genes

आणि असं दिसून आलं आहे की तुमच्या आयुष्यात

महत्वाची भूमिका बजावणारे जीवाणूंचे जनुक हे १०० पट जास्ती आहेत.

playing a role in you or on you all of your life.

So at the best, you're 10 percent human; more likely, about one percent human,

फार तर फार तुम्ही १० टक्के मानवी आहात,

पण संभाव्यतः एक टक्केच,

depending on which of these metrics you like.

तुम्हाला कुठली प्रमाण व्यवस्था आवडते त्याप्रमाणे.

I know you think of yourself as human beings,

मला माहिती आहे की तुम्ही स्वतःला मानवजातीत मोजता,

पण मी तुम्हाला ९० किंवा ९९ टक्के जीवाणू मानते.

but I think of you as 90 or 99 percent bacterial.

(Laughter)

(हशा)

And these bacteria are not passive riders.

हे जीवाणू निष्क्रीय नसतात,

These are incredibly important; they keep us alive.

ते खरंच महत्त्वाचे असतात, ते आपल्याला जीवंत ठेवतात.

They cover us in an invisible body armor

ते आपल्या शरीराभोवती एक अदृष्य कवच निर्माण करतात

that keeps environmental insults out so that we stay healthy.

जे पर्यावरणातून होणाऱ्या मानहानी पासून आपले रक्षण करते

आणि आपल्याला निरोगी ठेवते.

They digest our food, they make our vitamins,

ते आपलं अन्न पचवतात, जीवनसत्व बनवतात,

they actually educate your immune system to keep bad microbes out.

ते आपली रोग-प्रतिकारक शक्ती बळकट करतात आणि

प्रतिकारक पेशींना हानिकारक जीवाणूंशी लढण्यासाठी सज्ज करतात.

तर ते ह्या सगळ्या अफलातून गोष्टी करतात

So they do all these amazing things

ज्या आपल्याला जगण्यासाठी आवश्यक आहेत,

that help us and are vital for keeping us alive,

and they never get any press for that.

आणि त्यासाठी त्यांना कुठलीही प्रसिद्धी मिळत नाही.

But they get a lot of press because they do a lot of terrible things as well.

पण ते अनेकदा ऐकीवात येतात कारण

ते बऱ्याच भयंकर गोष्टी करतात.

तर, पृथ्वीवर सगळ्या प्रकारचे जीवाणू आहेत

So there's all kinds of bacteria on the earth

that have no business being in you or on you at any time,

ज्यांना तुमच्या शरीरात किंवा त्यावरती असण्यात काही रस नाही,

आणि जर असलाच तर त्यामुळे तुम्ही गंभीर रित्या आजारी पडाल.

and if they are, they make you incredibly sick.

And so the question for my lab

आणि म्हणून माझ्या प्रयोगशाळेसाठी हा प्रश्न आहे की,

is whether you want to think about all the good things that bacteria do

त्यांच्याबद्दलच्या चांगल्या गोष्टींकडे बघायचे का वाईट गोष्टींकडे.

or all the bad things that bacteria do.

The question we had is: How could they do anything at all?

पण आम्हाला प्रश्न पडला की हे सगळं ते करतात तरी कसं ?

म्हणजे, ते खूपच सूक्ष्म असतात,

I mean, they're incredibly small.

You have to have a microscope to see one.

त्यांना बघण्यासाठी तुमच्याकडे सूक्ष्मदर्शकयंत्र असलं पाहिजे.

They live this sort of boring life where they grow and divide,

वाढणे आणि दुभाजीत होणे असलं कंटाळवाणं आयुष्य ते जगतात,

and they've always been considered to be these asocial, reclusive organisms.

आणि ते कायमच एकांतवासी जीव मानले गेले आहेत.

And so it seemed to us that they're just too small

आणि त्यामुळे आम्हाला वाटलं की एकट्याने

to have an impact on the environment

पर्यावरणावर काही परिणाम घडवण्यासाठी

if they simply act as individuals.

ते खूपच लहान आहेत.

So we wanted to think if there couldn't be a different way that bacteria live.

म्हणून आम्हाला एका वेगळ्या पद्धतीचा विचार करायचा होता

ज्याला अनुसरून जीवाणू जगत असतील.

ह्या गोष्टीचा सुगावा एका सागरी जीवाणूपासून लागला,

And the clue to this came from another marine bacterium,

and it's a bacterium called "Vibrio fischeri."

आणि त्या जीवाणूचं नाव आहे व्हिब्रियो फिशरी.

What you're looking at on this slide is just a person from my lab

तुम्ही आता बघत आहात माझ्या प्रयोग शाळेतील एक व्यक्ती,

holding a flask of a liquid culture of a bacterium,

जिने जीवाणू वाढत असलेल्या द्रव्याचा एक फ्लास्क पकडला आहे,

एका निरुपद्रवी सुंदर सागरी जीवाणूचे,

a harmless, beautiful bacterium that comes from the ocean,

ज्याचे नाव आहे व्हिब्रियो फिशरी.

named Vibrio fischeri.

And this bacterium has the special property that it makes light,

ह्या जीवाणूचा विशेष गुणधर्म म्हणजे

तो काजव्याप्रमाणे जीवदीप्ती

so it makes bioluminescence,

like fireflies make light.

निर्माण करू शकतो.

We're not doing anything to the cells here,

आम्ही पेशींना हात पण लावलेला नाही आहे.

we just took the picture by turning the lights off in the room,

फक्त खोलीतले दिवे बंद करून आम्ही एक छायाचित्र घेतलं,

आणि ते असं दिसतं.

and this is what we see.

And what's actually interesting to us was not that the bacteria made light

आमच्यासाठी ही गोष्ट मनोवेधक

नव्हती की ते जीवाणू प्रकाश निर्माण करू शकतात,

but when the bacteria made light.

तर ही होती की ते हा प्रकाश कधी निर्माण करतात.

What we noticed is when the bacteria were alone,

आमच्या लक्षात आलं की जेव्हा जीवाणूंची संख्या कमी होते,

so when they were in dilute suspension,

म्हणजेच ते वाढत असलेल्या द्रव्याची तीव्रता कमी होते, ते प्रकाश निर्माण करू शकत नाहीत.

they made no light.

पण जेव्हा त्यांची संख्या वाढून एका ठराविक आकड्याला पोहोचायची

But when they grew to a certain cell number,

तेव्हा ते सगळे जीवाणू एकत्र प्रकाशित होत असे.

all the bacteria turned on light simultaneously.

So the question that we had is:

तर प्रश्न हा होता की हे जीवाणू, इतके आद्य जीव,

How can bacteria, these primitive organisms,

कसं काय फरक करू शकतात ते एकटे आहेत

tell the difference from times when they're alone

का समूहात आहेत,

and times when they're in a community,

आणि एखादी सामूहिक क्रिया कशी करू शकतात.

and then all do something together?

आमच्या असे लक्षात आले आहे की ते एकमेकांशी बोलून हे साध्य करतात

And what we figured out is that the way they do that is they talk to each other,

आणि ते एक रासायनिक भाषा बोलतात.

and they talk with a chemical language.

आता समजा की ही माझी जीवाणू पेशी आहे.

So this is now supposed to be my bacterial cell.

एकटी असताना ती प्रकाश निर्माण करत नाही.

When it's alone, it doesn't make any light.

But what it does do is to make and secrete small molecules

पण ही काय करते की, काही लहान रेणू बनवते आणि सोडते,

that you can think of like hormones,

अगदी मानवी ग्रंथीरासासारखे,

and these are the red triangles.

आणि हे ते लाल त्रिकोण आहेत, आणि जेव्हा हे जीवाणू एकटे असतात

And when the bacteria are alone, the molecules just float away,

तेव्हा ते नुसते तरंगतात आणि त्यामुळे प्रकाशित होत नाहीत.

and so, no light.

But when the bacteria grow and double

पण जेव्हा जीवाणू वाढतात आणि दुभागले जातात

and they're all participating in making these molecules,

आणि जेव्हा ते सगळे नवीन रेणू बनवण्यात भाग घेतात,

तेव्हा तो रेणू -- पेशीबाहेरील त्या रेणूंची संख्या

the molecule, the extracellular amount of that molecule,

increases in proportion to cell number.

पेशीगणनेच्या तुलनेत वाढते.

And when the molecule hits a certain amount

आणि मग जेव्हा त्यांची एक ठराविक संख्या बनते,

that tells the bacteria how many neighbors there are,

तेव्हा त्या जीवाणूला कळतं की आपले शेजारी किती आहेत,

they recognize that molecule

ते त्या रेणूंना ओळखतात

and all of the bacteria turn on light in synchrony.

आणि सगळे जीवाणू एकाच वेळेस प्रकाशमान होतात.

And so that's how bioluminescence works --

तर जीवदीप्ती अशी चालते --

they're talking with these chemical words.

ते ह्या रासायनिक भाषेतून बोलत असतात.

व्हिब्रियो फिशरी हे का करू शकतो ह्या मागचे कारण जीवशास्त्रात आहे.

The reason Vibrio fischeri is doing that comes from the biology --

again, another plug for the animals in the ocean.

सागरी जीवांसाठी पूरक असलेल्या एका जागी,

व्हिब्रियो फिशरी एका स्क्विडमध्ये राहतो.

Vibrio fischeri lives in this squid.

What you're looking at is the Hawaiian bobtail squid.

तुम्ही आता एका हवाईयन बॉबटेल स्क्विड कडे बघत आहात,

आणि तो त्याच्या पाठीवर वळालेला आहे,

It's been turned on its back,

and what I hope you can see are these two glowing lobes.

आणि बहुधा तुम्हाला दिसून आले असतील दोन प्रकाशमान खंड,

These house the Vibrio fischeri cells.

जे ह्या व्हिब्रियो फिशरीचे घर आहेत,

They live in there, at high cell number.

ते तिथे राहतात, पेशींच्या बहुसंख्येत

That molecule is there, and they're making light.

तो रेणू तिथे असतो, आणि ते प्रकाश निर्माण करतात.

हा स्क्विड ह्या जीवाणूंशी पटवून घेतो

And the reason the squid is willing to put up with these shenanigans

कारण त्याला तो प्रकाश हवा असतो.

is because it wants that light.

हे सहजीवन चालतं कारण

The way that this symbiosis works

हा स्क्विड हवाईच्या किनाऱ्यापासून अगदी जवळ

is that this little squid lives just off the coast of Hawaii,

just in sort of shallow knee-deep water.

गुडघ्याएवढया खोल पाण्यात राहतो.

And the squid is nocturnal,

हा स्क्विड निशाचर असल्यामुळे,

so during the day, it buries itself in the sand and sleeps.

तो दिवसा स्वतःला वाळूत पुरून घेतो आणि झोपी जातो,

पण मग रात्री त्याला शिकारीसाठी बाहेर पडावं लागतं.

But then at night, it has to come out to hunt.

So on bright nights

चांदण्या रात्री भरपूर चंद्रप्रकाश असताना,

when there's lots of starlight or moonlight,

तो प्रकाश इतक्या खोलवर पोहोचू शकतो

that light can penetrate the depth of the water the squid lives in,

जिथे हा स्क्विड राहतो, कारण तो फक्त उथळ पाण्यात सापडतो.

since it's just in those couple feet of water.

ह्या स्क्विडने बनवला आहे एक पडदा,

What the squid has developed is a shutter that can open and close

जो ह्या खास अवयवावर उघड-बंद होऊ शकतो, जिथे हे जीवाणू राहतात.

over the specialized light organ housing the bacteria.

आता त्याच्या पाठीवर प्रकाशसूचक यंत्रणा असते

And then it has detectors on its back

ज्याच्या सहाय्याने त्याला अंदाज लावता येतो की आपल्या पाठीवर किती चंद्र प्रकाश पडतो आहे.

so it can sense how much starlight or moonlight is hitting its back.

And it opens and closes the shutter

आणि तो हा पडदा उघड-बंद करतो

so the amount of light coming out of the bottom,

ज्यामुळे तळाशी असलेल्या जीवाणूने निर्माण केलेल्या प्रकाशाचे प्रमाण

which is made by the bacterium,

पाठीवर पडणाऱ्या प्रकाशाला --

exactly matches how much light hits the squid's back,

समसमान असते,

so the squid doesn't make a shadow.

जेणेकरून स्क्विडची सावली पडत नाही.

So it actually uses the light from the bacteria

तो जीवाणूने निर्माण केलेला प्रकाश

to counter-illuminate itself in an antipredation device,

स्वतःला प्रतिप्रकाशित करण्यास वापरतो

ज्यामुळे इतर परभक्षकांना त्याची सावली दिसत नाही,

so predators can't see its shadow,

त्याचा गतीमार्ग कळत नाही आणि ते त्याची शिकार करू शकत नाही.

calculate its trajectory and eat it.

हे एका सागरी स्टेल्थ बॉम्बर सारखे आहे.

So this is like the stealth bomber of the ocean.

(Laughter)

(हशा)

But then if you think about it, this squid has this terrible problem,

फेरविचार केला तर लक्षात येईल की, ही स्क्विडसाठी एक भीतिदायक समस्या आहे

कारण त्याच्यावरती असलेल्या मरणोन्मुख जीवाणूंचा समूह

because it's got this dying, thick culture of bacteria,

and it can't sustain that.

तो बाळगू शकत नाही.

And so what happens is, every morning when the sun comes up,

त्यामुळे होतं काय की, दर सकाळी जेव्हा सूर्य उगवतो,

तेव्हा स्क्विड झोपी जातो, स्वतःला वाळूत गुरफटून घेतो,

the squid goes back to sleep, it buries itself in the sand,

आणि त्याच्या जैवचक्रात असलेला एक पंप वापरून

and it's got a pump that's attached to its circadian rhythm.

सूर्योदय झालं की तो ९५ टक्के जीवाणू बाहेर फेकतो.

And when the sun comes up, it pumps out, like, 95 percent of the bacteria.

So now the bacteria are dilute,

आता हे जीवाणू विरळ आहेत, तो लहान संप्रेरक रेणू नाहीसा झाला आहे,

that little hormone molecule is gone, so they're not making light.

म्हणून ते प्रकाश निर्माण करू शकत नाहीत --

But, of course, the squid doesn't care, it's asleep in the sand.

पण अर्थात स्क्विड ला त्याची मुळीच काळजी नसते. तो वाळूत झोपी गेला आहे.

जसा दिवस पुढे जातो, जीवाणू द्विगुणीत होत जातात,

And as the day goes by, the bacteria double,

रेणू सोडतात, आणि रात्री प्रकाश निर्माण होतो,

they release the molecule, and then light comes on at night,

बरोबर त्या वेळेस जेव्हा स्क्विडला त्याची गरज असते.

exactly when the squid wants it.

So first, we figured out how this bacterium does this,

सर्वप्रथम हा जीवाणू हे कसं करतो हे आम्ही शोधून काढलं,

but then we brought the tools of molecular biology to this

मग रेणुजीव शास्त्रातील तंत्रज्ञान वापरून त्या मागील

to figure out, really, what's the mechanism.

प्रक्रिया जाणून घेण्याचा प्रयत्न केला.

And what we found -- so this is now supposed to be my bacterial cell --

आणि आमच्या असे लक्षात आले -- तर पुन्हा एकदा समजा की ही माझी जीवाणू पेशी आहे --

is that Vibrio fischeri has a protein.

की व्हिब्रियो फिशरी कडे एक प्रथिन असते --

That's the red box --

म्हणजे तो लाल चौकोन -- तो एक असतो ज्याला

it's an enzyme that makes that little hormone molecule,

संप्रेरकाचे रेणू बनवता येतात, ते लाल त्रिकोण.

the red triangle.

And then as the cells grow,

आणि मग जश्या पेशी वाढत जातात, त्या सगळ्या बाजूच्या परिसरात, तो लहान रेणू सोडतात,

they're all releasing that molecule into the environment,

ज्यामुळे तिथे अनेक रेणू साठतात.

so there's lots of molecule there.

आणि जीवाणूंकडे एक ग्राहक यंत्रणा असते

And the bacteria also have a receptor on their cell surface

that fits like a lock and key with that molecule.

जे त्या रेणू बरोबर कुलूप किल्ली सारखे बसते.

These are just like the receptors on the surfaces of your cells.

अगदी तुमच्या मोबाईल वर असलेल्या ग्राहक यंत्राणेसारखे.

पुरेसे रेणू जमले की --

So when the molecule increases to a certain amount,

which says something about the number of cells,

जे त्यांच्या संख्येबद्दल काहीतारी सांगते --

it locks down into that receptor

ते त्या ग्राहक यंत्रणेला

and information comes into the cells

सक्रिय करतात आणि

पेशींमध्ये माहिती पसरते

that tells the cells to turn on this collective behavior of making light.

ज्यामुळे ते सामुहिक रित्या प्रकाशमान होण्याचे चलन सुरु करतात.

Why this is interesting is because in the past decade,

हे इतकं कुतुहलात्मक असण्याचं कारण म्हणजे गेल्या दशकात

we have found that this is not just some anomaly

आपण बघितले आहे की, ही कुठल्या तरी

of this ridiculous, glow-in-the-dark bacterium that lives in the ocean --

रात्री चमकणाऱ्या जीवाणूंमधली हास्यास्पद असंगती नसून --

सर्व जीवाणून्मध्ये अशी यंत्रणा असते.

all bacteria have systems like this.

So now what we understand is that all bacteria can talk to each other.

तर आता आपल्या लक्षात आले आहे की जीवाणू एकमेकांशी बोलू शकतात.

They make chemical words, they recognize those words,

ते रासायनिक शब्द बनवतात, ते शब्द ओळखतात,

and they turn on group behaviors

आणि सामूहिक कृती सुरू करतात

that are only successful when all of the cells participate in unison.

जी फक्त सगळे सहभागी होणार असतील तरच शक्य असते.

So now we have a fancy name for this: we call it "quorum sensing."

आम्ही ह्यासाठी एक भारी नाव शोधलं आहे : आम्ही त्याला कोरम सेन्सिंग म्हणतो.

They vote with these chemical votes,

ते असे रासायनिक मत नोंदवतात,

the vote gets counted, and then everybody responds to the vote.

ते मत मोजले जाते आणि नंतर सगळे त्या मताला प्रतिसाद देतात.

What's important for today's talk is we know there are hundreds of behaviors

आजच्या चर्चेसाठी हे जाणून घेणं महत्वाचे आहे की

जीवाणू अशी शेकडो कार्य

that bacteria carry out in these collective fashions.

सामूहिक पद्धतीने पार पाडत असतात.

But the one that's probably the most important to you is virulence.

पण त्यात तुमच्यासाठी सर्वात महत्वाचं कुठलं कार्य असेल तर ते म्हणजे रोग पसरवणे.

असं मुळीच होत नाही की काही जीवाणू तुमच्या जवळ येतात

It's not like a couple bacteria get in you and start secreting some toxins --

आणि जंतूविष सोडू लागतात --

you're enormous; that would have no effect on you, you're huge.

कारण तुम्ही प्रचंड मोठे आहात, त्याचा तुमच्यावर काहीच परिणाम होणार नाही. तुम्ही प्रचंड आहात.

आमच्या सध्याच्या समजुतीनुसार, ते काय करतात,

But what they do, we now understand,

is they get in you, they wait, they start growing,

की ते तुमच्यात शिरतात, थांबतात, त्यांची संख्या वाढू लागते,

they count themselves with these little molecules,

ते ह्या लहान रेणूंच्या सहाय्याने ही संख्या मोजतात,

and they recognize when they have the right cell number

आणि मग पुरेशी जीवाणू संख्या झाली की

त्यांच्या लक्षात येतं की एकजुटीने हल्ला केला तर

that if all of the bacteria launch their virulence attack together,

they're going to be successful at overcoming an enormous host.

पोशिता मोठा असला तरी त्याचा प्रतिकार करू शकणार नाही.

So bacteria always control pathogenicity with quorum sensing.

जीवाणू कोरम सेन्सिंग द्वारेच रोगाचा प्रसार आणि नियंत्रण घडवून आणतात.

ते असं चालतं.

So that's how it works.

नंतर आम्ही ह्या रेणूंचा पण अभ्यास केला --

We also then went to look at what are these molecules.

These were the red triangles on my slides before.

ते लाल त्रिकोण जे पूर्वी दाखवले गेले.

This is the Vibrio fischeri molecule.

हा व्हिब्रियो फिशरी चा रेणू.

This is the word that it talks with.

हा शब्द वापरून तो बोलतो.

And then we started to look at other bacteria,

म्हणून मग आम्ही इतर जीवाणूंचा अभ्यास करू लागलो

and these are just a smattering of the molecules that we've discovered.

आणि लक्षात आलं की ह्या रेणूंचा शोध अगदी वरवरचा आहे.

मी आशा करते की तुमच्या लक्षात आलं असेल

What I hope you can see is that the molecules are related.

की हे रेणू एकमेकांशी संबंधित आहेत.

The left-hand part of the molecule is identical

रेणूची डावी बाजू ही

in every single species of bacteria.

सगळ्या जीवाणूंच्या जातींमध्ये एकसारखी असते.

But the right-hand part of the molecule is a little bit different

पण रेणूची उजवी बाजू ही प्रत्येक जातीमध्ये थोडी वेगळी असते.

in every single species.

ह्यामुळे प्रत्येक जातीला

What that does is to confer exquisite species specificities to these languages.

सूक्ष्म वैशिष्ट्य असलेली भाषा मिळते.

So each molecule fits into its partner receptor

प्रत्येक रेणू जोडीच्या ग्राहक यंत्रणेतच बसतो.

and no other.

त्यामुळे ही खासगी, गुपित संभाषणं असतात.

So these are private, secret conversations.

These conversations are for intraspecies communication.

ही संभाषणं जाती अंतर्गत संपर्कासाठी असतात.

Each bacteria uses a particular molecule that's its language

प्रत्येक जीवाणू एक विशिष्ठ रेणू वापरतो आणि ती त्याची भाषा असते

that allows it to count its own siblings.

ज्याच्या सहाय्याने त्याला आपल्या भावंडांची संख्या मोजता येते.

इथपर्यंत पोहोचल्यावर आमच्या लक्षात आले

Once we got that far,

we thought we were starting to understand that bacteria have these social behaviors.

की जीवाणूंचे सामाजिक असे चलन देखील असते.

पण आम्ही खरच ज्या गोष्टीचा विचार करत होतो ती म्हणजे,

But what we were really thinking about is that most of the time,

बहुतांशी जीवाणू हे एकटे राहत नसून अविश्वसनीय अश्या मिश्र घोळक्यात राहतात,

bacteria don't live by themselves, they live in incredible mixtures,

इतर शेकडो किंवा हजारो जातीच्या जीवाणूंबरोबर.

with hundreds or thousands of other species of bacteria.

And that's depicted on this slide.

हे इथे दाखवलं आहे. ही तुमची त्वचा.

This is your skin.

So this is just a picture -- a micrograph of your skin.

हे फक्त एक चित्र आहे - तुमच्या त्वचेचा सूक्ष्म पातळी वरचा फोटो.

Anywhere on your body, it looks pretty much like this.

तुमच्या शरीरावर कुठेही, जवळपास असाच दिसतो,

आणि बहुधा तुम्हाला दिसून आलं असेल की इथे सर्व प्रकारचे जीवाणू आहेत.

What I hope you can see

is that there's all kinds of bacteria there.

And so we started to think, if this really is about communication in bacteria,

आणि म्हणून आम्ही विचार करू लागलो की हे खरच जीवाणूंमधल्या संपर्काबद्दल आहे का,

and it's about counting your neighbors,

आणि आपल्या शेजाऱ्यांची संख्या मोजण्याबद्दल आहे का,

it's not enough to be able to only talk within your species.

जाती अंतर्गत बोलणे पुरेसं नसावं.

इतर जीवाणूंची संख्या मोजण्यासाठी

There has to be a way to take a census

काहीतरी मार्ग असलाच पाहिजे.

of the rest of the bacteria in the population.

म्हणून मग आम्ही रेणूजीवशास्त्र वापरून

So we went back to molecular biology

वेगवेगळ्या जीवाणूंचा अभ्यास करू लागलो

and started studying different bacteria.

आणि आमचा असा शोध लागला आहे की

And what we've found now is that, in fact, bacteria are multilingual.

जीवाणू बहुभाषिक असतात.

प्रत्येकामध्ये एक जाती-विशिष्ट-यंत्रणा असते --

They all have a species-specific system,

त्यांच्यात एक रेणू असतो जो म्हणतो "मी".

they have a molecule that says "me."

But then running in parallel to that is a second system

पण समांतरच चालते एक दुसरी यंत्रणा

that we've discovered, that's generic.

जी आम्ही शोधलेली आहे, जी जातिसामान्य आहे.

So they have a second enzyme that makes a second signal,

म्हणून त्यांच्यात एक दुसरा एन्झाइम असतो जो दुसरा संकेत दर्शावतो

and it has its own receptor,

आणि त्याची स्वतःची ग्राहक यंत्रणा देखील असते,

and this molecule is the trade language of bacteria.

आणि हाच रेणू त्या जीवाणूची विशिष्ट भाषा बनतो.

सगळे जीवाणू हा रेणू आणि त्याची भाषा

It's used by all different bacteria,

आंतरजातीय संपर्कासाठी वापरतात.

and it's the language of interspecies communication.

What happens is that bacteria are able to count

ह्याचा अर्थ असा की जीवाणू दुसऱ्या जातीत

किती आणि आपल्यात किती हे मोजू शकतात.

how many of "me" and how many of "you."

And they take that information inside,

ते ह्या माहितीचं ग्रहण करतात,

and they decide what tasks to carry out

आणि ठरवतात कुठली क्रिया करायची

हे बघून की कोणाची अल्पसंख्या आहे

depending on who's in the minority and who's in the majority

of any given population.

आणि कोण बहुसंख्येत आहे.

Then, again, we turned to chemistry,

मग रसायनशास्त्राकडे वळून

and we figured out what this generic molecule is --

आम्ही हा जातिसामान्य रेणू काय आहे हे शोधून काढलं --

that was the pink ovals on my last slide, this is it.

म्हणजे मी या पूर्वी दाखवलेल्या गुलाबी अंडाकृती, एवढंच.

It's a very small, five-carbon molecule.

तो एक खूपच लहान असा पाच कार्बनचा रेणू असतो.

ह्यातून शिकलेली सर्वात महत्त्वाची गोष्ट म्हणजे

And what the important thing is that we learned

is that every bacterium has exactly the same enzyme

प्रत्येक जीवाणू हुबेहूब तोच एनझाइम बनवतो

and makes exactly the same molecule.

आणि तोच रेणू बनवतो.

So they're all using this molecule for interspecies communication.

आणि म्हणून ते हा रेणू

आंतरजातीय संपर्कासाठी वापरू शकतात.

This is the bacterial Esperanto.

ह्यालाच बॅक्टेरियल एस्परांटो म्हणतात.

(Laughter)

(हशा)

So once we got that far,

इथपर्यंत पोहोचल्यावर आमच्या हे लक्षात येऊ लागलं की

we started to learn that bacteria can talk to each other

जीवाणू एकमेकांशी ह्या रासायनिक भाषेतून बोलतात.

with this chemical language.

पण मग आम्हाला असं वाटू लागलं की कदाचित

But we started to think

that maybe there is something practical that we can do here as well.

ह्यात प्रयोगजन्य देखील काहीतरी करता येईल.

मी तुम्हाला सांगितलंच आहे की जीवाणू काही सामूहिक वागणूक दाखवतात,

I've told you that bacteria have all these social behaviors,

आणि ह्या रेणूंद्वारे संपर्क साधतात.

that they communicate with these molecules.

Of course, I've also told you that one of the important things they do

अर्थात, मी तुम्हाला हे देखील सांगितलं की

कोरम सेन्सिंग चा वापर करून रोगाचा प्रसार करतात.

is to initiate pathogenicity using quorum sensing.

आम्ही विचार केला, समजा हे जीवाणू

So we thought:

What if we made these bacteria so they can't talk or they can't hear?

ऐकू किंवा बोलू शकले नाहीत असं काहीतरी केलं तर?

ही नवीन प्रकारची प्रतिजैविके नसू शकतील का ?

Couldn't these be new kinds of antibiotics?

And of course, you've just heard and you already know

नक्कीच तुम्ही ऐकलं असेल आणि तुम्ही जाणता

की आपल्याकडे प्रतिजैविकांचा अभाव आहे.

that we're running out of antibiotics.

आपण प्रतिजैविके वापरतो पण त्यामुळे

Bacteria are incredibly multi-drug-resistant right now,

and that's because all of the antibiotics that we use kill bacteria.

अविश्वसनीय वाटेल इतक्या औषधांना जीवाणू प्रतिरोधक होत आहेत.

They either pop the bacterial membrane,

ते जीवाणूंचे पेशी पातळ फोडतात किंवा,

they make the bacterium so it can't replicate its DNA.

असे जीवाणू बनवतात ज्यामुळे त्यांच्या डी. एन. ए. ची प्रतिकृती तयार होऊ शकत नाही.

We kill bacteria with traditional antibiotics,

प्रतिजैविका वापरून आपण जीवाणू मारतो

and that selects for resistant mutants.

ज्यामुळे त्याच जीवाणूचे प्रतीजैविक प्रतिरोधक त्यार होतात.

And so now, of course, we have this global problem

आणि आता अर्थातच हा संसर्गजन्य रोगाचा

in infectious diseases.

जागतिक प्रश्न आपल्यासमोर आहे.

So we thought, what if we could sort of do behavior modifications,

आम्ही विचार केला, समजा ह्यांच्या चलनात थोडे बदल केले तर,

just make these bacteria so they can't talk, they can't count,

असं केलं की ह्या जीवाणूंना एकमेकांशी बोलताच येणार नाही, त्यांना मोजता येणार नाही

आणि त्यांना हल्ला कधी करायचा हेच कळणार नाही.

and they don't know to launch virulence?

So that's exactly what we've done,

आणि आम्ही अगदी हेच केलं, आणि यासाठी दोन योजना आखल्या.

and we've sort of taken two strategies.

पाहिल्याम्ध्ये आम्ही लक्ष्य केंद्रित केलं

The first one is, we've targeted the intraspecies communication system.

ते आंतरजातीय संपर्कावर.

So we made molecules that look kind of like the real molecules, which you saw,

आम्ही असे रेणू बनवले, जे त्या खऱ्या रेणूंसारखे दिसतात --

जे तुम्ही बघितले -- पण थोडे वेगळे आहेत.

but they're a little bit different.

आणि त्यामुळे ते ग्राहक यंत्रणेत बसतात

And so they lock into those receptors,

आणि खऱ्या रेणूंची ओळख होऊ देत नाहीत.

and they jam recognition of the real thing.

So by targeting the red system,

लाल गोष्टींवर लक्ष्य केंद्रित केल्यामुळे

what we are able to do is make species-specific, or disease-specific,

आम्हाला जाती-विशिष्ट,

किंवा आजार-विशिष्ट,कोरम सेन्सिंग विरोधी रेणू बनवता येतात.

anti-quorum-sensing molecules.

We've also done the same thing with the pink system.

आम्ही गुलाबी गोष्टींसाठी देखिल हेच केले.

We've taken that universal molecule and turned it around a little bit

आम्ही तो सार्वत्रिक रेणू घेतला आणि त्यात थोडे बदल केले

so that we've made antagonists of the interspecies communication system.

ज्यामुळे आम्ही आंतरजातीय संपर्क

यंत्रणेचे प्रतिरोधक बनवले.

आशा आहे की ह्याचा वापर विस्तीर्ण प्रकारच्या प्रतिजैविका

The hope is that these will be used as broad-spectrum antibiotics

that work against all bacteria.

म्हणून होऊ शकेल जे सर्व प्रकारच्या जीवाणूंचा सामना करू शकतील.

And so to finish, I'll show you the strategy.

अखेरीस मी तुम्हाला आमची योजना दाखवते.

In this one, I'm just using the interspecies molecule,

ह्यात मी फक्त अंतरजातीय रेणू वापरत आहे,

but the logic is exactly the same.

पण युक्तीवाद तोच आहे.

So what you know is that when that bacterium gets into the animal --

तुम्हाला हे माहिती आहे की जीवाणू प्राण्याच्या शरीरात जातो,

जो इथे एक उंदीर आहे,

in this case, a mouse --

it doesn't initiate virulence right away.

आणि तो लगेच प्रसार सुरु करत नाही.

It gets in, it starts growing,

तो आत शिरतो, वाढतो, तो त्याचे

it starts secreting its quorum-sensing molecules.

कोरम सेन्सिंगचे रेणू सोडू लागतो.

It recognizes when it has enough bacteria

पुरेसे जीवाणू असले की त्याच्या लक्षात येते की

that now they're going to launch their attack,

आता हल्ला करायचा आहे

आणि मग तो प्राणी मारतो.

and the animal dies.

And so what we've been able to do is to give these virulent infections,

आम्ही काय करू शकलो, तर आम्ही हे रोगाची लागण करणारे जीवाणू देतो,

but we give them in conjunction with our anti-quorum-sensing molecules.

पण त्याच बरोबर आम्ही त्यांना आमचे कोरम सेन्सिंग प्रतिरोधक रेणू सुद्धा देतो --

So these are molecules that look kind of like the real thing,

त्यामुळे हे रेणू खऱ्या रेणूंसारखे असतात,

पण थोडे वेगळे असतात जे मी इथे दाखवण्याचा प्रयत्न केला आहे.

but they're a little different, which I've depicted on this slide.

आम्हाला आता हे माहिती आहे की जर एखाद्या प्राण्याला

What we now know is that if we treat the animal with a pathogenic bacterium --

रोगकारी जीवाणू दिला --अनेक-औषधी-प्रतरोधक रोगकारी जीवाणू --

a multi-drug-resistant pathogenic bacterium --

in the same time we give our anti-quorum-sensing molecule,

आणि त्याच वेळी आमचे कोरम सेन्सिंग प्रतिरोधक रेणू सुद्धा दिले,

in fact, the animal lives.

तर खरोखर, तो प्राणी जगतो.

And so we think that this is the next generation of antibiotics,

आमच्या मते ही प्रतिजैविकांची पुढची पिढी आहे

and it's going to get us around, at least initially,

आणि ह्याने आपल्याला हा प्रतीरोधाचा प्रश्न चुकविता येईल,

this big problem of resistance.

सुरुवातीला तरी.

What I hope you think is that bacteria can talk to each other,

मी आशा करते की तुम्हाला आता हे लक्षात आलं आहे की, जीवाणू एकमेकांशी बोलू शकतात,

हे करण्यासाठी ते रासायनिक शब्द वापरतात,

they use chemicals as their words,

they have an incredibly complicated chemical lexicon

त्यांचा शब्दकोश हा प्रचंड किचकट आहे

that we're just now starting to learn about.

आणि आम्ही आता कुठे तो समजू लागलो आहे.

अर्थात त्यामुळे होतं काय की जीवाणू

Of course, what that allows bacteria to do is to be multicellular.

“बहुपेशी” बनू शकतात.

So in the spirit of TED,

त्यामुळे टेडच्या वृत्ती प्रमाणे ते गोष्टी समूहात करतात

they're doing things together because it makes a difference.

कारण त्यामुळे परिवर्तन घडतं.

होतं काय, की जिवाणूंमध्ये हा सामूहिक स्वभाव असतो,

What happens is that bacteria have these collective behaviors,

and they can carry out tasks

ज्यामुळे ते काही गोष्टी करू शकतात

that they could never accomplish if they simply acted as individuals.

ज्या ते कधीच करू शकले नसते

जर त्यांनी त्या एकट्याने केल्या असत्या.

What I would hope that I could further argue to you

माझी इच्छा आहे की ह्यापुढे मी तुम्हाला हे पटवून देऊ शकेन

की हा बहुपेशींचा शोध आहे.

is that this is the invention of multicellularity.

Bacteria have been on the earth for billions of years;

जीवाणू अनेक अब्ज वर्ष पृथ्वीवर आहेत;

humans, couple hundred thousand.

मनुष्य काही हजार वर्ष.

So we think bacteria made the rules for how multicellular organization works.

आमचं म्हणणं आहे की जीवाणूंनी

बहुपेशीय संघटना कसे चालतात ह्याचे नियम बनवले.

आमच्या मते, जीवाणूंचा अभ्यास करून

And we think by studying bacteria,

we're going to be able to have insight about multicellularity in the human body.

आपली मानवी शरीरातील बहुपेशींबद्दल मर्मदृष्टी निर्माण होईल.

So we know that the principles and the rules,

आम्हाला माहिती आहे की ही तत्व आणि हे नियम,

if we can figure them out in these sort of primitive organisms,

अश्या पूर्वकालीन जीवांबद्दल जर आम्हाला समजले,

तर आशा आहे की ते

the hope is that they will be applied

मानवी रोगांबद्दल आणि चलनाबद्दल लागू होतील.

to other human diseases and human behaviors as well.

मी आशा करते की तुम्ही आता हे जाणता

I hope that what you've learned

is that bacteria can distinguish self from other.

की जीवाणू एकमेकांमध्ये फरक करू शकतात.

So by using these two molecules,

हे दोन रेणू वापरून ते "मी" म्हणू शकतात आणि "तुम्ही" म्हणू शकतात.

they can say "me" and they can say "you."

अर्थात आपण सुद्धा हेच करतो,

And again, of course, that's what we do,

रेणूंच्या दृष्टीनी

both in a molecular way, and also in an outward way,

आणि बाह्यदृष्टीनी देखील,

but I think about the molecular stuff.

पण मी रेणूंचा विचार करते.

This is exactly what happens in your body.

आपल्या शरीरात बरोबर हेच घडतं.

It's not like your heart cells and kidney cells get all mixed up every day,

तुमच्या हृदयातल्या पेशी आणि मूत्रपिंडीतल्या पेशी रोज एकत्र होत नाहीत,

आणि त्याचं कारण म्हणजे त्या मागे हे सगळं रसायनशास्त्र चालू असतं,

and that's because there's all of this chemistry going on,

these molecules that say who each of these groups of cells is

हे रेणू एकमेकांना सांगतात हा पेशींचा समूह कोण आहे,

आणि त्यांची कार्य कोणती आहेत.

and what their tasks should be.

So again, we think bacteria invented that,

परत, आपण विचार करतो की जिवाणूंनी ह्याचा शोध लावला,

आणि तुम्ही ह्याचे सुशोभीत आणि विकसित रूप आहात,

and you've just evolved a few more bells and whistles,

but all of the ideas are in these simple systems that we can study.

पण ह्या सगळ्या कल्पना अशा साध्या समूहात असतात ज्याचा आपण अभ्यास करू शकतो.

And the final thing is, just to reiterate that there's this practical part,

आणि शेवटी, परत नमूद करते की हा सगळा प्रात्यक्षिकाचा भाग आहे,

and so we've made these anti-quorum-sensing molecules

आणि म्हणून आम्ही हे कोरम-सेन्सिंग प्रतिरोधक रेणू बनवले आहेत

that are being developed as new kinds of therapeutics.

जे नवीन उपचार म्हणून विकसित होत आहेत.

But then, to finish with a plug for all the good and miraculous bacteria

पण मग शेवटी ह्या पृथ्वीवर जगणाऱ्या

that live on the earth,

चांगल्या आणि अदभूत जीवाणूंना,

we've also made pro-quorum-sensing molecules.

प्रोत्साहन म्हणून आम्ही कोरम सेन्सिंग उत्तेजक रेणू बनवले.

So we've targeted those systems to make the molecules work better.

तर अश्या यंत्रणा अधिक चांगल्या कश्या चालतील ह्याकडे आमचं लक्ष्य आहे.

लक्षात असू देत की तुमच्यात ह्याच्या १० पट किंवा त्याहून जास्त जीवाणू

So remember, you have these 10 times or more bacterial cells

in you or on you, keeping you healthy.

असतात तुम्हाला निरोगी ठेवण्यासाठी.

What we're also trying to do is to beef up the conversation

आम्ही असा पण प्रयत्न करत आहोत की ज्यामुळे तुमच्या

शरीराच्या आणि सह्जीवी जीवाणूंच्या संभाषणाला प्रोत्साहन मिळेल,

of the bacteria that live as mutualists with you,

in the hopes of making you more healthy,

ह्या आशेनी की तुम्ही अधिक निरोगी बनाल,

ते संभाषण खुलवून,

making those conversations better,

so bacteria can do things that we want them to do

ज्यामुळे जीवाणू त्या गोष्टी अधिक चांगल्या करतील

better than they would be on their own.

ज्या आम्हाला त्यांनी करायला हव्या आहेत एकट्यानी करण्यापेक्षा.

Finally, I wanted to show you --

अखेरीस, मला तुम्हाला दाखवायचा आहे

this is my gang at Princeton, New Jersey.

तो म्हणजे माझा प्रिन्सटन, न्यू जर्सीची गट.

मी तुम्हाला सांगितलेल्या प्रत्येक गोष्टीचा शोध ह्या चित्रातल्या कोणीतरी लावलेला आहे.

Everything I told you about was discovered by someone in that picture.

मी आशा करते की जेव्हा तुम्ही गोष्टी शिकाल,

And I hope when you learn things, like about how the natural world works --

की निसर्ग कसा चालतो --

I just want to say that whenever you read something in the newspaper

मला फक्त एवढच म्हणायचं आहे की जेव्हा कधीही तुम्ही वर्तमानपत्रात काही वाचाल

or you hear some talk about something ridiculous in the natural world,

किंवा कोणालाही बोलताना ऐकाल निसर्गातील एखाद्या विलक्षण गोष्टीबद्दल,

ते एका मुलानी केलेलं असतं.

it was done by a child.

So science is done by that demographic.

शास्त्र हीच लोकं घडवतात.

ही सगळी मंडळी, वयवर्ष २० आणि ३० च्या मधली आहेत,

All of those people are between 20 and 30 years old,

and they are the engine that drives scientific discovery in this country.

ते इंजिन आहेत जे ह्या देशाचा शास्त्रीय आविष्कार चालवतात.

खरंच खूप सुदैव असतं अश्या लोकांबरोबर काम करणं.

And it's a really lucky demographic to work with.

(Applause)

मी वयाने मोठी होत राहते पण ते कायम त्याच वयाचे असतात,

I keep getting older and older, and they're always the same age.

आणि हे खूपच आनंददायक काम आहे.

And it's just a crazy, delightful job.

And I want to thank you for inviting me here,

मला इथे बोलावल्याबद्दल मला तुमचे आभार मानायचे आहेत.

it's a big treat for me to get to come to this conference.

ह्या कॉनफरन्ससाठी यायला मिळणं माझ्यासाठी एक खूप मोठी मेजवानी आहे.

(Applause)

(टाळ्या)

Thanks.

(धन्यवाद)

(Applause)

(टाळ्या)